EKLER VE KELİME YAPISI.

... konulu sunumlar: "EKLER VE KELİME YAPISI."— Sunum transkripti:

1 EKLER VE KELİME YAPISI

2 KÖK Türkçede bir sözcüğün yapısı kök ve eklerden oluşur:
Tek başına anlamı olan veya cümlede anlam kazanan ses ya da ses topluluklarına kelime denir. Türkçede bir sözcüğün yapısı kök ve eklerden oluşur: KÖK Bir sözcüğün parçalanamayan anlamlı en küçük parçasıdır. Bütün ekler çıkarıldıktan sonra sözcüğün geriye kalan bölümüdür.Ancak kökteki anlam ile sözcüğün tümündeki anlam arasında bir ilişki olması gerekir ev , kalem, gül-, uyu-, duy-, masa, göz, ders, bağır-….. Dilimizde iki çeşit kök vardır: 1- İSİM KÖK: Varlıkları, kavramları karşılayan isim veya isim soylu sözcüklerden oluşan köktür. kısa – l – dı soba – lar – dan aç - lık isim kök isim kök isim kök sanat – çı – lar kan – a eski – ci isim kök isim kök isim kök

3 2- FİİL KÖK: İş, oluş, hareket bildiren köklere fiil kök denir.
Bir kelimenin fiil kök olup olmadığını mastar eki ( -mak,-mek) getirerek anlayabiliriz. oku- (mak) sus- ( mak ) üz- ( mek ) vur- ( mak ) sev – ( mek ) gör- (mek ) koş-(mak) gel- (mek) NOT: Bazı kelimeler cümlede kullanıldıkları yere göre isim veya fiil kök olabilir. Bugün anneannemin evini boyayacağız. ( boya- iş bildirir-fiil) Amca, boyalar kalite kalitedir. boya- varlığı karşılar- isim Ne olursun bir kere gül. fiil kök Gelirken bir demet gül alır mısın? İsim kök

4 (2007-DPY) Aşağıdaki kelimelerden hangisinin kökü fiildir?
A) Daralmak B) Yönelmek C) Açılmak D) Körelmek

5 EKLER ÇEKİM EKLER İ YAPIM EKLER İ A) İSİM ÇEKİM EKLER İ
B) FİİL ÇEKİM EKLER İ 1- İSİMDEN İSİM Y. E. 1- HÂL EKLERİ 1- KİP EKLERİ 2- İSİMDEN FİİL Y. E. 2- İYELİK EKLERİ 2- ŞAHIS EKLERİ 3- FİİLDEN İSİM Y. E. 3- ÇOKLUK EKİ 4 – FİİLDEN FİİL Y. E. 4 – İLGİ EKİ 5- EŞİTLİK EKİ

6 EK A) İSİM ÇEKİM EKLER İ ÇEKİM EKLER İ
Bir sözcüğe eklenerek onun anlamını ve yapısını değiştiren ya da eklendiği sözcüğün cümle içerisinde kullanımını sağlayan anlamsız parçacıklara “ek” denir. ÇEKİM EKLER İ Kelimelerin cümle içinde diğer kelimelerle olan ilişkisini ve bağlantısını düzenleyen eklere çekim ekleri denir. Çekim ekleri olmadan düzgün bir cümle kurulamaz. Ev çıktık sonra kitap ev unuttuk anla Evden çıktıktan sonra kitabımı evde unuttuğumu anladım. A) İSİM ÇEKİM EKLER İ 1- HÂL EKLERİ : Sözcüklere belirtme, yönelme, bulunma, çıkma anlamları kazandıran eklerdir.

7 1- BELİRTME HÂL EKİ : İsimlerin yerini belirten ektir
1- BELİRTME HÂL EKİ : İsimlerin yerini belirten ektir. İsimlere getirilen “-ı,-i,-u,-ü” ekleriyle yapılır. Camı kıranı gördün mü? Onu görünce elim ayağıma dolaşıyor. Köpeği gezdirmeye götürmüş. Bilim adamları dünyayı kurtarmak için çareler arıyor. NOT: Belirtme hâl eki, 3. tekil iyelik ekiyle karışabilir. Karıştırmamak için ek almış kelimenin başına (onun) kelimesi getirilir. Cümlenin anlamı bozulmazsa ek, iyelik ekidir. Cümlenin anlamı bozulursa o zaman hâl ekidir. (onun) Evi çok uzakta kaldı. Anlam bozulmadı. İyelik eki (onun) Evi temizleyin. Anlam bozuldu. hâl eki (onun ) Kalemi bana uzatır mısın? Anlam bozuldu. hâl eki (onun ) Kalemi çok güzel yazıyor. Anlam bozulmadı. İyelik eki

8 2 -YÖNELME HÂL EKİ : İsimlere yönelme anlamı katan ektir
2 -YÖNELME HÂL EKİ : İsimlere yönelme anlamı katan ektir. İsimlere getirilen “-a,-e” ekleriyle yapılır. Olanları babama anlatacağım. Maça çok iyi hazırlandık. Haberi duyar duymaz hastahaneye koştum. Hırsız yavaşça kadına yaklaştı. 3- BULUNMA HÂL EKİ : İsimlere bulunma anlamı katan ektir İsimlere getirilen “-da,-de,-ta,-te” ekleriyle yapılır. Anlaşılan sokakta şenlik var. Kitabım Gönül’de kalmış. Ailem Fransa’da yaşıyor. Ağaçta hiç yaprak kalmamış.

9 NOT: Bulunma hâl ekleri ile yapım ekleri karıştırabilir.
Gözdeki rahatsızlığı başına vurmuş hâl eki Ali sınıfın en gözde öğrencisiydi. Y.E. Bu sözde alınacak ne var, anlayamadım hâl eki Peyami Safa’nın Sözde Kızlar kitabına bayılıyorum Y.E. Film seyrederken babam horuldadı Y.E. Acıktığı için karnı guruldamış Y.E.

10 (2007-OKS) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “-da,-de”nin işlevi diğerlerinden farklıdır?
A) Kardeşim kulağıma bir şeyler fısıldadı. B) Ben çıkarken babam hâlâ evdeydi. C) Bugün okulda Ayşe’yi göremedim. D) Elindeki kocaman çantayı yere bıraktı.

11 4- ÇIKMA HÂL EKİ : İsimlere ayrılma anlamı katan ektir
4- ÇIKMA HÂL EKİ : İsimlere ayrılma anlamı katan ektir İsimlere getirilen “-dan,-den,-tan,-ten” ekleriyle yapılır. Fotoğraftan kim olduğunu anladım. Ne yaptıysam sevgimden yaptım. Sevinçten ne yapacağımı şaşırdım. NOT: Çıkma hâl ekleri ile yapım ekleri karıştırabilir. Sudan küçük küçük böcekler çıktı hâl eki Sudan nedenlerle benim zamanımı çalma Y.E. Bu gece sıradan bir elbise giymek istemezsin herhalde Y.E. Çocuklar sıradan ayrılmayın hâl eki

12 2- İYELİK ( TAMLANAN ) EKLERİ : Eklendiği ismin kime veya neye ait olduğunu bildiren eklere iyelik ekleri denir. İyelik eklerinin altı çekimi vardır: 1. tekil araba – m 1. çoğul araba – mız 2. tekil araba – n 2. çoğul araba – nız 3. tekil araba – sı 3. çoğul araba – ları 1. tekil ev – im 1. çoğul ev – imiz 2. tekil ev – in 2. çoğul ev – iniz 3. tekil ev – i 3. çoğul ev – leri

13 YANLIŞ

14 TEBRİKLER