KOOPERATİFLERDE DENETİM VE CEZAİ SORUMLULUK

... konulu sunumlar: "KOOPERATİFLERDE DENETİM VE CEZAİ SORUMLULUK"— Sunum transkripti:

1 KOOPERATİFLERDE DENETİM VE CEZAİ SORUMLULUK
T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü KOOPERATİFLERDE DENETİM VE CEZAİ SORUMLULUK Naide İNAN Daire Başkanı Eylül 2014

2 Sunum İçeriği I- Kooperatiflerde Denetim Kavramı
II- Denetimin Amacı ve Yararları III- Denetim Türleri IV- Denetim Kurulu V- Cezai Sorumluluk Halleri ve Cezai Yaptırımlar

3 I-KOOPERATİFLERDE DENETİM KAVRAMI

4 Kooperatif Denetimi; kooperatif yapısının, faaliyetlerinin,
Kanun, anasözleşme ve yönetmelik hükümleri ile Genel Kurul kararları ve iyi niyet esasları çerçevesinde; kooperatif yapısının, faaliyetlerinin, işlem ve hesaplarının eksiklik, yanlışlık, çelişki veya tutarsızlık içerip içermediğinin incelenmesi için yapılan tüm çalışmalardır.

5 II-KOOPERATİFLERDE DENETİMİN AMACI VE YARARLARI

6 Kooperatif Denetiminin Amacı;
Yöneticileri aydınlatmak ve çalışmalarına yardımcı olmak, yol göstermek, Ortakların menfaatini korumak, Kamu yararını korumak, Ortaklık ödentilerinin ve kullanılan kredilerin yerinde kullanılıp kullanmadığını saptamak, Taahhütlerin yerine getirilip getirilmediğini araştırmaktır.

7 Denetimin Yararları; Suç işleme eğilimi azalır,
Mevzuat hükümlerine uygun olarak faaliyet gösterilmesini sağlar, Yanlışlık ve eksikliklerin zamanında giderilmesini sağlar, Kooperatifin başarısını arttırır, Ortakların menfaatinin korunmasını sağlar, Kaynakların kooperatif amaçlarına uygun olarak kullanılmasını sağlar.

8 III-DENETİM TÜRLERİ

9 Denetim Türleri; Dış Denetim; Bakanlığın, noterin, sicil memurlarının, bağımsız denetim kuruluşlarının ve belediyeler gibi kuruluşların yaptığı denetimdir. Üst Birlik Denetimi; kooperatifin bağlı olduğu üst birliğin yaptığı denetimdir. İç Denetim; kooperatif genel kurulunun, ortakların ve denetim kurulu üyelerinin yaptığı denetimdir.

10 Kooperatifler Kanunu 90. madde uyarınca;
«İlgili Bakanlık, kooperatiflerin, kooperatif birliklerinin, kooperatif merkez birliklerinin ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliği’nin işlem ve hesaplarını ve varlıklarını müfettişlere, kooperatif kontrolörlerine veya denetim için görevlendirilecek olan personele denetlettirebilir.»

11 Kooperatifler Kanunu 90. madde uyarınca;
«Kooperatifler, kooperatif birlikleri, kooperatif merkez birlikleri ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliği denetim sonuçlarına göre ilgili Bakanlıkça verilecek talimatlara uymak zorundadırlar.»

12 Kooperatifler Kanunu 90. madde uyarınca; «Kooperatiflerde ve üst kuruluşlarında görevli bulunanlar bu kuruluşlara ait mal, para ve para hükmündeki kağıtları ve gizli de olsa bunlarla ilgili defter ve belgeleri istenildiğinde müfettişlere, kooperatif kontrolörlerine, denetimle görevlendirilen personel ve kredi kuruluşlarının denetim görevlilerine göstermek, saymasına ve incelemesine yardımda bulunmak, istenilen bilgileri gerçeğe uygun ve eksiksiz olarak vermek ve doğru beyanda bulunmakla yükümlüdürler.»

13 Kooperatifler Kanunu 91. madde uyarınca;
«İlgili Bakanlık; kooperatif üst kuruluşlarını, ilgili müesseseleri ve bağımsız denetim kuruluşlarını denetleme işleri için görevlendirebilir.»

14 Uygulamada; Kooperatiflere yönelik Bakanlığımıza ulaşan şikayet dilekçeleri önemine göre; Nitelikli inceleme gerektiriyorsa; Rehberlik ve Teftiş Kurulu’na bağlı Gümrük ve Ticaret Müfettişlerine denetlettirilmek üzere Makam Onayı alınmakta, Basit nitelikteki şikayetler Ticaret İl Müdürlüklerine gönderilmekte, Üst birlik yapılanması tamamlanmış kooperatiflere yönelik şikayetler bu kuruluşların denetim elemanlarına denetlettirilmektedir. Örneğin, Tarım Satış Kooperatifleri Birlikleri ile Esnaf ve Sanatkarlar Kredi ve Kefalet Kooperatifleri Merkez Birliği (TESKOMB)

15 Bakanlık Denetimi Sonucunda;
Bakanlığın yaptığı veya yaptırdığı denetimlerde suç teşkil eden fiillerin bulunması halinde bunlara ilişkin soruşturma raporları Cumhuriyet Başsavcılıklarına bildirilmektedir. Savcılık kamu adına dava açmakla görevlidir. Dava devam ederken müdahil olunmasını gerektiren hususlar var ise Bakanlık davaya müdahil olmaktadır. Davalar ceza mahkemelerinde açılmaktadır. Bakanlığımızın Ticaret Birimlerini bu davalarda Maliye Bakanlığı Muhakemat Genel Müdürlüğü Hazine Avukatları temsil etmektedir.

16 Kooperatif genel kurulu tarafından;
İç Denetim Kooperatif genel kurulu tarafından; Kooperatifte yapılan tüm iş ve işlemlerin görüşülmesi, Diğer organların seçilmesi, ibra edilmesi ve gerekirse hukuki sorumluluklarına gidilmesi, Karar verilmesi halinde hesap tetkik komisyonu kurulması, iç denetim yollarıdır.

17 Kooperatif ortakları;
Bilgi edinmek ve örnek istemek (KK m.24) Kooperatif defter ve belgelerini incelemek (KK m.25) GK toplantılarına katılmak, açıklama yapılmasını istemek, seçmek ve seçilmek (KK m.26) Genel Kurulu toplantıya çağırmak (KK m.44) Gündeme madde ilavesini istemek (KK m.46) GK kararları aleyhine iptal davası açmak (KK m. 53) Denetçilerden bilgi ve açıklama yapılmasını istemek (KK m. 66) suretiyle kooperatifin işlem ve hesaplarını denetleyebilirler.

18 IV-DENETİM KURULU

19 Denetçilerin Özellikleri
Genel Kurulca, en az bir yıl için ortaklar arasından veya dışarıdan en az bir veya daha fazla denetim kurulu üyesi ile bir o kadar da yedeği seçilir. Genel kurulca süre tespiti yapılmaması halinde bir yıl için seçilmiş sayılır. Süreleri biten üyeler tekrar seçilebilir. Denetçiler; yönetim kurulunun hesap ve işlemlerini inceleyip, yaptıkları bu incelemeler sonucunda genel kurula bilgi vermekle yükümlüdür.

20 Denetim Kurulu Üyesi Olma Şartları
Türk vatandaşı olmak ve medeni hakları kullanma ehliyetine sahip olmak, TCK’da sayılan bazı suçlar ile KK’ndan mahkum olmamak, Yönetim kurulu üyesi ve kooperatif personeli olmamak, Yönetim kurulu üyeleri ile kan ve sıhri hısım olmamak, Yönetim kurulu üyeleri ile iş ortaklığı olmamak şartları aranır.

21 Denetim Kurulu Üyelerinin Görevleri
Yıllık bilanço ve sonuç hesaplarını inceleyerek bu husustaki görüşlerini birlikte veya tek başına genel kurula bir raporla bildirmek, Kooperatif işlemlerinden bilgi edinmek ve gerekli kayıtların düzenli olarak tutulmasını sağlamak amacıyla en az 3 ayda bir defa kooperatifin defterlerini incelemek, En az 3 ayda bir defa kooperatifin nakit mevcudu ile menkul değerlerini kontrol etmek, Bütçe, bilanço ve gelir-gider cetvelini denetlemek, Yönetim kurulunun ihmali halinde genel kurulu olağan veya olağanüstü toplantıya davet etmek,

22 Denetim Kurulu Üyelerinin Görevleri
Yönetim kurulu üyelerinin kanun ve ana sözleşme hükümleri ile iyi niyet esaslarına uygun davranmalarına nezaret etmek, Yönetim kurulu üyelerinin gerekli şartları taşıyıp taşımadıklarını araştırmak, toplantı nisabının kaybedilmesi halinde boşalan bu üyeliklere geciktirilmeksizin yeteri kadar yedek üye çağırmak, Denetim kurulu üyeleri, görevleri çerçevesinde işlerin yürütülmesinde gördükleri noksanlıkları, kanun ve ana sözleşmeye aykırı hareketleri bundan sorumlu olanların bağlı bulundukları organa ve gerekli hallerde aynı zamanda genel kurula haber vermekle yükümlüdürler.

23 Denetim Kurulu Üyelerinin Hakları
Denetim kurulu üyelerine yapacakları hizmet karşılığında, miktarı ve ödeme şekli genel kurul tarafından tayin ve tespit edilmek üzere aylık ücret veya huzur hakkı ödenir, ayrıca denetim kurulu üyelerinin yaptıkları görev seyahatleri için kendilerine yolluk da ödenir. Denetim kurulu üyelerinin de yönetim kurulu üyeleri gibi SSK primleri yatırılamaz, görevleri sona erdikten sonra kıdem ve ihbar tazminatı ödenemez.

24 Denetim Kurulu Üyelerinin Hukuki Sorumlulukları
Denetim kurulu üyelerinin de hukuki ve cezai sorumluluk halleri vardır. Denetim kurulu üyeleri, kanun ve ana sözleşme ile kendilerine yüklenilen görevleri hiç veya gereği gibi yapmamalarından dolayı doğan zararlardan kusursuz olduklarını ispat etmedikçe zincirleme olarak sorumlu olurlar.

25 Tarım Satış Kooperatifleri ve Birliklerinde Denetim
Tarım Satış Kooperatifleri ve Birliklerinin organları genel kurul ve yönetim kurulu olarak belirlenmiş ve denetim kurulları kaldırılmıştır. 4572 sayılı Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasında yapılan değişiklikle, Bakanlığımızca ortak sayısı ve ciro gibi kıstaslar dikkate alınarak belirlenen Birliklerin 6102 sayılı Kanunun ilgili hükümlerine göre bağımsız denetime tabi olması öngörülmüştür. Bu kapsamda, bağımsız denetime tabi olacak Tarım Satış Kooperatifleri Birliklerinin belirlenmesi amacıyla “Bağımsız Denetime Tabi Olacak Tarım Satış Kooperatif Birliklerinin Belirlenmesine Dair Tebliğ” tarih ve sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Bağımsız denetime tabi olmayan birlikler ile tüm tarım satış kooperatiflerinin 6102 sayılı Kanunun 397 nci maddesi uyarınca Bakanlığımızca çıkarılacak yönetmelikteki düzenlemeler çerçevesinde daha nitelikli ve yetkin denetçiler tarafından denetlenmesi öngörülmüştür.

26 V-HUKUKİ SORUMLULUK HALLERİ

27 Yönetim Kurulu Üyelerinin ve Kooperatif
Personelinin Hukuki Sorumlulukları 1163 Sayılı Kooperatifler Kanunu 62/1. maddesi uyarınca, Kooperatif yönetim kurulu üyeleri ile kooperatif memurları, kooperatif işlerinin yönetimi için gereken titizliği göstermek ve kooperatifin başarısı ve gelişmesi yolunda bütün gayretini sarf etmekle yükümlüdür (Özen Borcu) Türk Ticaret Kanunu’na göre kooperatifler bir ticari şirkettir. Ticari şirketler ise tüzel kişi tacirdirler. Bu nedenle, TTK 18. madde uyarınca yönetim kurulu üyeleri kooperatif işlerinin yönetimi sırasında basiretli bir işadamı gibi hareket etmek zorundadırlar.

28 Yönetim Kurulu Üyelerinin ve Kooperatif
Personelinin Hukuki Sorumlulukları 1163 Sayılı Kooperatifler Kanunu 62/3. maddesi uyarınca, Yönetim kurulu üyeleri ve kooperatif memurları, kendi kusurlarından ileri gelen zararlardan sorumludur. Zararın varlığını kanıtlamak, kooperatife, zarara uğradığını iddia eden ortaklara ve üçüncü kişilere düşmektedir. Sorumluluk davasının ya tüm yönetim kurulu üyeleri aleyhine ya da sadece kendisine görev ve yetki devri yapılan murahhas üye aleyhine açılması gerekir.

29 Yönetim Kurulu Üyelerinin ve Kooperatif
Personelinin Hukuki Sorumlulukları 1163 Sayılı Kooperatifler Kanunu 62/3. maddesine göre yönetim kurulunun özel sorumluluk halleri Kendi tutanaklarının, yani yönetim kurulu toplantı tutanaklarının Genel kurul toplantı tutanaklarının Gerekli defterlerin Ortak listelerinin muntazam olarak hazırlanıp, tutulup, saklanmasından İşletme hesabı ile yıllık bilançonun kanuni hükümlere uygun olarak hazırlanmasından ve incelenmek üzere denetim kuruluna sunulmasından sorumludur.

30 Yönetim Kurulu Üyeleri Aleyhine ve Kooperatif Adına Dava Açılması
Yönetim kurulu üyeleri hakkında kooperatif adına hukuki sorumluluk davası açılabilmesi için genel kurulun bu yönde bir karar alması gerekir. Kooperatif adına dava açma hakkı denetçilere aittir. Her bir ortak ve kooperatif alacaklıları da yönetim kurulu üyeleri hakkında hukuki sorumluluk davası açabilir (TTK m.555) Kooperatifin iflas etmesi halinde ortakların ve kooperatif alacaklılarının YK üyeleri hakkında dava açma hakları iflas idaresindedir (TTK m. 556)

31 V-CEZAİ SORUMLULUK HALLERİ ve
CEZAİ YAPTIRIMLAR

32 Yönetim Kurulu Üyelerinin ve Kooperatif Personelinin Cezai
Sorumlulukları 1163 Sayılı Kooperatifler Kanunu (m.62)’na göre, Kooperatif yönetim kurulu üyeleri ile kooperatif memurları; Suç teşkil eden fiil ve hareketlerinden, Kooperatifin para ve malları, bilanço, tutanak, rapor ve başka evrak, defter ve belgeleri üzerinde işledikleri suçlardan, dolayı Kamu görevlisi gibi cezalandırılır.

33 Türk Ceza Kanunu’na göre Cezai Sorumluluk;
Türk Ceza Kanunu’nda kamu görevlileri için öngörülen ve kooperatif yönetim kurulu üyeleri ile personeli için de uygulanan ceza maddeleri; Nitelikli dolandırıcılık (m.158): 2-7 yıl hapis/5000 güne kadar adli para cezası Kooperatifler hakkında yanlış bilgi (m.164): 6 ay-3 yıl hapis/1000 güne kadar adli para cezası İhaleye fesat karıştırma (m.235): 3-7 yıl hapis Edimin ifasına fesat karıştırma (m.236): 3-7 yıl hapis Zimmet (m.247): 5-12 yıl hapis İrtikap (m.250): 5-10 yıl hapis Güveni kötüye kullanmak (m.250): 3-5 yıl hapis Rüşvet (m.252): 4-12 yıl hapis Görevi kötüye kullanmak (m.257): 6 ay-2 yıl hapis Görevi kötüye kullanarak menfaat sağlamak (m.257): 3 ay-1 yıl hapis Göreve ilişkin sırrı açıklamak (m.258): 1-4 yıl hapis

34 3 ay-2 yıl hapis/50-500 gün adli para cezası
1163 Sayılı Kooperatifler Kanunu’na Göre Cezai Sorumluluk Halleri(KK Ek:2/1) Kooperatifler Kanunu Ek 2. maddeye göre cezai sorumluluk halleri ve cezai yaptırımları şu şekildedir: Yapı kooperatiflerinde genel kurulca kararlaştırılan sayının üzerinde ortak kaydedemez(KK m.8/3), Haklarındaki çıkarma kararı kesinleşmeyen ortakların yerine yeni ortak alınamaz(KK m.16/5), Yönetim kurulu üyelerine genel kurulca belirlenen aylık ücret, huzur hakkı, risturn ve yolluk dışında hiç bir ad altında başkaca ödeme yapılamaz (KK m.56/6), 3 ay-2 yıl hapis/ gün adli para cezası

35 3 ay-2 yıl hapis/50-500 gün adli para cezası
1163 Sayılı Kooperatifler Kanunu’na Göre Cezai Sorumluluk Halleri(KK Ek:2/1) Kooperatiflerce alınması kararlaştırılan gayrimenkullerin alımının, tapu devri veya tapuya şerh verdirilecek bir satış vaadi sözleşmesi ile yapılması şarttır. (KK m.59/4), Yönetim kurulu üyeleri ve kooperatif personeli ortaklık işlemleri dışında kendisi veya başkası namına, bizzat veya dolaylı olarak kooperatifle kooperatif konusuna giren bir ticari muamele yapamaz (KK m.59/6), 3 ay-2 yıl hapis/ gün adli para cezası

36 3 ay-2 yıl hapis/50-500 gün adli para cezası
1163 Sayılı Kooperatifler Kanunu’na Göre Cezai Sorumluluk Halleri (KK Ek:2/1) Kooperatif ve üst kuruluşlarca tanıtma ve ortak kaydetmek amacıyla yapılacak ilan, reklam ve açıklamalar, eksik ve gerçeğe aykırı olamayacağı gibi, yanıltıcı bilgi ve unsurlar taşıyamaz (KK m.59/7), Yönetim kurulu üyeleri ve temsile yetkili şahıslar, genel kurulun devredemeyeceği yetkilerini kullanamaz (KK m.59/8), Kooperatifler ve üst kuruluşları Bakanlıkça istenilen her türlü bilgi, belge ve kayıtları tam olarak vermek zorundadır (KK m.90/5) 3 ay-2 yıl hapis/ gün adli para cezası

37 6 ay hapis/30-300 gün adli para cezası
1163 Sayılı Kooperatifler Kanunu’na Göre Cezai Sorumluluk Halleri(KK Ek:2/2) Genel kurulu olağan toplantıya çağırmamak, Kooperatifler ve üst kuruluşlarının unvanlarında, kamu kurum ve kuruluşlarının isimlerine yer verilemez (KK m.2/4), Yönetim Kurulu; ortaklar ile ortak olmak için müracaat edenlerin ana sözleşmede gösterilen ortaklık şartlarını taşıyıp taşımadıklarını araştırmak zorundadır (KK m.8/2), 6 ay hapis/ gün adli para cezası

38 6 ay hapis/30-300 gün adli para cezası
1163 Sayılı Kooperatifler Kanunu’na Göre Cezai Sorumluluk Halleri(KK Ek:2/2) Ortaklar ana sözleşmede açıkça gösterilmeyen sebeplerle ortaklıktan çıkarılamazlar (KK m.16/1), Denetçilerin istekleri üzerine müfredat defteri ve bu defterin hangi esaslara göre düzenlendiği ve istenilen her konu hakkında bilgi verilir (KK m.66/2), Denetim sonuçlarına göre ilgili bakanlıkça verilecek talimata uymak zorundadırlar (KK m.90/3) 6 ay hapis/ gün adli para cezası

39 1-6 ay hapis/30-300 gün adli para cezası
1163 Sayılı Kooperatifler Kanunu’na Göre Cezai Sorumluluk Halleri(KK Ek:2/3) Aynı türde başka bir kooperatifin yönetim kurulu üyesi olmamak gerekmektedir (KK m.56/2), YK üyelik şartları denetçiler tarafından araştırılır(KK m.56/4), Denetçilerin inceleme yükümlülüğü (KK m.66) Denetçiler her yıl yazılı bir raporla beraber tekliflerini genel kurula sunmaya mecburdurlar (KK m.67) Aykırı hareket eden Denetim Kurulu üyeleri için 1-6 ay hapis/ gün adli para cezası

40 Kooperatifler Kanunu 56. madde uyarınca,
Devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından ya da 1163 sayılı Kooperatifler Kanunun hükümlerine göre mahkum olan kişiler yönetim kurulu üyesi ve denetim kurulu üyesi olamamaktadırlar. Bakanlığımızca yapılan denetimler sonucunda haklarında yukarıdaki suçlardan dava açılan yönetim kurulu üyelerinin görevlerine kooperatif genel kurulunda karar alınarak son verilebilmektedir.

41 Ayrıca, Kooperatifler Kanunu 90/2. Madde uyarınca,
yapılan denetimler sonucunda kooperatiflerin ve üst kuruluşlarının ve bunların iştiraklerinin yönetim kurulu üyeleri ile üst düzey yöneticilerinin hukuka açıkça aykırı eylem ve işlemlerinin tespit edilmesi durumunda, İlgili Bakanlık, kamu yararı ve hizmet gerekleri dikkate alınarak gecikmesinde sakınca görülen hallerde ileride telafisi güç veya imkansız zararlara yol açılmasının engellenmesi amacıyla bu kişilerin görevlerine tedbiren son verebilir. Bu durumda Bakanlık, 1 yıl içerisinde olağanüstü genel kurul toplantısının yapılması için gerekli tedbirleri alır.

42 TEŞEKKÜR EDERİM.