RİSK DEĞERLENDİRMESİ VE YÖNETİMİ

RİSK DEĞERLENDİRMESİ VE YÖNETİMİ
Kim.Yük.Müh. TURGAY BODUROĞLU İŞ GÜVENLİĞİ UZM. EĞİTMEN EMEKLİ BAŞMÜFETTİŞi

İÇERİK - GİRİŞ - Çeklist analizi (Checklist Analysis-CA) - UYGULAMALAR
- Risk değerlendirmesinde en çok kullanılan kavramların tanımı - Risk değerlendirme gerekliliğinin açıklanması - RİSK DEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİ - Çeklist analizi (Checklist Analysis-CA) - Risk Değerlendirme Karar Matrisi (Risk Assessment Decision Matrix, L matrix) - Kinney Metodu - UYGULAMALAR

AMAÇ Bu eğitimin amacı; risk değerlendirmenin önemini, yasal gerekliliğini ve risk değerlendirme yöntemlerinden en çok kullanılanları, teorik ve uygulamalı örneklerle, öğrenilmesini sağlamaktır.

RİSK DEĞERLENDİRMESİNDE EN ÇOK KULANILAN KAVRAMLAR VE ANLAMLARI
Zarar nedir? RİSK DEĞERLENDİRMESİNDE EN ÇOK KULANILAN KAVRAMLAR VE ANLAMLARI Tehlike nedir? Risk nedir? Kabul edilmez risk nedir? Kabul edilir risk nedir? Risk Değerlendirmesi nedir? Risk yönetimi nedir?

KAVRAMLAR Zarar: Fiziksel yaralanma, ölüm, hastalık, mal mülk ya da ekipman hasarı ve bunlardan kaynaklanan her türlü kayıp olarak tanımlanır.

KAVRAMLAR Tehlike: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, çalışanı veya işyerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyelini ifade eder. Kısaca; HASAR, KAYIP veya ZARAR verme potansiyeli olan her şey.....

Tehlike ve Risk Kavramları
Bu durumda Köpek balığı; Tehlike midir ? Risk midir?

Bu durum için köpek balığı sadece bir TEHLİKEDİR. Suya girerseniz köpek balığı bir RİSK olur. RESİMDE BAŞKA TEHLİKE VAR MIDIR ?

Diğer tehlikeler nelerdir? Hava Durumu Güneş Yağmur Rüzgar Deniz Ağaç Mevsim Korsanlar Gel-git

KAVRAMLAR Risk: Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana gelme ihtimalini ifade eder. Genellikle; Risk = O x D olarak ifade edilir. O : Olasılık D: Zararın derecesi

KAVRAMLAR Ramak kala olay: İşyerinde meydana gelen; çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olduğu halde zarara uğratmayan olayı ifade eder.

Kabul Edilebilir Risk:
KAVRAMLAR Kabul Edilebilir Risk: Tahammül edebileceği düzeye indirilmiş risk.

Tahammül edemeyeceğimiz ve kısa vadede önlem alınması gereken risk.
KAVRAMLAR Dikkate Değer Risk: Tahammül edemeyeceğimiz ve kısa vadede önlem alınması gereken risk.

KAVRAMLAR Kabul Edilemez Risk: Hemen/acil önlem alınması gereken risk (gerektiğinde faaliyet tamamen durdurulur).

İŞYERLERİNDE RİSK DEĞERLENDİRMESİ YAPILMASININ YASAL GEREKÇESİ

RİSK DEĞERLENDİRME GEREKLİLİĞİ
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Sağlanması Yasal Nedenler Kamu Hukuku Gerekliliği Diğer Hukuki Gerekler Etik Nedenler İşçilerin İşverenin Sorumluluğunda Görülmesi Finansal Nedenler Hizmette Aksamalar Tazminatlar Üretim Kayıpları “Türkiye Cumhuriyeti Anayasası…..Madde 17 – Herkes, yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir.”

RİSK DEĞERLENDİRME GEREKLİLİĞİ
(YÖNETMELİKLER) Kanserojen ve Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Gürültü Yönetmeliği Titreşim Yönetmeliği Yeraltı ve Yerüstü Maden İşletmelerinde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
İşverenin genel yükümlülüğü MADDE 4 – (1) İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olup bu çerçevede; ….. c) Risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır. …………

-Risk değerlendirmesi yapılırken aşağıdaki hususlar dikkate alınır: Belirli risklerden etkilenecek çalışanların durumu. b) Kullanılacak iş ekipmanı ile kimyasal madde ve müstahzarların seçimi. c) İşyerinin tertip ve düzeni. ç) Genç, yaşlı, engelli, gebe veya emziren çalışanlar gibi özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumu.

İşveren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden çalışma ortamında çalışanların maruz kaldığı risklerin belirlenmesine yönelik gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmaların yapılmasını sağlar.

RİSK DEĞERLENDİRMESİ YÖNETMELİĞİ
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ RİSK DEĞERLENDİRMESİ YÖNETMELİĞİ

RİSK DEĞERLENDİRMELERİ TEK BAŞINA DEĞİL İŞVERENCE OLUŞTURULUCAK
İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği RİSK DEĞERLENDİRMELERİ TEK BAŞINA DEĞİL İŞVERENCE OLUŞTURULUCAK RİSK DEĞERLENDİRMESİ EKİBİ İLE YAPILIR. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Yönetimi Eğitim ve Danışmanlık Mühendislik

RİSK DEĞERLENDİRMESİ EKİBİ
Risk değerlendirmesi, işverenin oluşturduğu bir ekip tarafından gerçekleştirilir. Risk değerlendirmesi ekibi aşağıdaki kişilerden oluşur; a) İşveren veya işveren vekili. b) İşyerinde sağlık ve güvenlik hizmetini yürüten iş güvenliği uzmanları ile işyeri hekimleri. c) İşyerindeki çalışan temsilcileri. ç) İşyerindeki destek elemanları. d) İşyerindeki bütün birimleri temsil edecek şekilde belirlenen ve işyerinde yürütülen çalışmalar, mevcut veya muhtemel tehlike kaynakları ile riskler konusunda bilgi sahibi çalışanlar. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Yönetimi Eğitim ve Danışmanlık Mühendislik

RİSK DEĞERLENDİRMESİ EKİBİNE İŞVEREN DESTEĞİ
İşveren, ihtiyaç duyulduğunda bu ekibe destek olmak üzere işyeri dışındaki kişi ve kuruluşlardan hizmet alabilir. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Yönetimi Eğitim ve Danışmanlık Mühendislik

RİSK DEĞERLENDİRMESİ AŞAMALARI
İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği RİSK DEĞERLENDİRMESİ AŞAMALARI İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Yönetimi Eğitim ve Danışmanlık Mühendislik

Risk Değerlendirmesi Aşamaları
1-Tehlikeleri tanımlama, 2-Riskleri belirleme ve analiz etme, 3-Risk kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması, 4-Dokümantasyon, 5-Yapılan çalışmaların güncellenmesi ve gerektiğinde yenileme aşamaları izlenerek gerçekleştirilir. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Yönetimi Eğitim ve Danışmanlık Mühendislik

1- TEHLİKELERİN TANIMLANMASI
İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği 1- TEHLİKELERİN TANIMLANMASI İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Yönetimi Eğitim ve Danışmanlık Mühendislik

Tehlikelerin tanımlanması
Tehlikeler tanımlanırken çalışma ortamı, çalışanlar ve işyerine ilişkin ilgisine göre asgari olarak aşağıda belirtilen bilgiler toplanır. 1) İşyeri bina ve eklentileri. 2) İşyerinde yürütülen faaliyetler ile iş ve işlemler. 3) Üretim süreç ve teknikleri. 4) İş ekipmanları. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Yönetimi Eğitim ve Danışmanlık Mühendislik

5) Kullanılan maddeler. 6) Artık ve atıklarla ilgili işlemler. 7) Organizasyon ve hiyerarşik yapı, görev, yetki ve sorumluluklar. 8) Çalışanların tecrübe ve düşünceleri. 9) İşe başlamadan önce ilgili mevzuat gereği alınacak çalışma izin belgeleri. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Yönetimi Eğitim ve Danışmanlık Mühendislik

10) Çalışanların eğitim, yaş, cinsiyet ve benzeri özellikleri ile sağlık gözetimi kayıtları. 11) Genç, yaşlı, engelli, gebe veya emziren çalışanlar gibi özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumu. 12) İşyerinin teftiş sonuçları. 13) Meslek hastalığı kayıtları. 14) İş kazası kayıtları. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Yönetimi Eğitim ve Danışmanlık Mühendislik

15) Yaralanma veya ölüme neden olmadığı halde işyeri ya da iş ekipmanının zarara uğramasına yol açan olaylara ilişkin kayıtlar. 16) Ramak kala olay kayıtları. 17) Malzeme güvenlik bilgi formları. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Yönetimi Eğitim ve Danışmanlık Mühendislik

18) Ortam ve kişisel maruziyet düzeyi ölçüm sonuçları. 19) Varsa daha önce yapılmış risk değerlendirmesi çalışmaları. 20) Acil durum planları. 21) Sağlık ve güvenlik planı ve patlamadan korunma dokümanı gibi belirli işyerlerinde hazırlanması gereken dokümanlar. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Yönetimi Eğitim ve Danışmanlık Mühendislik

2- RİSKLERİN BELİRLENMESİ VE ANALİZİ
İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği 2- RİSKLERİN BELİRLENMESİ VE ANALİZİ İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Yönetimi Eğitim ve Danışmanlık Mühendislik

Risklerin Belirlenmesi Ve Analizi
Hangi Sıklıkta Oluşabileceği, Bu Risklerden Kimlerin, Nelerin, Ne Şekilde Ve Hangi Şiddette Zarar Görebileceği Belirlenir. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Yönetimi Eğitim ve Danışmanlık Mühendislik

İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği
4- Dokümantasyon İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Yönetimi Eğitim ve Danışmanlık Mühendislik

Dokümantasyon İşyerinin unvanı, adresi ve işverenin adı.
Risk değerlendirmesi asgarî aşağıdaki hususları kapsayacak şekilde dokümante edilir. İşyerinin unvanı, adresi ve işverenin adı. Gerçekleştiren kişilerin isim ve unvanları ile bunlardan iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi olanların Bakanlıkça verilmiş belge bilgileri. Gerçekleştirildiği tarih ve geçerlilik tarihi. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Yönetimi Eğitim ve Danışmanlık Mühendislik

Dokümantasyon Risk değerlendirmesi işyerindeki farklı bölümler için ayrı ayrı yapılmışsa her birinin adı. Belirlenen tehlike kaynakları ile tehlikeler. Tespit edilen riskler. Risk analizinde kullanılan yöntem İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Yönetimi Eğitim ve Danışmanlık Mühendislik

Tespit edilen risklerin önem ve öncelik sırasını da içeren liste,
Dokümantasyon Tespit edilen risklerin önem ve öncelik sırasını da içeren liste, Düzeltici ve önleyici kontrol tedbirleri, gerçekleştirilme tarihleri ve sonrasında tespit edilen risk seviyesi. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Yönetimi Eğitim ve Danışmanlık Mühendislik

Risk değerlendirmesi dokümanının
Dokümantasyon Risk değerlendirmesi dokümanının sayfaları numaralandırılarak; gerçekleştiren kişiler tarafından her sayfası paraflanıp, son sayfası imzalanır ve işyerinde saklanır. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Yönetimi Eğitim ve Danışmanlık Mühendislik

5- RİSK DEĞERLENDİRMESİNİN YENİLENMESİ
İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği 5- RİSK DEĞERLENDİRMESİNİN YENİLENMESİ İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Yönetimi Eğitim ve Danışmanlık Mühendislik

Risk Değerlendirmesinin Yenilenmesi
Tehlike sınıfına göre çok tehlikeli, tehlikeli ve az tehlikeli işyerlerinde sırasıyla en geç iki, dört ve altı yılda bir yenilenir. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Yönetimi Eğitim ve Danışmanlık Mühendislik

1-İşyerinin taşınması veya binalarda değişiklik yapılması. 2-İşyerinde uygulanan teknoloji, kullanılan madde ve ekipmanlarda değişiklikler meydana gelmesi. 3-Üretim yönteminde değişiklikler olması. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Yönetimi Eğitim ve Danışmanlık Mühendislik

4-İş kazası, meslek hastalığı veya ramak kala olay meydana gelmesi. 5-Çalışma ortamına ait sınır değerlere ilişkin bir mevzuat değişikliği olması. 6-Çalışma ortamı ölçümü ve sağlık gözetim sonuçlarına göre gerekli görülmesi. 7-İşyeri dışından kaynaklanan ve işyerini etkileyebilecek yeni bir tehlikenin ortaya çıkması. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Yönetimi Eğitim ve Danışmanlık Mühendislik

Aynı çalışma alanını birden fazla işverenin paylaşması durumunda, Yürütülen işler için diğer işverenlerin yürüttüğü işler de göz önünde bulundurularak ayrı ayrı risk değerlendirmesi gerçekleştirilir. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Yönetimi Eğitim ve Danışmanlık Mühendislik

Asıl İşveren Ve Alt İşveren İlişkisinin Bulunduğu İşyerlerinde Risk Değerlendirmesi İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Yönetimi Eğitim ve Danışmanlık Mühendislik

Bir işyerinde bir veya daha fazla alt işveren bulunması halinde:
İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği Bir işyerinde bir veya daha fazla alt işveren bulunması halinde: Her alt işveren yürüttükleri işlerle ilgili olarak, bu Yönetmelik hükümleri uyarınca gerekli risk değerlendirmesi çalışmalarını yapar veya yaptırır. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Yönetimi Eğitim ve Danışmanlık Mühendislik

Alt işverenler hazırladıkları risk değerlendirmesinin bir nüshasını asıl işverene verir. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Yönetimi Eğitim ve Danışmanlık Mühendislik

RİSK DEĞERLENDİRMESİ 1- Tehlike kaynağı var mı?
Risk değerlendirmesinde üç temel soru: 1- Tehlike kaynağı var mı? 2-Kim (veya ne) zarar görebilir? 3-Tehlike nasıl gerçekleşir?

İŞ YERİNDE TEHLİKE KAYNAKLARI NELER OLABİLİR?
RİSK DEĞERLENDİRMESİ İŞ YERİNDE TEHLİKE KAYNAKLARI NELER OLABİLİR?

TEHLİKE KAYNAKLARI Mekanik (Fiziksel) Kimyasal Biyolojik Titreşim
Gürültü Basınç Makineler İş makineleri, forklift vb. Kullanılan ekipmanlar Kanserojenler Alerjenler Aşındırıcı maddeler Çevreye zararlılar Zehirli maddeler Tahriş ediciler Asitler Çözücüler Toksikler Mikroorganizmalar ve bakteriler Virüsler Alerjenler Tahriş ediciler Prionlar

TEHLİKE KAYNAKLARI Radyasyon Termal Elektrik
Kızılötesi dalgalar Morötesi dalgalar Lazer ışınları Elektro manyetik alan Yüksek frekans Yüksek sıcaklıklı malzemeler Düşük sıvaklıklı malzemeler Yüksek gerilim Bozuk elektrik hattı Statik yük Kısadevre

TEHLİKE KAYNAKLARI Yangın ve Patlama Çalışma Ortamları İnsan Kaynaklı
Yanıcı maddeler Parlayıcı maddeler Fiziksel patlama Kimyasal patlama Kapalı ve dar alanlar Yüksekte çalışma Suda çalışma Kaygan zeminde çalışma Çok sıcak ortam Çok soğuk ortam Gece çalışma Yetersiz aydınlatma Sağlıksız duruş ya da aşırı vücut gerilmesi Kurallara uymadan çalışma Zihinsel baskı ve stres İnsan anatomisine uyumlulukta yetersizlik(el/kol/, ayak/bacak) Dalgınllık ve hayal kurmak Kendine aşırı güven Güvenlik donanımını kullanmamak (KKD) Yorgun ve hasta olmak Son Olarak Genel Tehlikeler: Atıklar, yapı ve bina kaynaklı ve diğer tehlikeler…

RİSK ANALİZİ İŞLEM BASAMAKLARI;
iş yerinde yürütülen faaliyetleri listele. Tehlikeleri belirle. Riskleri derecelendir. Alınması gereken önlemleri belirle. Önlemlerin alınmasında sorumlu personeli ve tamamlanma tarihini belirle. Çalışmayı dokümante et.

RİSK DEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİ

Risk değerlendirme yöntemleri
RİSK DEĞERLENDİRMESİ Risk değerlendirme yöntemleri 1- Çeklist analizi (Checklist Analysis-CA) 2- Risk Değerlendirme Karar Matrisi (Risk Assessment Decision Matrix, L matrix 5x5) 3- Kinney Metodu 4- JSA (Jop Safety Analysis)

ÇEK-LİST ANALİZ YÖNTEMİ (Checklist Analysis-CA)

ÇEK-LİST ANALİZ YÖNTEMİ (CHECKLİST ANALYSİS-CA)
Çeklist analizleri, amaç ve prosedür adımları yazılarak mevcut işletmenin durumunun kontrol edilmesi için kullanılır.

Tehlike kaynakları değerlendirilir.
CA- UYGULAMA ÖRNEĞİ 1 (SİSTEMATİK OLMAYAN)

CA- UYGULAMA ÖRNEĞİ 1 (SİSTEMATİK OLMAYAN)

Tehlike kaynakları sistematik değerlendirilir.
CA- UYGULAMA ÖRNEĞİ-2 (İŞ YERİNDE GENEL TEHLİKELERİN DEĞERLENDİRİLMESİ)

CA- UYGULAMA ÖRNEĞİ-2 (RİSKLERİN AZALTILMASINDA KULLANILABİLECEK ÖNLEYİCİ TEDBİRLERE ÖRNEKLER )

CA- UYGULAMA ÖRNEĞİ-3 (TAŞIMA ARAÇLARI)

CA- UYGULAMA ÖRNEĞİ-4 (MAKİNALARIN HAREKET EDEN PARÇALARI)
Tehlike kaynakları sistematik değerlendirilir. CA- UYGULAMA ÖRNEĞİ-4 (MAKİNALARIN HAREKET EDEN PARÇALARI)

CA- UYGULAMA ÖRNEĞİ-5 (ELEKTRİK TESİSATI VE EKİPMANI)
Tehlike kaynakları sistematik değerlendirilir. CA- UYGULAMA ÖRNEĞİ-5 (ELEKTRİK TESİSATI VE EKİPMANI)

CA- UYGULAMA ÖRNEĞİ-6 (YANGIN)

CA- UYGULAMA ÖRNEĞİ-7 (PATLAMA)

CA- UYGULAMA ÖRNEĞİ-8 (KİMYASAL MADDELER)

CA- UYGULAMA ÖRNEĞİ-9 (GÜRÜLTÜ)

CA- UYGULAMA ÖRNEĞİ-10 (TİTREŞİM)

CA- UYGULAMA ÖRNEĞİ-11 (AYDINLATMA)

RİSK DEĞERLENDİRME KARAR MATRİSİ (Risk Assessment Decision Matrix)

RİSK DEĞERLENDİRME KARAR MATRİSİ (RISK ASSESSMENT DECISION MATRIX
Matris diyagramları iki veya daha fazla değişken arasındaki ilişkiyi analiz etmekte ve kullanılan yöntemdir.

L TİPİ RİSK MATRİSİ (5x5 Matrix)
Risk= Olasılık(İhtimal) x Zararın Şiddeti OLASILIK RİSK ŞİDDET

L TİPİ RİSK MATRİSİ (5x5 Matrix) Olayın gerçekleşme ihtimali İhtimal
Ortaya Çıkma Olasılığı İçin Derecelendirme Basamakları Olayın Gerçekleşme Derecesi ÇOK KÜÇÜK Hemen hemen hiç 1 KÜÇÜK Çok az ( yılda bir kez ), sadece anormal durumlarda 2 ORTA Az ( yılda bir kaç kez ) 3 YÜKSEK Sıklıkla ( ayda bir ) 4 ÇOK YÜKSEK Çok sıklıkla ( haftada bir, her gün ), normal çalışma şartlarında 5

L TİPİ RİSK MATRİSİ (5x5 Matrix) Olayın gerçekleştiği taktirde şiddeti
Sonuç Derecelendirme Şiddeti ÇOK HAFİF Önemsiz (Yaralanma yok, düşük mali kayıp) 1 HAFİF Düşük (İlk yardım tedavisini ve bulunduğu yerden derhal uzaklaştırılmayı gerektirir, orta düzeyde mali kayıp) 2 ORTA Orta (Tıbbi müdahaleyi ve dışarıdan yardımla bulunduğu yerden uzaklaştırmayı gerektirir, yüksek düzeyde mali kayıp) 3 CİDDİ Yüksek (Ağır yaralanma, üretim yeteneğinin kaybı, zarar verilmeksizin bulunduğu yerden uzaklaştırmayı gerektirir, yüksek düzeyde mali kayıp) 4 ÇOK CİDDİ Çok yüksek (Ölüm, bulunduğu yerden uzaklaştırmayı gerektirir, çok yüksek düzeyde mali kayıp) 5

RİSK DÜZEYİ VEYA RİSK SKORU

RİSK SKORUNA GÖRE YAKLAŞIM
Dikkate Değer Risk ( ) En Kısa Zamanda Tedbir Alınmalı Acil Tedbir Gerekmeyebilir Kabul Edilebilir Risk ( ) Kabul Edilemez Risk ( ) Hemen Önlem Alınmalı, Gerekirse Çalışma Durdurulmalı Risk düzeyinin ne anlama geldiğini yorumlamak gerekir.

L TİPİ RİSK MATRİSİ-UYGULAMA ÖRNEĞİ-1

L TİPİ RİSK MATRİSİ-UYGULAMA ÖRNEĞİ-1 EN KISA ZAMANDA TEDBİR ALINMALI
DİKKATE DEĞER RİSK, EN KISA ZAMANDA TEDBİR ALINMALI

KABUL EDİLEBİLİR RİSK

L TİPİ RİSK MATRİSİ-UYGULAMA ÖRNEĞİ-4 EN KISA ZAMANDA TEDBİR ALINMALI
DİKKATE DEĞER RİSK, EN KISA ZAMANDA TEDBİR ALINMALI

KİNNEY METODU

KİNNEY METODU Kinney yöntemi de matris risk değerlendirme yöntemine benzemektedir. Düzenli kayıt sistemine sahip firmalar tarafından tercih edilmektedir. Zira işyeri istatistiklerinin kullanımına imkan sağlar.

KİNNEY METODU Risk Değeri: İhtimal x Frekans x Şiddet
formülü ile hesaplanır. İ= İhtimal, zararın gerçekleşme olasılığı, (0,2-10 arası bir değer) F= Frekans tehlikeye zaman içinde maruz kalma tekrarı(0,5-10 arası bir değer) Ş= Şiddet tehlikeli durumun gerçekleştiğinde oluşturacağı etkinin derecesi (1- 00 arası bir değer)

KİNNY METODU

KİNNY METODU İhtimal

KİNNEY METODU

KİNNEY METODU İhtimal X Frekans

KİNNEY METODU

İhtimal x Frekans x Şiddet
KİNNEY METODU İhtimal x Frekans x Şiddet

KİNNEY METODU Risk Değeri: İhtimal x Frekans x Şiddet

KİNNEY METODU

KİNNEY METODU İş yeri faaliyetleri: Kompresör çalıştırılması
Elektrik kullanımı Malzeme taşınması ve depolanması Kaynak işlemleri (oksijen, elektrik, gaz altı-argon) …

KİNNEY METODU Örnek-1

KİNNEY METODU Örnek-1 Mümkün fakat düşük

Sık (bir veya birkaç defa)
KİNNEY METODU Örnek-1 Mümkün fakat düşük Sık (bir veya birkaç defa)

Sık (bir veya birkaç defa)
KİNNEY METODU Örnek-1 Mümkün fakat düşük Sık (bir veya birkaç defa) Öldürücü kaza

Esaslı risk (kısa dönemde iyileştirilmelidir.)
KİNNEY METODU Örnek-1 Esaslı risk (kısa dönemde iyileştirilmelidir.)

Alınması gereken önlemleri belirle!
KİNNEY METODU Örnek-1 Alınması gereken önlemleri belirle!

KİNNEY METODU Örnek-1

İŞ GÜVENLİK ANALİZİ (Job Safety Analysis-JSA)

(Job Safety Analysis-JSA)
İŞ GÜVENLİK ANALİZİ (Job Safety Analysis-JSA) Kişi veya gruplar tarafından gerçekleştirilen iş görevleri üzerinde yoğunlaşır. Bir işletme veya fabrikada işler ve görevler iyi tanımlanmışsa bu metodoloji uygundur. Analiz, bir iş görevinden kaynaklanan tehlikelerin doğasını direkt olarak irdeler. İş Güvenlik Analizi dört aşamadan oluşur: 1-Yapı 2-Tehlikelerin tanımlanması 3- Risklere değer biçilmesi 4- Güvenlik ölçüsü analizi

İŞ GÜVENLİK ANALİZİ (Job Safety Analysis-JSA) Çalışma ortamında yeterli güvelik önlemlerinin alınıp alınmadığı değerlendirmesi için önemlidir. Diğer bir ifade ile olası risklerin kontrolündeki ilk adım olarak potansiyel tehlikelerin sistematik olarak tanımlanmasıdır. Kuşkusuz güvenlik analizi ilk tehlike değerlendirilmesinde kullanılan tekniktir. Bu teknik proses teknik değerlendirmesinde, tasarım değerlendirmesinde ya da kayıp önlemenin incelenmesi referans olarak alınabilir ve prosesin herhangi bir çalışma evresinde kullanılabilir.

İŞ GÜVENLİK ANALİZİ (Job Safety Analysis-JSA) Bu kapsamda aşağıdaki değerlendirmeler yapılabilinir: Proses tehlikelerinden, işletmedeki çalışanları korumak amaçlı değerlendirme. Gerekli revizyonlar için işletme prosedürlerini değerlendirmek. Proses ya da donanım değiştiğinde yeni tehlikelerin değerlendirilmesi. Acil güvenlik sistemleri, makine koruyucu sistemleri ve temel kontrol tasarım sistemlerini değerlendirmek. Mevcut tehlikeler için yeni teknolojik uygulamaların değerlendirilmesi.

(Job Safety Analysis-JSA) Bu yöntemin en belirgin özelliği ise;
İŞ GÜVENLİK ANALİZİ (Job Safety Analysis-JSA) Bakım ve güvenlik denetiminin yeterliliğinin değerlendirmek. Güvenlik analizini tamamlayabilmek için örneğin görsel rutin denetimler, proses güvenlik çalışmaları ve ilaveten teknik analizler örneğin; Çeklist ve What-If analizlerinden de faydalanılabilinir. Bu yöntemin en belirgin özelliği ise; iş adımlarından giderek tehlikelerin belirlenerek risklerin saplanmasıdır.

İŞ GÜVENLİK ANALİZİ (Job Safety Analysis-JSA) İş güvenlik analizinde kısaca üç adım; İş adımlarını tanımla Tehlikeleri tanımla Kontrol önlemlerini tanımla

İŞ GÜVENLİK ANALİZİ UYLAMA ÖRNEĞİ
İŞ: Forklift Kullanımı İŞ ADIMLARI: 1-Operatörün işe başlamadan önce forklifti kontrol etmesi (Lastik havası, fren, far vb.) 2-Forkliftin Kullanımı 3-Frokliftle malzeme taşınması ve depolanması 4-Forkliftin park edilmesi

ADIM I

KABUL EDİLEMEZ-HEMEN MÜDAHALE EDİLMELİ

ADIM II

ADIM III

ADIM IV

HATA TÜRLERİ VE ETKİ ANALİZLERİ YÖNTEMİ (Failure Modes And Effects Analysis- FMEA)

HATA TÜRLERİ VE ETKİ ANALİZLERİ YÖNTEMİ
(Failure Modes And Effects Analysis-FMEA) Bu yöntem, tasarım, proses, sistem ve hizmet ile ilgili bilinen ve/veya olası hataları, yanlışları ve problemleri müşteriye ulaşmadan belirlemeyi tanımlamayı ve ortadan kaldırmayı amaçlayan mühendislik tekniğidir. Proses güvenliğini iyileştirmek ve güvenli donanım kullanımını artırmak için önerilmektedir. Kısaca, FMEA genellikle parça ve ekipmanların analizine dayanır. İnsanların, makinaların, malzemelerin, yöntemlerin ve benzeri ürün veya hizmet faktörlerinin istenen performans ve özellikleri sağlayamamasından dolayı çıktılarda meydana gelen istenmeyen değişmelere hata denilmektedir.

FMEA Bir HTEA’nin uygulanmasını gerektiren durumlar:
- Emniyet, güvenlik ile ilgili parça ve fonksiyonlar söz konusu olduğunda, - Ağır ve yüksek maliyet ile sonuçlanabilecek hata durumlarında, - Yeni ürün veya proses geliştirmelerinde, - Yeni teknoloji, malzeme ve proseslerde, - Önemli tasarım ve proses değişikliklerinde, - Mevcut ürünlerin yeni uygulama alanlarında, Kalite açısından yüksek risk beklentisi olan problemli parça ve proseslerde uygulanmaktadır.

FMEA HTEA ilk olarak A.B.D. ordusunda uçuş kontrol sistemlerinin geliştirilmesinde kullanılmıştır. Bu amaçla 1949‟da ilk olarak “Hata Türleri, Etkileri ve Kritiği Analiz Etmek İçin Prosedürler” el kitabı yayınlanmış, sistem ve ekipman arızalarının etkilerini belirleyecek güvenirlilik analiz tekniği olarak geliştirilmiştir. 1960‟lı yıllarda A.B.D. havacılık sanayinde kullanılmaya başlanmıştır. İşletmelerde ise ilk Ford otomobil işletmesince kullanılmıştır.

FMEA AMACI HTEA tekniğinin amaçlarını şöyle sıralamak mümkündür:
Ürün veya proseste oluşabilecek hata türlerini, etkilerini ve kritiklerini kararlaştırmak Ürün veya proseste oluşabilecek potansiyel hataları önceden belirleyerek bu hataların oluşmasını engellemek - Nihai ürünün müşteri ihtiyaç ve beklentilerini karşıladığından emin olmak için, planlanan imalat ve montaj prosesleriyle bağlantılı olarak bir ürünün tasarım karakteristiklerini analiz etmek

FMEA AMACI - Potansiyel hata türleri belirlendiğinde, onları ortadan kaldırmak için düzeltici önlemleri almak veya sürekli bir şekilde onların oluşma potansiyellerini azaltmak ve böylece ürünün geliştirilmesini sağlamak - Montaj veya imalat prosesi için sistemin dayandığı neden ve ilkeleri de dokümante etmek - Titizlikle uygulandığı durumlarda, bir HTEA proses geliştirilmesinde mühendislerin düşüncelerini (deneyim ve geçmişteki problemlere dayanarak mantık örgüsü içinde yanlış gidebilecek her birimin analizini içeren) özetlemek.

Hata Türü ve Etkileri Analizi’nin Türleri
En yaygın kullanılanları: Sistem Hata Türü ve Etkileri Analizi (Sistem HTEA): Global sistem fonksiyonlarına odaklanır. Özellikle sistemin, alt sistemle olan etkileşimlerini inceler. Çalışmalar Sistem Mühendisliği liderliğinde yürütülür. Konsept tasarım aşamasında uygulanır ve alt sistem/bileşenlerin Tasarım Hata Türü ve Etkileri Analizi’ne girdi sağlar. 2. Tasarım Hata Türü ve Etkileri Analizi (Tasarım HTEA): Alt sistem ve bileşenlerin tasarım fonksiyonlarına odaklanır. Belirlenmiş olan tasarımı detaylı olarak inceler. Çalışmalar Tasarım Mühendisliği liderliğinde yürütülür. Proses Hata Türü ve Etkileri Analizi’ne girdi sağlar.

3. Proses Hata Türü ve Etkileri Analizi (Proses HTEA): Alt sistem ve bileşenlerin üretim fonksiyonlarına odaklanır. Belirlenmiş olan prosesi detaylı olarak inceler. Çalışmalar Üretim Mühendisliği liderliğinde yürütülür. 4. Hizmet Hata Türü ve Etkileri Analizi (Hizmet HTEA): Hizmet fonksiyonları üzerine odaklanır. 5. Yazılım Hata Türü ve Etkileri Analizi (Yazılım HTEA): Bilgisayar yazılımlarının fonksiyonları üzerine odaklanır.

6. Ekipman Hata Türü ve Etkileri Analizi (Ekipman HTEA): Proseste kullanılan ekipmanlar üzerine odaklanır. Özellikle “7 Büyük Kayıp” incelenir; büyük arızalar, küçük arıza ve durmalar, makine ayarları, kapasite düşümü, başlangıç kayıpları, hatalı parçalar ve takımlandırma. Proses Hata Türü ve Etkileri Analizi’ni desteklemek amacı ile kullanılır. 7. Çevre Hata Türü ve Etkileri Analizi (Çevre HTEA) – Ford firmasına özel: Ürün, proses ve ekipmanların çevresel etkileri üzerine odaklanır. Hammadde üretiminden, ürünün kullanım ömrü sonuna kadar geçen tüm yasam çevrimi incelenir.

FMEA Sonuç; FMEA hem hata önlem tekniği hem de sürekli iyileştirmeyi ve gelişimi sağlayan bir tekniktir.

FMEA STANDARDI TS EN SİSTEM GÜVENİRLİĞİ İÇİN ANALİZ TEKNİKLERİ - BAŞARISIZLIK MODU VE ETKİLERİN ANALİZİ İÇİN İŞLEM

FMEA PROSÜDÜRÜ Her bir proses veya sistem bileşeninin etiketleyin
Her bir bileşenin fonksiyonlarını listeleyin Potansiyel hata türlerini listeleyin Hatanın etkilerini tanımlayın Hatanın şiddetini tanımlayın Hatanın olasılığını tanımlayın Hatayı yakalama(bulma) oranını tanımlayın Risk değerini belirleyin (olasılık x şiddetx bulma oranı) En yüksek riskten başlayarak azaltmak için harekete geçin

FMEA Etki Şiddetin Açıklanması Şiddetin Derecesi 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1
Tehlike Uyarısı Olmadan Yasal düzenlemelere uygun değil, felakete yol açabilecek etkiye sahip ve uyarısız gelen hata 10 Tehlike Uyarısı Yasal düzenlemelere uygun değil, yüksek hasara ve toplu ölümlere yol açabilecek etkiye sahip hata 9 Çok yüksek Sistemin tamamen hasar görmesini sağlayan yıkıcı etkiye sahip ağır yaralanma, 3. derece yanık, ölüm vb. etkiye sahip hata 8 Yüksek Ekipmanın tamamen hasar görmesi, zehirlenme, 3. derece yanık, ölüm vb. etkiye sahip hata 7 Orta Sistemin performansını etkileyen, uzuv ve organ kaybı, kanser vb. yol açan hata 6 Düşük Kırık, iş görmezlik, 2. derece yanık vb. etkiye sahip hata 5 Çok Düşük Hafif yaralanmalar ile kısa süreli rahatsızlıklara neden olan hata 4 Küçük Sistemin çalışmasını yavaşlatan hata 3 Çok Küçük Sistemin çalışmasında kargaşaya yol açan hata 2 Hiçbiri Kayda değer hiçbir etkisi yok 1

GÜVENLİK ÖNLEMLERİNİ KONTROL ET!
FMEA Şiddet derecesi 9 ve 10 olduğu zaman çalışmayı durdur. GÜVENLİK ÖNLEMLERİNİ KONTROL ET!

FMEA Hatanın Olasılığın Açıklanması Derecesi Olasılığı
1000 araç /ürün başına 100 tanesinden daha fazlasında hata 10 Çok yüksek,hata sürekli 1000 araç /ürün başına 50 sinde hata 9 1000 araç /ürün başına 20 sinde hata 8 Yüksek, hata sık sık 1000 araç /ürün başına 10 unda hata 7 1000 araç /ürün başına 5 inde hata 6 Orta, hata ara sıra 1000 araç /ürün başına 2 sinde hata 5 1000 araç /ürün başına 1 inde hata 4 1000 araç /ürün başına 0,5 inde hata 3 Düşük, hata az sayıda 1000 araç /ürün başına 0,1 inde hata 2 Olası değil, hata olası değil  araç /ürün başına 0,01 inden daha az hata 1

FMEA Hatanın Yakalanması Açıklanma Derecesi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Hemen hemen kesin Tasarımda,hatanın potansiyel nedeni, bir sonraki hata modunda kesin yakalanacaktır 1 Çok Yüksek Tasarımda,hatanın potansiyel nedeni, bir sonraki hata modunda yakalanması çok yüksek 2 Yüksek Hatanın yakalanması yüksek 3 Orta Yüksek Hatanın yakalanması orta yükseklikte 4 Orta Hatanın yakalanması orta şansta 5 Düşük Hatanın yakalanması düşük şans 6 Çok Düşük Hatanın yakalanması çok düşük şans 7 Uzak Hatanın yakalanması şansı uzak 8 Çok Uzak Hatanın yakalanması şansı çok uzak 9 Hemen hemen belirsiz Hata tespit edilemez, veya hata yok 10

FMEA Hatanın türü Hatanın etkisi Hatanın sonucu

(Risk Öncelik Göstergesi)
FMEA Şiddet 1 = Ciddi değil, = Çok ciddi Olasılık 1 = Olası değil, = Olasılığı yüksek Yakalama(Hatayı bulma, keşfedilebilirlik) 1 = Bulma olası, = Bulma olası değil Şiddet X Olasılık X Keşfedilebilirlik = Risk Değeri(RÖG) (Risk Öncelik Göstergesi) Risk Öncelik Göstergesi (RÖG), belirlenen Şiddeti (Ş), ortaya çıkma olasılığı (O), ve keşfedilebilirlik (K) değerlerinin çarpılması sonucu elde edilen bir değerdir.

RÖG < 40 ise önlem almaya gerek yoktur. 40 ≤ RÖG ≤ 100 önlem alınmasında fayda vardır. RÖG > 100 ise mutlaka önlem alınması gerekir. Genel yapılan uygulamalarda ise RÖG > 100 olan hatalar düzeltici önlem alınması gereken risk taşıyan hatalardır. 100’ün üzerindeki en büyük değer en fazla risk taşıyacağından öncelikle ele alınacak hatayı verir.

Uygulamalarda RÖG ile ilgili rastlanan durumlardan biri de farklı hataların aynı RÖG değerine sahip olmasıdır. Aynı RÖG değerine sahip iki veya daha fazla hata varsa, öncelikle şiddeti ve sonra da keşfedilebilirlik değeri yüksek olan ele alınmalıdır. Ağırlığı yüksek olan hata önceliklidir, çünkü bu değer hatanın etkisini göstermektedir. Keşfedilebilirlik, ortaya çıkma değerinden daha önemlidir çünkü burada söz konusu olan hatanın müşteriye ulaşmasıdır. Ayrıca şiddet değeri 9-10 olan tüm hata türleri için RÖG değerine bakılmaksızın önlem alınması önerilmektedir. Ayrıca şiddet değeri 5-8 arası olup, olasılık değeri 4 ve üzerindeyse aynı şekilde bu hatalara da özel ilgi gösterilmesi önerilmektedir.

TASARIM FMEA ANALİZ FORMU ÖRNEĞİ

FMEA Diamonyumfosfat üretim hattında yer alan valf ile ilgili FMEA örneği. VALF

FMEA Fonksiyonu, hata nedeni

FMEA KABUL EDİLEMEZ, HEMEN ÖNLEM ALINMALI

FMEA ÖRNEĞİ (Hizmet Kalitesine Yönelik)

TEHLİKE VE İŞLETİLEBİLME ÇALIŞMASI ANALİZİ (Hazard and Operability studies- HAZOP)

TEHLİKE VE İŞLETİLEBİLME ÇALIŞMASI ANALİZİ
(Hazard and Operability studies-HAZOP) HAZOP Tehlike ve işletilebilme çalışması, kişisel ve donanım risklerini temsil edecek şekilde problemlerin tanımlanması ve değerlendirmesi için proses ve işletmede bir plan doğrultusunda düzenli ve sistematik olarak açıklanmasıdır.

(Hazard and Operability studies-HAZOP) HAZOP tekniği ilk kimya proses sistemleri için geliştirildi. Fakat daha sonra diğer tür sistemlerde de aynı zamanda kompleks yazılım ve işletmelerde de geniş kullanım alanı buldu. Kantitatif bir teknik olup, multi disipliner bir ekip tarafından, kaza odaklarının saptanması, analizleri ve ortadan kaldırılmaları için uygulanır.

(HAZOP) Belirli anahtar ve kılavuz kelimeler kullanarak yapılan sistemli bir beyin fırtınası çalışmasıdır. Çalışmaya katılanlara, belli bir yapıda sorular sorulup, bu olayların olması veya olmaması halinde ne gibi sonuçların ortaya çıkacağı sorulur. Bu tarz çalışmalarda örneğin; çeklist, what-if, olay ağacı ve hata ağacı analizleri kullanılarak daha detaylı çalışmaya ihtiyaç olabilir. Kompleks bir çalışma sistemi olmadığından diğer uygun tekniklerle birleştirilerek kullanılır.

(HAZOP) Proses denetimine yardımcı olmak maksadıyla, tehlikeli sapmaları normal değerlerle karşılaştırmak için anahtar kelimeler kullanılır; bu grup “fazla”, “az”, “hiç”, gibi kelimeleri içerir. Bu anahtar kelimeler basınç, sıcaklık, akış gibi parametrelerin (kılavuz kelimeler) durumlarını nitelemek için kullanılır. Her bir durumda analist; sebepler, sonuçlar, belirleme metotları ve düzeltici hareketler ile tanımlama yapar.

HAZOP PRENSİBİ NEDEN SAPMA SONUÇLAR (Standart koşul (önemsiz, önemli
ve amaçtan ) felaket) -tehlike -işletme zorluklar *Sistemde her bir bölüm (parça) kelimelerle incelenir : Akış oranı,akış miktarı,sıcaklık, viskozite, bileşenler, vb.

TEMEL REHBER KELİME VE ANLAMI
HAZOP TEMEL REHBER KELİME VE ANLAMI ANAHTAR KELİMELER ANLAMI FAZLA (MORE) Kantitatif Çoğalma AZ (LESS) Kantitatif Azalma HİÇ (NONE) Mevcut Değil Ters (Reverce) Öngörülen Yönün Aksine PARÇASI (PART OF) Sistemin Bir Bölümü Olması Gerekenden Farklı ...Kadar İyi (As Well As) Aynı Derecede ...DAN BAŞKA (OTHER THAN) Tamamen Farklı Zaman sıra ve düzen ile ilgili rehber kelimeler

Seviye, Kompozisyon veya Durum
HAZOP KILAVUZ KELİMELER Akış Basınç Sıcaklık Viskozite Seviye, Kompozisyon veya Durum Reaksiyon Zaman Sıra

(ANAHTAR KELİMELER + KLAVUZ KELİMELER)
HAZOP HAZOP takımı, öncelikle prosesin veya operasyon adımının bir değişkenini seçer, anahtar kelimeleri kullanarak anlamlı tehlikeli sapmayı belirler. Tanımlanan sapma için neden araştırması ve paralel olarak sonuç araştırması yapılır. FİZİKSEL PARAMETRELER KİMYASAL PARAMETRELER HAZOP SAPMA MATRİKSİ (ANAHTAR KELİMELER + KLAVUZ KELİMELER) TEHLİKELİ SAPMA PROSESİN VEYA OPERASYONUN BİR BÖLÜMÜNÜ NEDEN ARAŞTIRMASI SONUÇ ARAŞTIRMASI

HAZOP SAPMA HİPOTEZİ ANAHTAR + KILAVUZ KELİME KELİME KILAVUZ KONU
FİZİKSEL PARAMETRELER KİMYASAL PARAMETRELER ANAHTAR KILAVUZ KELİME KELİME KILAVUZ KONU

HAZOP ÖRNEK ANAHTAR KELİMELER ÖRNEK KILAVUZ KELİMELER HİÇ (None)
FAZLA (More) AZ (Less) PARÇASI (Part of) GERİ (Back) …DAN BAŞKA (Other than) AKIŞ BASINÇ SICAKLIK VİSKOZİTE AĞIRLIK KONSANTRASYON

HAZOP Kullanılan Anlamı Hata Tipi Deyim
hiç mevcut değil sıvı borudan hiç akmıyor az kantitatif azalma sıvının hızı veya basıncı çok az çok kantitatif çoğalma sıvının hızı veya basıncı çok fazla geri öngörülen yönün aksine sıvının akış yönü ters …den başka tamamen farklı istenilen sonuçtanfarklı parçası sistemin bir bölümü bazı komponentler eksik olması gerekenden farklı

HAZOP ÇALIŞMA PROSEDÜRÜ

HAZOP UYGULAMA REHBERİ
CEI IEC Hazard and operability studies (HAZOP studies)-Application Guide”, 2001

HAZOP ÖRNEK UYGULAMA Hidrojenasyon proses örneği

HAZOP ÖRNEK UYGULAMA Hidrojenasyon proses örneği (sadeleştirilmiş hali)

HAZOP ÖRNEK UYGULAMA Hidrojenasyon prosesinde sıvı yağ hidrojenle doyurularak katılaştırılması sağlanmaktadır. Katalizör olarak nikel kullanılmaktadır. Tehlikeli madde olarak hidrojen görülmektedir. Yanıcı/parlayıcı/patlayıcı özelliklere sahiptir. Rehber kelimeler kullanılarak hidrojen değerlendirilmiştir.

HAZOP ÖRNEK UYGULAMA

TEŞEKKÜR EDERİM

RİSK DEĞERLENDİRMESİ VE YÖNETİMİ

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "RİSK DEĞERLENDİRMESİ VE YÖNETİMİ"— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim

Giriş

Sosyal ağ üzerinden giriş yapmak:

RİSK DEĞERLENDİRMESİ VE YÖNETİMİ

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "RİSK DEĞERLENDİRMESİ VE YÖNETİMİ"— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim