Açık Bilim /Açık Erişim ve Bilimsel Hayata Sunduğu Yenilikler Türkiye’deki Durum Fatma BAŞAR TÜBİTAK ULAKBİM I ş ık Ün İ vers.

... konulu sunumlar: "Açık Bilim /Açık Erişim ve Bilimsel Hayata Sunduğu Yenilikler Türkiye’deki Durum Fatma BAŞAR TÜBİTAK ULAKBİM I ş ık Ün İ vers."— Sunum transkripti:

1 Açık Bilim /Açık Erişim ve Bilimsel Hayata Sunduğu Yenilikler Türkiye’deki Durum Fatma BAŞAR TÜBİTAK ULAKBİM fatma.basar@tubitak.gov.tr I ş ık Ün İ vers İ tes İ 24.02.2016

2 Dünyadaki Yayın Potansiyeli 28.000+ Bilimsel dergi 1.9 M+ yıllık yayınlanan makale Yıllık büyüme oranı %3, 3.5 Bilimsel buluşların ve yıllık verilerin hızlı artışı Araştırma giderlerinin fazlalığı Yatırımların getirisi Araştırmaları kolaylaştırması Bulguların doğrulanma ihtiyacı Araştırma etkisinin artması (AE’in yayın etki değerini artırma oranı %50-300 Bilgi edinme özgürlüğü Açık Erişim Dünyası

3 Açık Bilim ve Açık Erişim Farkındalık ve Memnuniyet Anketi Açık Erişimin başarıya ulaşmasındaki en büyük etken kişisel ve kurumsal farkındalığın oluşması Gerekli çalışmalara ve planlamalara kaynak oluşturması, Tarih: Ekim 2015 Hedef Kitle

4 Ankete Geri Dönüş Oranları ULAKBİM Memnuniyet Anketi Toplam SayıGeri Dönüş SayısıGeri Dönüş Oranı Hedef Kitle57.292*3.161**% 5,5 *Anket 59.792 kişiye gönderildi. Yaklaşık 2.500 hatalı e-posta bildirimi geldi. **Tamamlanan anket sayısı: 2.295 Eksik bırakılan anket sayısı: 866

5 Ankete Katılanlar Görev alanları Yaşları Araştırma alanları

6 Bilimsel Yayın Döngüsü Ulusal/ Uluslararası Bilimsel Yayın Bilimsel Veri Tabanları Bilimsel Yayınlara Erişim Bilimsel Kıymet Bilimsel Araştırma

7 TÜBİTAK Desteği % 51 TÜBİTAK’tan destek Diğer Burs desteği

8 Fon Sağlayıcılar Araştırmacı ve akademik topluluğa sağlanan destek ve teşvikler Araştırmaların yayına ve toplum yararına dönüşmesi Bilimsel kalitenin yükselmesi Bilim insanlarının bilimsel araştırma sonuçlarını duyurma isteği Bilimsel yayın performanslarının özellikle akademik yükseltme ölçütlerinde önemli bir kriter olması (Anket: Doçent olabilmek için birkaç bin dolar harcama noktasına gelinmiştir.)

9 Fon Sağlayıcıların Açık Erişime Desteği Kamu kaynakları ile yapılan çalışmalara düşük maliyetle erişimini kolaylaştıracak politikalar, yönergeler, yasalar tanımlanması ve uygulanması, (Amborgo, copyright, Akademik yükselme kriteri, KOBİ’ler, şeffaflık, vb) Avrupa Komisyonunun Ufuk 2020’de yer alacak AB destekli projeler için Açık Erişimi benimsemiş olması E-altyapıların gelişimini desteklenmesi, daha çok fon ayrılması, Farklı platformlarda her kesimden katılımcılarla diyalog yolunun açık tutulması, Açık Erişimde gelişmelerin dışında kalınmaması.

10 AB Ufuk 2020 programı kapsamında tüm alanlarda, projelere ait yapılacak yayınlara Açık Erişim zorunluluğu bulunduğunu biliyor musunuz?

11 Bilimsel Yayın Döngüsü Ulusal/ Uluslararası Bilimsel Yayın Bilimsel Veri Tabanları Bilimsel Yayınlara Erişim Bilimsel Kıymet Bilimsel Araştırma TR Dizin UBYT SCIE –SSCI-AHCI

12 İyi Bir Yayın Literatür arama stratejinizi geliştirin, Makalenizin anlamlı olduğu kitleyi ve ilgisini belirleyin, Hangi türde bir yayın yapacağınızı belirleyin, Yeni, açık, yararlı ve heyecan veren bir mesajı olsun, Doğru dergiyi seçin, Yazım Kurallarına dikkat edin,

13 Bilimsel Bir Dergi Alan Araştırması: İhtiyaçlar, amaç, kapsam, yayın ihtiyacı… Sürdürülebilir Editör ve hakem süreçleri, bilimsel tarafsızlık Danışmanlar grubu, özgün araştırma makaleleri, düzenli yayımlama Standart ve kalitenin yükselmesi, Fiziksel Düzenlemeler (yayın politikası, yazım kuralları, makale üst verileri vb.)

14 Araştırmalarda Kullanılan Kaynaklar % 87 İngilizce, % 10 Türkçe, %3 Diğer % 89 Elektronik, %11 Basılı

15 Bilimsel Yayın Döngüsü Ulusal/ Uluslararası Bilimsel Yayın Bilimsel Veri Tabanları Bilimsel Yayınlara Erişim Bilimsel Kıymet Bilimsel Araştırma Yüksek abonelik bedelleri TR Dizin UBYT SCIE –SSCI-AHCI ANKOS

16 Bilimsel Yayın Döngüsü Ulus/al Uluslararası Bilimsel Yayın Bilimsel Veri Tabanları Bilimsel Yayınlara Erişim Bilimsel Kıymet Bilimsel Araştırma Kurumsal Akademik Arşivler Açık Bilim Arşivleri Harmanlama Yüksek abonelik bedelleri TR Dizin UBYT SCIE –SSCI-AHCI Bilimsel araştırmaların uluslararası standartlar çerçevesinde kayda geçmesi, Bilgiye engelsiz erişim, Artan görünürlük ve daha yüksek atıf… ANKOS

17 Açık Erişim Ulusal politikalar oluşturarak ve ileri teknolojiyi kullanarak bilgiye erişim sorunlarını ortadan kaldıran toplumsal bir araç, Yüksek abonelik ücretlerinden kurtulma Kamu fonlarıyla gerçekleştirilen araştırma sonuçlarına ücretsiz erişim, Araştırma bulgularının daha erken tartışılması nedeniyle daha etkin araştırmalar Önceliklerin erken belirlenebilmesi Uzun dönemli erişilebilirlik Yeniliklere etkisi, Yatırımın boyutu

18 Araştırmacı Tercihi

19 Araştırma çıktılarınızın Açık Erişim olmasını ister misiniz? 1.981 Kişi gerekçe belirtti 1.Bilim evrenseldir, bilgi paylaşıldıkça çoğalır ve değeri artar. 2.Daha çok atıf almak, etki değerini artırmak, 3.Yaratıcılığı ve işbirliğini desteklemek 4.Açık erişimi önemsemek, desteklemek

20 AE kaynaklarını ne derece faydalı buluyorsunuz? AE olmasa araştırma süreciniz nasıl etkilenir?

21 Açık Bilim Bilimsel verinin evrensel kullanımı, üretimi Sadece bilginin yenilenmesi değil, elde edilen verilerin çeşitli kurumsal ve ulusal yapılar ile uluslararası ilişkilere dönüştürülmesi, Açık ağ yapılarıyla bilim insanları ve çeşitli araştırma kurum ve kuruluşları arasında bilgi paylaşımı ve teknoloji transferinin daha kapsamlı ve derinlikli bir boyut kazanması,

22 Açık Bilim Bilgi Düzeyi

23 Açık Bilim Destek

24 Açık Erişim Bilgi Düzeyi

25 Açık Erişim Destek

26 Açık Erişim Kaynak Kullanımı

27 Kurumsal Arşiv ve Arşiv Politikası Var mı? Nasıl Kullanılıyor

28 DOAJ Research Participant Portal ResearchGate SCOAP3 PUBMED EThOS Eureka Coststatistik Eurodyce MIT Ufuk 2020 CORDIS Diğer Avrupa Birliğinin açık erişim portalları hakkında bilginiz var mı? Bilginiz olan portalları belirtiniz.

29 Kullanılan Açık Erişim Portalları ReseaechGate PubMed 15 www.academia.com Arxiv.org AO Spine DOAJ YÖK Tezler www.acikders.org.tr Diğer

30 Çekinceler

31 Çekinceler ve Tartışılan Konular Kalite kontrolü hakkında çekinceler Bulunabilirlik konuları Belgelerin orijinalliği hakkında çekinceler Yasal belirsizlikler Yazarın ödediği modelde finansman güçlüğü Yayın fonlarının ayrılması ve çıkar çatışması konuları ile ilgili çekinceler Kar amacı gütmeyen yayıncıların çekinceleri Bilgi için hedef kitle seçmenin güçlüğü İntihal Yayıncının Açık Erişim dergilerdeki makalelerin değerlendirilmesine yeterli özeni göstermiyor olması, Değerli bilgilerin bedavaya gitmesi, Sürekli erişim güvensizliği, Yanlış ve yanlı bilgi içermesi ihtimali, Akademik yükseltmelerde etkisiz olması,  Yazarın para ödeyerek yayın yaptığı Açık Erişim dergilere duyulan güvensizlik, Ticari bilginin gizliliği, Science dergisinde çıkan "who is afraid of peer review" makalesi, Bilgi kirliliği, Açık Erişimli dergilerin prestijli olmaması, Bilginin kötü amaçlar için kullanılması ihtimali, Anket Sonuçları

32 Bilimsel Yayın Döngüsü Ulusal Uluslararası Bilimsel Yayın Bilimsel Veri Tabanları Bilimsel Yayınlara Erişim Bilimsel Kıymet Bilimsel Araştırma Yüksek abonelik bedelleri (Makale işlem ücreti) Altın Yol Yeşil Yol TR Dizin UBYT SCIE –SSCI-AHCI Kurumsal Akademik Arşivler Açık Bilim Arşivleri Harmanlama Bilimsel araştırmaların uluslararası standartlar çerçevesinde kayda geçmesi, Bilgiye engelsiz erişim, Artan görünürlük ve daha yüksek atıf… ANKOS (Telif hakkını ihlal etmeyen son kopyanın Akademik Arşive konması)

33 Açık Erişim Modelleri Altın Yol (Gold Road)Yeşil Yol (Green Road)

34 Dergilerde makale işlem ücreti (article processing cost) ödenerek de AE yayın yapılabilmekte. Bu şekilde yayınınız var mı?

35 AE olarak yayınlanacak makalelere daha fazla yayın desteği verilmeli mi?

36 Makale işlem ücretinin üniversite kütüphaneleri tarafından ödenmesi gerektiğini düşünüyor musunuz? Dergi, belli bir impact factor üzerindeyse: Evet En az 10 yıllık Açık Erişim bir dergi ise: Evet Proje birimi tarafından ödenmeli Fakülte tarafından ödenmeli Üniversite tarafından ödenmeli Kurum tarafından ödenmeli Araştırma fonlarınca karşılanmalı Devlet ödeneği ayrılmalı % 50 oranında olmalı Çıkar ilişkisini engelleyecek standartlar getirilmeli Dergi seçimi araştırmacının tercihidir, bu seçimi yapan kişi karşılığını hazırlamalı

37 Açık Erişime Ülkelerin Desteği İspanya (Bilim Teknoloji ve Yenilik Yasası) Avrupa Birliği (Avrupa Konseyi, AE Destekleme çağrısı, AE Projeler, Ufuk 2020, Avrupa Araştırma Ağı) ScienceEurope (Ulusal Araştırma Fonlayıcıları Derneği) Avrupa Üniversiteler Derneği ABD, İtalya, İspanya, Yunanistan, Almanya, Hollanda, İsveç Gates Vakfı (Küresel sorunları çözmeyi amaçlar)

38 Bilimsel Yayın Döngüsü Ulusal Uluslararası Bilimsel Yayın Bilimsel Veri Tabanları Bilimsel Yayınlara Erişim Bilimsel Kıymet Bilimsel Araştırma Yüksek abonelik bedelleri (Makale işlem ücreti) Altın Yol Yeşil Yol TR Dizin Biblyometrik Analiz UBYT SCIE –SSCI-AHCI Kurumsal Akademik Arşivler Açık Bilim Arşivleri Harmanlama Bilimsel araştırmaların uluslararası standartlar çerçevesinde kayda geçmesi, Bilgiye engelsiz erişim, Artan görünürlük ve daha yüksek atıf… (Telif hakkını ihlal etmeyen son kopyanın Akademik Arşive konması) ANKOS

39 Türkiye’de Durum Diğer ülkelerle karşılaştırıldığında Politika ve altyapı eksikliği TÜBİTAK Açık Erişimin önemli bir destekçisi ULAKBİM Açık Bilim Komitesi ANKOS Ulusal Açık Erişim Çalıştayları Türkiye’de dergiler % 95 açık erişimli OpenAIRE’e içerik sağlayan ülkeler arasında Türkiye, DergiPark ile 11. sırada CERN'deki SCOAP3 üyeliğimiz Bilim Kurulunca onaylandı, Ülkelerin ve kurumların mevcut Yüksek Enerji Fiziği (YEF) dergilerine ödedikleri miktarı merkezileştirerek bu dergilerde yer alan YEF makalelerinin açık erişim olarak katılımcı ülkelere açılması amacıyla oluşturulmuş uluslararası bir açık erişim çalışması olan CERN'deki SCOAP3 çalışmalarını 5 Nisan 2014 tarih ve 229 sayılı Bilim Kurulu karararı ile ülkemiz adına ULAKBİM TÜBİTAK Bilim Arşivinin kurulması TÜBİTAK içinde bir proje grubunda Açık Erişimli bir pilot uygulama için en uygun program araştırıyor.

40 TÜBİTAK ULAKBİM tarafından sunulan AE hizmetlerine ilişkin memnuniyet düzeyinizi belirtiniz. *9=En yüksek; 1=En düşük

41 Bilgilendirilmek İster misiniz?

42 Görüş ve Öneriler Kaliteli değerlendirme ve yayın yapan dergiler TÜBİTAK tarafından bulunup Türk Araştırmacılarına duyurulsun Dilin bilimin önünde baraj olduğu bir ülkede yaşıyoruz. Bilgilendirme yöntemleri sıkıntılı AE ile internetten tam metin bir makaleye erişmek arasındaki farkı anlayamadım. Her üniversite neden ayrı ayrı elektronik dergilere üye oluyor? Böyle bir çalışma yaptığınız için teşekkürler..

43 Teşekkürler Açık Bilim /Açık Erişim ve Bilimsel Hayata Sunduğu Yenilikler Türkiye’deki Durum Fatma BAŞAR fatma.basar@tubitak.gov.tr I ş ık Ün İ vers İ tes İ 24.02.2016