YAŞANABİLİR BİR KIRSAL OLUŞTURMAK

... konulu sunumlar: "YAŞANABİLİR BİR KIRSAL OLUŞTURMAK"— Sunum transkripti:

1 YAŞANABİLİR BİR KIRSAL OLUŞTURMAK
“ARAZİ TOPLULAŞTIRMASI”

2

3 ARAZİ TOPLULAŞTIRMADA UZAKTAN ALGILAMA ÇALIŞMALARI
1. GİRİŞ (INTRODUCTION) Dünyanın değişik bölgelerinde uygulanmaya başlanmış olan araziden yararlanma (land use) ilkeleri yepyeni bir düşüncenin öncüsü olmuştur. Özellikle son yıllarda dünya nüfusunun artış hızının akıl almaz boyutlara ulaşması yanında insanların doğal kaynakları kullanmasındaki aşırılığı ile meydana gelen sorunlar, telafisi mümkün olmayacak sonuçları hatta yer yer felaketleri beraberinde getirmektedir. Son yıllarda gelişen “Uygulamalı Coğrafya” dünya üzerinde yer alan mekan birimlerinin en iyi ve en verimli şekilde nasıl kullanılabileceği konularını araştırmak, yöntemler bulmak için bilimsel yararlanma metotlarını oluşturmaktadır. Ekilebilir tarım alanlarının ne kadar genişletilebileceği, tarım ürünlerinin çeşitliliğinin ve veriminin nasıl artırılabileceği sorularına cevap vermek kolay değildir. Esasen problemin iki ayrı yüzüvardır. Bunlar; • Ekilebilir alanların çoğaltılması ve • Bu alan üzerindeki verimin artırılması . Problemin birinci yüzü karşısında elde olan verilerden anlaşılacağı üzere ekilmekte olan toprakların, tarıma elverişli topraklar içerisindeki oranı %100’dür. Fakat, tarıma elverişli olmayan alanlar üzerinde de tarım yapılmaktadır.

4 İkincisi ise verimin arttırılması ve birim alandan maksimum verim alınmasını sağlamaktır.
Arazi toplulaştırma planlamasının yapıldığı alanlarda arazi daha verimli hale gelmektedir (TMMOB, 2000). Diğer bütün üretim sektörlerinde olduğu gibi, tarım sektöründe de başarılı bir işletmecilik için öncelikle yapısal düzenlemenin, başka bir deyişle planlamanın yapılması gerekmektedir. Cumhuriyetten sonra ülkemizde bu yönde yapılan gelişmeler göz ardı edilmemelidir. Türk çiftçisi modern tarımın gerektirdiği girdileri kullanarak üretimi arttırmak yolunda önemli adımlar attığı bilinmektedir. Ancak tarımsal işletmeler arası organizasyon olarak tanımladığımız ve mülkiyet dağılımı, parsellerin fiziki şekilleri, tarla içi yollar, sulama kanalları gibi fiziksel yapılar, arazi içi organizasyonları kısıtlamaktadır . Türkiye tarım sektörünün dünya ile rekabet edebilir bir konuma gelebilmesi, kırsal alanda yapılan yatırımlardan beklenen faydanın sağlanması ve tarımsal yeniliklerin tarlaların içerisine kadar götürülebilmesi için, her şeyden önce tarımsal yapı bozukluğunun düzeltilmesi gerekmektedir. Öte yandan tarımsal kalkınma için Avrupa Birliği ülkelerinde ve ülkemizde önemli tarım politikası, tarımsal yapının uyum sağlayarak iyileştirilmesidir. Bunlar arasında “Arazi Toplulaştırması” önemli bir yer tutmaktadır

5 Uzaktan Algılama (UA):
Objelere fiziksel değinimde bulunmaksızın bilgi üretme teknikleridir. Çeşitli platformlara yerleştirilen algılayıcılar ile farklı zamanlarda, çeşitli çözünürlük düzeylerinde ve farklı bantlarda sayısal verilerin kullanıcıların hizmetine sunulmak üzere kaydedilmesidir.

6 Piksel Boyutu 30 x 30 m 1 x 1 m

7 Landsat (15 m Çözünürlük)
QuickBird (0,6 m Çözünürlük)

8 UA verileri ile birçok konuda çalışma yapılıp veri üretilmektedir
UA verileri ile birçok konuda çalışma yapılıp veri üretilmektedir. Bunlar: Tarım Jeoloji Çevre Hidroloji Meteoroloji Ormancılık Denizcilik ve Okyanus Su Ürünleri Doğal Afetler Bölge ve Şehir Planlama Kent Bilgi Sistemleri Sulak Alan Yönetimi Arazi Kullanımı Askeri Amaçlar Yaban Hayatı Arkeoloji TOPRAK HARİTALARI…………..

9 Toprak Haritalar: Arazi kullanım planlaması (Bölgesel-Çiftlik)
Arazi toplulaştırması 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanım Kanunun uygulanabilmesi Sulama projelerini hazırlanması Ürün deseninin belirlenmesi Arazi ıslah çalışmalarının projelenmesi Hassas tarımda sulama ve gübreleme programlarının yapılabilmesi Tarım arazilerinin vergilendirilmesi Vb. birçok çalışmada en önemli altlıktır.

10 Toprak etüd ve haritalama çalışmaları 2 önemli aşamadan ibarettir.
1. Etüd alanındaki toprak çeşitlerinin belirlenip tanımlama ve örneklemelerin yapıldığı aşama 2. Etüd alanındaki toprak çeşitleri arasındaki sınırların belirlenip haritanın çizildiği aşama

11 2. Aşamada: -Topoğrafik haritalardan eğim sınıflarının, -Uydu görüntülerinden ise toprak sınırlarının, araziye çıkmadan belirlenmesinde yararlanılmaktadır. UA ve CBS teknikleri henüz gelişmediği yıllarda toprak sınırları hava fotoğraflarından göz yorumlarıyla stereoskop aleti ile belirlenmekteydi.

12 Toprak Haritası Uydu görüntüsü Uydu verilerinin çok bantlı olması, Uyduların programlanabilir oluşu, toprak yüzeyinin açık olduğu zamanlarda görüntü alınabilmesi, Uydu görüntülerinde de üç boyutlu görüş imkanın geliştirilmesi ve Sayısal verilerin CBS’ e uyumlu olması Son zamanlarda hava fotoğraflarının yerine uydu verilerinin giderek daha fazla toprak etüd ve haritalamada kullanılmasını sağlamıştır.

13 ABD gibi toprak haritalama çalışmalarını 1950’li yıllarda tamamlamış ülkelerde eski haritaların revizyonu amacıyla UA ve CBS tekniklerinin kullanılma olanakları üzerinde çalışmalar yapılırken biz araştırmacılar “Türkiye’nin acil ihtiyacı olan Toprak Haritalarını daha kısa zamanda daha düşük maliyetle nasıl yapabiliriz” sorusuna yanıt aramak amacıyla çalışmalar yapmaktayız.

14 ARAZİ TOPLULAŞTIRMA PLANLAMA ÇALIŞMALARINDA UZAKTAN ALGILAMA TEKNİKLERİNDEN YARARLANMA OLANAKLARI
ÖZET Birçok ülkede tarım alanlarında, üretim ve çalışma koşullarının iyileştirilmesi ve geliştirilmesi, böylelikle verimin arttırılması, buna bağlı olarak ürün alma sürekliliğinin sağlanması amacıyla arazi toplulaştırma çalışmaları yürütülmektedir. Arazi toplulaştırma projelerinin kısa zamanda hayata geçirilebilmesi, planlama çalışmaları aşamasında gerekli olan verilerin, kısa sürede ve doğru bir biçimde elde edilmesine ve değerlendirilmesine bağlıdır . Bu çalışmada, arazi toplulaştırması çalışmalarının önemli aşamalarından birini oluşturan planlama çalışmalarının yürütülmesinde gereksinim duyulan planlama verilerinin, uzaktan algılama teknikleriyle elde edilebilirliği araştırılmıştır. Çalışma, Bursa-Karacabey İlçesi, Eskisarıbey – Yenisarıbey – Ortasarıbey ve Sazlıca köylerinde yürütülmüş ve örnek alanı kapsayan tarihli Landsat 5 TM uydu görüntüsü kullanılmıştır. Planlama verilerinin uydu görüntüsü üzerinde belirlenebilmesi için ERDAS-Imagine görüntü işleme programında gözle yorumlama, kontrollü sınıflandırma ve kontrolsüz sınıflandırma yöntemleri kullanılmıştır. Çalışma sonucunda, arazi toplulaştırması planlama verisi olarak arazi kullanım durumu, yerleşim yerleri ve sabit tesisler, ana sulama ve drenaj kanalları ile ana yollar uydu görüntüsü üzerinden belirlenebilmiş, buna karşın arazi parçalılığı ve parselasyon durumuna ilişkin bilgiler uydu görüntüsü üzerinden belirlenememiştir.

15 GİRİŞ Birim alandan daha fazla gelir sağlanması ve karlı bir üretim yapılarak ülkemiz tarımının dünya ile rekabet edebilir hale getirilmesi için, tarımsal alt yapının iyileştirilmesi birinci derecede önem taşımaktadır. Tarımsal alt yapının iyileştirilmesi için önümüzdeki en önemli sorunlardan biri, mevcut yapısal sorunların büyüklüğü ve sorunların çözümüne yönelik gereksinim duyulan finansal kaynakların teminidir. Arazi toplulaştırma çalışmaları, tarımdaki verimliliği arttırmak amacıyla tarımsal mekanı çeşitli alt yapı hizmetleri ile (yol-sulama ağı, drenaj, toprak tesviyesi, köy yerleşim yerlerinin imarı vb.) birlikte düzenleyen teknik hizmetler bütünüdür (Çay ve İnceyol 2000). Ülkemizde sulamaya açılan alanlar ile bu alanlarda gerçekleştirilen arazi toplulaştırma çalışmaları ihtiyacın çok azını karşılayabilmektedir. Bu ihtiyacın giderilebilmesi için arazi toplulaştırma çalışmalarının hızlandırılması, bölge ve ülke boyutunda ele alınarak geniş alanlarda yapılması zorunluluğu vardır. Günümüz teknolojisi, geniş alanlarda yapılacak çalışmaların hızlı, doğru ve güvenilir bir biçimde yürütülmesinde çeşitli olanaklar sunmaktadır. Bu olanakların değerlendirilerek toplulaştırma çalışmalarının yaygınlaştırılması ülke ekonomisi için oldukça büyük katkılar sağlayacaktır. Kırsal alanda gelişmişliğin arttırılabilmesi için, kırsal kesimde yaşamlarını sürdüren kişilerin hayat standartlarının yükseltilmesinin yanında, kırsal kesimdeki yapısal sorunların da giderilmesine gereksinim vardır. Gelişmiş ülkelerin birçoğu bu yapısal sorunları, 1950’ li yıllarda gerek toprak reformu yasaları ile gerekse arazi toplulaştırma yasaları ile çözmüş ve kalanını da çözmeye devam etmektedirler. Bu ülkeler, tarımda yapısal sorunların başında yer alan mülkiyet ve altyapı sorunlarının çözümlenmesi yanında parsellerin parçalanmasına engel bir politika izleyerek işletme sürekliliğinin sağlanmasını amaçlamışlardır

16 Arazi toplulaştırması planlama çalışmaları, arazi toplulaştırma çalışmasının en önemli ve esas kısmını oluşturmaktadır. Ülkemizde planlama çalışması aşamasında, toplulaştırma alanının ilanı ve tapuya şerh verilmesi, proje sahasının halihazır durumunun tespiti, mülkiyet etütlerinin yapılması, toprak etütlerinin yapılması ve arazi tesviyesi, yol, sulama-drenaj sisteminin planlanması, blokların teşkil edilmesi, sabit tesislerin tespit edilmesi, ortak tesislere katılma payının bulunması, planlama raporunun tanzimi gibi işlemler yapılmaktadır. Yapılacak planlamanın doğruluğu, elde edilen verilerin doğruluğuna bağlıdır. Kısa sürede, doğru elde edilmiş veriler, projeleme ve uygulama aşamasının daha çabuk ve doğru yapılmasını sağlayacaktır. Bu çalışmalarla, toplulaştırma esnasında ve sonrasında kullanılabilecek veriler elde edilebilecektir. Arazi toplulaştırma çalışmalarının ve haritalama işlerinin süratle bitirilmesi ve tarım yapılan alanlarda arazi kullanım planlaması ve haritalarının üretilebilmesi için hava fotogrametrisinden yararlanmak gerekmektedir. Ancak hava fotogrametrisinden yararlanmak için arazi toplulaştırma çalışmalarının havza bazında ele alınması gerekmektedir. Hava fotoğraflarında görülen ağaçların, kültür çeşitlerinin, tarla sınırlarının, derelerin ve azmakların vb. arazide ölçülmesine ihtiyaç kalmaz. Hava fotoğrafları ayrıca, tarım topraklarının derecelendirilmesine yarayan sınıflandırma sınırlarının da arazide ölçülmesi işlerini çoğunlukla ortadan kaldırdıkları gibi, bireysel parsellerin aranması ve tanınmasında, toprak sahiplerini kadastro haritalarından daha iyi inandırabilecek niteliktedir. Tasarruf haklarının sınırlandırıldığı sırada parsellere yeni tesisler yapılıp yapılmadığı da yine hava fotoğrafları ile rahatlıkla kontrol edilebilir. Bu çalışma, Arazi Toplulaştırma Planlama verilerinin uydu görüntülerinden elde edilebilirliğinin belirlenmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Bu amaçla, Bursa-Karacabey İlçesi, Eskisarıbey – Yenisarıbey – Ortasarıbey ve Sazlıca köylerini kapsayan 06/08/1998 tarihine ait Landsat TM uydu görüntüsü kullanılmıştır.

17 MATERYAL ve YÖNTEM MATERYAL Çalışma Alanının Genel Özellikleri
Karacabey Ovası Eskisarıbey-Yenisarıbey-Ortasarıbey ve Sazlıca Köyleri çalışma alanı olarak alınmıştır. Bu alanın seçilmesinde amaç, bu köylerde arazi toplulaştırma çalışmasının bitirilmiş olması, bu nedenle alana ait çeşitli bilgilere ilgili kuruluşlardan kolaylıkla ulaşılabilme olanağından dolayıdır. Çalışma alanındaki köylerden Eskisarıbey Köyü 559,6 ha, Yenisarıbey Köyü 630,5 ha, Ortasarıbey Köyü 567,85 ha ve Sazlıca Köyü ha olmak üzere toplam 2677,05 ha’ lık bir alan kapsamaktadır. Çalışma alanının denizden ortalama yüksekliği 15 m’ dir. Çalışmada Kullanılan Donanım ve Yazılımlar Çalışmada Windows 2000 Professional işletim sisteminde çalışan bir bilgisayar, bir HP Deskjet yazıcı, A0 boyutlu (siyah-beyaz) scanner, A4 boyutlu (renkli) scanner kullanılmıştır. Bunların yanında çalışmanın yürütülmesinde uydu görüntüsü işleme yazılımı olarak ERDAS Imagine kullanılmıştır. ERDAS Imagine, görüntü işleme ve görüntü haritalama, uzaktan algılama ve coğrafi bilgi sistemleri fonksiyonlarını içeren bir yazılımdır . Haritaların sayısallaştırması amacıyla NETCAD yazılımıkullanılmıştır. Coğrafi bilgi sistemi yazılımı olarak Arc/Info ver kullanılmıştır. Çalışmada Kullanılan Uydu Görüntüsü ve Haritalar Materyal olarak seçilmiş alanda bir çok bitkinin hasadı Ağustos ayında yapılmaktadır. Hasat edilmiş olan çalışma alanında parselasyonun daha iyi yorumlanabileceği düşüncesi ile Ağustos ayı içerisinde çekilmiş en iyi görüntü olan 6 Ağustos 1998 tarihli Landsat TM uydu görüntüsü kullanılmıştır. Bu uydu görüntüsü 30x30m çözünürlüğe sahiptir. Uydu görüntüsü Tübitak Gebze Araştırma Enstitüsünden temin edilmiştir. Çalışmada kullanılan mülkiyet haritası, köy sınır haritası, yerleşim yeri haritası, sulama ve drenaj haritası vb. haritalar Köy Hizmetleri 17. Bölge Müdürlüğü ile ilgili sulama birliğinden elde edilmiştir.

18 YÖNTEM Uydu görüntüsünden yararlanılarak arazi toplulaştırma planlama çalışmalarında kullanılan yeryüzü özelliklerini elde etmek için görüntünün çekildiği tarihteki gerçek yeryüzü özelliklerinin saptanmasına gereksinim vardır. Bu işlem, kontrollü sınıflandırma için bir ön koşuldur. Uydu görüntüsünün çekildiği tarihteki arazi kullanım durumu, doğal kaynaklar v.b. arazinin özelliklerine ait bilgiler ve haritalar ilgili kuruluşlardan temin edilmiştir Altlıkların Sisteme Girilmesi Çalışma alanına ait mülkiyet bilgileri, köy sınırları, yerleşim yerleri ve sabit tesisleri, sulama ve drenaj sistemi, mevcut yol sistemi, toprak bünyesi, sorunlu alanlar ve doğal kaynakları gösteren verilerin çoğu paftalar biçimindedir. . Grafiksel veriler bilgisayar ortamında kullanılabilir hale getirilmesi için sayısallaştırılmıştır. Sayısallaştırma Netcad yazılımı ile yapılmıştır. Sulama Birliği’ nden temin edilmiş olan arazi kullanım durumunu gösteren veriler, metinsel verilerdir. Bu metinsel veriler, ERDAS-Imagine yazılımında oluşturulan arazi kullanım haritasının çıkarılmasında kullanılmıştır. Uydu görüntüsünün Erdas yazılımına aktarımında Anonim(1998b)’ de belirtildiği gibi UTM (Universal Transvers Mercator) projeksiyon koordinat sistemine ve Clarke 1866 North Zone 35 (Range 24E – 30E) sistemine göre coğrafi düzeltmesi yapılmış ve örnekleme metodu olarak Nearest Neighbour alınmıştır. Coğrafik düzeltme işleminde, en doğru sonucu en az hata ile vermesinden dolayı Nearest Neighbour örnekleme metodu seçilmiştir(Anonim 1997).

19

20 Uzaktan Algılama Görüntülerinin İşlenmesi ve Arazi Toplulaştırma Planlama Verilerinin Elde Edilmesi
Uydu görüntülerinden elde edilebilecek planlama verileri olarak arazi kullanım durumu, arazi parçalılığı ve parsellerin fiziksel durumu, yerleşim yerleri ve proje alanındaki sabit tesisler, sulama ve drenaj sistemi, yol sistemi, doğal kaynaklar ve sorunlu alanların belirlenmesi biçiminde ele alınmıştır. Bu verilerin elde edilmesinde, bu çalışma kapsamında izlenen yöntem aşağıdadır. Arazi Kullanımının Belirlenmesi: Arazi kullanım durumunun belirlenmesinde uzaktan algılama ve coğrafi bilgi sistemi tekniklerinden yararlanılmıştır. Çalışmada arazi kullanımının belirlenebilmesinde yeryüzünden olan yansımalardan yararlanılmıştır. Çalışma alanı içerisinde bulunan ve sulama yapılan parsellere ait ürün deseni verileri, Karacabey Ova Köyleri Sulama Birliği’ nden sağlanmış, buna göre gerçekleşen ekim deseni verileri ile arazi çalışmalarından elde edilmiş olan diğer arazi kullanım verileri birleştirilerek, kontrollü sınıflandırmaya esas olacak olan referans alanlar belirlenmiştir. Uydu görüntüsü ile sayısallaştırılmış mülkiyet haritasının üst üste çakıştırılarak birleştirilmesi sonucunda belirlenmiş olan referans alanlara göre arazi kullanımı haritası oluşturulmuştur.

21 Parsel şekillerinin arazi kaybı ve dolayısıyla verimde azalmaya neden olduğu belirlenmiştir. Herbiri 1 ha büyüklüğündeki dikdörtgen, kare, üçgen ve daire şeklindeki dört parselden sınır kayıpları en az olanın m2 ile daire; en fazla olanın da m2 ile üçgen şekilli parsel olduğu belirlenmiştir. Kare şeklindeki parselin, dikdörtgene oranla daha az sınır kaybına neden olduğu görülmektedir.

22

23 arazi toplulaştırma yapılmadan önceki arazilerden bir görünüm
tamamlanan arazi toplulaştırma alanından bir görünüm

24 Referans alanları belirlemede, Anonim(1997)’de belirtildiği gibi en az hata ile kontrollü sınıflandırma gerçekleştirilebilmesi için referans alanlar en az 30 piksel (kullanılan uydu görüntüsü için m²) boyutunda alınmıştır. Arazi Parçalılığı ve Parsellerin Fiziksel Durumunun Belirlenmesi: Arazi toplulaştırması planlama çalışmalarının yürütülmesinde gerekli olan verilerden bir tanesi de arazi parçalılığı ve bunların fiziksel durumlarıdır. Arazilerin parçalılık durumu ve fiziksel durumunun belirlenebilmesi için ilk önce çalışma alanını kapsayan Landsat 5 TM uydu görüntüsü, Arc/Info Grid formatına dönüştürülmüştür. Grid formatı Arc/Info yazılımının raster veri işleme formatıdır Burada dönüşümü yapılmış ve kaydedilmiş dosyalar üzerinde aynı değere sahip birbirine komşu piksellerin (hücre) bir parsel alanını temsil edeceği kabulü yapılmıştır. Buna göre grid-poligon dönüşümü yaptırılmış, sonuçta poligon özellikli bir kapsam ve buna ait bir öz nitelik tablosu (attribute table) oluşmuştur. Bu tablo yukarıdaki kabule göre oluşan parsellerin alanlarını içermektedir. Tablo içeriğinin Excel’ de değerlendirilebilmesi için dbase IV biçimine dönüşümü yapılmıştır. Yerleşim Yerleri ve Sabit Tesislerin Belirlenmesi. Yerleşim yerlerinin, bitki, yol ve diğer yeryüzü objeleri ile verdiği yansımaların birbirine çok yakın değerlerde olmasından dolayı ham uydu görüntüsü 4., 3., 2. band kombinasyonu kullanılarak zenginleştirilmiştir. Zenginleştirilen görüntü üzerinde Karacabey ilçesinin yeri belirlenmiştir ve referans alanlar, Karacabey ilçesinden alınmıştır. Kontrollü sınıflandırma için alınan referans alanlar doğrultusunda Ortasarıbey, Yenisarıbey, Eskisarıbey ve Sazlıca köylerinin ve çalışma alanı içerisinde bulunan diğer sabit tesislerin yerleri saptanmıştır.

25 Mevcut Yol Sisteminin Belirlenmesi :
Alt Yapı Sistemlerinin Belirlenmesi Sulama – Drenaj Sisteminin Belirlenmesi : Landsat 5 TM uydu görüntüsünün çözünürlüğünün düşük olmasından dolayı, sulama-drenaj sisteminin belirlenmesinde gözle yorumlamanın daha uygun olacağı düşünülmüştür. Mevcut Yol Sisteminin Belirlenmesi : Çalışma alanında, kontrollü ve kontrolsüz sınıflandırma işlemleri yanında gözle yorumlama yapılarak mevcut yol sistemi belirlenmeye çalışılmıştır. Doğal Kaynakların Belirlenmesi: Çalışma alanı içerisinde doğal varlıklarının belirlenebilmesi için Landsat TM uydu görüntüsünün 4,5,3 band kombinasyonu kullanılmıştır. Çeşitli araştırmacılar bu band kombinasyonunun doğal varlıkların belirlenmesinde daha doğru sonuçlar verdiğini belirtmişlerdir(Dengiz, 1997). Sorunlu Alanların Belirlenmesi: Sorunlu alanların belirlenebilmesi için arazi gözlemlerinin yapılması ve bunun kontrollü sınıflandırma ile uydu görüntülerine uygulanması gerekmektedir. Çalışma kapsamında bu detayı verecek arazi çalışması yapılmadığından toprak bünyesi ve sorunlu alanların belirlenebilmesi gerçekleştirilememiştir. BULGULAR Arazi toplulaştırma planlama bilgilerinin belirlenmesinde, uydu görüntüsü üzerinde kontrolsüz, kontrollü sınıflandırma ve gözle yorumlama yöntemleri kullanılarak aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir.

26 Arazinin Yapısal Durumu
Arazi Kullanım Durumu: Arazi kullanımının çıkarılmasında en iyi ayırımı veren band kombinasyonunun belirlenmesi için uydu görüntüsünün her bandının yansıma değerlerini içeren grafik şekil 1’ de verilmiştir. Şekil 1’in incelenmesi sonucunda arazi kullanımının çıkarılabilmesi için en uygun ayrımın (3,4,5) bant kombinasyonu ile elde edilebileceği sonucuna varılmıştır. Bu bantlar sırasıyla (0,63-0,69 μm), (0,76-0,90 μm) ve (1,55-1,75 μm) dalga boyundaki yansımaları içermektedir. Şenol ve Dinç (1992)’de de Landsat 5 TM görüntüsü kullanılarak arazi kullanım durumunun belirlenmesinde (3,4,5) bant kombinasyonun en uygun sonucu verdiği belirtilmiştir.

27

28 ERDAS-Imagine yazılımı ile yapılan sınıflandırma sonucunda, çalışma alanı sınırları içerisinde ha’ lık su yüzeyi, 0.09 ha’ lık ormanlık alan, ha’ lık boş tarım arazisi, 0.27 ha’ lık ayçiçeği, ha’ lık yerleşim alanı, 3.69 ha’ lık bakliyat, ha’ lık şekerpancarı, ha’ lık mısır, ha’ lık her türlü sebze içeren alan, ha’ lık meyve bahçesi ve ha’ lık mera olduğu sonucuna varılmıştır(şekil 2) . Arazi kullanımının belirlenmesinde doğruluğun arttırılması için çalışma alanı içerisinden alınan her bir sınıfa ait birden fazla referans alanlar birleştirilerek su yüzeyi, şekerpancarı, yerleşim-sabit tesis, bakliyat, mısır, mera, her türlü sebze, meyve bahçesi, boş arazi, ayçiçeği ve orman olmak üzere toplam 11 tane sınıf oluşturulmuştur. tarihli Landsat uydu görüntüsü ile elde edilen bu 11 sınıf, ortalama % örnekleme, % sınıflandırma doğruluğunda belirlenmiştir. Arazi Parçalılığı ve Parsellerin Fiziksel Durumu: Landsat 5 TM uydu görüntüsü üzerinde aynı yansıma değerini veren komşu piksellerin bir parsel oluşturabileceği kabulü yapıldığından, bir birine komşu aynı yansıma değerini veren piksellerin oluşturduğu alanların ortalama değerleri bulunmuştur. Uydu görüntüsünde bulunan parsellerin ortalama alanı 1280 m² olarak bulunmuştur. Köy Hizmetlerinden temin edilen mülkiyet haritasında yapılan ölçüm ve hesaplama sonucu ortalama parsel alanı 18000m² olarak bulunmuştur. Görüldüğü gibi iki değer birbirini tutmamaktadır. Kullanılan uydu görüntüsü 30x30m çözünürlüğe sahip olduğundan yukarıdaki yöntemle parsel durumunun belirlenmesinin imkansız olduğu sonucu ortaya çıkmaktadır. Bu durumda gözle yorumlama yöntemi uygulanabilir ama bu yöntem çok zaman alıcı ve hassas olmayan bir sonuç ortaya çıkarabilecektir. Yerleşim Yerleri ve Sabit Tesisler Uydu görüntüsü üzerinde gerçekleştirilen kontrollü sınıflandırma sonucunda, yerleşim alanı ve sabit tesislerin kapladığı alan 20,61 ha olarak, ortalama % 90,97 örnekleme ve % 63,49 sınıflandırma doğruluğunda tespit edilmiştir. Alt Yapı Sistemleri Sulama – Drenaj Sistemi: Landsat 5 TM uydusu çözünürlüğünün düşük olması, kanal genişliklerinin az olması, kanalların diğer bitki ve yollarla benzer yansıma vermesi nedeniyle, zenginleştirme yapılmasına rağmen sulama ve drenaj sistemleri sınıflandırılamamıştır.

29 Doğal Kaynaklar Sorunlu Alanlar
Mevcut Yol Sistemi: Çalışma alanı içerisinde bulunan yol sisteminin verdiği yansıma değerleri, boş tarım arazilerinin verdiği yansıma değerleri ile benzeştiği için ayırım, görüntünün zenginleştirilmesine rağmen yapılamamıştır. Kontrollü ve kontrolsüz sınıflandırma işlemleri yanında gözle yapılan yorumlama sonucunda da mevcut yol sistemi belirlenememiştir. Doğal Kaynaklar Doğal kaynakların belirlenmesi amacıyla Landsat 5 TM uydu görüntüsünün 4, 5, 3 band kombinasyonları kullanılarak % örnekleme doğruluğu ve % 100 sınıflandırma doğruluğu ile ha su yüzeyi, 0.09 ha orman ve ha boş tarım arazisi tespit edilmiştir. Sorunlu Alanlar Sorunlu alanlar içerisinde sayılabilecek tuz içeriği fazla alanlar, taşlılık ve alkali alanların uydu görüntüsünden elde edilebilmesi için ayrıntılı bir biçimde arazi çalışmalarının yapılması gerekmektedir. 1998 yılı Ağustos ayına ait olan uydu görüntüsünün sorunlu alanlar doğrultusunda değerlendirilebilmesi için bu aya ait arazi çalışması yapılamadığından, sorunlu alanların belirlenmesi bu çalışma kapsamında gerçekleştirilmemiştir.

30 TARTIŞMA VE SONUÇ Bu çalışma ile arazi toplulaştırması çalışmalarında, planlama aşamasında gereksinim duyulan planlama verilerinin, uzaktan algılama teknikleri ile elde edilmesine çalışılmıştır. Bu amaçla, arazi toplulaştırma çalışması henüz tamamlanmış olan birbirine komşu 4 köyü (Eskisarıbeyi Ortasıbey, Yenisarıbey ve Sazlıca) kapsayan 1998 Ağustos ayına ait Landsat 5 TM uydu görüntüsü kullanılmıştır. Arazi toplulaştırma planlama verilerinden olan arazi kullanım durumu, uzaktan algılama tekniklerinin kontrollü sınıflandırma yöntemi ile belirlenmiştir. Kullanılan uydu görüntüsü arazi kullanım durumunun belirlenmesinde oldukça iyi sonuçlar vermektedir. Arazi kullanım durumunun daha sağlıklı belirlenebilmesi için çözünürlüğü daha yüksek uydu görüntülerinin kullanımının yanında, hava fotoğrafları da bu amaç için kullanılabilir. Planlama verilerinden olan arazi parçalılığı ve parsellerin fiziksel durumunun belirlenmesinde tüm band kombinasyonları tek tek incelenerek en iyi sonucunoluşturacak band kombinasyonu araştırılmıştır. Çalışmada kullanılan 30x30 m boyutlarında yersel çözünürlüğe sahip olan uydu görüntüsünün bu amaç için uygun olmadığı, parsellerin alansal büyüklüklerinin daha fazla yersel çözünürlüğe sahip uydu görüntüsü ya da hava fotoğrafları ile tespit edilebileceği sonucuna varılmıştır. Bu görüntüler üzerinde de parsel sınırlarının kontrollü yada kontrolsüz sınıflandırma ile otomatik olarak tespit edilmesi mümkün olmayabilir, bu durumda gözle yorumlama ile parsellerin sayısallaştırılması önerilebilir. Diğer bir planlama verisi olan yerleşim yerleri ve sabit tesislerin belirlenmesinde kontrollü sınıflandırma yöntemi kullanılmıştır. Bu yöntemle uzaktan algılama görüntüsünün çözünürlüğüne bağlı olarak yerleşim yerleri ve sabit tesislerin tespit edilmesi mümkün olmuştur. Ancak yerleşim yerleri ile sabit tesislerin birbirinden ayrılması mümkün olamamıştır. Bu ayırımın yapılabilmesi için yersel çözünürlüğü yüksek uydu görüntüsü ve hava fotoğrafları kullanılmalıdır. Mevcut sulama-drenaj sistemi ile yol sisteminin tespit edilmesi arazi toplulaştırma planlama çalışmalarında önemli bir yer tutmaktadır. Çalışmada bu sistemlerin tespit edilebilmesi için kontrollü ve kontrolsüz sınıflandırma yöntemleri ile görüntü zenginleştirme işlemleri yapılmış, ancak ana sulama-drenaj kanalları ile ana yollar dışında bu sisteme ilişkin hiçbir yapı ayırt edilememiştir. Bu nedenle bu gibi çalışmalarda daha fazla yersel çözünürlük veren hava fotoğraflarının ya da uydu görüntülerinin kullanılması daha uygun olacaktır

31 Arazi toplulaştırma projelerinin planlama aşamasında doğal kaynakların tespit edilmesine gereksinim duyulmaktadır. Çünkü arazi toplulaştırması ile birlikte doğal çevrenin korunması, öncelikle bu alanların tespit edilmesi ile mümkün olacaktır. Çalışmada Landsat TM görüntüsünün 4, 5, 3 band kombinasyonları kullanılarak doğal kaynaklar kolaylıkla belirlenebilmiştir. Kullanılan uydu görüntüsü bu amaç için yeterli olmaktadır. Arazi toplulaştırma çalışmaları kapsamında sorunlu alanların belirlenmesi gerekebilir. Bu çalışma kapsamında, yapılan arazi çalışmaları yeterli olmadığından sorunlu alanlar belirlenememiştir. Bu gibi çalışmalarda, arazide çok sayıda gözlem noktasının tespit edilerek, buralardan örnekler alınması ve sonuçların uzaktan algılama görüntüsü üzerine işlenerek değerlendirilmesi gerekmektedir. Aynı biçimde sorunlu alanların belirlenmesinde de kullanılabilen toprak etüt haritalarının hazırlanmasında da uzaktan algılama tekniklerinden yararlanılabilir. Ancak burada da arazide çok sayıda kontrol noktasının belirlenmesi ve ilgili analizlerin yapılması gerekmektedir.

32 TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 13
TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 13. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı 1822 Nisan 2011, Ankara ARAZİ TOPLULAŞTIRMA PROJ ELERİNİN ETÜT AŞAMASINDA UYDU GÖRÜNTÜLERİNİN KULLANILMASI ‘DSİ İZMİR KÜÇÜK MENDERES HAVZASI ÖDEMİŞ OVASI ÖRNEĞİ’ ÖZET Toprak kaynaklarının rasyonel kullanımının sağlanması, uniform sulama ve drenaj şebekelerinin oluşturulması için en uygun yöntem Arazi toplulaştırma projeleridir. Ödemiş Ovasında etüt aşamasında, sabit tesislerin yoğunluğu nedeniyle proje sahasının uydu görüntüleri temin edilmiştir. CoğrafiBilgi Sistemlerimden yararlanılarak, farklı arazi kullanımları, ayrı katmanlar halinde hazırlanmıştır. hektarlık sahadaki, değişik sistemlerle üretilmiş olan 529 adet kadastro paftasındaki parsel sayısallaştırılmış ve tapu bilgileriyle eşleştirilmiştir. Ödemiş Beydağ Arazi Toplulaştırma Projesi’nin hızlı, doğru ve ekonomik olarak hazırlanabilmesi için uydu görüntüleri ve CBS sorgulamaları kullanılmıştır. DSİ tarafından toplulaştırma ilk etüdünün başarılı olması, diğer projelerede yapılmaya başlanmıştır.

33 GİRİŞ Arazi Toplulaştırma Tüzüğünün 2009 yılında Resmi Gazete’de yayınlanması ile birlikte; DSİ Genel Müdürlüğü olarak,her yıl yeni sulamaya açacağı sahalara öncelik verilmek üzere Arazi Toplulaştırma projelerine başlanmıştır. Bu kapsamda Küçük Menderes Irmağı üzerine 2009 yılında inşaatı tamamlanmış olan Beydağ Barajının sulama sahası kapsamındaki Ödemiş Ovasında sabit tesislerin yoğunluğu nedeniyle proje sahasının uydu görüntüleri temin edilmiştir. Yer kontrol noktalarının dağılımlarının ve arazi ölçümlerinin iyi yapılmış olması, ortorektifasyon işlemlerinin de iyi sonuç vermesini sağlamıştır. Proje sahasındaki, farklı topografik özellikteki veriler Coğrafi Bilgi Sistemlerinden de yararlanılarak, ayrı katmanlar halinde hazırlanmıştır. Proje sahasına giren; farklı sistemlerde üretilmiş 529 adet kadastro paftası sayısallaştırılarak, bütünleşik sayısal kadastro haritası üretilmiştir. Aynı sahanın tapu bilgileri de Tapu Sicil Müdürlüğü’nden alınıp, her bir kadastro parseli ile eşleştirme işlemi yapılmıştır. Toplam proje sahasının, sadece %5’i zeytinlik vb. meyve ağaçları ile kaplıdır. Çiftçilerle mülakat sırasında bu sabit tesislerin sahiplerine verilmesi konusuna dikkat edilmesi gerekmektedir. DSİ açısından önemli aşamalardan biri de, yeni açılacak drenaj kanalı ve boru güzergahlarının sabit tesis, bina gibi yapılarla kesişmesi durumda karşılaşılabilecek sorunlar için, etüd aşamasında çözüm bulabilmektir. Toplulaştırma ve sulama ile yöre insanının yaşam standartları, ekonomik ve sosyal açıdan olumlu yönde değişecek ve sürdürülebilir kırsal kalkınma sağlanmaya çalışılacaktır. Arazi toplulaştırma sadece dağınık parsellerin bir araya getirilmesi değil, arazi kullanım planının rasyonel olarak hayata geçirilmesidir. Arazi toplulaştırma etüt işi 80 gün gibi kısa bir süre içerisinde ekonomik, hızlı ve yeterli hassasiyet de çözüme kavuşturulmuştur. Arazi Toplulaştırma etüdü için yeterli net verilere ulaşılmıştır.

34 Arazi Toplulaştırma Projelerinde Uygulama Aşamaları Yer Kontrol Noktalarının Seçilmesi ve Ölçülmesi
Küçük Menderes Irmağı üzerine 2009 yılında inşaatı tamamlanmış olan Beydağ Barajına ait sulama sahası olan Ödemiş Ovasındaki sabit tesislerin yoğunluğu nedeniyle proje sahasının uydu görüntüleri temin edilmiştir. Üç ayrı uydu görüntüsü için, yersel GPS ile 52 adet nokta ölçülmüştür. Yer kontrol noktalarının dağılımlarının ve arazi ölçümlerinin iyi yapılmış olması, ortorektifasyon işlemlerinin de iyi sonuç vermesini sağlamıştır.

35 Yer Kontrol noktalarına ait bilgiler
Kullanılan Uydu görüntüleri Adları Görüntü Tarihi Alanı Km 2 RTK nokta adeti Ortalama Karesel Hata (X) RMS (m) (Y) RMS (m) QuickBird 245 27 0,31 0,72 41 10 0,69 0,48 World_View 67,5 15 1,00 0,71 Toplam 286,5

36 Şekil 1 Ödemiş Beydağ Uydu Görüntüsü amacı ile yer kontrol noktası GPS ile ölçümü

37 Uydu Görüntüleme Proje sahasının %92’i gibi büyük kısmını tarihli görüntü sağlamaktadır. Aynı zamanda proje kapsamındaki hata oranları açısından, ortalama karesel hata değerleri (X) RMS 0,31m ve (Y) RMS (m) 0,72 m sonuçları ile en hassas sonuç veren uydu görüntüsü olmuştur. Uydu görüntülerine ait teknik özellikler Uydu Görüntüleri Görüntü Tarihi Alanı Km 2 Görüntüleme Açısı(nadirden) Bulut Oranı Görüntü tipi Radyometrik çözünürlüğü RTK nokta adeti QuickBird 245 7,9 Orthoready Orjinal11 bit 16 bit teslim WGS84 UTM 35 41 1,9 World_View 67,5 10,2

38 Görüntü Değerleme DSİ genel Müdürlüğü Uydu görüntü teknik şartnamesi ekinde yer alan tabaka sistemine uygun, tüm veriler kapalı alan olarak üretilmiştir. Bu veriler sayesinde blok planlaması hazırlanması aşamasında karşılaşılabilecek sorunların hızlı bir şekilde tespiti ve çözüm bulma noktasında yardımcı olacaktır.

39 SONUÇ VE ÖNERİLER İzmir Beydağ barajı Ödemiş ovası arazi toplulaştırma etüt işinde yer alan 28 köye ait tüm TL +KDV bedelle 80 gün gibi kısa bir sürede tamamlanmıştır. Toplulaştırma Etüt işinin hektara maliyet 3,3 TL/ha.dır hektarlık alanda 529 adet farklı yöntemlerle üretilmiş olan haritalar sayısallaştırılmıştır. Tapu kayıtları emin edilerek,sayısallaştırılan alanlarla karşılaştırılmıştır. Uydu görüntülerinin ortorektifikasyonu için 52 adet nokta seminde GPS ile ölçülmüştür. Görüntü üzerinden sabit tesis, ağaçlık alan, yol, dere ve diğer tabakalar sayısallaştırılmıştır. Bu veriler üstüne DSİ sulama ve drenaj kanalları eklenmiştir., Yeni sulama drenaj sistemi ile çakışan sabit tesisler tespit edilmiş ve bu hatların kaydırılması düşünülmektedir.

40 KAYNAKLAR Anonim ERDAS Field Guide. 4. Edition, ERDAS Inc., Atlanta, Georgia, USA, 656 S. Anonim 1998a. Uzaktan Algılama Ve ERDAS Imagine’ a Giriş. İşlem Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Müh. Ltd. Şti. 16 S. Anonim 1998b. ERDAS Imagine Tour Guide, 2801 Buford Highway, N.E. Atlanta, Georgia USA, 454 S. Arıcı, İ Tarihli Cumhuriyet Gazetesi, AB Tarım Politikası’ na Uyumda Yapısal Sorunlar. Banger, G. ve A. Şişman, Kırsal Alan Düzenlemelerinde Yöneylem Araştırması Tekniklerinin Uygulanması, HKMO Dergisi Sayı: 87 Çay, T. ve Y. İnceyol, Arazi Toplulaştırması Çalışmalarında Jeodezi Ve Fotogrametri Mühendisliğinin Yeri, Harita Bülteni Sayı: 43, 2000 Dengiz, Ş., Uzaktan Algılama ve Türkiye’deki Uygulamaları Semineri, 16-18 Mayıs 1997, S.v1-8, Uludağ-Bursa. Şenol, S. ve A.O. Dinç, Aşağı Seyhan Ovası Tuzlu Topraklarının Landsat 5-TM Sayısal Uydu Görüntülerinden Yararlanarak İncelenmesi Üzerinde Araştırma, Doğa-Tr. J. Of Agriculture And Forestry 16 ( 1992 ), S TÜBİTAK. Yıldız, N Arazi Toplulaştırması, Yıldız Üniversitesi Yayınları Sayı: 167, 255 S Demirel Z. , Kırsal Toprak Düzenlemesi,sayfa 120. URL 1, 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanım Kanunu UNU.pdf URL 2, Toprak Koruma ve Arazi Toplulaştırma Tüzüğü, 24 Temmuz 2009 URL 3, DSİ Stratejik Plan, 2010 (5660 sayfa)

41 UMUT KALKANLI