SELÇUKLULAR DÖNEMİ.

... konulu sunumlar: "SELÇUKLULAR DÖNEMİ."— Sunum transkripti:

1 SELÇUKLULAR DÖNEMİ

2 BÜYÜK SELÇUKLU DÖNEMİ KURULUŞ DEVRİ YÜKSELİŞ DEVRİ
DURAKLAMA VE YIKILIŞ DEVRİ DİĞER SELÇUKLU DEVLETLERİ SELÇUKLULAR KÜLTÜR MEDENİYET

3 KURULUŞ DEVRİ

4

5 Selçuklular, Türk-İslam devletlerinin en büyüklerindendir.
Selcuk Bey Oğuz Yabgu Devletinin kumandanlarından Dukak Subaşı'nın oğludur. Selçuk Beyin Basarilarindan dolayı yabgu ile araları acıldı. Seyhun nehri kenarında bulunan Cend şehrine yerleştiler. Selçuk Bey'in idaresindeki Türkler, kısa zamanda İslamı kabul ettiler.

6

7 Selçuk Bey; Mikâil, Arslan, İsrafil, Yusuf ve Musa adlarındaki oğullarıyla Büyük Selçuklu Devletinin temelini atıp, Tuğrul ve Çağrı adında iki torun bırakarak, yüz yaşlarında vefat etti. İkinci büyük oğlu olan Arslan Bey, babasının yerine geçti. Selçuklular ve Karahanlılar arasında muharebeler gercekleşti

8 Arslan Yabgu komutasındaki Selçuklular, Karahanlılar karşısında başarılı muharebeler yaptılar.
Selçuklular'ın güçlenmesi, bölgenin hakimi Karahanlılar ile Gaznelileri zor durumda bıraktı. Karahanlı-Gazneli işbirliğiyle 1025'te Arslan Yabgu, Gaznelilerce yakalanıp, Hindistan'daki Kâlencer Kalesine hapsedildi.Selçuklular bu donemde ortak hukumdar sistemiyle yonetildi. Selçuklular, kalabalık hayvan sürüleri ve atları için, bol otlaklı, geniş yaylalar aradılar.

9 Çağrı Bey, Gazneli mukavemet mevkilerini aşarak, Doğu Anadolu sınırlarına kadar gitti. Van Gölü havzasından, kuzeyde Tiflis'e kadar uzanan bölgede keşif harekâtı yaptı. Keşif harekâtı neticesinde, bölgenin, Selçukluların yerleşmesine müsait olduğunu tespit ederek Tuğrul Bey'e bildirdi.

10 Selçuklular ve Gazneliler arasında mücadele gerçekleşti ve Selçuklular mücadeleyi kazandı ve Tuğrul Beyin üvey kardeşi İbrahim Yınal, 1038'de Nişabur'u aldı. Tuğrul Bey Sultanü'l-Muazzam (Büyük Sultan), Çağrı Bey de Melikü'l-Mülûk (Hükümdarların Hükümdarı) ünvanını aldı. Büyük Selçuku Devleti'nin kuruluş ve istiklâlini (bağımsızlığını) ilan ettiler. Selçuklu-Gazneli mücadelesi, 23 Mayıs 1040 Dandanakan Meydan Savaşı ve Selçukluların üstünlüğü ele geçirmesiyle neticelendi.

11 YÜKSELİŞ DÖNEMİ TUĞRUL BEY
. Selçukluların teşkilatlı devlet düzenine girmesi bu döneminde oldu. Devletin ilk yöneticisi Tuğrul Bey’di. Selçuklular 1035’te büyük bir Gazneli ordusunu yenerek Horasan içlerine doğru ilerlediler. 1037’de de, bugünkü Türkmenistan’da yer alan Merv kentini ele geçirdiler. 1038’de Gaznelileri ikinci kez yendiler ve Nişabur kentine girerek bağımsızlıklarını ilan ettiler. Tuğrul Bey sultan sanıyla hükümdar ilan edildi ve Büyük Selçuklu Devleti de böylece kurulmuş oldu.

12

13

14 PASİNLER SAVAŞI 18 Eylül 1048’de Erzurum yakınlarındaki Pasinler Ovası’nda birleşik Bizans-Gürcü ordusuyla yaptığı Pasinler Savaşı’nı kazanan Büyük Selçuklular, Doğu Anadolu içlerine akınlar düzenlemeye başladılar.

15 Pasinler Savaşı ile Anadolu’nun kapıları Türklere aralanmıştır.

16 İslam dünyasının dinsel önderi konumundaki Abbasiler, bu dönemde Bağdat’ı elinde tutan Büveyhilerin siyasal baskısı altındaydı. Tuğrul Bey, Halife Kâim’in çağrısı üzerine 15 Aralık1055’te Bağdat’a girdi ve Büveyhileri halifeliğin merkezinden çıkardı. Bu olayın ardından Büyük Selçukluların İslam dünyasındaki itibarı arttı. Abbasiler Tuğrul Beye doğunun ve batının hakanı unvanını vermişlerdir. Sınırlar kuzey güney ve dogu yonlerinde genişlemiştir.

17 ALPARSLAN DÖNEMİ Tuğrul Bey öldükten sonra tahta kardeşi Çağrı Bey’in oğlu Alparslan geçti. Alparslan Büyük Selçuklu topraklarını daha da genişletti. Malazgirt savaşı alparslan zamanında gercekleşti. Alparslana fetihleinden dolayı Ebu’l feth denildi.

18

19 MALAZGİRT SAVAŞI

20

21

22 MELİKŞAH DÖNEMİ Büyük Selçukluların en geniş sınırlara ulaştığı, kültür ve uygarlık alanında en parlak düzeye ulaştığı dönemdir. Amcası Kavurd'un Sultanlığını tanımaması üzerine, mücadele etmiş ve onu öldürtmüştür. Karahanlı ve Gaznelilere egemenliğini kabul ettirdi.

23 Kutalmışoğlu Süleyman Şah, Tutak ve Artuk beyleri, Anadolu'nun fethiyle görevlendirmiştir.
Bizans’ın Anadolu’daki zayıf durumundan yararlanan Kutalmışoğlu Süleyman Şah, İznik ve çevresindeki kaleleri ele geçti. Melikşah’a bağlı hareket eden Süleyman Şah, daha sonra Büyük Selçuklu Devleti’ne bağlı bir devlet olarak Türkiye Selçuklu Devleti’ni kurdu (1077). Suriye , Filistin ve Arabistan'da fetihler yapmıştır. Sultan melikşah bütün Müslüman ülkeleri yönetimi altına alma politikası izlemiştir.

24 Dönemin en önemli iç olayı "Batınilik" propagandasıdır
Dönemin en önemli iç olayı "Batınilik" propagandasıdır. Hasan Sabbah, Selçukluları içten parçalama ve yönetimi ele geçirmek için batınilik mezhebini yaygınlaştırmaya ve ileri gelen Türk yöneticilerini öldürtmeye başlamıştır. Nizamiye Medresesi bu dönemde önemli bir eğitim-ögretim kurumuna dönüşmüştür. Sultan melikşah adına "Celali Takvimi" düzenlenmiştir. Melikşah Dönemi’nde Büyük Selçuklu Devleti’nin sınırları, Orta Asya'dan İstanbul Boğazı’na; Umman Denizi’nden Aral Gölü’nün kuzeyine kadar genişlemiştir.

25

26

27 DURAKLAMA YIKILMA DÖNEMİ
Melikşah'tan sonra sırasıyla başa geçen I. Mahmud ( ), Berkyaruk ( ), Müizzeddin Melikşah ( ) ve Mehmed Tapar ( ) dönemlerinde Büyük Selçuklu Devleti gücünü ve eyaletlerdeki merkezi denetimini giderek yitirdi. 1118'de tahta çıkan Ahmed Sencer’in ülke topraklarını yeniden birleştirme çabası da başarılı olduysa da devlet hiçbir zaman Melikşah döneminde ki otoritesine sahip olamadı. 1128 yılında Doğudaki Doğu ve Batı Karahanlı Devletine boyun eğdiren Karahitaylar Büyük Selçuklu Devleti ile komşu oldular ve Selçuklulara baskı yaratmaya başladılar yılında Karahitay ve Selçuklu orduları arasındaki Katvan Savaşı'nda yenilgiye uğrayan Büyük Selçuklu Devleti hızlı bir dağılma sürecine girdi.

28 Karahitayların devletin en verimli toprakları olan Maveraünnehir'i işgal etmeleri Büyük Selçuklu Devleti'nin ekonomisini ve ordusunu iyice sıkıntıya soktu. Sultan Sencer, giderek artan ekonomik buhran nedeniyle ayaklanan göçebe Oğuzlara 1153'te tutsak düştü. Büyük Selçuklu Devleti böylece sona erdi. Bu tarihten sonra Büyük Selçukluların toprakları büyük ölçüde Harezmşahların denetimi altına girdi.

29 Hanedan üyeleri yönettikleri bölgelerde bağımsız davranmaya başladılar
Hanedan üyeleri yönettikleri bölgelerde bağımsız davranmaya başladılar. Daha önce bağımsızlıklarını ilan etmiş olan Selçuklu hanedanın kurduğu devletlerden yalnızca Anadolu Selçuklu Devleti, yüz yılı aşkın bir süre daha ayakta kalabildiler.

30

31

32 IRAK VE HORASAN SELÇUKLULARI
 Irak ve Horasan Selçuklu Devleti’nin merkezi durumundaydı. Sultan Mehmet Tapar’dan sonra Selçuklu tahtına geçen oğlu Mahmut tahta geçtiği sırada amcası Sencer Horasan meliki idi. Sencer Mahmut’u tahttan indirdi ve himayesine aldı. Mahmud, merkezi Hemedan olan Irak Selçuklu Devleti sultanlığına getirilirken, Sencer büyük sultan sıfatıyla Horasan’daki Merv’de tahta oturdu. (1119) Irak Selçukluları, Azerbaycan’dan Fars bölgesine, Horasan Selçukluları ise Maverâünnehir’den Afganistan’a kadar uzanan bölgeleri içinde barındırmaktaydı. Irak Selçuklularının son sultanı III. Tuğrul devrinde yönetim aslında atabeylerin eline geçmişti. Sultan Tuğrul’un Harezmşah Tekiş’e yenilmesiyle Irak Selçuklularının toprakları Harzemşahlara geçti (1194).

33 KİRMAN SELÇUKLULARI Çağrı Bey’in oğlu Kavurd, Selçukluların Kirman kolunun başı idi. İran’ın güneyinde yer alan Kirman’dan başka Fars, Hürmüz ve Umman’ı da zapt etmişti. Birkaç kez isyan eden Kavurd Sultan Melikşah tarafından boğdurulmuştu. Yerine geçen oğulları Selçuklulara bağlı kaldılar. Bir ara Gurlular’ın hâkimiyetine giren Kirman Selçuklularına Oğuz Başbuğu Dînar tarafından son verilmiştir (1187).

34 SURİYE SELÇUKLULARI 1077 yılından beri Suriye Selçuklu meliki olan Tutuş, kendini sultan ilân ederek, Berkyaruk’un üzerine yürümüş, fakat yenilmişti (1095). Oğullarından Rıdvan Halep’te, ve Dokak Şam’da hâkimiyetlerini ilân ettiler. Halep hakimi Rıdvan Haçlılarla mücadele etti. Bir ara sınırlarını Güney Anadolu’ya kadar genişletti. 1117’ye gelindiğinde her iki bölgede de hâkimiyet, atabeylerin eline geçmişti.

35

36 ANADOLU SELÇUKLU KURULUŞ DÖNEMİ
KUTALMIŞ OĞLU SÜLEYMAN Anadolu (Türkiye) Selçukluları tarihleri arasında Anadolu'da hüküm süren Müslüman bir Türk devletidir. Devletin kurucusu olarak kabul edilen Süleyman Şah, Selçuk’un büyük oğlu Arslan Yabgu'nun oğlu Kutalmış’ın oğludur.

37 1. Bizans’ın taht kavgalarına karışarak iktidar değişikliklerine (İmparator Mihael’e karşı Nikefor Botanies’i destekledi) neden oldular. 2. Bu durumdan yararlanarak Kocaeli Yarımadası, Güney Marmara kıyıları, Üsküdar ve Kadıköy’ü ele geçirdiler. 3. Boğazın Anadolu yakasını denetim altına alarak gümrük idaresi kurdular ve boğazdan geçen gemilerden vergi aldılar. 4. Bizans İmp. 1081’de Aleksis Commenos ile Dragos Çayı sınır kabul edilerek anlaşma yapıldı. 5. Batı sınırını güvence altına alan Süleyman Şah, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’ya yöneldi. Bizans’ın eline olan Çukurova, Adana, Tarsus (1083) ve Hıristiyanlığın önemli kalelerinden biri olan Antakya’yı aldı (1084) Bu şehrin alınması İslam dünyasında sevinç ile karşılandı. Ancak Süleyman Şah’ın gittikçe genişlemesi B.Selçuklu ve Suriye Selçukluları ile rekabet içine girmesine sebep oldu. 6. Halep kuşatması Suriye Selçukluları ile arasının açılmasına ve Tutuş ile yaptığı savaşı kaybedip ölmesine neden olmuştur (Haziran 1086)

38 SÜLEYMAN ŞAHIN TÜRK TARİHİNDEKİ YERİ VE ÖNEMİ
1. Boğazlardan Suriye’ye kadar olan yerlerde kuvvetli bir devlet kurdu 2. Anadolu’ya göç etmiş olan Türkmenleri birleştirdi. 3. Oğuzların kitleler halinde Anadolu’ya gelmelerine imkan sağladı. 4. Ermeni ve Süryanileri Bizans’ın dini baskılarından kurtardı.

39 I.KILIÇARSLAN Tahta çıkar çıkmaz devleti teşkilatlandırdı.
İçte otoriteyi sağladıktan sonra gaza ve akınlara başLadı. Haçlı seferinin ilki bu donemde gerçekleşti. İznik Bizans’a teslim edildikten sonra başkent Konyaya taşınmıştır.

40

41 1048 PASİNLER SAVAŞI BİZANS –B.SELÇUKLU
ÖNEMİ=ANADOLUNUN KAPILARININ ARALANMASI 1071 MALAZGİRT SAVAŞI BİZANS B.SELÇUKLU ÖNEMİ=ANADOLUNUN KAPILARININ AÇILMASI 1176 MİRYOKEFALON SAVAŞI A.SELÇUKLU-BİZANS ÖNEMİ=ANADOLUNUN TAPUSUNUN ALINMASI

42 I.GIYASSEDDİN Anadolu gelişme süreci içerisine girdi
Bizans ve Ermenilerle mücadele edildi İstanbulu Latin hakimiyetine girmesine engel olamamıştır Bizans hanedanı İznik ve Trabzon merkezli iki krallık kurdu. Karadeniz yolunu açmış Akdeniz sahillerine inerek Antalyayı fethetmiştir.

43 I. İZZETTİN KEYKAVUS ALAADİN DÖNEMİ
Keyhüsrev’in ölümü üzerine yerine oğlu I. İzzeddin Keykavus geçti. Keykavus, babasının fetihlerini devam ettirdi. Onun döneminde Sinop alındı ve ticaret limanı haline getirildi. Ermenileri ve Trabzon Rum İmparatorluğunu vergiye bağladı yılında Eyyubiler üzerine yaptığı bir sefer sırasında öldü. I. Alaeddin Keykubad dönemini Anadolu Selçuklularının en parlak dönemi olarak kabul ederler. Keykubad tahta çıktığı sırada Moğollar Anadolu’yu istila etmeye başlamışlardı. O da bu tehlikeye karşı çeşitli önlemler aldı Keykubad, devletin sınırlarını kuzeyde de genişletti Doğuda ise, 1230 yılında Harezmşahları ‘Yassı Çimen Savaşı’nda yendi. Erzincan’ı alarak Mengücek devletine son verdi. Doğu Anadolu’da daha bir çok yeri denetim altına aldı. Ancak, hem Moğollara karşı yeni önlemler almaya çalıştığı hem de Eyyubilere karşı bir sefere hazırlandığı sırada zehirlendi ve öldü.  I. Alaeddin Keykubad döneminde Anadolu Selçuklu Devleti, ekonomik, siyasal ve kültürel açıdan en parlak dönemini yaşadı. Anadolu’da siyasi birliği büyük ölçüde sağladı. Bu başarılarından ötürü halk kendisine “Uluğ Keykubad” (Büyük Sultan) adını vermişti.

44

45 II. GIYASEDDİN KEYHÜSREV DÖNEMİ:
1237’de I. Alaeddin Keykubad’ın zehirlenerek öldürülmesi üzerine 16 yaşındaki oğlu II. Gıyaseddin Keyhüsrev tahta geçti. Özellikle onun döneminde ortaya çıkan iki önemli olay Anadolu Selçuklu Devleti’ni dağılma ve parçalanma sürecine soktu. Bu olaylar 1240’daki Baba İshak Ayaklanması ve 1243’deki Kösedağ Savaşı’dır.

46 BABA İSHAK İSYANI: Baba İshak adı verilen bir derviş önderliğinde başlatıldı. Ayaklanmayı bastırmak üzere gönderilen Selçuklu komutanı Amasya’ya girdi ve Baba İshak’ı yakalayıp kale burcuna astı. Ama isyanı bastıramadı Bütün isyancı Türkmenler kılıçtan geçirildi ve böylelikle isyan bastırıldı. İsyan bastırıldı ama Anadolu Selçuklu Devleti’ni fena halde yıpratmış oldu.

47 KÖSEDAĞ SAVAŞI: Baba İshak ayaklanmasının Anadolu Selçuklu Devleti’ni iyice zayıflattığını gören Moğollar, “fırsat bu fırsat”deyip Anadolu’yu işgal etmeye karar verdiler. Moğol ordular Erzurum işgal etti. Kösedağ’da karşı karşıya geldiler. Sayıca fazla olmasına rağmen, yanlış savaş taktikleri yüzünden ağır bir yenilgi aldı.

48 Moğollar bu zaferden sonra Erzincan, Sivas ve Kayseri gibi kentleri ele geçirdiler ve yağmaladılar. Sultan II. Gıyaseddin Keyhüsrev Moğollarla anlaşma yaptı ve her yıl onlara vergi vermeyi kabul etti. Böylece, Anadolu Selçuklu Devleti Moğollara bağlı bir devlet haline geldi. Kösedağ Savaşı’ndan sonra Moğollar Anadolu’da tam bir baskı kurdular. Koydukları ağır vergiler halkı zor durumda bıraktı. Moğol baskısının yanı sıra, artan Bizans saldırıları, siyasal cinayetler, doğal afetler ve salgın hastalıklar devleti büsbütün sarstı. Anadolu Selçuklu Devleti birkaç kez iki ve üçe bölündü.

49

50 KÜLTÜR VE MEDENİYET: Ülke toprakları hanedanın ortak malı sayılıyordu. Bundan dolayı Büyük Selçuklu toprakları eyaletlere bölünmüştü. Eyaletlerin yönetimi de Melik olarak adlandırılan hanedanın erkek üyelerine bırakılmıştı. Devletlerindeki geleneğe uyarak "sultan" ünvanı ile anıldılargetirilen Nizamülmülk, İslam geleneği uyarınca vezir unvanı aldı ve devlet yönetiminde köklü değişiklikler yaptı. Nizamülmülk, devlet yönetimine ilişkin anlayışını Siyasetname adlı kitabında da anlatmıştır. Büyük Selçuklu Devleti’nde devlet işleri "Divan-ı Âlâ" adı verilen bir kurulda görüşülür ve karara bağlanırdı. Ayrıca maliye, askerlik ve adalet işleriyle uğraşan başka divanlar da vardı.

51

52

53

54

55 TOPLUMSAL YAŞAM Bazı topluluklar göçebeydiler.
Geçimlerini hayvancılıkla sağlıyorlardı ve otlak bulmak için de mevsimlere göre yer değiştiriyorlardı. Devlet göçebe topluluklardan otlak vergisi alıyordu. Yerleşik nüfus ise çiftçilik, zanaatçılık ve ticaretle uğraşıyordu. Kentlerdeki tüccar ve esnaf, işkollarına göre loncalar biçiminde örgütlenmişti. Merkezi devlette görevli memurlar ile sürekli ordudaki askerler maaş alıyorlardı.

56 Büyük Selçuklular ticaretin gelişmesini destekliyor ve kervan yollarının güvenliğini sağlıyorlardı. Bu dönemde en önemli uluslararası ticaret, Uzakdoğu'dan Avrupa'ya kadar uzanan İpek Yolu ve Baharat Yolu aracılığıyla gerçekleşiyordu. Tarımın gelişmesi için sulama kanalları vardı. Yün, pamuk, ipek dokumacılığı çok gelişmişti. Büyük Selçuklu Devleti’nde öğrencilerin, yolcuların ve yoksul halkın doyurulduğu sosyal yardım kurumu olan imarethaneler vardı. Devletin yönetici-memur kadroları, Nizamülmülk’ün kuruluşuna öncülük ettiği Nizamiye medreselerinde yetiştiriliyordu

57 Vezir Nizamülmülk’ün öncülüğünde ve onun adını taşıyan yeni medreseler kurdular. Nizamiye medreselerinin ilki 1067’de Bağdat'ta açıldı. Daha sonra Isfahan, Rey, Merv(selçukluların başkenti), Belh, Herat, Basra, Musul gibi kentlerde yeni Nizamiye medreseleri kuruldu. Medrese sisteminde programlı ve belli bir yönteme dayanan eğitim ilk kez bu medreselerde verildi. Medreselerde din konularının yanı sıra matematik, felsefe, dil ve edebiyat gibi dersler de okutuluyordu ve medreselerde zengin kitaplıklar vardı.

58 EĞİTİM BİLİM SANAT Selçuklular Arapça'yı din ve bilim dili, Farsça'yı edebiyat ve devlet dili, Türkçe'yi ise saray ve orduda günlük konuşma dili olarak kullanıyorlardı. Büyük Selçuklular, var olan kentleri bayındır hale getirirken yeni kentler de kurdular. Ülkenin pek çok yerinde yeni kurumlar ve yapılar inşa ettiler. Bunlar cami, medrese, kervansaray, hastane, köprü, çeşme, imaret, han, hamam, türbe ve kümbet gibi yapılardı.

59

60

61

62

63 SELÇUKLU PARASI

64