Prof. Dr. Buket Akkoyunlu

... konulu sunumlar: "Prof. Dr. Buket Akkoyunlu"— Sunum transkripti:

1 Prof. Dr. Buket Akkoyunlu

2 öğretimi planlama, düzenleme, değerlendirme süreci öğretim tasarımı,
bu işi yapan öğretim tasarımcısıdır.

3 Bu süreç, öğrenme kuramlarını, bilgi teknolojilerini, sistem analizini ve genel olarak yönetim süreçlerini bilmemizi gerektirir. Öğretim tasarımında duruma öğrenen açısından bakmak gerekir.

4 Öğrenenler arasındaki temel bireysel ayrılıklar nelerdir?
Hedeflere ve öğrenenin özelliklerine hangi öğretim yöntem ve teknikleri daha uygundur? Başarılı bir öğretim ortamı tasarlayabilmek ve sürecin etkililiğini arttırmak için öğretmen ve varolan kaynaklar dışında dışarıdan ne tür desteğe gereksinim bulunmaktadır?

5 Hedeflerin kazanılıp kazanılmadığı nasıl belirlenecektir?
Eğer program beklentileri karşılamazsa ne tür değişiklikler gerektirecektir? Yukarıda sözü edilen faktörlerin hepsi öğrenmeyi etkilemektedir. Bundan dolayı, öğretim tasarımı sürecini de etkileyen önemli faktörlerdir.

6 Program kimin için geliştirilecek? (öğrenenin özellikleri)
Öğrenenlere ne öğretmek istiyoruz? (hedefler) Konu ya da beceriler en iyi nasıl öğretilir? (öğrenme/öğretme yöntem ve etkinlikleri) Ne öğrendiler/ne kadar öğrendiler? (değerlendirme süreci)

7 Öğretim tasarımının çerçevesini oluşturan bu dört öğe;
öğrenenin özellikleri, hedefler, yöntemler ve değerlendirmedir (Şekil 1).

8 Öğretim Tasarımında Yer Alan Dört Öğe
Şekil 1 Öğretim Tasarımında Yer Alan Dört Öğe Öğrenenler Yöntemler Hedefler Değerlendirme

9 Öğretim tasarımında yer alan bu öğeler birbiriyle ilişkilidir ve birbirini etkiler.
Bunların yanı sıra, bu dört öğeyi etkileyebilecek ve göz önüne alınması gereken başka öğeler de bulunmaktadır.

10 Öğretim probleminin belirlenmesi ve öğretim tasarımı düzenlemek için amacın belirlenmesi,
Planlama sırasında dikkat edilmesi gereken öğrenenin özelliklerinin incelenmesi, İçeriğin belirlenmesi ve hedeflerle ilişkili olarak öğelerin analiz edilmesi, Öğrenen için hedeflerin belirlenmesi, Öğrenmeyi kolaylaştırmak için öğrenme biriminin küçük parçalara ayrılması.,

11 Öğrenenlerin hedeflere ulaşması için öğretim stratejilerinin belirlenmesi,
Öğrenme – öğretme sürecinin planlanması, Hedeflere ulaşılıp ulaşılmadığını belirlemek için ölçme araçlarının geliştirilmesi, Öğrenme – öğretme sürecindeki kaynakları desteklemek için olanakların belirlenmesi.

12 Öğretim planlamacısı, öğrenenlerin
yetenekleri, ihtiyaçları ve ilgileri konusunda bilgi edinmelidir. konuların seçilmesi, hedeflerin seçilmesi, konuların nasıl ele alınacağı, öğrenme etkinliklerinin biçimi gibi tasarımın bazı unsurlarını etkilemektedir. Bu bilgiler,

13 Öğrenenlerin özelliklerini belirlemek gerekir.
Akademik Bilgiler Kişisel ve Sosyal Özellikler Kültürel Olarak Farklı Öğrenenler Özürlüler Yetişkin Öğrenciler

14 İnsanlar değişik açılardan birbirlerinden farklılık gösterirler.
Öğretim tasarımcısı, öğrenenlerin yetenekleri, ihtiyaçları ve ilgileri konusunda bilgi toplamalıdır. Bu bilgiler, konuların seçilmesi, kazanımların belirlenmesini, konuların nasıl ele alınacağı, öğrenme etkinliklerinin biçimi gibi planlamanın bazı unsurlarını etkilemektedir.

15 Bu hatırlama ve düzenleme süreci farklı yollar da izleyebilir.
Resimler ya da sözlerle mi düşünürüz? Ayrıntıları mı büyük fikirleri mi hatırlarız?

16 Öğrenme stili öğrenenin algılama, düşünme, hatırlama ve problem çözme şekillerini temsil eden bilgiyi işleme alışkanlıklarıdır (ERIC, 1989). Kısaca söylemek gerekirse bir öğrenme stili, bir bireyin bir işi tamamlamaya olan yaklaşımıdır.

17 Elde Edilen Verilerin Tasarıma Yansımaları
(Simith & Ragan, 1999)

18

19 ‘gerçek sorunu saptama ve etrafıca anlama sanatı ve bilimi’ ya da ‘bir eksikliğin giderilebilmesi için gerekli ya da yararlı olan şeylerin belirlenmesi süreci’ olarak tanımlanmaktadır. Tanım üzerinde tam bir ifade birliği olmasa da eğitim ihtiyaç analizinin iki temel kullanım alanı kabul edilmektedir.

20 • Var olan ihtiyaçların neler olduğunun belirlenmesine ve tanımlanmasına yardımcı olur,
• OT tamamlandıktan sonra, öğretim tasarımının belirlenen ihtiyaçları karşılama düzeyinin değerlendirilebilmesi için ölçüt oluşturur.

21 Bir öğretim tasarımcısının, bütün süreç boyunca
cevap araması gereken sorular ise şunlar olmalıdır: Neden bu öğretim tasarımına ihtiyaç duyulmaktadır? Tasarımın amacı nedir? Öğretim Tasarımının içeriği nedir? Tasarımın, bu içerik çerçevesinde bilgi, beceri ve tutum düzeyindeki hedefleri neler olmalıdır?

22 Tasarımla, kişilerde iş için gerekli uzmanlığın gelişiminin sağlanması amaçlandığından ihtiyaç analizinde ilk olarak; • İşin yapılabilmesi için gerekli bilgi, beceri ve tutumların neler olduğu ve • Tasarımdan yararlanacak kişilerin bu bilgi, beceri ve tutumlara sahip olma düzeyleri belirlenir.

23 Görev analizini de içeren bu süreç bir görevi ya da işi gerçekleştirme süreci ve bu sürecin basamaklarının ortaya çıkarılmasıyla devam eder. Görevler ve bu görevleri yerine getirebilmek için gerekli beceriler kolaylıkla bölünemediğinde ya da eğitim ihtiyacı sadece bilgi kazanımını gerektirdiğinde kapsam analizi yapılarak bütün bir konu öğretime uygun mantıklı parçalara ayrılır.

24 Görev analizi ve kapsam analizinin sonuçları doğrultusunda öğretim tasarımını yönlendirecek hedefler ve bu hedeflerin gerçekleştirilebilmesi için gerekli performans düzeyleri belirlenir. Kapsam analizinde bir görevin yerine getirilebilmesi için gerekli bilgiyi belirlemek hedeflenirken, görev analizinde işin yapılma basamakları üzerinde durulur.

25 Örneğin, eğiticilerin eğitimi için düzenlenecek öğretim tasarımında kapsam analizi, yetişkin öğrenme ilkelerini belirlemek amacıyla yapılırken, görev analizi, öğretim tasarımında neleri yapmasını belirlemek amacıyla yapılır.

26 Kapsam analizi yapacakların izleyebilecekleri basamaklar şöyle sıralanmaktadır:
Konuyu belirleyiniz, Konu uzmanlarının neleri bildiklerini inceleyiniz, Uzmanların bu konuyu bilişsel olarak nasıl kullandıklarını belirleyiniz; bunun için kendilerine sorunuz, yaptıkları işi ve sonuçlarını gözleyiniz, Kaynak taraması yapınız, Konuyla ilgili bir model oluşturunuz ve bu modeli kullanarak sonuçları ‘birleştiriniz ve bütünleştiriniz ’ Konuyu/kapsamı tanımlayınız.

27 İhtiyaç Analizinden Yararlanma Önerileri :
İhtiyaç analizi sonucunda belirlenen eğitim ihtiyaçlarının nedenleri üzerinde durarak daha derinlemesine bilgi sahibi olunuz, Hedef kitlenin özellikleri hakkında mümkün olduğunca fazla bilgi toplayınız, Hedef kitlenin yaptığı iş ve görevlerle ilgili ayrıntılı bilgi toplayınız, Konuyla ilgili daha önce yapılmış çalışmaları inceleyiniz,

28 Öğretim Tasarımının Amacını Belirleme
Kapsam ya da görev analizi yapılarak amaç belirlenir. Amaç belirleme aşamasında eğitime katılacakların görüşleri alınmadığından özellikle eğitim sırasında yapılacak uygulamalarla amacı benimsemeleri, sahiplenmeleri sağlanmalıdır. Öğretim sonunda öğretimden beklenen sonuçların genel bir ifadesidir.

29 Öğretim Tasarımının amacı, öğrenilecek konu ve beklenen sonuçlar, öğrenmenin gerçekleştiği bağlam, eğiticinin güçlü ve zayıf yönleri ile öğrenen kişilerin ihtiyaçları dikkate alınarak belirlenmesidir. Amaç Nasıl Belirlenir? Amacın belirlenmesi için değişik yöntemler kullanılmaktadır.

30 Amaç Nasıl Belirlenir? Beklenen Öğrenme Sonuçlarına Göre Amaç Belirleme: Öğretim tasarımında amaç belirlerken sıklıkla kullanılan bu geleneksel yaklaşımda, öğrenilecek konu esastır; planlanan öğrenme yaşantısı sona erdikten sonra elde edilmesi beklenen sonuçlar ya da genel davranışlar yazılır. Amaç belirlenmeden önce, katılımcıların konu ya da görevle ilgili bir şey bilmedikleri varsayılır.

31 Amaç Nasıl Belirlenir? Sertifika ya da Yeterlik Belgesi Esas Alınarak Amaç Belirleme: Bir sertifika ya da yeterlik belgesi alabilmek için öğretim tasarımının geliştirilmesi planlanıyorsa girilecek sınavlar ya da alınacak testler doğrultusunda amaç belirlenir. Katılımcıların eğitime gelmeden önce sertifika ya da yeterlik belgesi alabilmek için gerekli bilgi veya becerinin farkında olduğu bu tür durumlarda bile katılımcıların eğitimin amacını sahiplenmelerini sağlamak önemlidir.

32 Amaç Nasıl Belirlenir? Öğrenme Bağlamına Göre Amaç Belirleme: Eğitime katılacak kişinin ihtiyaçları yerine konuyla ilgili otoriteler ya da öğrenme bağlamındaki tutum ve değerler esas alınarak amaç belirlenebilir. Bu tür durumlar yetişkin eğiticisinde içsel bir çatışmaya yol açabilir; otoriteler tarafından belirlenen amaç, eğitime katılacakların öğrenme ihtiyaçlarıyla uyuşmuyor olabilir. Ancak şunu da unutmamak gerekir; bazen otoriteler daha geniş bir bakış açısına sahip olabilir ve öğretim tasarımını yapan yetişkin eğiticisinden daha doğru amaçlar belirleyebilirler.

33 Amaç Nasıl Belirlenir? Eğitime Katılacakların Gözlenen İhtiyaçlarına Göre Amaç Belirleme: Amaç belirleme yöntemleri arasında en doğru sonuca götüren yöntem, eğitime katılacak kişilerin gözlenen ihtiyaçlarına göre eğitimin amacının belirlenmesidir. Katılımcı ihtiyaçlarını belirlemek için de sistematik değerlendirmeler yapılır. Bu değerlendirmeler kapsamında öğretim tasarımcısı kendi deneyimlerini kullanır, diğer uzmanlara danışır, kaynak taraması yapar ve doğrudan veri toplama tekniklerini uygular.

34 Amaç Nasıl Belirlenir? Eğitime Katılacakların Belirttikleri İhtiyaçlara Göre Amaç Belirleme: Sistemli bir araştırma/değerlendirme yapmadan, eğitime katılacakların istekleri ve kendilerinin belirttiği ihtiyaçları esas alınarak da Öğretim Tasarımının amacının belirlendiği durumlar vardır. Gelişim konusunda kariyer ya da kurum odaklı olmaktan çok bireysel tercihler doğrultusunda bu tür amaçlar belirlenir.

35 Yukarıda verilen amaç belirleme yöntemlerinden bazıları daha sistematik ve kapsamlı olsa da yetişkin eğiticisinin her zaman bütün kararlar üzerinde kontrolü olmayabilir. O yüzden yetişkin için düzenlenen tasarımda amaç belirlemede şu üç basamağa dikkat edilebilir: Değişik durumların etkisiyle bir tasarımın amacının farklılaşabileceğinin bilincinde olmak, Farklı amaçlardan hangisinin daha önemli olduğunu belirlemek, Farklı amaçlar arasından eğitime katılacakların ihtiyacına en uygun olanını seçmek.

36

37 Belirlenen ihtiyaçları kazandırmada hangi
İçeriğin belirlenmesi ve öğelerin analiz edilmesi, Belirlenen ihtiyaçları kazandırmada hangi bilgi ve beceriler gerekli? Hangi kapsam öğretilmeli?

38 Eğitim Hedefleri Eğitim hedefleri, performans hedefleri olarak da adlandırılır ve eğitimin sonunda katılımcılara kazandırılması gereken davranışların niteliksel ya da niceliksel ölçülebilir bir ifadesidir. Hedefler, bir öğretim tasarımında yol göstericidir. Hedefi belli olmayan bir tasarımda nelerin başarılacağını da planlamak mümkün değildir.

39 Eğitim Hedefleri Bloom (1956), bilişsel, duyuşsal ve psikomotor (devinimsel) alan davranışlarını sınıfayarak eğitimin genel hedeflerini bu üç kategoride belirtmeye çalışmıştır. İnsan davranışlarını genel olarak düşünme, duygu ve psikomotor beceri yönünden üçe ayırarak inceleyen bu taksonomik sınıflandırma, eğitimin hedeflerini anlama ve yazmada hemen her konu alanı için kabul görmekte ve ilgililerce kullanılmaktadır.

40 Eğitim Hedefleri Taksonomik sınıflandırmanın yapılmasından sonra öğrenme hedeflerini yazarken hedeflerin şu üç temel unsuru içermesi gereklidir: • Performans - Gözlenebilir Davranış • Ölçüt - Düzey • Koşullar Buna göre hedeflerin, katılımcıların hangi koşullarda, hangi gözlenebilir davranışı, hangi düzeyde göstereceğini ifade edecek biçimde tanımlanması gerekir.

41 Eğitim Hedefleri Bu tür bir yönlendirme basit gibi görünse de gözlenebilir davranışları bulmak oldukça zordur. Özellikle duyuşsal hedeflerde, davranışlar ‘kişilerin içinde bir yerlerde gizlidir’ ve bunların gözlenebilir davranış uzantılarının bulunması gerekir.

42 Değerlendirme Öğrenmenin ve tasarımın değerlendirilmesi, öğretim tasarımı sürecinin temelidir. Değerlendirmenin boyutlarından ilkini katılımcıların hedeflenen davranışları kazanma durumlarının değerlendirilmesi oluştururken, tasarımın değerlendirilmesi de ikinci türlü değerlendirmeyi oluşturur.

43

44 ADDIE Modeli Analiz Tasarım Geliştirme Uygulama Değerlendirme

45

46 Dick ve Carey Modeli

47 ASSURE Modeli

48 Seels Modeli

49 Smith ve Ragan Modeli

50 Gerlach & Ely Modeli

51 Kemp ve Morrison EĞİTİM SÜRECİ DEĞERLENDİRME İHTİYAÇ HEDEFLERİ
HEDEF KİTLENİN ÖĞRENME NİTELİKLERİNİ BELİRLEME ÖLÇME ARAÇLARINI GELİŞTİRME ÖĞRETİM ARAÇ VE MATERYALLERİNİ DESTEK HİZMETLERİ DÜZENLEME UYGULAMA İHTİYAÇ HEDEFLERİ DEĞERLENDİRME EĞİTİM SÜRECİ

52 Ayrıntılama Kuramı (Elaboration Theory)
Ayrıntılama kuramı sıralanmış ve düzenlenmiş öğretim için bir model ortaya koymaktadır. Bilişsel alan için öğretim tasarımlarında kullanılabilir. Reigeluth kuramını, kavramsal, işlemsel, kuramsal tasarım ve planlama için ayrıntılı süreçler ortaya koyarak ifade etmiştir.

53 Ayrıntılama Kuramı (Elaboration Theory)
Ayrıntılama kuramının anahtar ilkesi, öğrenenler fikir ve becerilerin özümsendiği anlamlı bir bağlam geliştirme ihtiyacı hisseder cümlesidir. Bu ana fikirle yola çıkan Ayrıntılama kuramının sekiz ana strateji bileşeni vardır. Bunlar: Düzenlenmiş ders yapısı: dersin odağını yansıtacak organizasyon yapısı belirleyin. Basitten karmaşığa doğru sıralama: Düzenlenmiş yapıya göre hazırlanmış ders basitten karmaşığa doğru bir sıralama içermelidir. Ders içindeki sıralamalar: Bilgi bileşenleri tabana alınarak tasarımda kullanılmalıdır.

54 Ayrıntılama Kuramı (Elaboration Theory)
4. Özetleyiciler: Ders ve ünite bazında içeriğin gözden geçirilmesi. 5. Sentezciler: Sentezlemenin amacı öğrencilerin yeni öğrendikleri bilgiler ile önceki bilgilerini kaynaştırarak özümsemeleri sağlanmalıdır. 6. Analojiler: İçerik ile öğrenenlerin önceki bilgileri arasında ilişki sağlayın. 7. Etkinleştiriciler: Bilişsel strateji etkinleştiricileri 8. Öğrenen kontrolü: Öğrenciler, hem içerik hem de öğretsel stratejileri kullanmak konusunda yüreklendirilmelidir.

55 ARCS Modeli Satisfaction (Tatmin-Doyum) Attention (Dikkat) Confidence
(Güven) Relevance (İlişki-Uygunluk)

56 ARCS Modeli

57 Teşekkürler ....

58