© The McGraw-Hill Companies, 2002 13. Hafta. © The McGraw-Hill Companies, 2002 Uluslararası Ticaret.

... konulu sunumlar: "© The McGraw-Hill Companies, 2002 13. Hafta. © The McGraw-Hill Companies, 2002 Uluslararası Ticaret."— Sunum transkripti:

1 © The McGraw-Hill Companies, 2002 13. Hafta

2 © The McGraw-Hill Companies, 2002 Uluslararası Ticaret

3 © The McGraw-Hill Companies, 2002 2 GSYİH’nın yüzdesi olarak İhracat

4 © The McGraw-Hill Companies, 2002 3 Dünya İhracatının Yönü 1999 Kaynak: GATT, Ticaretin Yönü

5 © The McGraw-Hill Companies, 2002 4 Dünya ihracatının kompozisyonu

6 © The McGraw-Hill Companies, 2002 5 Önemli Konular Hammadde fiyatları –Gelişmekte olan ülkeler (GOÜ) sanayileşmiş ülkelerin (SÜ) hammaddeleri ucuza alıp sanayi ürünlerini pahalı sattıklarından yakınırlar GOÜ ihracatı –Bazı GOÜ’ler sanayi ürünü ihrac etmektedir –SÜ’ler bunun SÜ’lerde iş kaybına neden olacağından yakınır SÜ’ler arasında ticaret anlaşmazlıkları

7 © The McGraw-Hill Companies, 2002 6 Karşılaştırmalı Üstünlükler Ürünlerin fırsat maliyetlerinde uluslararası farklılıklar varsa ticaret kazançlı olabilir. Karşılaştırmalı Üstünlükler Yasası –ülkeler göreceli olarak daha ucuza ürettikleri ürünlerde uzmanlaşmalı ve onları üretmeli, diğerlerini diğer ülkelerden satın almalı

8 © The McGraw-Hill Companies, 2002 7 Kazananlar ve kaybedenler Ülkeler ticaretten kazançlı ve kayıpla çıkabilir –ancak hepsi eşit kazanamayabilir Ticaret politikası –dış ticareti vergiler ya da sübvansiyonlar aracılığı ile etkilyen hükümet politikasıdır ör: tarifeler –ya da ihracat ve ithalat üzerine konan doğrudan kısıtlamalar (kota).

9 © The McGraw-Hill Companies, 2002 8 Tarifenin ekonomik etkileri DD ve SS ürüne olan yerli talebi ve arzı gösterir. Eğer dünya fiyatı P w, ve serbest ticaret varsa, yerli firmaların üretimi Q s talep Q d Tarife yerli üretimi arttırır ve ithalatı kısar Yurtiçi fiyat P w + T, ( T tarif) Yurtiçi talep Q d ‘ seviyesine düşer, arz artar Q s ‘ ve ve fark ithal edilir. ithalat düşer. DD SS miktar fiyat PwPw QsQs QdQd P w + T Qs'Qs' Qd'Qd'

10 © The McGraw-Hill Companies, 2002 9 Hükümet gelirini arttırır – yani. hükümete transfer vardır Etin olmayan üretimden kaynaklanan bir sosyal maliyet var ve tüketici rantı azalmıştır. üreticiye de transfer vardır ekstra kar şeklinde Tarifenin refah etkileri DD SS miktar fiyat QsQs QdQd P w + T Qs'Qs' Qd'Qd' Tarife hem transfere hem de sosyal kayba neden olur PwPw

11 © The McGraw-Hill Companies, 2002 10 Tarife (gümrük vergisi) Ticaretin tarife ile kısıtlanmasının topluma maliyeti vardır. Bu yüzden serbest ticaret önerilir. GATT’ın devreye girmesinden sonra tarifeler önemli ölçüde düşmüştür –General Agreement on Tariffs and Trade (Tarifeler ve ticaret genel anlaşması)

12 © The McGraw-Hill Companies, 2002 11 Tarifeler neden kullanılır? Yaşam tarzının korunması Lüks mal tüketimini azaltmak Genç endüstriler tezi –geçici ve seçici koruma Hükümete gelir yaratmak

13 © The McGraw-Hill Companies, 2002 12 Diğer ticaret politikaları GATT sayesinde tarifeler düşsede yeni araçlar icat edildi –Miktar kısıtlamaları (kotalar) –tarife dışı engeller bürokrasi, standartlar vs –ihracat sübvansiyonu

14 © The McGraw-Hill Companies, 2002 Ekonomik Büyüme

15 © The McGraw-Hill Companies, 2002 14 Ekonomik büyüme genelde Reel GSYİH’daki değişme olarak hesaplanır –ama böyle hesaplanmasının bazı eksikleri vardır –alış-verişi olmayan şeyleri hesaplamaz ör. Boş vakit, kirlilik, kalabalık vs –gelir dağılımını ihmal eder yani daha yüksek GSYİH kesinlikle daha iyidir demek yeterli değildir

16 © The McGraw-Hill Companies, 2002 15 Üretim fonksiyonu... veri teknoloji altında, belli miktarlarda girdi kullanarak üretilebilecek maksimum hasılayı gösterir Hasıla = f(sermaye – emek – toprak – hammadde – teknoloji)

17 © The McGraw-Hill Companies, 2002 16 Hasılayı arttırmak sermaye –işçi başına üretim. işçi başına sermayenin artmasıyla yükselebilir Emek –nüfus artışı –katılım oranı –beşeri sermaye Toprak –miktarı veridir ama kalitesi değiştirilebilir

18 © The McGraw-Hill Companies, 2002 17 Hammadde –ikiye ayrılır yenilenmeyen (kömür, petrol) yenilenebilen kaynaklar (ağaç, balık) Teknik bilgi –icatlar, A&G Ölçek ekonomileri uzun dönemli büyümeyi güçlendirebilir Hasılayı arttırmak (2)

19 © The McGraw-Hill Companies, 2002 18 Teknik bilgi Teknik bilgi zaman içinde değişir, çünkü: –Yenilikler, icatlar –Bilginin sermayede şekillenmesi –Yaparak öğrenme (AR & GE) –patent sistemi

20 © The McGraw-Hill Companies, 2002 Gelişmekte Olan Ülkelerin Sorunları

21 © The McGraw-Hill Companies, 2002 20 Önemli Konu Başlıkları Az Gelişmiş Ülkeler (AGÜler) –Kişi başına gelirin çok az olduğu ülkeler AGÜler neden fakir kaldılar? Rol oynayanlar: –Karşılaştırmalı üstünlükler –sanayileşme –Uluslararası borç –Yapısal uyum –yardım

22 © The McGraw-Hill Companies, 2002 21 Dünya nüfus dağılımı ve GSMH, 2000

23 © The McGraw-Hill Companies, 2002 22 Ülke grupları ve refah göstergeleri

24 © The McGraw-Hill Companies, 2002 23 AGÜ’lerin Problemleri Kaynakların kıtlığı –AGÜlerin kaynakları kıtdır. –ya da çıkartacak imkanları Sermaye –Yatırım için yerli kaynak azdır –Yabancı yatırımcılar karlarını geri götürür, yeniden yatırıma çevirmezler.

25 © The McGraw-Hill Companies, 2002 24 Social investment in infrastructure –AGÜler ölçek ekonomilerinden yararlanamaz enerji yollar telefon sistemleri Gelenekler ve ideoloji –BAZI durumlarda, geleneklsel davranış kalkınmayı önler –Fakat genelde bu tez fazla abartılıdır AGÜ’lerin Problemleri (2)

26 © The McGraw-Hill Companies, 2002 25 Beşeri Sermaye –AGÜlerin aşağıdaki konularda yatırım kaynağı yoktur sağlık beslenme eğitim Endüstriyel eğitim –Dolayısıyla AGÜ işçileri, aynı teknolojiyi kullanan Üst gelir çalışanlarına göre daha az verimlidirler. Düşük verimli tarım –AGÜler de emek gücünün önemli bir kısmı verimi düşük tarım üretiminde çalışmaktadır. AGÜ’lerin Problemleri (3)

27 © The McGraw-Hill Companies, 2002 26 Kalkınmanın olası yolları? Asal ürünlerde ticaret Sanayileşme Borçlanma Yapısal uyum Yardım

28 © The McGraw-Hill Companies, 2002 27 Kalkınma: asal ürünlerde ticaret? Asal ürünler tarımsal ürünler ve minerallerdir. Karşılaştırmalı Üstünlükler bu ürünlerde uzmanlaşmayı önerir, FAKAT: –ancak ticaret hadleri bu ürünlerden sanayi ürünleri lehine geişmektedir –Bu ürünlerin fiyatları çok değişken –İhracatın bu ürünlere odaklanması istikrarsızlığa yol açabilir

29 © The McGraw-Hill Companies, 2002 28 İthal ikamesi ithal ürünlerin yerini yerli ürünlerin almasıdır –Yüksek gümrük duvarları ve kota gibi korumacı politikaları gerektirir –Bu kısa dönemde kaynakların etkinsiz kullanılmasına yol açar –Uzun dönemde, yerli piyasa ölçek ekonomilerinden faydalanmayı sağlayacak kadar büyük olmayabilir –Ve içe dönük bir davranışı teşvik eder –Ve ülkenin karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olmadığı alanları destekler Kalkınma: ithal ikameci?

30 © The McGraw-Hill Companies, 2002 29 İthal ikamesi yerine ihracat itişli büyüme ve gelir demektir Son otuz yılın en başarılı ekonomileri bu yolu izlediler –Özellikle Güney Doğu Asya’dakiler Fakat diğer ülkelerinde bunu takip edebilmesi için sanayileşmiş ülkelerin korumacılığı kaldırması için işbirliğinde bulunması gerekir Kalkınma: ihracata yönelik?

31 © The McGraw-Hill Companies, 2002 30 AGÜler geleneksel olarak borö alan ülkeler konumunda kalmıştır –Fonlar yerli sermayenin ihtiyaç duyduğu yatırım mallarını ithal etmek için kullanılmıştır –Borçlanma dış açığın finansmanında kullanılmıştır 1973/74’deki petrol şokundan sonra borçlanma artmıştır –Elbette petrol üreticisi olmayn gelişmekte olan ülkeler tarafından Kalkınma: borçlanma?

32 © The McGraw-Hill Companies, 2002 31 Ülkeler İMF’den borçlanmaya zorlu şartlar yüzünden direnç gösterdiler Dolayısıyla ticari kaynaklardan borçlandılar –Ve genelde değişken faizlerle 1980’lerdeki yüksek faizler borç geri ödemelerinde bir çok ülkenin sorun yaşamasıne neden oldu Böylece geri ödenmeme olasılığı arttı 1990’ların sonunda yüksek gelir grubundaki ülkeler AGÜlerin sürdürülemez bulduğu borç sorunu çözme girişimi başlattılar... Kalkınma: borçlanma? (2)

33 © The McGraw-Hill Companies, 2002 32 Yapısal uyum programları –Etkinliği arttırarak potansiyel üretim seviyesini arttırmayı hedefleyen arz-yönlü politikalar, ör: –Sanayileşmeye verilen hükümet sübvansiyonlarının azaltılması –özelleştirme –Ticaretin serbestleştirilmesi –Fiyat reformları –Parasal ve mali disiplin Kalkınma: yapısal uyum?

34 © The McGraw-Hill Companies, 2002 33 kalkınma: yardım (aid)? Zengin ülkelerden fakir ülkelere uluslararası transfer ödemeleri. –Bir kaç şekilde ortaya çıkar: Sübvanse edilmiş borç Gıda veya makine yardımı Teknik yardım –Eşitliği sağlar mı? –Bağımlılık yaratabilir –Ticaretin (AGÜ ve gelişmekte olan ülkelerden yapılan) daha da serbestleştirilmesi