Fen Ve Teknoloji Esranur ÇİNKO Rümeysa KILIÇ Hilal KÜLÜNK

... konulu sunumlar: "Fen Ve Teknoloji Esranur ÇİNKO Rümeysa KILIÇ Hilal KÜLÜNK"— Sunum transkripti:

1 Fen Ve Teknoloji Esranur ÇİNKO Rümeysa KILIÇ Hilal KÜLÜNK
Tuğba Nur KÖKTEN Nurseli Seda GENÇ

2 Toprak Çeşitleri Ve Erozyon

3 Toprak Nedir? Yerkabuğunu oluşturan kayaçların aşınması ile ortaya çıkan minerallerden ve canlı kalıntıları olan organik maddelerden oluşan, içinde geniş bir canlılar topluluğu bulunduran, bitkilerin yaşmasını ve beslenmesini sağlayan ve yer kabuğundaki kayaçların üzerini örten ince tabakaya toprak denir. 

4 Toprağın Tabakaları a) Birinci Tabaka : Toprağın en üst tabakası, bitkisel artıkların ayrışması ile oluşmuştur ve organik madde bakımından zengindir. Genellikle koyu renklidir. Bitkiler bu tabakada tutunur ve yetişip gelişir. Bitki artıklarının toprakta birikmesiyle oluşan, koyu renkli organik maddeye humus denir. Humus, kayaların ufalanması veya ayrışmasında etkili değildir. Toprağa verimlilik kazandıran bir maddedir. b) İkinci Tabaka : İkinci tabaka, toprağın birinci tabakasından taşınan, kireçler, killer ve minerallerin biriktiği ham toprak tabakasıdır.

5 Toprağın Tabakaları(2)
c) Üçüncü Tabaka : Üçüncü tabaka, toprağın oluştuğu ana kayacın özelliğini taşıyan ayrışma tabakasıdır.  d) Dördüncü Tabaka : Dördüncü tabaka, toprağın ana özelliğini belirleyen ana kayacın bulunduğu tabakadır.

6 Toprak Çeşitleri Toprak Nasıl Oluşur:
  Toprak, kayaların ufalanıp parçalanması ve araya canlı kalıntılarının karışması ile meydana gelir. Bitkiler besin yapabilmek için toprağa gereksinim duyarlar. İnsanlar ve birçok hayvan bu bitkilerle beslenerek  yaşamlarını sürdürürler. TOPRAK ÇEŞİTLERİ: 1) Kumlu toprak: Çok geçirgen yapıya sahiptir. Hafiftir ve su tutma özelliği yoktur. Pamuk karpuz gibi uzun köklü bitkiler kumlu toprakları sever.

7 Toprak Çeşitleri(2) 2)Kireçli toprak: Yapısında kalsiyum karbonat bulunur. Açık renklidir ve su tutmaz, gevşek bir yapıya sahiptir. Tarıma elverişsizdir ancak toprağa bir miktar gübre ve kükürt karıştırılırsa bitki yetiştirilmesine uygun olabilir. 3)Humuslu toprak: Bitki ve hayvan kalıntılarının çürümesiyle oluşur. Koyu renkli ve yumuşaktır. Su tutabilir.

8 Toprak Çeşitleri(3) Tarım için en elverişli topraktır. Toprağın yapısında humus (canlı kalıntıları ) arttıkça toprak zenginleşir. 4)Killi toprak: Ağırdır, su tutabilir ve zor işlenir. Genellikle bitki üretimine elverişli değildir. Kiremit, tuğla, çömlek ve seramik yapımında kullanılır. NOT; Rengi siyah olan topraklar verimli, rengi gri-sarı olan topraklar verimsizdir.

9 Kireçli Toprak Humuslu Toprak

10 Killi Toprak Toprak

11 Toprak Çeşitleri Ve Erozyon

12 (Toprak) Erozyon Nedir?
Verimli toprak örtüsünün su ve rüzgârın etkisi ile aşınıp taşınması olayına erozyon denir. Erozyon, tabiatın normal süreci içinde meydana geliyorsa normal erozyon; insanın tabiattaki toprak, su ve bitki arasındaki dengeyi bozması sonucu meydana geliyorsa hızlandırılmış erozyon adını alır.

13 (Toprak) Erozyon Nedir?(2)
(Normal erozyon, genellikle insan müdahalesi olmayan yerlerde görülür ve çok yavaş olarak gelişir. Meraların aşırı derecede otlatılması, ormanların tahrip edilmesi ile daha az korunan toprak, su ile kolayca taşınabilmektedir ve erozyon hızlanmaktadır.)

14 Erozyona Neden Olan Faktorler
1- Bitki örtüsünün olmaması (ormanların yok edilmesi). 2- Arazinin engebeli ve eğimli oluşu. 3- Toprağın aşırı işlenmesi (yanlış kullanımı). 4- Meraların aşırı otlatılması (meraların tahrip edilmesi). 5- Toprağın eğime paralel sürülmesi. 6- Yangınlar ve ani su taşkınları. 7- Yağışların düzensiz olması. (İklim). 8- Yamacın eğim ve uzunluğu. 9- Toprak yapısı  10- Dağınık ve düzensiz yerleşme.

15 Erozyonu Azaltan Faktorler
1- Ağaçlandırma yapılması 2- Meraların aşırı otlatılmaması. 3- Ürünlerin nöbetleşe dikilmesi. 4- Eğimli arazilerde, toprağın eğime dik sürülmesi. 5- Eğimli arazilerde sekiler (taraçalar) yapılması.

16 Erozyonun Zararları 1- Toprağın verimini düşürür. 2- Çölleşmeye sebep olur. 3- Suları kirletir. 4- Ürün kalitesini düşürür. 5- Toprak ve arazi kaybına neden olur. 6- Toprakların su depolama gücünü azaltır. 7- Toprağın işlenmesini güçleştirir.

17 Erozyon Çeşitleri Su Erozyonu:Yağmurun, araziler üzerinde oluşturduğu yüzeysel akışlar ve akarsuların etkisiyle toprağın aşınması ve taşınması olayıdır . Ayrıca denizlerde oluşan dalgaların, kıyılardaki kayalara çarpması ve bu kayaları aşındırması ve taşıması da bir su erozyonudur.  Su erozyonu iki aşamalıdır. Önce yağmur damlalar sayesinde toprak çözünür. Daha sonra biriken yağmur sularıyla çözünen bu toprak eğim yönüne doğru taşınır.

18 Su Erozyonu

19 Rüzgar Erozyonu Rüzgâr sayesinde toprağın aşınması ve taşınması olayıdır. Rüzgâr erozyonu sonucu verimli toprakların kaybı, buharlaşmanın hızlanmasıyla toprak nemliliğinin azalması, bitki büyümesinin yavaşlaması, ulaşımın aksaması ve verimin düşmesi olumsuzluklarını ortaya çıkarmaktadır. Taşınan kum ve verimsiz toprak, üretken tarım topraklarını kaplayarak, tarım yapılamaz hale getirmektedir.

20 Rüzgar Erozyonu(2) Yağış, rüzgâr erozyonunda faydalı bir göreve sahiptir. Toprak ıslak veya nemli olunca rüzgârın onu alıp sürüklemesi oldukça güçtür. Fakat toprağın kuru bulunduğu dönemlerde veya yazın rüzgâr etkili olabilir. 

21 Rüzgar Erozyonu

22 Madenler ve Madenler Hakkında Bilgiler

23 Maden Nedir? Yer kabuğunun farklı derinliklerinden çıkarılan ve ekonomik değerleri olan kayaçlara maden denir.

24 Maden Ocağı Nedir? Madenlerin çıkarıldığı yerlere ise maden ocağı denir.

25 Maden Çeşitleri Bazı madenler ; demir bakır kurşun gümüş altın alüminyum bordur. Türkiye’miz madenler bakımından oldukça verimli bir coğrafyada yer almaktadır.Örneğin; bor madeninin Dünya rezervlerin %60 ı Türkiye’de bulunur.

26 MTA Hakkında Bilgi Madenlerin kaçak ve kötü amaçlarla kullanıl-masını önlemek ve kullanımı kontrol altında tutmak amacıyla devlete bağlı çalışan bir kurum vardır.Bu kurumun adı Maden Teknik ve Arama (MTA)dır.

27 Bakır Madeni Bakır Çaydanlık Demir Bakır Gümüş
Altın ve bor gibi madenler çıkarıldıktan sonra işlenerek kullanılır. Bakır Çaydanlık

28 Yer Altı Ve Yer Üstü Su Kaynakları
Önemli Bilgiler

29 Yer Altı Su Kaynakları Su ,canlıların yaşamsal faaliyetlerini devam ettirebilmeleri açısından çok önemli bir maddedir. Sudan içecek olarak yararlanabilmemiz için aynı zamanda tatlı su olması gerekir.

30

31 Yer Üstü Su Kaynakları Yer kürenin de katmanlarından birisi olan su küre;okyanuslar,denizler,göller,akarsular, dereler,çaylar ve yer altı sularını oluşturur.Bütün su kaynaklar %97 si tuzlu su,%3ütatlı sudur.

32

33 Devamı Okyanus ve denizlerdeki sular buharlaşarak gaz haline geçer .Rüzgarla bulut soğuk bir hava katmanıyla karşılaştığında yoğunlaşarak yağmur,dolu veya kar olarak tekrar yeryüzüne düşer.Bu olay sürekli tekrarlanır.

34 Yer Altı Suyunun Oluşumu
Yeryüzüne inen yağmur ve kar sularının bir kısmı geçirgen toprak ve tabakalar üzerine birikilir ve yer altı sularını oluşturur.

35 Devamı Yer altı sularının bir yol bularak kendiliğinden yeryüzüne ulaştıkları noktalara kaynak denir. Bazı kaynak suları bol miktarda mineral içerdiklerinden maden suyu olarak adlandırılır. Sıcak (termal ) su kaynaklarından çıkan su ise genellikle tıp alanında kaplıcalarda kullanmaktadır.

36 Jeotermik Enerji Santrali
Termal kaynaklardan enerji de elde edilebilir.Bu şekilde elde edilen enerjiye jeotermal enerji denir.Jeotermal enerji elde edilen santrale ise jeotermik enerji santrali denir.

37 Artezyen Kuyusu Yer altı suları yeryüzüne kendiliğinden çıkabildiği gibi kuyular açılarak da yeryüzüne çıkabilir.Açılan kuyulardan su kendiliğinden fışkırarak yeryüzüne çıkıyorsa bu kuyulara artezyen kuyusu denir. Yer üstü suları ise enerji üretimi ,taşımacılık, turizm ve spor amaçlı kullanılabilir

38 Yer Kabuğu Hakkında Bilgi

39 KAYAÇLAR MAGMATİK KAYAÇLAR BAŞKALAŞIM KAYAŞLARI TORTUL KAYAÇLAR

40 KAYAÇLAR Ateş kürenin yapısında bulunan erimiş haldeki magmanın (ve yüksek basınçlı gazların) yeryüzüne çıkarak veya yer kabuğu (taş küre) içinde soğuyarak katılaşması sonucu oluşan kayaçlara püskürük (magmatik) kayaçlar veya magmatit denir. Magmatik kayaçlar, yer kabuğunda en fazla görülen kayaçlardır ve yer kabuğunun yaklaşık olarak % 65'ini oluştururlar.

41 Özellikleri • Yer kabuğunda bulunan bütün kayaçların temelini püskürük kayaçlar oluşturur. • Püskürük kayaçlar genelde kristal haldedirler. • Püskürük kayaçlarda, magma aniden soğuduğu için canlı kalıntıları bulunmaz. • Püskürük kayaçlar oluşurken magmanın soğuması ve katılaşması yer kabuğunun derinliklerinde veya yüzeye yakın yerlerde gerçekleşir.

42

43 Tortul Kayaçlar Püskürük (magmatik) kayaçlar ile diğer kayaçların sıcaklık değişimi, hava (rüzgar) ve su (yağmur) gibi çevresel faktörler sayesinde aşınması, sürüklenmesi ve çökelmesiyle oluşan kayaçlara tortul kayaçlar denir. Tortul kayaçlar yeryüzünde en çok görülen kayaçlardır. Yer yüzeyinin yaklaşık olarak % 75'i tortul kayaçlardan oluşur. Yerkabuğunun ise % 8 kadarını oluştururlar.

44 Özellikleri • Tortul kayaç oluşumu çok uzun yıllarda gerçekleşir. • Tortul kayaçları oluşturan tabakalar farklı zamanlarda oluşmuştur. • Tortul kayaçlar, diğer kayaçların parçalanıp dağılmasıyla oluştuğu için belirli bir kristal şekilleri yoktur ve tabakalıdır. • Tortul kayaçların içinde bol miktarda mineral ve fosil bulunur.

45 Tortulaşmanın Oluşumu
Yeryüzündeki püskürük (magmatik) kayaçlar ilk oluşumundan bu yana sıcaklık değişimi, yağış ve rüzgâr gibi etkilerle küçük parçalara bölünürler. Bu küçük parçalara tortu denir. Tortular akarsular ve rüzgâr sayesinde göl, deniz ve okyanus tabanı gibi çukur yerlere taşınırlar ve burada birikirler (üst üste birikerek katılaşır). Bu olaya tortulaşma denir. Dibe çöken maddeler üst üste tabakalar oluştururlar.

46

47

48 Başkalaşım Kayaçları Katı kayaçların, çevre koşullarının etkisiyle, sıcaklık, basınç ve mekanik gerilimle parçalanarak kimyasal bileşenlerinin eksilmesi ya da yenilerinin eklenmesiyle oluşan yeni tip kayalar. Başkalaşan kayaç, tortul kayaç, korkayaç ya da öteki başkalaşım kayacı türlerinden biri olabilir. Başkalaşım kayaçlarının yapısı ve mineral bileşeni, kayacı oluşturan özgün başkalaşım türünü yansıtır. Bu kayaçlar, tortul kayaçlar gibi tabakalı, püskürük kayaçlar gibi kristalli bir yapıya sahiptirler. Örnek olarak, kilin başkalaşmasıyla oluşan yaprak taşları (fillat) verilebilir.

49 Başkalaşım Taşları(2) Bazı süs taşları da birer metamorfik kayaçtır. Karbonatlı metamorfik kayaçlar, özellikle kristalin kireçtaşları (mermerler) basta lazurit olmak üzere, süs taşı olarak kullanılan taşların ana kaynağıdır Yakut ve mavi yakutla zümrüt yatakları, apatit, aksinit, kordiyerit, diyopsit, epidot, grassular, andradit, flüorit, skapolit, sfalerit, sfen, stealit, turmalin, vilemit, zensit gibi süs taşları metamorfik kayaçlardan oluşmaktadır. Karbonatlı olmayan metamorfik kayaçlardan da sist, zümrüt ve yakutla karbonatlı metamorfik kayaçlardan oluşan tüm süs taşları oluşabilir.

50

51 Fosiller Hakkında Bilgi
Fosil ve Fosilleşme Fosiller Hakkında Bilgi

52 Fosil ve Fosilleşme Fosil ve Fosilleşme :  Canlıların uzun zaman (milyonlarca yıl) öncesinden günümüze kadar gelen kalıntı (kemik, iskelet, diş, kabuk, yaprak, gövde kalıpları) ya da izlerine fosil denir.  Canlıların öldükten sonra vücutlarındaki yumuşak kısımlarının çürümesi ve kalan sert kısımlarının toprak ve taşlarla yani tortularla örtülmesi olayına fosilleşme denir.  Fosilleri inceleyen bilim dalına paleontoloji, fosillerle ilgili çalışma yapan bilim adamlarına da paleontolog denir.

53

54 Fosiller ve Fosilleşme(2)
• Fosiller, tortul kayaçlar içinde uzun bir sürede oluşurlar.  • Bazı fosiller, içlerinde bulunduğu kayaçların yaşlarının belirlenmesinde kullanılır.  • Tortul kayaçlar içinde gözle görülebilir fosillerin yanında gözle görülemeyecek kadar küçük fosiller de bulunmaktadır.  • Kömür, petrol, doğal gaz fosilleşme sonucu oluşan fosil yakıtlardır.

55 Fosillerin Oluşması  Ölen canlılar doğada, yer kabuğundaki tortul kayaçlarda korunurlar. Canlı öldükten sonra bu canlının üzeri nehirler, akıntılar, rüzgarlar sayesinde taşınan taş ve toprak yani tortularan oluşan tabaka ile örtülür. Zaman ilerledikçe canlı üzerinde biriken tabaka kalınlığı ve sayısı artar. Üstte biriken tabakalar alttaki tabakalara baskı uygular ve alttaki tabakaların sertleşmesini ve kayalaşmasını sağlar. Bu sayede tortul kayaçlar oluşur ve canlı kalıntısı tortul kayaçların içlerinde kalır. Oluşan tortul kayaçlar yer kabuğunun hareketleri ve erozyonlar sayesinde yeryüzüne kadar ulaşır.

56

57  Tortul kayaçların içinde en genç fosiller üst tabakada, en yaşlı fosiller ise daha alt tabaklarda bulunurlar. Böylece fosillerin içinde bulunduğu kayaçların hangi zamana ait oldukları yani kayaçların yaşlarının ne olduğu anlaşılır.  Fosilleşmenin olabilmesi için organizmanın ölmüş bedeninin rüzgar ve diğer doğa olayları ile toprak, çamur ve taşların altına gömülmesi gerekir. FOSİLLERİN OLUŞUMU

58 Fosilleşme için gerekli sıcaklık, mineral madde miktarı gibi şartlar sağlandığında içinde mineral bulunan su tortul kayaçların arasına sızar. Sızan suyun içindeki mineraller organizmanın kemiklerine girer yani mineraller kemiklerin içine yerleşmeye başlar ve kemik içindeki boş yerler minerallerle dolar. (Bu sırada kemikler çürür). Böylece sızan suyun içindeki mineraller canlı kalıntılarını kayalaştırarak fosil oluşmasını sağlar. FOSİLLERİN OLUŞUMU(2)

59 • Ağaçların öz sularına konan canlılar öldüklerinde zamanla bu ağaçların öz suyu ile kaplanarak çürümeden tamamen korunabilir ve bu şekilde korunan canlılar da fosil oluşturabilir.  • Gözle görülemeyen tek hücreli canlılar ile çok hücreli canlıların gözle görülemeyecek parçaları da fosil oluşturabilir.   FOSİLLERİN OLUŞUMU(3)

60 FOSİLLERİN Yararları  1- Tortul kayaçların hangi zamana ait olduğunun (yani yaşlarının) anlaşılmasını sağlar. (Tortul kayaçların içerisinde en genç fosiller üst tabakalarda, en yaşlı fosiller alt tabakalarda bulunur. Maddelerin yarılanma ömrü hesaplanarak kayaçların yaşı hesaplanabilir).  2- Fosillerin bulunduğu bölgenin geçmişteki coğrafi durumunu ve iklim şartlarının nasıl olduğunun anlaşılmasını sağlar.  3- Nesilleri tükenmiş veya eski zamanlarda yaşamış canlıların (Dinozor, trilobit = vücudu üç kısımdan oluşan soyu tükenmiş bir böcek türü, mamut) tanınmasını sağlar.

61 FOSİLLERİN Yararları(2)
4- Nesilleri tükenmiş veya eski zamanlarda yaşamış canlıların (Dinozor, trilobit = vücudu üç kısımdan oluşan soyu tükenmiş bir böcek türü, mamut) tanınmasını sağlar.  5- Canlıların geçirdiği gelişim dönemleri (evreleri) hakkında bilgi edinilmesini sağlar.  5- Yer kabuğunda oluşan değişimler hakkında bilgi verir.  6- Fosil yakıtların oluşmasını sağlar.

62 Teşekkürler!!