LİSANSÜSTÜ EĞİTİMDE BAZI SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

... konulu sunumlar: "LİSANSÜSTÜ EĞİTİMDE BAZI SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ"— Sunum transkripti:

1 LİSANSÜSTÜ EĞİTİMDE BAZI SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
Prof.Dr. Mustafa GÖK Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü

2 LİSANSÜSTÜ EĞİTİMLE İLGİLİ
Bölüm: 1 LİSANSÜSTÜ EĞİTİMLE İLGİLİ BAZI SAYISAL DEĞERLER

3 Türkiye’de Yıllara Göre Üniversite Sayıları

4 Ülkelere Göre Üniversite Sayısı
ABD 4.001 Japonya 569 Almanya 302 Fransa 257 Türkiye 185 Avustralya 146

5 Yüzbin Nüfus Başına Üniversite Sayısı
İrlanda 1.67 ABD 1.33 Norveç 0.83 Danimarka 0.76 Avusturya 0.65 Fransa 0.43 İngiltere 0.38 Almanya 0.37 Türkiye 0.24

6 Türkiye’de Lisansüstü Program Sayısı
Derece Devlet Vakıf Program sayısı Progr. tür sayısı Doktora 79 28 107 457 YL-Tezli 91 42 133 746 YL-Tezsiz 33 32 65 279

7 Türkiye’de Yükseköğretim Öğrenci Sayıları (2012-2013)
Toplam öğrenci* Derece Öğrenci mevc. Mezun sayısı ( ) Ön Lisans* Lisans* Lisansüstü Yüksek Lisans 25.813 Doktora 60.311 4.506** * AÖF dahil **2015 yılı: 5.100

8 Yıllara Göre Doktora Kayıt ve Mezun Sayıları
Yeni Kayıt Toplam (T) Mezun (M) Mezun oranı (% M/T)* 13.463 60.311 4.506 7.47 10.843 44.768 4.684 9.56 7.065 33.834 3.357 10.08 6.745 27.393 2.838 9.65 6.383 24.891 2.680 9.28 4.844 21.789 1.985 10.97 * Yıllar Ortalaması Mezun Oranı: % 9.50

9 Lisansüstü Öğrenci - Mezunlar Oranları (2012-2013)
● Lisansüstü öğrenci sayısının toplam yükseköğretim öğrenci sayısına oranı …………………………………… : % 5.6 ● Lisansüstü öğrenci sayısının lisans öğrenci sayısına oranı …………………………………… : % 8.6 ● Yüksek Lisans kayıt sayısının lisans mezunlar sayısına oranı ……………………………………………. : % 23.0 ● Doktora yeni kayıt sayısının Yüksek Lisans mezunlar sayısına oranı ……………………….. : % 52.2 ● Yıllık Doktoralı mezun sayısı ……………………………:

10 Ülkelere Göre Araştırmacı Sayısı
Nüfus (milyon) Araştırmacı Sayısı Finlandiya 5 55 bin İspanya 44 206 bin Güney Kore 49 300 bin İtalya 59 142 bin Fransa 62 274 bin Almanya 83 438 bin Türkiye 77 130 bin

11 On bin Çalışan Başına Araştırmacı Sayısı*
Finlandiya 162 İspanya 64 Güney Kore 100 İtalya 38 Fransa 84 Almanya 75 Türkiye 27 * OECD ülkeleri : 70

12 GSYİH İçinde Ar-Ge Payı (%)
OECD 2.33 AB (27) 1.90 G20 2.09 Türkiye 0.85

13 Araştırmacı Sayısı / Ar-Ge Payı Türkiye 2023 Vizyonu
Yıl Araştırmacı sayısı Ar-Ge payı (%) 2000 68.000 0.48 2013 0.85 2023 3.00 2023 (ÖNGÖRÜ) 1.82

14 2023 Vizyonu İçin Yıllık Araştırmacı Sayısı İhtiyacı*
İhtiyaç / yıl 2011 12.500 2013 15.000 2015 21.250 * …… yıl arası

15 LİSANSÜSTÜ EĞİTİMDE BAZI SORUNLAR VE ÖNERİLER
Bölüm: 2 LİSANSÜSTÜ EĞİTİMDE BAZI SORUNLAR VE ÖNERİLER

16 6111 Sayılı Yasa Sorunu (kabul tarihi: 13.02.2011)
Madde 44- c. “……………. yüksek lisans programını azami üç yıl, doktora programını ise azami altı yıl içinde başarı ile tamamlayarak mezun olamayanlar, ……………… katkı payı ve öğrenim ücretlerini ödemek koşulu ile öğrenimlerine devam etmek için kayıt yaptırabilirler. Bu durumda ………. tez hazırlama hariç, öğrencilere tanınan diğer haklardan yararlandırılmaksızın öğrencilik statüleri devam eder.”

17 6111’le İlgili Sorunlar YL / Doktora Eğitim Süresi Sorunu:
● Lisansüstü eğitimde performans kaybı ● Başarısızlığı teşvik ● Lisansüstü eğitim süresinin uzaması ● Doktoraya devam ve doktora mezun sayısında azalma ● Gereksiz Danışmanlık yükü fazlalığı ● Enstitüler idari yük artışı ÖNERİ: Süre sınırlaması uygulanmalı ○ YL : (+ 6 ay uzatma) ○ Dokt.: (+ 1 yıl uzatma)

18 Ekonomik Güçlük – İstihdam Sorunu
Teşvik Desteği: ● Öncelikli alanlar dikkate alınarak ● Belirlenecek kriterlere göre (Mez. BN, Y. Dil, bilim sınavı, ALES ..) ● YL / Doktora ayrı, yeterli sayı ve miktarda “teşvik desteği” uygulanabilir. İstihdam: ● Özek sektör Ar-Ge’lerine kriter oluşturulması, Dr. İstihdam zorunluluğu ● Bakanlık Araştırma Enstitülerinde YL / Dr. Unvansız istihdam yapılmaması ● Üniversitelerde sözleşmeli “post dok.” istihdamı

19 Birden Fazla Anabilim Dalında Öğrencilik Sorunu
Karar 1: Aynı anda lisans ve lisansüstü programda kayıtlı olunamayacağı ( tarihli YÖK kararı) Karar 2: Aynı anda örgün eğitimde birden fazla programa kayıt yaptırılamayacağı ( tarihli YÖK Yürtm. Krl. Kararı) Karar 3: Lisansüstü eğitimin birden fazla programına kayıt yaptırılamayacağı ( tarihli YÖK Gn. Krl. Kararı) Karar 4: ……….. Lisansüstü eğitimin her derecesinde birden fazla programda eğitim görmenin uygun olmayacağına ilişkin tarihli YÖK Gn. Krl. Kararının iptali ( tarihli YÖK kararı)

20 Birden Fazla Anabilim Dalında Öğrenciliğin Negatif Yansımaları
● Lisansüstü eğitim süresinde uzama ● Başarısızlığı teşvik ● Öğretim üyesi motivasyonunda azalma ● Enstitülerde idari yük artışı ● Bologna süreci AKTS hesaplamasına aykırılık ● Ciddiyetsizliği teşvik

21 Yabancı Dil Sorunu (Yüksek Lisans)
● Lisans müfredatında “Yabancı Dil” zorunlu/seçmeli (mesleki yabancı dil, tercüme tekniği..) ● ALES ve Bilim Sınavı yeterliğinde “aday öğrenci” olarak kabul edilip; mümkünse “Hazırlık Sınıfı” değilse, kredisiz yoğun Y. Dil dersleri ile (1-2 Dönem; Dil seviyesine göre) yabancı dil öğrenme ortamı hazırlama.. YÖK Yabancı Dil Hazırlık Sınıfı Yönetm. Md.7: “ ….. Türkçe eğitim yapılan programlarda hazırlık sınıflarında başarı şartı aranmaksızın öğrenciler programa devam edebilirler.” Öneri.: “Lisansüstü Eğitim” için “Başarı şartı” olmalı

22 ALES Sorunu ● Gerekliliği tartışılmalı
(kapsam, dershane sistemi ağırlıklı olması) ○ Mental Matematik – Genel Kültür / Analitik Çözümleme kapsamlı olabilir ● Alt sınır tartışılmalı (˃40 – 50 ?) ● YL-Doktora, Araştırma Görevliliği sınavları ağırlıkları tartışılmalı ○ YL için % 25, Doktora-Ar.Gör sınavı için % olabilir ○ Lisans Mez. BN ağırlığı artırılabilir

23 Bölüm: 3 ARAŞTIRMA GÖREVLİLİĞİ SORUNLARI

24 Farklı Kadro Statüleri
● 33. Madde (Üniversite/Fakülte kadroları) ● ÖYP kadrosu (33. Maddeden atama) ● 50-d kadrosu (Enstitü kadroları) ○ Yükümlülükler ve özlük hakları farkı ○ Mezuniyet sonrası istihdam farkı ○ Atanma öncesi Başvuru-Değerlendirme farkı (sınav, kriterler..) ○ Görev sırasında kadro statü farkı huzursuzluğu ○ 50-d kadrosunda aidiyet duygusu, gelecek endişesi, motivasyon..

25 Kadro Statü Huzursuzluğu (50-d)
Beklenti: Daimi kadrolara atanma Sorun : 1. Kriter belirsizliği, Sayı belirsizliği 2. Öğretim üyesi ihtiyacı olmayan Bölümlere 33. Md. ataması 3. 50-d kadrolarında azalma, 33. Md kadrolarında Dr. unvanlı uzun süre bekleme Sonuç: Ar.Gör. tabanlı Doktora tez sayısında azalma, Dr. unvanlı mezunda (Araştırıcı) azalma..

26 Kadro Statüleri - Araştırmacı / Mezun Planlama Çözüm Önerileri
Farklı Ar.Gör. Statülerinin kaldırılması YÖK tarafından Bölümlerin öğretim üyesi ihtiyacına yönelik planlama yapılması Bölümlerin Öğretim üyesi ihtiyacına yönelik 33. Madde Ar.Gör ataması yapılması Yeterli alt yapısı (öğretim üyesi, program, laboratuar vb.) olmayan Bölüm Ar.Gör.’lerinin 35. madde ile alt yapısı yeterli olan Üniversitelere gönderilmesi

27 Kadro Statüleri – Araştırıcı Mezun Planlama Çözüm Önerileri
Mevcut 50-d’li Ar.Gör.’lerin mağduriyetlerinin önlenmesi için Üniversitelerin öğretim üyesi ihtiyacına yönelik planlama ile ilgili Üniversitelere 33. maddeden atanması 50-d kadro statüsünün, Merkezi sınav-Üniversiteler Değerlendirme Kriterlerine göre Üniversiteler kullanımında “Başarı Bursu”na dönüştürülmesi (Örn.: YL’de 1-1/2; Dr. Eğitiminde 1 Ar.Gör. Maaş eşdeğerli) Başarı Bursu sayısının “Türkiye 2023 Vizyonu” Araştırmacı sayısı planına uygun olarak planlanması

28 Hastalık Raporu Sorunu
Karar : 657 sayılı kanunun 104. ve 105. maddelerinde belirtilen mazeret ve hastalık izinleri, doğum, ücretsiz izinler, askerlik sürelerinin lisansüstü eğitim sürelerine eklenmesine .. (YÖK, tarih; sayı)

29 Hastalık Raporu Sorunu
Örnekler: Öğrenci 1: gün (1 defa) Öğrenci 2: 130 gün (10 defa) Öğrenci 3: 530 gün (30 defa) Öğrenci 4: 930 gün (60 defa) Öğrenci 5: ….. gün (… defa) Belirsizlik: Tek imza / üç imza Devlet Hastanesi / özel hastane ? Sorun: Araştırma Görevlileri Süre Sorunu .. Öneri: Hastalık izinlerinin yılda …... günü geçmesi durumunda Üniversite hastanelerinden / Devlet hastanelerinden Rapor zorunluluğu ??

30 Araştırma Görevliliği – Yatay geçiş Sorunu
Kadro ataması yapılan diğer Üniversite lisansüstü öğrencisi Ar.Gör.lerin yatay geçiş yapmaması Yapılacak işlem : ? ● Yatay Geçişte Süre Başlangıcı sorunu: Tez konusu değişikliği.. Yapılacak işlem : ? Öğrenci mağduriyeti ? ○ Atanma tarihi esas alınabilir..

31 Bölüm: 4 DİĞER SORUNLAR

32 Enstitü Bütçeleri Toplam Bütçe çok yetersiz (Fakülte bütçelerinin ½’sinden az) Demirbaş satın alma çok yetersiz (30-40 Anabilim Dalı) Sarf tüketimi (kırtasiye vb.) çok yetersiz Yolluk-gündelik çok yetersiz (Ar.Gör.’lerin Kongre-Semp. Görevl. çok sınırlı) ○ YÖK Lisansüstü Eğitim Kriterleri “yeni – tarih”: Yolluk-gündelik ihtiyacını % artırmakta !

33 Enstitüler Makam Temsiliyeti
Lisans Eğitimi: Fakülte / Dekanlık Lisansüstü Eğitim: Enstitü / Müdürlük Öneri: Enstitü / Dekanlık (İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü “İYTE”: 3 Fakülte, 1 Lisansüstü Enstitü Temsiliyet makamı: Rektörlük)

34 Bilimsel Hazırlık Programı Uygulaması
○ Uygulama Üniversitelere göre farklılık göstermekte.. ○ Ortak asgari kriterler oluşturulmalı.. Yükseköğretim Kurulu Lisansüstü Eğitim-Öğretim Yönetmeliği ○ Güncellenmeli (Bologna sürecine uyumluluk ..) ○ Bazı konularda uygulamalar Senatolara bırakılmalı (Emeklilik, Kurum değişikliği hâlinde Danışmanlık devamı “ders ücreti ödeme sorunu ?”)

35 Lisansüstü Eğitim Enstitüler Konseyi
Fen Bilimleri Enstitüler Konseyi YÖK nezdinde resmiyet kazanmalı (……….. Dekanlar Konseyi benzeri) ● Lisansüstü Eğitim-Öğretim ve Teşkilatlanmaya yönelik konularda Konseyden görüş alınmalı ● Konseye işlerlik kazandırmak için Konsey üyeleri arasından “Fen Bilimleri Lisansüstü Çalışma Komisyonu” oluşturulmalı ve Komisyon resmiyet kazanmalı

36 sabrınız için teşekkürler..

37 E K L E R

38 Türkiye Okullaşma Oranı (%)
Brüt (2015) 2011 2003 81 61 27 Net (2015) 40

39 Lisansüstü Yeni Kayıt – Mezun Oranları
Derece Yeni kayıt sayısı ( ) Toplamda mezun %’si Yeni kayda göre mezun %’si Yüksek Lisans 78.278 11.8* 33.0 Doktora 13.463 7.5** 33.5 * Normal sürede beklenen: % (2-3 yıl süre) ** Normal sürede beklenen: % 25 (4 yıl süre)

40 Araştırma Görevliliği – Yatay geçiş Sorunu
Kadro ataması yapılan diğer Üniversite lisansüstü öğrencisi Ar.Gör.lerin yatay geçiş yapmaması Diğer Üniversitenin yatay geçiş işlemi yapmaması Diğer Üniversitenin, yatay geçiş hâlinde öğrencinin tez konusu devamına itirazı (proje desteği, özgünlük..?) Yapılacak işlem : ?

41 Araştırma Görevliliği – Yatay Geçişte Süre Başlangıcı
Mevcut Uygulama: Diğer Üniversitede lisansüstü öğrencilik başlangıcı Sorun: Konu değişikliğinde süre ? Öneri: 1. Doğrudan atanma tarihi esas alınabilir.. 2. Konu değişikliğinde Anabilim Dalı gerekçeli Kurul kararına istinaden atanma tarihi esas alınabilir. Yasal değişiklik gereklidir..

42 Bilimsel Hazırlık Programı Uygulaması
Bilimsel Hazırlık Programı uygulaması keyfiyete bağlı yapılmakta YÖK Lisansüstü eğitim-öğretim yönetmeliğine asgari kriterler konmalı Öneri: Mezun olunan lisans program müfredatı ile lisansüstü program müfredatı farklılığı ˃%50 olması durumunda Bilimsel Hazırlık Progr. zorunlu uygulanmalı Asgari ders / kredi sayısı belirtilmeli

43 Yükseköğretim Kurulu Lisansüstü Eğitim-Öğretim Yönetmeliği
Güncellenmeli ○ Bologna sürecine uyumluluk (asgari AKTS vb..) ● Yeniliklere, güncellemelere, değişikliklere ilişkin Enstitülerden görüş alınmalı ● Bazı konularda uygulamalar Senatolara bırakılmalı ○ Emeklilik, Kurum değişikliği hâlinde Danışmanlık devamı (ders ücreti ödeme sorunu ?) ● Tezli Programdan Tezsiz Programa dönüşümde YÖK kararına gerek duyulmamalı, Senatolara bırakılmalı (YÖK’e bilgi yeterli görülmeli)

44

45