OSMANLI DEVLET YAPISINDA YENİDEN YAPILANMA İHTİYACI

... konulu sunumlar: "OSMANLI DEVLET YAPISINDA YENİDEN YAPILANMA İHTİYACI"— Sunum transkripti:

1 OSMANLI DEVLET YAPISINDA YENİDEN YAPILANMA İHTİYACI
SYB- 533 YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

2 Devlet Yönetiminde Bozulmalar
Padişahlık kurumunun zayıflaması, küçük yaşta hükümdar olunması Devlet adamlarının niteliklerinin azalması Devşirme sistemindeki bozulmalar Toprak sistemindeki bozulmalar ve Kanuni’nin damadı Rüstem Paşa ile birlikte miri toprakların vakıf topraklara dönüşme sürecine girilmesi Ordu ve donanmanın yetersiz bir duruma düşmesi, Avrupa ordularına ayak uydurulamaması. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

3 Devlet Yönetiminde Bozulmalar
Hazinenin gelir-gider dengesinin bozulması Celali isyanlarının yaygınlaşması sonucunda Anadolu’da güvenliğin bozulması, vergilerin toplanamaması. Hazinenin açık vermesinde Celali isyanları ve maaşlı askerlerin (kapıkullarının) sayısının artması önemli bir rol oynamıştır. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

4 Devlet Yönetiminde Bozulmalar
Maaşlı asker sayısı IV. Murat devrinde ’ye kadar indirilmişse de daha sonra yeniden artmıştır. Asker sayısı 18. yüzyılda ’ye çıkmıştı. Yeniçeri Ocağı’nın bozulmasında III.Murat’ın oğlu şehzade Mehmet için yaptığı sünnet düğünü önemli bir rol oynamıştır. Yeniçeri Ocağı’na mesleği askerlik olmayan kişiler alınmıştır. Devlet yönetiminde rüşvet yaygınlaşmış, saray halkı da rüşvete bulaşmıştır (Kira Kadın örneği) Kadılar, beylerbeyleri, subaşılar, diğer görevliler rüşvetsiz iş yapmamaya başlamıştır. Padişahlar huzurun bozulması karşısında Adaletnameler çıkarmıştır. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

5 Devlet Yönetiminde Bozulmalar
Halbuki Yıldırım Bayezid kadıların rüşvet aldığını haber alınca hepsinin bir eve konularak yakılmasını, Yavuz Sultan Selim ise rüşvet alan Hazine görevlilerinin öldürülmelerini emretmişlerdir. 17. yüzyılda devletin önemli makamları parayla satılmaya başlamıştır. Bu görevleri satın alanlar verdikleri parayı elde etmek çok fazla vergi toplamışlar, halka zulmetmişler ve halk “çiftbozan” olmuş, köylerini terk etmek zorunda kalmışlardır. Rüstem Paşa ile birlikte Osmanlı tarihinde “iltizam” yöntemini başlamıştır. Böylece bir yerin vergisi peşin alınmış, “mültezim” de oranın vergisini yıl sonunda toplamıştır. Mültezimler gelirlerini artırmak için farklı yollara başvurmuşlar, bu durum halkın tepkisine yol açmıştır. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

6 Devlet Yönetiminde Bozulmalar
Hazine Yavuz Sultan Selim devrinde ilk defa dolmuş, daha sonra krizler ortaya çıkmıştır (Mühür meselesi) Kanuni dolu bir hazineyle karşılaşmış, yeni fetihlerle gelirler artınca bu dönemde lüks ve ihtişam başlamıştır. Lüks hayat, saraydan devlet adamlarına ve devlet memurlarına kadar yayılmış, gelirleri yetmeyen memurlar halkın malına mülküne göz dikmişlerdir. 17. yüzyıldan itibaren pozitif bilimler de ihmale uğramış, felsefe dersleri müfredattan çıkarılmış, Kâtip Çelebi’nin ifadesiyle “Osmanlı ülkesinde ilim pazarına kesat” gelmiştir. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

7 YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU
Adaletnameler Kanuni’nin son döneminden itibaren devlet ve toplum düzenindeki bozukluklara karşısında “adaletnameler” çıkarılmıştır. Kanuni, ölümünden önce çıkardığı fermanda (adaletname) reayanın devlet adamları ve mahalli memurlar (mütegallibe) tarafından soyulduklarını belirtiyor, problemlerin suiistimallerden kaynaklandığını söylüyordu. III. Murat adaletnamesinde halkın ve özellikle köylülerin hükümet memurlarından zulüm ve baskı gördüklerini, bunun da çöküntüye sebep olduğunu belirtiyordu. III. Mehmet ise başta kapıkulları olmak üzere askeri sınıf ve ehl-i örfü hedef alarak haksız uygulamalara karşı çıkıyordu. I. Ahmet ise adaletnamesinde kadıları hedef almıştır. Bkz.Halil İnalcık, "Adaletnameler", TTK Belgeler, II (1965), s ; YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

8 YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU
OKUMA Osman Köksal, “XVII. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Islahat İhtiyacının Algılanışı ve Islahat Temayülleri”, Osmanlılar Ans. , C.7, Ankara 1999, Hüseyin Akkaya, “XVII. Yüzyıl Osmanlı Devleti’nde Görülen Fikir Hareketlerinde Kadızadeliler-Sivasiler Tartışması”, Türkler, C. Koçi Bey Risalesi, Ank. 1989, Kültür B. Yay. Detferdar Sarı Mehmet Paşa, Devlet Adamlarına Öğütler, Ank. 1985, Kültür B. Yay. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU