GENELCİ (BÜTÜNCÜL) SOSYAL HİZMET UYGULAMASI

... konulu sunumlar: "GENELCİ (BÜTÜNCÜL) SOSYAL HİZMET UYGULAMASI"— Sunum transkripti:

1 GENELCİ (BÜTÜNCÜL) SOSYAL HİZMET UYGULAMASI
Doç. Dr. M. Zafer DANIŞ

2 Son yıllarda sosyal hizmet literatüründe, genelci sosyal hizmet uygulama modeli üzerinde yoğunlaşan pek çok bilimsel çalışma göze çarpmakta olup H.Ü. Sosyal Hizmetler Yüksekokulu da yeniden yapılanma çabaları çerçevesinde, eğitim modeli olarak “Genelci Sosyal Hizmet” modeline yönelmiştir.

3 1925 yılındaki Milford Konferansı genelci (generalist) ve uzmanlaşmaya (specialist) dayanan uygulama yaklaşımları açısından önemli bir noktadadır. Sosyal hizmette mesleki gelişimin ilk dönemlerinde, kişisel çalışma yönteminin uygulama alanına aktarılması, sosyal hizmet uygulaması için temel olarak görülmekteydi.

4 Bu ele alış ile birlikte, uygulama alanlarına göre uzmanlaşma kendini kabul ettirmiştir. Bu uygulama alanları, aile refahı, çocuk refahı, tıbbi sosyal hizmet, psikiyatrik sosyal hizmet ve okul sosyal hizmeti idi ve 1950’li yıllarda ise, uygulama alanlarındaki odaklaşma, mesleğin yöntemleri çerçevesinde gelişmiştir.

5 Yöntem yaklaşımı gelişimine paralel olarak, sosyal hizmet uygulama ve eğitiminde temel yapı olarak kişisel çalışma, grup çalışması, toplum örgütlenmesi, yönetim ve araştırmadan yararlanmıştır. Farklılaşmayı yaratan faktör, uygulama yöntemleri olarak belirdiğinden, yöntemlere göre uzmanlaşma ortak bir felsefe, kapsamlı bir bilgi gövdesi ve paylaşılan etiğe ihtiyaç duymuştur (Leighninger, 1980).

6 Toplumsal ihtiyaçlar ve birey-çevre etkileşimine ilişkin bilinçliliğin arttığı 1960 ve 1970’li yıllarda, sosyal hizmet uygulama ve eğitiminde “sistem” yaklaşımı olarak tanımlanan yaklaşım gündeme gelmiştir (Pincus ve Minahan, 1973). Sosyal problemler, müracaatçının psikolojik özelliklerinden ziyade müracaatçı ile çevresi arasındaki bio-psiko-sosyal etkileşime atfedilmiştir (Hartman, 1983; Leighninger, 1980).

7 Pincus ve Minahan (1973:9)’a göre, sosyal hizmet uygulamasının odağı, insanlar ve kaynak sistemler arasındaki etkileşim ve bağlantılar ile birey ve sistemlerin işlevselliğinde karşı karşıya kalınan sorunlardır. Onlara göre, sosyal hizmet; “İnsanların, yaşam amaçlarını, özlem ve değerlerini gerçekleştirme becerilerini ve stres ile başetmelerini etkileyen, insan ve çevresi arasındaki etkileşimle ilgilidir.

8 Sosyal hizmetin amacı, bu yüzden; 1
Sosyal hizmetin amacı, bu yüzden; 1.insanların problem çözme ve başetme kapasitelerini geliştirme, 2. insanlarla; kaynak, hizmet ve şanslar tanıyan sistemler arasında bağlantı kurmak 3. bu sistemlerin etkili ve insancıl çalışmasını geliştirmek ve 4. sosyal politikanın geliştirilmesine ve ilerletilmesine katkı vermek” olarak ifade edilebilir .

9 Müracaatçı sistemlerinin yaşamları, son derece karmaşık değişkenler ile çevrelenmiştir. Pek çok değişken yaşamda bir araya gelerek insanın sosyal işlevselliğinde kesintilere, aksaklıklara yol açabilmektedir. Sosyal hizmet uygulamasında, genelci yaklaşımın dört temel dayanağı vardır:

10 Birincisi, insan davranışı kaçınılmaz olarak sosyal ve fiziksel çevre ile ilişkilidir. İnsan ve çevresi arasındaki bu bağlantıya dayalı olarak müracaatçı sistemlerinin işlevselliğini geliştirme çabaları, sistemin (insanın) bizatihi kendisini değiştirmeyi, onun çevresi ile etkileşiminde değişiklikler yapmayı, onu çevreleyen diğer sistemlerde değişiklikler yapmayı içerir.

11 İkincisi, genelci uygulamacı, değişime yönelmek için çok düzeyli değerlendirmeler ve çok yöntemli müdahaleler gerçekleştirir. Üçüncü olarak, benzer sosyal hizmet sürecini kullanarak, bireyden topluma kadar her düzeyde müracaatçı sistemleri ile çalışır.

12 Tüm müracaatçı sistemleri ile sosyal hizmet müdahalesi, bir diyalog biçimi ile bilginin karşılıklı değişimini, değişim için gerekli kaynakların keşfi sürecini ve çalışmanın amacını gerçekleştirmek için gelişme, aşamasını gerektirir. Dördüncü olarak, genelci uygulamacı, araştırma yapmak ve adil sosyal politikalara yönelmek sorumluluğundadır (Miley, O’Melia ve Dubois, 1996).

13 Kirst- Ashman ve Hull (1997) genelci uygulamayı, eklektik bilgi temelinin kullanımı, profesyonel değerler ve her genişlikteki hedef sisteme yönelik geniş becerilerin “dört temel süreç” içeriğinde, değişme için kullanımı olarak tanımlamaktadır.

14 Bu dört temel süreçten birincisi, genelci uygulamanın süpervizyon altında örgütsel yapı içinde etkili olarak çalışma yapmayı gerektirmesidir. İkinci olarak, genelci uygulama, geniş mesleki rolleri üzerine almayı gerektirir.

15 Üçüncü olarak, genelci uygulama, planlı değişme sürecine eleştirel düşünme becerilerinin uygulanmasını gerektirir. Dördüncü olarak ise, genelci uygulama, müracaatçının güçlendirilmesine vurgu yapmaktadır.

16 Wolk ve Wertheimer (1999), genelci sosyal hizmet uygulamasının problemleri holistik (bütüncül) olarak gördüğünü belirtmekte ve planlı değişme stratejilerinin, müracaatçının problemlerinde “suçu olan tüm sistemlere yönelmesi” gerektiğini belirtmektedir.

17 Görüldüğü gibi, uygulamanın genelci modelinin iki temel özelliği ön plana çıkmaktadır. Birincisi, genelci sosyal hizmet uygulama modeli, “yöntemlerden ziyade problem çözme”ye odaklıdır (Sheafor ve Landon, 1987). Bilindiği gibi, problem çözme süreci, problemin tanımlanması, taahhüt, değerlendirme, kontrat, müdahale, sonlandırma ve son değerlendirme aşamalarını içerir (Mumm, Olsen ve Allen, 1998: 385).

18 İkincisi ise, genelci sosyal hizmet uygulama modeli, problem çözme süreci boyunca, uygulamaya holistik (bütüncül) bir odak vererek, değerlendirmede çevresi içerisinde birey yaklaşımını kullanır.

19 Genelci uygulama perspektifi, sadece bireysel ve çevresel faktörleri içeren bireysel sosyal işlevsellik üzerinde durmaz, ayrıca birey ve çevresi arasındaki etkileşimler, değişimler üzerinde de durur (Gibbs, Locke ve Lohmann, 1990: 234).

20 Bir başka deyişle, genelci yaklaşım hem bireysel problemler hem de bireysel problemlere katkıda bulunan sosyal problemler ile ilgilidir (Mumm, Olsen ve Allen, 1998).

21 Sosyal hizmet; mesleki ilgi olarak, hem birey hem toplum, hem de birey toplum arası etkileşimle ilişkili alanlardaki sorun ve ihtiyaçlar ile ilgilidir. Sosyal hizmetin, yardım veren meslekler arasındaki özgünlüğünün temel nedeni budur. Bu anlamda sosyal hizmet, hem bireylerin tedavisi hem de “sosyal reform” odağına aynı anda yönlenmektedir.

22 Bütüncül uygulamada; alanda direkt olarak çalışan uzmanlar, “kolaylaştırıcı” tutumunu her zaman önde tutarak, aşağıdaki uygulama becerilerine sahip olmalıdırlar: Bireyler, aileler, gruplar ve toplumla çalışırken “sosyal hizmet bilgi temelini” etkili biçimde, “uygulamaya katma” becerisi sergilenebilmelidir.

23 Uzman, içsel açıdan algı ve bilişsel durumunu; etkileşimsel açıdan duygular ve bilgilerin ayarını ve stratejik olarak da mesleğin uygulanış biçimini ve çelişkilerle başa çıkma becerilerini kullanabilmelidir.

24 Benzer biçimde, sosyal hizmet uygulamaları için belirlenen standartlar (1982)’da 12 temel mesleki beceri şöyle sıralanmıştır: 1. Diğer insanları anlayışla ve mesleki amaç doğrultusunda etkin dinlemek, 2. Vakalarla ilgili olarak aydınlatıcı bilgiler toplayarak, rapor ve değerlendirmede kullanmak,

25 3. Profesyonel yardım ilişkilerini yaratmak ve sürekli beslemek, 4
3.Profesyonel yardım ilişkilerini yaratmak ve sürekli beslemek, 4. İyi bir gözlemci olarak, müracaatçıların sözel ve sözel olmayan davranışlarını kavrayabilmek, bunun için kişilik kuramını ve teşhis yöntemlerini kullanabilmek,,

26 5.Bireyler, aileler gibi; çalıştığı sistemlerle tanışma, onlarla partner olarak sorunları birlikte çözme ve güven geliştirme, 6. Destekleyici ve duyarlı bir duygusal ortam yaratarak, tehdit edici olmadan sorunları tartışma, 7. Müracaatçıların problemlerine yönelik yenilikçi çözümler geliştirebilme,

27 8. Terapötik süreci bitirme zamanını doğru belirleyebilme, 9
8. Terapötik süreci bitirme zamanını doğru belirleyebilme, 9. alan araştırmaları yürütebilme ve araştırma sonuçlarını yorumlayıp meslek literatürüne katma,

28 10. Çatışan, İhtilaflı taraflar-kişiler arasında, aracılık ve müzakere becerileri kullanarak, süreci yönetebilmek, 11. Kurumlararasındaki hizmetleri entegre hale getirerek, daha etkili bir mesleki müdahale yapabilme,

29 12. Sosyal ihtiyaçlar ve sorun sahibi sistemlerin etkileşimini yorumlayabilme ve bireylerin ihtiyaçlarıyla kamusal kaynaklar arasında bağlantılar yaratarak sorunları çözebilme.