Doç. Dr. DİĞDEM MÜGE SİYEZ

... konulu sunumlar: "Doç. Dr. DİĞDEM MÜGE SİYEZ"— Sunum transkripti:

1 Doç. Dr. DİĞDEM MÜGE SİYEZ
REHBERLİK DERSİ Doç. Dr. DİĞDEM MÜGE SİYEZ

2 REHBERLİKTE TEMEL KAVRAMLAR

3 Eğitimin Amacı Bedence ve ruhsal yönden sağlıklı topluma etkili bir şekilde uyabilen insanlar yetiştirmektir. Edilgen Uyum * Etken Uyum

4 Özetle Eğitimin Amacı Bireyi Kendisi için yetiştirmek
Bireyi toplum için yetiştirmek Toplumun düzenini sağlayacak iyi bir insan ve vatandaş olarak yetiştirmek Nitelikli insan gücü iş yaşamında esnek, gelişmeye açık, yaratıcı ve verimli olabilecek davranışlar kazandırmak İyi bir meslek sahibi Yapmak Toplumsal uyumunu Sağlamak -kendisini geliştirebilmesi İçin fırsatlar sunmak

5 KPSS 2006 Bireyi çok yönlü olarak geliştirmeye dayanan psikolojik danışma ve rehberlik sürecinin öğrenci açısından anlamı aşağıdakilerden hangisi olabilir? Çevresiyle iş birliği kurma Toplum beklentilerine cevap verme Kendini anlama ve değerlendirme Hedefleri yükseltme Kişisel sınırlarını zorlama

6 Kpss 2007 Öğrencisinde olumlu bir benlik algısı geliştirmeyi hedefleyen bir öğretmen aşağıdakilerden hangisinden kaçınmalıdır? Öğrenciye karşı kabul edici davranmaktan Öğrencinin üstün yanlarını ona bildirmekten Öğrenciye davranışları için gerçekçi geribildirim vermekten Öğrencinin başarılarını desteklemekten Öğrencinin yaşıtlarına göre eksik yönlerini bildirmekten

7 Kpss 2008 D

8 Çağdaş Okul Yapısı Geleneksel Eğitim Anlayışı Öğretim ve Yönetim
Çağdaş Eğitim Anlayışı Öğretim Yönetim Öğrenci Kişilik Hizmetleri

9 ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİ VE REHBERLİK
Çağdaş örgün eğitimin bölünmez bir parçası, öğretim ve yönetim faaliyetlerinden ayrı ancak onlara paralel olarak işlev gösteren hizmetler grubudur.

10 -Sağlıkla ilgili önlemler Almak Sağlık eğitimi verme
Sağlık kontrolleri ve Taramalar - Tedavi hizmetleri Psikolojik danışma oryantasyon Bireyi tanıma Bilgi toplama ve yayma yöneltme yerleştirme İzleme değerlendirme Müşavirlik Araştırma geliştirme -burs, kredi Ek görev, iş Barınma hizmetleri beslenme hizmetleri Ulaşım hizmetleri Yetiştirme çalışmaları özel yetenekleri geliştirme Kaynaştırma eğitimi -boş zaman eğitimi İlgilere göre çeşitli etkinlikler Planlama geziler Müze eğitimi

11 rehberlik Bireyin en verimli şekilde gelişmesini ve doyum verici uyumlar sağlamasında gerekli olan tercihlerini, yorumları planları yapmasına ve kararları vermesine yarayacak bilgi ve becerileri kazanması ve bu tercih ve kararları yürütmesi için bireye yapılan sistemli ve profesyonel bir yardımdır (Tan, 1992). Bireye kendini anlaması, çevredeki olanakları tanıması, ve doğru kararlar vererek özünü gerçekleştirebilmesi için yapılan sistematik ve profesyonel yardım sürecidir (Kuzgun, 1992) Kendini anlaması, problemlerini çözmesi gerçekçi kararlar alması kapasitesini geliştirmesi çevresine dengeli ve sağlıklı bir uyum yapması ve böylece kendini gerçekleştirmesi için uzaman kişilerce yapılan psikolojik yardımlardır (Koğlu, 1994)

12 REHBERLİK TANIMINDAKİ ORTAK ÖĞELER
Reh. Hiz. Öğrencinin gelişmesini ve uyumunu sağlamaya yöneliktir. Bu yardım sistemli olarak ve profesyonel düzeyde sunulmalıdır Rehberlik bir süreçtir. Çeşitli aşamaları içerir ve süreklilik gösterir.

13 REHBERLİĞİN AMACI Rehberliğin en temel amacı bireyin kendini gerçekleştirmesine yardımcı olmaktır. Bu amaca ulaşabilmek için ise; Bireyin kendini tanımasına (ben kimim? Özelliklerim nelerdir? Güçlü ve zayıf yanlarım? İlgi ve eğilimlerim? İhtiyaç ve problemlerim neler) Kendini anlaması ve kabul etmesi Bulunduğu çevreyi ve ortamı tanıma Ben ne yapabilirim? Ne yapmalıyım? KENDİNİ GERÇEKLEŞTİRME

14 Kpss 2011 b

15 Hümanist yaklaşıma göre insanlar gelişimlerini olumlu yönde sürdürmeye güdülenmişlerdir. İnsan kendi başına kaldığında hayatın yükü altında ezilmezse kendini tatmin eden bir varoluş noktasına doğru ilerler. Kendini Gerçekleştirme Maslow Potansiyelini tam olarak kullanma Carl Rogers

16 ABRAHAM MASLOW (1908 – 1970) Maslow sağlıklı bir kişiliğin gelişebilmesi için gerekli olan ihtiyaçlardan oluşan bir ihtiyaçlar hiyerarşisi ortaya koymuştur. İnsan davranışlarına yön veren ve güdüleyen insanların ihtiyaçlarıdır. Bazı istisnalar dışında alt kademelerde bulunan ihtiyaçlar giderilmeden üst kademelerdeki ihtiyaçların kişiyi davranışa sevk etmediği , tatmin edilen bir ihtiyacın motive edici unsur olmaktan çıktığı ve yerini tatmin edilmemiş daha üst seviyedeki ihtiyaca bıraktığı kabul edilmektedir.

17 MASLOW, Güdülenme ve Gereksinimler Hiyerarşisi
Yetersizlik Güdüsü Gerek duyulan bir nesnenin eksikliğinden kaynaklanır. Açlık, susuzluk vb Gerek duyulan nesne elde edildiğinde yetersizlik güdüleri doyuma ulaşır. Büyüme gereksinimi Karşılık beklemeden sevmek, kişinin kendini gerçekleştirmesi Gerek duyulan nesne elde edildiğinde tatmin olmaz, Gereksinim artarak devam eder.

18 (Maslow’un Gereksinimler Hiyerarşisi)

19 Yaşamak için yeteri kadar yemek ve su bulmak akranlarının saygısını kazanmanın önüne geçer.

20 Özellikle geleceği kestiremediğimizde ya da politik ve toplumsal istikrar tehdit altında olduğunda bu gereksinim daha belirgin hale gelir.

21 Kpss 2009 b

22 İnsanların işi,

23

24

25

26 KPSS 2006 Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin en genel amacı bireyin kendini gerçekleştirmesine yardım etmektir. Kendini gerçekleştirme ise bireyin tüm gizil gücünü kullanabilmesi verimli ve mutlu olması anlamına gelmektedir. Kendini gerçekleştirmede başarılı olmuş bir bireyde, I. Giriştiği tüm işlerde başarılı olma II. İnsanlarla ve çevreyle ilgili olma III. Daima mutlu olma IV. Zamanı iyi kullanma V. Geçmişten çok geleceğe dönük olma Özelliklerinden hangisinin bulunması beklenir? I, II, IV b. I, IV, V c. II, III, V d. II, IV, V e. III, IV, V

27 Kpss 2007 Maslow’un “ihtiyaçlar hiyerarşisi”nin en üst basamağında “kendini gerçekleştirme ihtiyacı” yer almaktadır. Aşağıdakilerden hangisi kendini gerçekleştirmiş bireylerin ortak özelliklerinden biri değildir? Belirsizliğe katlanabilme Başkalarını olduğu gibi kabullenme Bağımsız ve özerk olma Sorunlar üzerine yoğunlaşma Sadece kendi mutluluğu ile ilgilenme

28 Kpss 2008 b

29 KPSS 2008 A

30 Rehberliğin İlkeleri Birey seçme özgürlüğüne sahiptir.
İnsan saygıya değer bir varlıktır Gönüllülük esasına dayanır. Öğrenciyi merkez alan bir eğitim sistemi öngörür. İşbirliği esastır Öğrenciyi her yönü ile tanımak gerekir. Süreklilik esastır Gizlilik esastır Tüm öğrencilere yönelik bir hizmettir. Okulun amaç ve ihtiyaçları belirleyicidir. Rehberlik hizmetleri, planlı programlı, örgütlenmiş ve profesyonel düzeyde sunulur. Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri hem bireye hem topluma karşı sorumludur.

31 KPSS 2006 Aşağıdakilerden hangisi rehberlik anlayışının temelini oluşturan ilkelerden bir değildir? Öğrenci merkezlilik Profesyonellik Kurumun amaç ve ihtiyaçlarına uygunluk Gönüllülük koruyuculuk

32 Kpss 2006 Aşağıdakilerden hangisi okul psikolojik danışmanı için uygun bir yaklaşım değildir? A. Danışana seçeceği mesleği empoze etmek B. Danışanın içinde yaşadığı ortama uyum sağlamasını desteklemek C. Danışanın sosyal ilişkilerini geliştirmesine yardım etmek D. Danışanın kendini gerçekleştirme potansiyeline inanmak E. Danışanın zayıf ve güçlü yönlerini fark etmesini sağlamak

33 KPSS 2007 Psikolojik danışma yardımı alan kişiye “balık vermektense balık tutmayı öğretmek” onun daha güçlü olması ve ileride ortaya çıkabilecek sorunları çözmede yeterli hale gelmesi için doğru bir yaklaşımdır. Bu anlayış aşağıdaki rehberlik ilkelerinden hangisi ile doğrudan ilişkilidir? Gönüllülük ilkesi Bireyin seçme özgürlüğü İnsana saygı Bireysel farklılıklara saygı Özerklik ilkesi

34 KPSS 2007 Aşağıdakilerden hangisi bir sınıf rehber öğretmeninin rehberlik etkinliklerinde uyması gereken ilkelerden bir değildir? Öğrencilerin özel hayatlarını açığa çıkaracak bilgilerin sınıf ortamında paylaşılmasını engellemek Sınıftaki tüm öğrencilere etkinliklere katılımının zorunlu olduğunu bildirmek Etkinlik sürecinde öğrencilerin birbirleriyle paylaşımlarının tartışmaya dönmesini önlemek Grup etkinliklerinde grupların ve rollerin her seferinde aynı öğrencilerden oluşmamasına dikkat etmek Hazırlık yapılması gereken etkinliklerde öğrencileri önceden bilgilendirmek ve hazırlanmaları için süre vermek

35 KPSS 2008 CEVAP C

36 Kpss 2008 c

37 Kpss 2009 b

38 Kpss 2009 D

39 Kpss 2010 b

40 Kpss 2010-i c

41 Kpss 2011 d

42 Kpss 2011 b

43 PDR HİZMETLERİNİN DAYANDIĞI TEMELLER
Psikolojik Temeller Bireysel farklılıklar Bireyin duygusal yönüne verilen önemin artması Kişilik gelişimine verilen önemin artması Sosyolojik Temeller Kültür boşluğu Yabancılaşma Kuşak çatışması Meslek yapısında ve iş yaşamındaki dğeişiklikler Felsefi Temeller (Bireyci ve Toplumcu görüşler)

44 REHBERLİK İLE İLİŞKİLİ ALANLAR
Sosyal Psikoloji Psikoloji Sosyoloji Ekonomi Antropoloji Eğitim Bilimleri

45 REHBERLİK ile ÖĞRETİM ARASINDAKİ FARKLAR
Gruplara akademik alanla ilgili bilgi ve beceri kazandırma Ölçme değerlendirme vardır Disiplin vardır Bireyin dış dünyasına yönelik Toplumsal değerler Zorunluluk Gizlilik yoktur Öğretmenler tarafından tek başına sınıfta yapılabilir Rehberlik Bireylerin sosyal ve duygusal gelişimlerine destek olma, ayrıca gruplara yönelik çalışma Bireyin kendini anlaması ve değerlendirmesi vardır. Öz disiplin Bireyin iç dünyasına yönelik Yargılama yerine algılama esastır Gönüllülük Gizlilik vardır İşbirliği gerekir

46 PDR ile ilgili yanlış anlayışların DOĞRUSU
Her türlü problemin hemen çözülmesi mümkün değildir. PDR tek yönlü bir süreç değildir. Bireye acıma, bireyi kayırmak bireyin sorunlarını onun yerine çözmek yoktur Bireylerin sadece duygusal yanı ile ilgilenmez PDR bir ders değildir. PDR hizmetleri okuldaki disiplin uygulamalarının bir uzantısı değildir. PDR’de kullanılan teknikler bir amaç değil araçtır. Akıl ve öğüt verilmez, bireyin kendini tanıması ve gerçekleştirmesi hedeflenir.

47 KPSS 2006 Dersleri dinlemeyen ve devamlı arkadaşlarıyla konuşan Ali’ye öğretmeninin gösterebileceği aşağıdaki davranışlardan hangisi rehberlik anlayışına uygun olur? Ali’yi disiplin kuruluna bildirmek Sınıftaki diğer öğrencilerin Ali ile konuşmasını yasaklamak Ail’yi okul idaresine şikayet etmek Okulun psikolojik danışman ile Ali için ne yapılabileceği ile ilgili görüşmek Derste her konuştuğunda Ali’ye ceza vermek

48 Kpss 2009 D

49 Kpss 2009 c

50 Rehberliğin BAŞLANGICI
1908 yılında Frank Parsons mesleki rehberlik bürolarını kuruyor.

51 Rehberliğin gelişmesini etkileyen etmenler
Meslek seçiminin zorlaşması Bireysel farklılıkların eğitimde dikkate alınmasının zorunluluğu Çağdaş eğitim anlayışının benimsenmesi (öğrenci merkezli yaklaşım, öğrenciyle çok yönlü ilgilenme) Demokratik toplumlarda bireye tanınan seçme özgürlüğü Demokratik yaşamın karar verme gücüne sahip bireylere gereksinim duyması Eğitimde bireyin duygusal yönüne verilen önemin artması

52 Rehberliğin Tarihsel Gelişimi

53 Tarihçe Jesse B. Davis - “mesleki ve ahlaki rehberlik” le ilgili uygulamaya İngilizce dersi müfredatının içerisinde yer verdi. İlk kez devlet okullarında sistematik rehberlik programı yer almış oldu.

54 Tarihçe Frank Parsons –
Mesleki rehberlik’in gelişimi üzerinde önemli katkıları oldu. Bir Meslek Seçmek “Choosing a Vocation” kitabında kişilik özellikleri ile mesleğin gerektirdiklerinin eşleştirilmesi gerekliliğinden bahsetti.

55 Tarihçe Jesse Davis, Eli Weaver, and Frank Parsons ve diğerlerinin çalışmaları okul psikolojik danışmanlığının profesyonel bir meslek olarak gelişiminde önemli bir rol oynamıştır. ’lı yıllar arasında bu alanda uzmanlaşmayı sağlayacak pek çok gelişme yaşandı.

56 Tarihçe 1. dünya savaşı. Bireylerin test edilmesi ile ilgili önemli bir olay ‘Psikolojik danışman” terimi depresyon adı duyulmayan önce çok az kullanılıyordu. Ancak şimdi bütün eğitimcilerin sözlüğünde yer alıyor / alması gerekiyor. Bu döneme kadar “rehberlik” kavramı sıklıkla kullanılırdı.

57 Tarihçe 2. Dünya savaşı: Hükümet psikolojik danışmanlardan orduya seçilecek kişilerin taranmasını ve değerlendirilmesini istedi. Özel statüdeki okullara öğrenci seçiminde psikolojik danışmanlara başvurulmaya başlandı.

58 TArihçe 1930’lı yıllarda rehberlik ile ilgili ilk teori olan Trait- Faktör yaklaşımı E. G. Williamson tarafından ortaya kondu. Bu yaklaşım danışman merkezli ve yönlendirici bir yaklaşım olarak değerlendirilmektedir.

59 Tarihçe George Barden’in girişimleriyle okullarda ve diğer kurumlarda rehberlik ve psikolojik danışma aktivitelerinin geliştirilmesi ve desteklenmesi için fon sağlanmasına ilişkin yasa çıkarıldı. Böylelikle psikolojik danışmanlar hükümet tarafından destek almış oldu.

60 TArihçe 1960’lı yıllarda psikolojik danışmanlar rollerini sorgularlar. Psikometri tartışmaya açılır Psikolojik Danışma da tavsiye/öğüt vermenin yerine yani danışanı dışarıdan keşfetmek ve değerlendirme yerine danışanın kendini keşfetmesine değerlendirmesine ve geliştirmesine yardım eden destek elmanı olma rolü benimsenmiştir.

61 1997’de Amerikada Okul Psikolojik danışmanlarının yetiştirilmesi ile ilgili olarak ulusal standartlar yayınlandı

62 Türkiye’de PDR Hizmetleri

63 Geçmişten günümüze İlk çalışmalar 1950’li yıllarda başlamakla birlikte 1970’li yıllarda önem kazanmıştır.

64 1950-1956 yılları – Başlangıç yılları
Talim terbiye dairesinde Test ve Araştırma Bürosu kuruldu (1953) Ankara Demirbahçe ilköğretim okulunda “Psikolojik servis Merkezi” adında RAM açıldı (1955) Gazi eğitim enstiPedagoji ve Özel eğitim Bölümlerinde “Rehberlik ve Rehberlik Teknikleri” dersleri okutulmaya başlandı (1953)

65 1957-1969 yılları – Hareketsiz Yıllar
Ankara Ün.eğ.Fak. Eğitim Psikolojisi ve Rehberlik Bölümü açıldı (1965) Hacettepe Ün Eğt Fak. PDR lisansüstü programı açıldı (1967).

66 1970-1981 yılları Okullarda PDR servisleri örgütlendi
PDR hizmetleri Bakanlık tşkilatı içerisnde yapılanmaya başladı (1970) 1973 yılında çıkarılan1739 sayılı Mille eğitim Temel Kanununda yöneltme kapsamında PDR bir yasa maddesi olarak yer aldı. öğretim yılında 24 ortaöğretim kurumunda PDR çalışmaları başlatıldı. öğretim yılında tüm öğretim kurumlarında rehberlik etkinlikleri için rehberlik saati adında haftad a2 satlik zaamn ayrıldı.

67 1982-1995 Yılları PDR lisans programları oluşturuldu
1982 yılında yürürlüğe giren 2547 YÖK kanunu ile üniversitelerde PDR alanında personel yetiştirmek üzere EPH ABD altında PDR programları başlatıldı. Ardından YLve Doktora programları açıldı Hali hazırda Yine YÖK kanunca her üniversitenin kendi bünyesinde PDR merkezi kurması yasal bir zorunluluk haline geldi ( ). 1983 yılında MEB içerisinde Özel eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü kuruldu ve illerdeki RAM’lar bu merkeze bağlandı. 1989 yılında PDR derneği kuruldu.

68 1996 ve sonrası 1995 yılında Akkoyun tarafından PDR programlarının standartlaştırılması ile ilgili ilk çalışmalar başlatıldı. Psikolojik danışmanlar okullara atanmaya başladı. Psikolojik danışma hizmetleri ilköğretim okullarında da yaygınlaşmaya başladı.