Kitap Tarihi Turan Tiyenç.

... konulu sunumlar: "Kitap Tarihi Turan Tiyenç."— Sunum transkripti:

1 Kitap Tarihi Turan Tiyenç

2 Kitap Nedir? Kitap; bir kenarından birleştirilerek dışına kapak takılmış yani ciltlenmiş yada ciltsiz olarak bir araya getirilmiş, basılı veya yazılı yaprakların (deri, kağıt, parşömen vb.) bütünüdür.

3 KİTABIN TARİHÇESİ Kitabın evrimi, yazının üstüne yazıldığı gerecin evrimine bağlı olmuştur. Ama en eski gereç olan taş (kayalardaki resim yazıları, klasik Eskiçağ’ın dikme taşları) kitabın içine girmez. Çünkü, anıtsal yazıtlar taşınabilir değildirler. Yüzyıllar boyunca çevresindeki her bulduğu düz yüzeyi yazı aracı olarak kullanan insanoğlu, sürekli olarak ta yeni malzemeler arayışını sürdürmüştür. Sümer, Asur ve Hitit kil tabletleri ile Mısır papirüs ruloları yaklaşık ayni tarihler de (İ.Ö. 3000) ortaya çıkmış olmakla birlikte, kil tabletlerden çok, papirüs rulolar çağdaş kitabın öncüsü olarak kabul edilirler.

4 Mezopotamya’da M.Ö. 3000’ler de kil tabletler üzerine harfler yazılıyordu. Çinliler ise ipek kumaş kullanıyorlardı.

5 Papirüs Kağıdı Papirüs, Nil nehri kıyılarında ve Nil deltasının bataklıklarında yetişen bir bitkidir. Papirüs saplarından elde edilen şeritler dokunarak özel olarak hazırlanmış sıvılara daldırılıp kurutulduktan sonra yazı yazılabilecek yüzeyler haline getiriliyordu. Yazı yazılan papirüs şeritler birbirlerine yapıştırılıp uçlarına sopalar takıldıktan sonra kıvrılarak rulolar haline getiriliyordu. Bu papirüs rulolar 6 ila 10 m. kadar uzunluktaydı. Papirüsten yapılan ilk kitaplar böyle rulolar halindedirler. Papirüs rulolar, Yunanlılar ve Romalılar tarafından da uzun süre kullanılmıştır. Meşhur İskenderiye Kütüphanesi bu kitaplardan oluşturulmuştur.

6

7 Bilinen ilk kitap Mısır medeniyetinin “Ölüler Kitabı”dır
Bilinen ilk kitap Mısır medeniyetinin “Ölüler Kitabı”dır. Ölüler Kitabı örneklerinden yüzlercesi papirüs rulolar halinde mezarlardan çıkarılmış olup ve en eskileri Piramitler Dönemi’ne aittir, yani M.Ö. 2500′lere.

8 M.S. 400’ler den itibaren de papirüs ruloların yerini parşömenin alması, kitabın biçiminde bir devrim yaratmıştır. Anadolu’nun da kitabın tarihçesinde önemli bir yeri bulunmaktadır. Parşömeni, Bergama Kralı II. Eumenes’in bulduğu belirtilmektedir. Bergamalılar koyun derisini parlak bir cila ile kaplayıp deriye mükemmel bir beyazlık veriyorlar ve bu deriyi 60 x 110 cm. boyutunda bir dikdörtgene dönüştürerek parşömen yapıyorlardı.

9 Eski Çağda Kitap Büyük kitaplıkların kurulması, Helenistik çağda kitabın yaygınlaştığını göstermektedir. İ. Ö. 200 yılları civarında İskenderiyede ki Museion Kitaplığında , Serapeiondaysa kitabın bulunduğunu tarihi belgeler bizlere gösteriyor. Bu kitaplıklar da kopyacı yazıcılar ve metinleri elden geçiren bilginler çalışmaktaydılar. Kitaplıklar, Eskiçağ kültürünün yayılmasın da önemli roller oynamışlardır. Roma İmparatorluğu döneminde de kitap ticareti gelişmiş, seyyahlar ve tacirler aracılığıyla Doğu ve Batının oluşturduğu kültür değerlerini içeren yapıtlar her yere götürülmüştür. Böylece bilgi, paylaşılarak çoğaltılmış ve evrensel tinin oluşturulmasın da çok önemli olan yerini almıştır.

10 Orta Çağ'da Kitap Hıristiyanlığın yayılmasından sonra Batı Avrupa’da olduğu gibi Bizans dünyasında da Eskiçağ kültürünün korunmasını ve yaygınlaştırılmasını manastır kütüphaneleri sağlamıştır. Batıda Venedik manastırında, elyazmalarının kopya edilmesini, süslenmesini ve ciltlenmesini sağlayan bir scriptorium bulunuyordu. Buralar da zamanlarının en ünlü sanatkarları çalışıyor ve kitabı bir sanat eseri olarak ortaya çıkarıyorlardı. Bu zamanlar da üretilen kitaplar, büyük müzelerin en değerli eserleri olarak günümüzde sergilenmektedirler.

11 O çağlarda başlıca kitaplıklar, biricik kitap üretme yeri olan ama sayıca pek fazla olmayan manastırlarda bulunuyordu. Bu sıralarda İslam dünyasına bakacak olursak; Hat sanatının hayli ilerlemesine karşın, ne yazık ki kitabı yaygınlaştıracak girişimlerin sayılarının fazla olmadığını görüyoruz. Genellikle Hindistan veya Türkmenistan’dan getirilen parşömene benzer gereçler üzerine, çoğunlukla dini eserler elyazması olarak yazılır. Oldukça güzel altın varaklarla süslenerek kullanıma sunulurdu.

12 Yeni Çağ'dan Günümüze Kitap

13 XIII. yüzyıl da Avrupada kentlerin üretim ve değişim merkezleri haline gelmesi sonucu, kitap açısından da önemli bir dönüşüm gerçekleşti. Hükümdar sarayları kalabalıklaştı, ticaretle zenginleşen burjuvazi güçlendi ve kitaba büyük bir gereksinin duyulmaya başlandı. Önceleri sadece manastırlarda hizmet veren kitap sanatı ile uğraşanlar giderek, üniversiteler ve sipariş üzerine çalışan atölyelere kaydılar. Öğretimin yaygınlaşması sonucu, yazıcıların uzun ve pahalı çalışmasına mekanik metotlarla yardımcı olma zorunluluğu çıktı. Bu yüzyılda birkaç yapraktan oluşan, sadece bir yüzüne baskı yapılabilen, ksilografik denilen baskı tekniğiyle basılmış kitaplar görülmeye başlandı. Bu baskı tekniği basit şekilde ağaç levhalarının kabartmalı olarak yazılıp, mürekkeplendikten sonra basılmasından ibaretti.

14 Bu çalışmalar, bir sayfayı hazırlamak için bir araya getirilebilen, sökülebilen ve bir çok defa kullanılabilen harflerden oluşan tipografinin geliştirilmesi sonucunu doğurdu. Baskının ve yağlı-kalın bir mürekkebin kullanılması ile tamamlanan bu buluş yılları arasında, Mainz’de Johann Gutenberg tarafından gerçekleştirildi. Kısa sürede Almanya’da(1460), İtalya’da(1465), Fransa’da(1470), İngiltere’de(1477) ve bütün Batı Avrupa’da bir çok basım atölyesi kuruldu.XV. yüzyıl boyunca basılan eserlerin sayılarının i aştığı bilinmektedir.

15 Gutenberg

16 Artık matbaa klasık şeklini almış, üzerinde yapılan küçük, büyük değişikliklerle, basım teknikleri geliştirilmeye ve daha kaliteli ürünler elde edilmeye başlanılmıştır. Bu ilerlemeler matbaanın ve kitabın basımının bütün dünyaya hızla yayılmasını sağlamış, Amerika (1540), Hindistan (1557), Rusya(1563) yıllarından itibaren bu basım tekniklerini kullanmaya başlamıştır. XIX. yüzyılın ilk yarılarından itibaren hız kazanan sanayii devrimiyle ilintili olarak meydana gelen teknik gelişmelerin oluşturduğu madeni pres, şerit kağıt, streotip basım şekilleri devreye girmiştir. Böylelikle kitabın maddi görünüşünü değiştirmeden tirajı(basım adedi) büyük ölçüde arttırma ve maliyetleri düşürme imkanı sağlanmış oldu.

17 19.YY Matbaa

18 20.YY ve Günümüzde Matbaa

19 Türkiye’deki Gelişimi
Türkiye'de "kitap" basılmasından önce yazma kitapların yaygın olduğu ve başta İstanbul'da Sahaflar Çarşısı olmak üzere yazma "kitap" ticaretinin önem taşıdığı bilinmektedir. İbrahim Müteferrika'nın matbaayı getirmesiyle, ilk olarak çeşitli sözlükler, coğrafya ve tarih "kitapları" basıldı. Tanzimat dönemiyle birlikte "Kitap" basım işi hızlandı; özellikle dinsel yapıtlar basıldı. Daha sonraki dönemlerde giderek okul "kitaplarının", edebiyat "kitaplarının" , çeviri "kitapların", vb. basımı gerçekleştirildi. Özellikle İkinci Meşrutiyet'in ilan edilmesin den sonra "kitap" basımı hızlandı ve çeşitlilik kazandı. Bu durum Birinci Dünya Savaşına kadar böyle sürdü.

20 Cumhuriyet'in ilan edilmesiyle birlikte, "kitap" baskısı yeniden canlılık kazandı.
Özellikle de 1928'de Harf devrimiyle "kitap" halk kitlelerine yönelik bir kimlik kazandı. Bir yandan modern baskı tekniklerinin gelişmesi, bir yandan da çeşitli alanlarda "kitap" basan yayınevlerinin açılması sonucu, çağdaş "kitapçılık" olayı Türkiye'de büyük bir gelişme gösterdi. Bilgi ve düşünce açısından olduğu kadar , "kitapların" resimlenmesine, "kitap" kapaklarının Türk ressamlarına ve grafik sanatçılarına çizdirilmesine, fotoğraflardan yararlanılmasına özen gösterildi.