OKU 205- ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE YaratICILIK VE GELİŞTİRİLMESİ

... konulu sunumlar: "OKU 205- ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE YaratICILIK VE GELİŞTİRİLMESİ"— Sunum transkripti:

1 OKU 205- ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE YaratICILIK VE GELİŞTİRİLMESİ
Yrd. Doç. Dr. Mustafa TOPRAK

2 Yaratıcılık Kavramı Katma değeri olan yeni ve özgün fikirler üretme süreci. Yeni, alışılmadık ve benzersiz yollardan giderek, düşünceler, gerçekler ve bilgiler üzerinde etkili olma becerisi (Rein ve Rein, 2000).

3 Yaratıcılık Kavramı Sorunlara, bozukluklara, çözüm arama, tahminlerde bulunma, eksikliklere ilişkin denenceler geliştirme, bu denenceleri değiştirme ya da yeniden sınama, daha sonra sonucu ortaya koyma (Torrance, 1968).

4 Yaratıcılık Kavramı Bilimsel, estetik, sosyal ve teknik değeri olan yeni fikirler, sezgiler, nesneler üretme yeteneği (Boden, 1994).

5 Yaratıcılığın Boyutları
Akıcılık Bir probleme çözüm olabilecek düşünceleri birbiri ardına sıralayabilme yeteneği. En az, ikiden fazla alternatif düşünce üretebilme. The more the better.

6 Yaratıcılık Kavramı Akıcılık
Yeni bir fikir veya var olan bir fikirden yeni fikir oluşturma, Esnek, orijinal, akıcı, derinleştirebilme (tersine düşünme, üç boyutlu yaklaşma, empati kurabilme) olmalı, Bir problemin çözümü olmalı, Özgün ama özden kopuk olmamalı,

7 Yaratıcılık Kavramı Çok yoğun hayal, Yenilikleri deneme cesareti,
Duyarlılık, Konsantrasyon, Organizasyon, Kendini ifade etme, Iletişim.

8 Yaratıcılığın Boyutları
2. Esneklik Yeni bir duruma uyum sağlama, yerleşmiş, kalıplaşmış olan durum ve düşünceleri değiştirme

9 Yaratıcılığın Boyutları
3. Orijinallik Kişinin karşılaştığı sorunlara farklı ve denenmemiş yollar bulabilme becerisi Belirsizlikleri tolere edebilme Yeni elde edilen bilgileri değişmez yollarla değerlendirme eğilimi

10 Yaratıcılığın Boyutları
4. Derinleştirme Kapasitesi Çok yönlü düşünme, farklı açılardan bakabilme, empati kurabilme, tersine düşünebilme, üç boyutlu yaklaşma

11 Yaratıcılık Türleri Büyük Yaratıcılık
Yıllar boyunca izler bırakan, sonra gelenlere yol gösteren ünlü kişiler GENETİK?? Mozart, Bethoven, Atatürk, Churchill, Mimar Sinan

12 Türler Küçük Yaratıcılık Günlük yaşam problemlerine orijinal çözümler
Hemen herkeste olabilir

13 Türler Mini Yaratıcılık
Öğrenme süreçlerinin bir parçası olarak deneyimlerden yola çıkarak ortaya konan yaratıcılık Bir öğrencinin ışık ve gölge konusunu öğrenirken başka bildiği şeyleri de bir araya getirerek ortaya ışık ve gölge ile ilgili çizimler, taslaklar çıkarması.

14 Iraksak (Divergent) ve Yakınsak (Convergent) Düşünme
Birçok fikri tek bir noktaya odaklayarak daraltma, tek yönlü düşünme, tek bir doğrudan yola çıkarak. Sınıfımızın mevcudu kaçtır?

15 Iraksak (Divergent) ve Yakınsak (Convergent) Düşünme
Farklı düşünme, bir fikri genişletme Tek doğrunun olmadığı, yoruma dayalı olabilen, hayal gücünün de kullanılabileceği,  var olan bilgiye dayanılarak değişik yanıtların üretilmesinin sağlanabileceği düşünme yöntemi “Sınıfımızın mevcudu daha az / daha çok olsaydı dersleri işleyiş şeklimizi nasıl şekillendirebilirdik, neleri değiştirebilirdik?”

16 Iraksak düşünme örnek Facebook, twitter, whatsapp gibi sosyal medya iletişim araçları ile eski dumanla iletişim arasında benzerlik ve farklılıklar nelerdir?” İstanbul’u kim fethetti? Fatih Sultan Mehmet İstanbul’u fethetmeseydi Osmanlı İmparatorluğu ve dünya nasıl bir gelişme izlerdi? Bu kalemin rengi nedir? Kırmızı renkte olabilecek nesnelere örnek veriniz. (Elma, Ateş, Burun

17 Genetik vs. Çevre Yaratıcılık doğuştan gelir ancak ortaya çıkması ve gelişmesi için uygun ortamın bulunması gerekir (Kuru, 2001). Bilişsel kapasite, çevresel etmenler ve bireysel karakteristiklerin karşılıklı etkileşimi Aynı sosyal çevrede yaşayan iki kişi aynı seviyede yaratıcı olmayabilirler. NEDEN??

18 Erken Çocuklukta Yaratıcılık
Çocuklarda Yaratıcılık==hayal gücü, imgesel düşünme. İmge zihinde tasarlanan şey (image) İmgesel Düşünme hayal gücünü etkili kullanma

19 Erken Çocuklukta Yaratıcılık
Yaratıcılığı uyarma denemelerine, sormalarına, araştırmalarına izin verme, yaratmaya zorlama. Eğitim sistemimizde, sistematik olarak yaratmama. Bebeklerde hayal gücü basit oyun ve oyuncaklar ile harekete geçirilir. Okul öncesi dönemde hayali oyunlar== yaratıcılık

20

21 Yaratıcılıkta doruk nokta: 13 yaş

22 Çocukta yaratıcılık nasıl engellenir?
Davranışı katı kurallara bağlama, Yanlış düşünceleri ayıplama, Kişiliğine, biricikliğine saygı göstermeme,

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38 Erken Çocuklukta Yaratıcılık Örnekleri
Öğretmen: George Washington babasının kiraz ağacını kesti ve ağacı kestiğini itiraf etti. Şimdi, Ahmet, sence babası onu neden cezalandırmadı? Ahmet: Çünkü George Washington’ın elinde hala balta vardı…

39 Erken Çocuklukta Yaratıcılık Örnekleri
Öğretmen: Şimdi, Elif, bana dürüstçe söyle, yemek yemeden önce dua eder misin? Elif: Hayır öğretmenim dua etmek zorunda değiliz, çünkü benim annem iyi bir aşçı.

40 Erken Çocuklukta Yaratıcılık Örnekleri
Öğretmen: Enes, “Benim Köpeğim” adlı kompozisyonun kardeşininkisi ile tıpa tıp aynı. Kopya mı çektin? Enes: Hayır öğretmenim, köpek aynı köpek…

41 Erken Çocuklukta Yaratıcılık Örnekleri
Öğretmen: Merve, hiç ilginç olmamasına rağmen konuşup duran kişi kimdir? Merve: Öğretmen.

42 Erken Çocuklukta Yaratıcılık Örnekleri
Öğretmen: Deniz, 10 yıl önce sahip olmadığımız ama şu an sahip olduğumuz bir şey söyle. Deniz: Ben.

43 Erken Çocuklukta Yaratıcılık Örnekleri
Öğretmen: Sezgin, neden sürekli böyle kirleniyorsun? Sezgin: Sizden daha fazla yere yakınım, o yüzden.

44 Erken Çocuklukta Yaratıcılık Örnekleri
Öğretmen: Baban kaç yaşında? Çocuk: 5 yaşında. Öğretmen: Ne? Ne diyorsun? Çocuk: Babam ben doğduğumda baba olabildi de o yüzden.

45 Erken Çocuklukta Yaratıcılık Örnekleri
Öğretmen: Maria, şimdi haritaya bak ve Kuzey Amerika’yı göster. Maria: İşte burası öğretmenim. Öğretmen: Güzel, şimdi siz söyleyin, Amerika’yı kim keşfetti? Sınıf: Maria.

46 Erken Çocuklukta Yaratıcılık Örnekleri
Öğretmen: Glenn, Crocodile kelimesini nasıl yazarsın? Glenn: KROKODIAL Öğretmen: Bu yanlış ama. Glenn: Yanlış olabilir ama bana nasıl yazdığımı sordunuz.

47 Yaratıcılığı Geliştirici Oyun Tipleri
Drama Görsel sanatlar Müzik Dans

48 Video

49 Nasıl bir Sınıf Dizaynı?

50 Yaratıcılığı geliştirmek için yapılması gerekenler
Yaratıcılığı geliştirici bir çevre oluşturmak Sanat ve el işi projelerini öğrencilerin görebileceği yerlere koyun. Kil, boya, renkli kalemler, kum, kova, kürek, küf mantarları, mühürler, çıkartma, akışkan jel, oyun hamuru, tebeşir, pastel boya, tahta kalemi, yapı kapıtları, boru temizleyici, mukavva kağıtları, oyunlar, yap bozlar, kitaplar, ip gibi bir çok yaratıcı oyun materyaki bulundurunuz. Sınıfınızı dekoratif nesneler ve öğrenme materyalleri dünyadaki farklı kültür ve yaşam tarzlarını yansıtacak nesnelerle donatın. Sınıfınızı öğrencilerin hayal güçlerini hareket geçirmek için yeni, farklı desenlerde onları şaşırtacak nesnelerle donatın.

51 Yaratıcılığı geliştirmek için yapılması gerekenler
Yaratıcılığı geliştirecek bir tutum içinde olun Problemlerin sadece 1 doğru cevabı değil çok farklı cevapları olduğunu bilin. Genelde açık-uçlu sorular sormaya çalışın. Mesela, bu nesnenin rengi nedir yerine o renkte hangi nesneleri bulabileceklerini sorun. Onlara adım adım formatında yönerge vermektense, onlara tüm proje materyalini veriniz ve bu materyalleri beraber nasıl kullanacaklarına onların karar vermesini sağlayın. Etkinliklerde, eleştirel bir tutum takınmayın. Fikirleri ne kadar gerçek dışı olsa da fikirlerini özgürce ifade etmesini sağlayın. Sadece bitmiş bir projeyi övmek yerine, bir görev sırasında yaratıcılık ve kullanılan teknikleri övün. Çok soru sorun. Onların etkinlik esnasında açıklamalar yapmasını isteyin ve herşeyi detaylandırmasını isteyin. Seçenek sunun. Yapmak istediklerini seçebilsinler ve seçtikleri ile ilgili nasıl yollar izleyeceklerse izlesinler.

52 Yaratıcılığı geliştirmek için yapılması gerekenler
Yaratıcılığı geliştirici etkinlikler yapın Beyin fırtınası oyunları çocuklarda yatatıcılık gelişimi için çok önemlidir: farklı bir yer/zamanda olsaydınız ne yapacağınızı açıklayın, sadece el işaretleri ve vücut dilini kullanaran bir hikaye anlatma ve diğer arkadaşlarıyla sıra halinde bir hikaye üretme (her öğrenci bir defada sadece 1 cümle) Sanat projeleri okul öncesi programının vazgeçilmezi olmalı sadece zaman geçirme olarak değil. Sanat etkinliği yaparken öğrencilerin kendi materyallerini seçmelerine ve kendi yaratıcı çizimlerini yapmalarına izin verin

53 Yaratıcılığı geliştirmek için yapılması gerekenler
Yaratıcılığı engelleyecek şeylerden kaçının Ödüllendirme. Araştırmalar, doğru cevaplar veya iyi davranışlar için ödül beklediklerinde, onların yaratıcı düşünme süreçlerinin yavaşladığını göstermektedir. Beklentiler. Öğrenciler bir projeyi bitirdiklerinde yaptıkları işten dolayı notlandırılılacaklarını veya değerlendirildiklerinde, yaratıcılıkları engellenir. Gözlem. Öğrenciler çalışırken gözlendiklerinde, yaratıcılıklarını geliştirme ihtimalleri düşer.

54 Yaratıcılığı Geliştirici Oyun Tipleri
Süper Kahraman Etkinliği Materyal: çeşitli elbiseler, maskeler, ayakkabılar, pelerin vb. Amaç: Öğrencinin hayal gücünü kullanarak, sevdiği bir kahraman oluşturması Oynanışı: Öğrencilere hayallerindeki kahramanın kim olduğu sorulur. Kahraman belirlendikten sonra, kahramanın elbisesi üzerine çalışması istenir. Örnek olarak Süperman, Batman, He-man gibi karakterlerin resimlerle beraber özellikleri incelenir. Öğrenciden seçtiği kahraman için oluşturduğu giymesi sağlanır ve kendini o kahramanın yerine koyup, kendisini tanıtması istenir.

55 Kazanımlar: Çocuğun hayal gücünü kullanması sağlanır. Sevdiği bir kahramanla kendisini özdeşleştirerek kendini ifade etmesi sağlanır. Seçtiği kahramanın elbisesini oluştururken farklı ve yaratıcı düşünmeyi öğrenir.

56 Kuram ve Yaklaşımlar “Düşünmek” insanın en önemli özelliği= kavramlar ile olaylar arasında mantıklı bağlantılar kurma ve sonuçlar çıkarma. Yaratıcı Düşünme: kavramlar ve olaylar arasında yeni, orij,nal ve bilinmeyen ilişkiler kurma; Mantıklı Düşünme:aynı şeyi, bilinen ve kabul gören yöntem ve kurallara göre yerine getirme.

57 Yaratıcı düşünme: Zihinsel süreçler,
Yaratıcılık: zihinsel ve performansa dayalı etkinlikler

58 Yaklaşımlar Akılcı Yaklaşım Zihinsel ve bilişsel bir faaliyet
Düşünme, muhakeme etme, problem çözme

59 Kişilik ve Bireysel Özellikler
Berkley Kişilik Değerlendirme Envanteri Sanatçı, bilimadamı ve yazar örneklemine göre yaratıcı insan özellikleri. Genetik yatkınlık, geliştirilmesi zor.

60 Sosyal ve Kişilerarası faktörler
Çevresel, antropolojik ve sosyolojik açıdan yaratıcılığı geliştiren veya engelleyen bağlamsal/çevresel faktörler

61 Yaşam Şekli: Günlük yaşama adapte olma, kendini gerçekleştirme, pozitif-benlik imajı

62 Mantıki olmayan yön: Biyolojik, fiziki ve psikolojik faktörlerin bileşimi Dünyayı algılama, girdileri işleme

63 Tüm Yaklaşımları Kapsayan Tanım
“Sorunlara, yetersizliklere, bilgi eksikliğine mevcut olmayan elemanlara, uyumsuzluklara karşı duyarlı olma, güçlükleri, belirleme, çözümler arama, tahminler yapma, eksiklikler ile ilgili hipotezler kurma, hipotezleeri değiştirme, çözüm yollarından birini seçme ve deneme, yeniden deneme, sounçları ortaya koyma” (Torrance, 1962).

64 Bilim adamları: süreç değil sonuçtur.
Sanat: sanat yapısı Eğitim: araştırıcı, özgür düşünen, soru soran insan

65 Bütün insanların sahip olduğu, geliştirilip beslenebilen bilişsel beceri (Davaslıgil, 1994).
Yaratıcılık: Sapa yollar (Take the road not taken). Aranılan şey sadece çözüm olmayabilir= değişiklik, iyileştirme

66 Kuramlar Psikoanalitik kuram:
Bilinçdışı, cinsellik, saldırganlık dürtüleri organizmayı yönlendirir Bilinçaltının dışa vurumu Içgüdüsel dürtüler, bastırılmış duygular Kişinin iç çatışmaları, saldırgan enerjisi, toplum tarafından benimsenen ürüne dönüşebilir Hazzı arayan insan X toplum baskısı= hoşnutsuzluk Uzlaşma aranır, toplum tarafından kabul edilecek yollar bulunur.

67 Kuramlar Psikoanalitik kuram:
Yaratıclık: topluma zarar verecek libido enerjilerine, bilinçaltında gençken olan çatışmalar karşı geliştirilmiş bir SAVUNMA. Zevk için üretilen güç. Yüceltme: Elde edilecek en büyük haz Fazla gelen bilinçaltı enerjisine çıkış yolu bulmak için gerçek dünyadan ayrılıp kurgusal dünya yaratma.

68 Kuramlar Psikoanalitik kuram:
Oyun: Çocukların en çok sevdiği şey= oynadıkları oyunlarla kendilerine özgü bir dünya kurma yönelimi. Yaşadığı dünyanın nesnelerinin kendi beğenisine uygun şekilde yeni bir düzen içine yerleştirerek sanatçı gibi davranır. Sanatçı da oyun oynayan çocuk gibidir, kendine özgü hayal dünyası Yaratıcılık: çocuk hayal gücünü kullanarak sosyal yönden kabul görür ama başarısız savunmalar, güçlü bilinçdışı güdülerini gizleyerek olumsuz boşalmalara yöneltir, ruhsal bozukluklara neden olabilir.

69 Kuramlar Psikoanalitik kuram: Çocukluk ve geçmiş yaşantılar,
Oyun ve resimler: çocukluğun dışa vurumu Çocuk yaşıtlarıyla oyun yoluyla iletişim kurar, oyunlar yaratıcılığı geliştirir Resim: bilinçaltının dışa vurumu

70

71 İnsancıl Kuram Carl Rogers
İnsanı merkeze alır, insan doğuştan iyidir, toplum onu bozar (Rousseau). Serbest bir ortamda olan her bireyde yaratıcılık gelişebilir. Çatışma yaratıcılığı engeller. İyi ve kötü yaratıcılık yoktur (Aziz Nacar Kanser Tedavisi, Atom Bombası, İşkence aracı) İnsan kendini gerçekleştirme yolundadır (Gölge etme…) Yaratıcılık: Bireysel gelişme, büyüme ve olgunlaşma ile kendini gerçekleştirme süreci. Koşullar: Psikolojik güvenlik (Birey tartışmasız değerlidir) ve Psikolojik özgürlük (yaratıcılığın değer ölçütü bireyin kendisinde).

72 Çocuklar okulda kalma sürelerine göre yaratıcılıkları darbe yemektedir.

73 Çağrımsal Yaklaşım (Mednick, 1962)
Düşünceler arası çağrışımlar Bireylerin farklı düzey yaratıcılıkları vardır ve bu düzey çağrımsal hiyerarşiye bağlıdır. Yaratıcı düşünenler= Iraksak düşünce Çağrışım öğelerini birbirine yaklaştırarak yeni bileşimler yapma Serendipity (Olumlu rastlantı), Suyun kaldırma kuvveti Similarity (Benzerlik), (Kafiyeli şiirler, uyak ses benzerliği) Mediation (Aracılık): Ortak öğelerin aracılığı (Matematik)

74 Algısal Yaklaşım (Schactel, 1959)
Güdülenme ve dış dünya ile ilişki kurma gereksinimi Bir objeye farklı görüş açılarından yaklaşabilmeye olanak sağlayan algısal açıklık Birey algılama kapasitesini geliştirirse, yeni bilgi formları ve kavramlara dayalı olarak problemleri algılaması değişir.

75 Bilişsel Gelişimsel Yaklaşım (David Feldman)
Piaget’nin zihinsel gelişim süreçleri ile yaratıcılık arasındaki parallellik Eş anlamlı ve zıt anlamlı düşünme, bilgileri düzenlemede yaratıcılık, problem çözmede esneklik ve iki durumda da meydana getirilen ürünlerde özgünlük=Yaratıcılık

76 Gestalt Kuramı Bütün parçaların bileşiminden öte birşeydir.
Yaratıcılık yerine, üreten düşünce, sorun çözme, sorunun yeniden yapılandırılması

77 Çoklu Zeka Kuramı (Gardner, 1983)
Beyin modüler bir yapıdadır.