ÇOKLU ZEKA KURAMI Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA 13.01.2019.

... konulu sunumlar: "ÇOKLU ZEKA KURAMI Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA 13.01.2019."— Sunum transkripti:

1 ÇOKLU ZEKA KURAMI Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA

2 Pudingi burnuma Çekip gözümün kıyısından fışkırtabilmeme rağmen beni özel yetenekli çocuklar sınıfına kabul etmiyorlar Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA

3 ÇOKLU ZEKÂ KURAMI Zekâ genel olarak çevreye uyum yapabilme ve ilişkileri görebilme yeteneği olarak ifade edilebilir. Geleneksel eğitim, bireylerin daha çok sayısal ve sözel becerilerini öne çıkaran bir anlayışa dayanır. Günümüzde ise zekânın, sadece matematiksel işlemleri yapabilme veya sözel becerilere sahip olma ile açıklanamayacağı bilinmektedir. Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA

4 ÇOKLU ZEKÂ KURAMI Bu durum, okulda verilen eğitimin insanların gerçek yaşamdaki başarılarını ne derece garanti ettiği sorusunu akla getirmiştir. Bu soru, zekânın farklı açılımlarının yapılmasını ve yeniden tanımlanmasını gerekli kılmıştır. Böylece, zekânın tanımına ve boyutlarına yeni bir anlam kazandıran farklı kuramlar ortaya atılmıştır. Çoklu zekâ kuramının ortaya çıkışı da böyle bir sorgulamaya dayanmaktadır. Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA

5 ÇOKLU ZEKÂ KURAMI Gardner, 1983 yılında yedi ayrı ve evrensel zekâ alanı tanımlamıştır. Daha sonra doğa zekâsının da eklenmesiyle sekize çıkmıştır. Bireylerde doğuştan var olan bu zekâ alanları, farklı kültürlerde farklı biçimlerde ortaya çıkmaktadır. “Çoklu zekâ kuramı”, zekânın toplumlar ve eğitim üzerinde yıllardır süren etkisine, yani sadece dil ve matematik zekâsını dikkate alan klasik zekâ testine ve zekâ tanımlamasına son vermiştir. Böylece, sadece matematikte ve dilde başarılı olanların değil, müzikte, sporda, dansta, iletişimde, doğada ve resimde kendini gösterenlerin ve kendini iyi tanıyanların da zeki olduğu ortaya konmuştur. Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA

6 Çoklu zekâ kuramının, zekânın ve öğrenmenin doğasına ilişkin ilkeleri
Çoklu zekâ kuramı, eğitime taraf olan tüm kesimleri, geleneksel zekâ anlayışını ve okullarda verilen eğitimi sorgulamaya yöneltmiştir. Çünkü kuramın temelinde, zekânın alışıldık tanımının artık geçerli olmadığı anlayışı vardır. Eğitim-öğretim sürecinde, çoklu zekâ kuramının önerilerinin dikkate alınması gerekir. Çoklu zekâ kuramının, zekânın çağdaş anlamına ve öğrenmenin doğasına ilişkin ilkeleri şöyle özetlenebilir Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA

7 Çoklu zekâ kuramının, zekânın ve öğrenmenin doğasına ilişkin ilkeleri
1. İnsanlar, çok farklı zekâ türlerine sahip olabilirler. Günlük yaşamdaki etkinlikler, aynı anda birden fazla zekâ alanına hitap eder. Çok basit işlerde bile farklı zekâ alanları kullanılır. Her insanın aktif olarak kullandığı zekâ alanları kendine özgü bir karışıma sahiptir. 2. Zekâ alanları dinamiktir, yani gelişmeye ve değişmeye açıktır. Her insanın sahip olduğu güçlü zekâ alanlarının yanında, zayıf olduğu zekâ alanları da olabilir. Ancak, zayıf zekâ alanlarının güçlendirilmesi mümkündür. Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA

8 Çoklu zekâ kuramının, zekânın ve öğrenmenin doğasına ilişkin ilkeleri
3. Bir bilginin öğrenilmesi için tek yol yoktur. Bir bilgi, birden fazla yolla öğrenilebilir ve öğretilebilir. 4. Zekâ alanlarının her biri hafıza, dikkat, algılama ve problem çözme açısından farklı bir sisteme sahiptir. Her bir zekâ alanının gelişimi kendine hastır ve kendi içinde değerlendirilmelidir. 5. Bütün zekâ alanları insanların kendilerini gerçekleştirmelerine yöneliktir. Birey zekâ alanlarını tanımalı, bunları geliştirecek etkinliklerde bulunmalıdır. Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA

9 Çoklu zekâ kuramı, öğrenme sürecinde bilginin algılanması ve kalıcılığın sağlanmasında insanların farklı algılama ve öğrenme stillerine sahip olduğunu savunur. Bireysel farklılıklara uygun olarak öğrenme ortamlarında bireyin algılama ve bilgiyi yapılandırma şekline uygun değişik öğrenme yöntem ve tekniklerinin kullanılması gerektiğini öngörür. Öğrencilerin kaynaklara ulaşma şansı, tarihsel-kültürel, coğrafi, ailesel ve durumsal etkenlerin, bireylerde zekâ alanlarının gelişmesine etki eder. Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA

10 Gardner’ e göre, Zekanın gelişiminde destekleyici ve engelleyici çevresel etkenler :
1-Kaynaklara ulaşım şansı : Aile çok fakirse çocuk keman, piyano gibi müzikal zekayı geliştirebilecek enstrümanlara ulaşamadığından bu zekanın güçlenmesi, gelişmesi zorlaşabilir. 2-Tarihsel, kültürel faktörler : Okulda matematik ve fen’e dayalı programlar önemseniyorsa, öğrencinin mantık, matematik zekası gelişebilir. .

11 Gardner’ e göre, Zekanın gelişiminde destekleyici ve engelleyici çevresel etkenler :
3- Coğrafi faktörler : Köyde yetişmiş bir çocuk apartmanda büyümüş bir çocuğa oranla bedensel zekasını daha çok geliştirebilir 4-Ailesel faktörler : Ressam olmak isteyen bir çocuğun ailesi avukat olmasını istiyorsa çocuğun dil zekası desteklenecektir. 5-Durumsal faktörler : Kalabalık bir ailede büyümüş ve kalabalık bir ailede yaşayan bireyler doğalarında sosyallik olmazsa bile kendilerini geliştirmek için daha az zamana sahip olurlar.

12 Derslerde farklı zekâ alanlarına hitap edecek etkinliklerin bir arada kullanılması sağlanmalıdır. Çünkü öğrencilerin öğrenme esnasında kullandıkları zekâ alanları birbirinden ayrılmaktadır. Böylelikle, öğrenirken farklı zekâ alanını öncelikle olarak kullanan öğrencilerin de işlenişte aktif kılınması kolaylaşacaktır. Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA

13 Çoklu zekâ kuramına göre öğretim sürecinde değerlendirme, çocuğun iç içe olduğu toplumsal ve kültürel değerlerle, beceri ve bireysel özelliklerini ele alarak yapılmalıdır. Öğrenciyle ilgili başvurulacak kaynak, sadece sınav sonuçları olmamalı, proje üretimi, ekip çalışmalarına, topluca yapılan etkinliklere katılım gibi kriterler de değerlendirilmelidir. Her çocuğun bir çalışma ve ürün dosyası (portfolyosu) olmalı ve bunlarda çocukların hangi biçimde, nasıl daha kolay öğrendikleri ve kişisel özellikleri yer almalıdır. Böylece, başarısızlığı yerine, öğrencinin nerelerde başarı gösterdiği vurgulanabilir. Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA

14 Gardner tarafından geliştirilen Çoklu zekâ kuramına göre, bireylerde sekiz zekâ alanı bulunmaktadır. Bu zekâ alanları kısaca şöyle özetlenebilir : Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA

15 1. Sözel/Dilsel Zekâ Dil zekâsı, sözcükleri hem sözlü hem de yazılı olarak etkili biçimde kullanma becerisidir. Okuma, yazma, dinleme ve konuşmaya dayalı iletişimde etkililik, bu zekâ alanının belirgin bir özelliğidir. Bu zekâ alanının, edebiyatçı, yazar ve şairlerde gelişmiş olduğu kabul edilir. Bu zekâ alanı gelişmiş bireyler, başkalarını konuşarak ikna edebilir; açıklama yapmayı, öğretmeyi sever; espri yapar, fıkra anlatır; hafızası güçlüdür; duyduğu şeyleri yorumlamaktan hoşlanır ve okumayı sever. Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA

16 Sözel/Dilsel Zekâ Etkinlikleri:
•   Metne uygun başlık bulma •   Tartışma yapma •   Mektup yazma •   Slogan ya da reklâm yazma •   Bülten, kitapçık ya da sözlük yazma •   Söyleşi, radyo veya TV programı yapma •   Gazete haberi yazma •   Akrostiş çalışması yapma •   A’dan Z’ye çalışması yapma •   Kelime ilişkilendirme •   Cümle üretme ve sözcük türetme •   Konuyla ilgili sunum yapma •   Kavram haritası oluşturma •   Anahtar kelimeleri belirleme •   Konuyla ilgili bir şiir, hikâye, roman ya da makale okuma / yazma •   Günlük yazma •   Sözlük kullanma •   Kelime bankası oluşturma •   Resim yorumlama •   Kompozisyon ya da yaratıcı yazı yazma •   Bulmaca hazırlama •   Kelime ailesini (kökenini) bulma •   Yüksek sesle okuma •   Röportaj yapma •   Metin tamamlama •   Hikâye haritası kullanma Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA

17 2. Mantıksal/Matematiksel Zekâ
Bu zekâ alanı gelişmiş bireyler, sayılarla işlem yapma, kategorize ederek, sınıflayarak, soyut ilişkiler üzerinde çalışarak öğrenirler. Mantıksal/matematiksel zekâ, tümevarım ve tümdengelim yoluyla çıkarsamalarda bulunabilmeyi, sayı ve kavramları ustaca kullanabilmeyi ve neden-sonuç ilişkilerine duyarlı olmayı ifade eder. Bilim adamlarının, matematikçilerin, muhasebecilerin, mühendislerin ve bilgisayar programcılarının bu zekâ alanında güçlü oldukları bilinmektedir. Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA

18 2. Mantıksal/Matematiksel Zekâ
Bu zekâ sadece sayılarla ilgili değildir. Özündeki kapasiteler şunlardır: Soyut yapıları tanıma, tümevarım yoluyla akıl yürütme, tümdengelim yoluyla akıl yürütme, bağlantı ve ilişkileri ayırt etme (Verileri sınıflama, sıralama becerilerini içerir.), karmaşık hesaplamalar yapma ve bilimsel yöntemi kullanmadır (gözleme, yargılama, tartma ve karar verme). Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA

19 Mantıksal/Matematiksel Zekâ Etkinlikleri:
•   Sınıflandırma ve kategorize etme, listeleme •   Benzerlikleri ve farklılıkları bulma •   Soyut semboller kullanma •   Sayı oyunları oynama •   Bulmaca çözme •   Tümevarım ve tümdengelim yoluyla akıl yürütme •   Bağlantı ve ilişkileri ayırt etme •   Karmaşık hesaplamalar yapma •   Bilimsel yöntem kullanma (gözlem, yargılama, tartma ve karar verme) •   Fikir üretmek için beyin fırtınası yapma •   Matrisler ya da çizelgeler hazırlama •   Zaman çizelgeleri hazırlama •   Yönergeler oluşturma •   Problemi harita ya da akış şeması hâline getirme •   Önemli ve önemsiz bilgileri ayırt etme •   5N 1K tekniğini kullanma •   Öğrenilenleri matematiksel olarak formüle dönüştürme •   Konuyu açıklamak için benzerlikler kurma •   Şifre tasarlama •   Kavram haritası oluşturma ve kullanma •   Venn şemaları kullanma •   Grafik hazırlama •   Beyin fırtınası yapma •   Deney yapma •   Balık kılçığı tekniğini kullanma •   V-diyagramı kullanma Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA

20 3. Görsel/Uzaysal Zekâ Bu zekâ alanı temelde, nesneleri görebilmeye ve görselleştirebilmeye dayanır. Üç boyutlu bir nesnenin şekil ve görüntüsünü hayal edebilme ya da başka bir ifadeyle, dünyayı doğru algılama ve algılama sonucu gördüklerini yansıtabilme yeteneğidir. Uzaysal zekâ, görsel düşünme ve şekil/uzay özelliklerini şekillerle ve grafiklerle ifade etme, çizme, boyama ve şekil verme gibi davranışları kapsar. Görsel/uzaysal zekâ alanı gelişmiş bireyler, görselleştirerek, akıl gözünü kullanarak ve renklerle, resimlerle çalışarak daha iyi öğrenirler. Zihninde çeşitli nesneler tasarlayabilir, etrafını gözler, farklılık ve benzerliklere duyarlıdır. Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA

21 3. Görsel/Uzaysal Zekâ Hayal gücünü iyi kullanır, zihinsel resimler çizmekten hoşlanır, resim ve grafiklerle uğraşmayı sever ve üç boyutlu modeller oluşturmaktan hoşlanır. Mimarlar, denizciler, pilotlar, heykeltıraşlar, ressamlar, izciler, avcılar, dekoratörler ve tasarımcılar, görsel/uzaysal zekâlarını en üst düzeyde kullanırlar. Görsel/uzaysal zekâ alanında; aktif imgelem ve hayal gücü, zihinde canlandırma, uzayda yer ya da yol bulma, nesneler arasındaki benzerlik ve farklılıkları bulma gibi özellikler ön plandadır. Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA

22 Görsel/Uzaysal Zekâ Etkinlikleri:
•   Broşür, logo, kartpostal ya da pul tasarlama •   Taslak oluşturma •   Perspektif, gölgelendirme, renklendirme uygulamaları yapma •   Zihin haritası ya da kavram haritası oluşturma •   Film, video seyretme •   Üç boyutlu nesneler yapma veya çizme •   Geometrik şekiller oluşturma •   Bir çizgi film/karikatür yapma •   Bir harita/plan ya da duvar resmi (grafiti) yapma •   Karikatür çizme •   Hikâye ya da notları renklerle kodlama •   Yap-boz hazırlama •   Konuşulan konunun ya da okunan metnin resmini yapma •   Konuyla ilişkili ya da konuyu açıklayan resimler bulma •   Resimlerden yararlanarak tahminlerde bulunma •   Harf ya da sayılara benzeyen şekilleri bulma •   Slayt (saydam) hazırlama •   Fotoğraf albümü hazırlama •   Kavram haritaları hazırlama •   Akış şemaları hazırlama •   Yap boz çalışmaları yapma Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA

23 4. Müziksel/Ritmik Zekâ Ritim, müzik ve melodi yoluyla daha iyi öğrenen bireylerin, müziksel/ritmik zekâları gelişmiştir. Duyguların aktarımında, müziği algılama ve sunmada müziği bir araç olarak kullanma yeteneği, yani müziğe ve müziksel içeriğe karşı duyarlı olma yeteneğidir. Müzisyenlerin ve ses sanatçılarının bu tür zekâ alanları gelişmiştir. Müziksel/ritmik zekâ alanı baskın bireyler, şarkıların ritim ve sözlerini hatırlayabilir, seslere karşı duyarlıdır ve güzel şarkı söylerler. Bir müzik aleti çalabilirler, sürekli bir şeyler mırıldanırlar. Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA

24 4. Müziksel/Ritmik Zekâ Müziğin ve ritmin yapısına değer verme, müzikle ilgili şemalar oluşturma, belli müzik ya da ritimlerin belli olaylarla ilişkilendirilmesi, seslere karşı duyarlılık, melodi, ritim ve sesleri taklit etme, tanıma ve yaratma gibi özellikler ağır basmaktadır. Aşağıda, müziksel/ritmik zekâ alanına yönelik etkinlik örnekleri verilmiştir. Bu etkinlikler, dersin kazanımlarına ve sınıf düzeyine uygun olarak uyarlanabilir. Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA

25 Müziksel/Ritmik Zekâ Etkinlikleri:
•   Enstrümanlar hakkında bilgi edinme •   Bir enstrüman kullanma •   Notaları, sembolleri, ifadeleri okuma •   Farklı zamanların, toplulukların, kültürlerin müziğini dinleme •   Şarkılar, türküler söyleme ya da dinleme •   Ses efektleri oluşturma •   Duyguları müzikle anlatma •   Sözcüklerden ritmler oluşturma •   Çalışırken müzik dinleme ve fon müziği kullanma •   Dinlenen müziğin yarattığı duyguları ifade etme •   Tekerlemeler oluşturma/söyleme •   Ritim oluşturma •   Konuyla ilişkili ya da benzer temada şarkı bulma •   Konuyla ilgili müzik dinleme •   Mırıldanma •   Okurken ya da yazarken tempo tutma •   Dil kuralları ya da müzik kurallarını ilişkilendirme •   Kafiye bulma •   Sesli okuduklarını teybe kaydedip dinleme •   Sesli kitap okurken hece ve kelimeleri belirleyecek şekilde bir yere vurma Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA

26 5. Bedensel/Kinestetik Zekâ
Bu zekâ alanı, tüm vücut ve eller ile ilgili zekâdır. Başka bir deyişle, bu zekâ, vücut hareketlerini kontrol etmeyi ve yorumlamayı, nesneleri değiştirmeyi ve ustaca kullanabilmeyi ve vücut ile zihin arasında bir uyum oluşturmayı sağlar. Vücut hareketlerini kontrol etme, bedenin farkında olma (istem dışı bedenin verdiği tepkilerin anlamlarının farkında olma), zihin ve beden arasında güçlü bir bağ kurma (bir düşünce karşısında bedenin düşünceye bağlı olarak davranış göstermesi), pantomim yetenekleri, bedeni tümüyle iyi kullanma gibi becerileri kapsar. Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA

27 Bedensel/Kinestetik Zekâ Etkinlikleri:
•   Rol yapma ya da drama •   Kavramları, hareketlerle anlatma •   İşaret dili kullanma •   Pantomim yapma •   Bir skeç veya oyun sergileme •   Sessiz sinema (mim) oyunu oynama •   Jestler-mimikler kullanma •   El becerisi gerektiren etkinlikler (model, maket, heykel yapma, vb.) •   Beden dilini kullanma •   Kesip yapıştırma etkinlikleri yapma Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA

28 6. Sosyal Zekâ Grup içerisinde iş birlikçi çalışma, sözel ve sözsüz iletişim kurma, insanların duygu, düşünce ve davranışlarını anlama, paylaşma, ifade edebilme, yorumlama ve insanları ikna edebilme becerisidir. Kişiler arası ya da sosyal zekâ olarak bilinen bu zekâ alanı gelişmiş bireyler, daha çok paylaşarak, ilişki kurarak ve iş birliği hâlinde en iyi biçimde öğrenirler. Bu zekâ türü, daha çok kişiler arasındaki ilişkilerde ve iletişimde ortaya çıkar. Etkili konuşma, etkili dinleme, birlikte çalışma gibi etkinlikleri kapsar. Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA

29 6. Sosyal Zekâ Bu zekâ alanı baskın öğrenciler, sosyal ortamlarda bulunmayı severler, arkadaşlarıyla iyi geçinirler, gruba canlılık ve hareket getirirler ve iş birliğine girmekten hoşlanırlar. Politikacıların, liderlerin, öğretmenlerin ve aktörlerin bu tür zekâlarının gelişmiş olduğu kabul edilir. Aşağıda, sosyal zekâ alanına yönelik etkinlik örnekleri verilmiştir. Bu etkinlikler, dersin kazanımlarına ve sınıf düzeyine uygun olarak uyarlanabilir. Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA

30 Sosyal Zekâ Etkinlikleri:
•   Güncel bir sorunu sınıfça tartışma •   Eşli tartışmalar yapma •   Takım çalışması yapma •   İkili röportajlar yapma •   Etkin dinleme ve yapıcı eleştiri uygulamaları yapma •   Akran öğretimi yapma •   Drama hazırlama •   İşbirliği içinde çalışma •   Grupla beyin fırtınası yapma •   Tahta oyunları (dama, satranç) oynama Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA

31 7. İçsel Zekâ Bu zekâya benlik zekâsı da denmektedir. Kişinin kendini tanıması, içsel durumlarının farkında olması, kendisi ile ilgili düşüncelerinin ve duygularının farkındalığı gibi özellikleri içerir. Bireyin kendisini, güçlü ve zayıf yönlerini, ruh hâlini, arzu ve niyetlerini anlama ve bu doğrultuda yaşamını planlama ve yönlendirme becerisine sahip olmasıdır. İçsel zekâsı gelişmiş bireyler, tek başlarına çalışarak bireyselleştirilmiş projeler ile en iyi şekilde öğrenirler. Psikologlar ve filozoflar, içsel zekâsı güçlü bireylere örnek olarak verilebilir. İçsel zekâ, insanın kendisiyle olan ilişkilerinin özüdür ve bu zekâsı güçlü olan bireyler, yaşamlarında doğru değerlendirme ve kararlarla, başarı ve mutluluğu yaşarlar. Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA

32 7. İçsel Zekâ Bu zekâsı baskın kişiler, duygularını tanıyan ve tahlil edebilen, duygu, düşünce ve davranışları arasında düzenli dengeler kurabilen insanlardır. Kendileriyle ilgili başarılı iç analizler yapabilirler. İçsel zekâ kişinin hedeflerini belirleme, bağımsız çalışma, kendini motive etme, sağlıklı seçimler yapabilme, duygusal sağlığa sahip olma, engeller karşısında yıkılmama, yeri geldiğinde geri çekilebilme ve tepki verebilme yeteneklerini etkiler. Büyük yapıtların ve buluşların temelinde yatan “sezgi” yeteneği, içsel zekânın eseridir. Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA

33 İçsel Zekâ Etkinlikleri:
•   Konuya ilişkin duygularını ve düşüncelerini tanımlama •   Günlük veya seyir defteri tutma •   Öncelikleri listeleme çalışması yapma •   Sessiz çalışma yapma •   Yansıtıcı ya da öz değerlendirme etkinlikleri yapma •   Konuları kişisel deneyimlerle ilişkilendirme •   Bireysel çalışmalar, masa başı etkinlikleri yapma •   Sen olsaydın... çalışması yapma •   Portfolyo hazırlama •   Hayal kurma etkinlikleri yapma •   Yapılacak işleri listeleme ve önem sırasına koyma •   Otobiyografi yazma •   İstek ve ihtiyaçlar hakkında yazı yazma •   Kişisel sözlük geliştirme •   Bildikleriyle bilmediklerinin farkında olma •   Ödev ya da proje konusu seçme •   Herhangi bir konuda hedef ortaya koyma ve bu hedefi takip etme Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA

34 8. Doğa Zekâsı Doğa zekâsı, Gardner’in 1995’te ortaya attığı zekâ türüdür. Bu zekâya sahip bireyler, doğal kaynaklara ve sağlıklı bir çevreye ilgi duyarlar. Doğa zekâsı gelişmiş bireyler, doğaya ve hayvanlara karşı çok meraklıdırlar, açık havada olmaktan hoşlanırlar ve bahçe işlerini severler. Bahçıvanlar, ziraat işleriyle uğraşanlar ve çevre bilimciler bu tür zekâ alanı gelişmiş bireylere örnektirler. Doğa ile bütünleşme, doğal bitki örtüsüne duyarlılık, canlılar ile etkileşim kurma, çevreyi koruma, doğanın tepkilerine karşı duyarlılık, doğadaki bitki ve hayvanları tanıma ve sınıflama, bitki yetiştirme gibi becerileri baskın olan öğrencilerin doğa zekâsının gelişmiş olduğu söylenebilir. Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA

35 Doğa Zekâsı Etkinlikleri:
•   Hayvanat bahçesine, çiftliğe, ormana vb. gezi yapma •   Doğal olguları ya da olayları gözleme •   Doğayla ilgili videolar ya da filmler seyretme •   Doğal nesnelerle sınıflandırma çalışmaları yapma •   Doğadan fotoğraflar çekme •   Çiçekler, sebzeler yetiştirme •   Bir doğa deneyi yapma, toprak inceleme •   Fauna (sınırlı bir alan içerisinde doğal ortam) oluşturma •   Fauna (sınırlı bir alan içerisinde doğal ortam) oluşturma •   Taş, yaprak ya da kelebek vb. koleksiyonu yapma •   Doğal olan ya da olmayan nesneleri sınıflandırma •   İşlenilen konuyu doğayla ilişkilendirme •   Hava durumunu takip etme •   Belgesel izleme •   Çevresel sorunlara duyarlı olma •   Çevresel sorunlara çözüm yolları üretme ve doğayı koruma Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA

36 İlköğretim düzeyinde çoklu zekâ kuramıyla ilgili uygulamalardan biri, sınıfta her bir zekâ ile ilgili öğrenme merkezleri oluşturmaktır. Sözel/dilsel merkezde, kelime oyunları, kitap, sözlük ve görsel materyalleri bulunan dil merkezleri bulunabilir. Buna benzer olarak, mantıksal/matematiksel merkezde deney araçları, legolar, dişli takımlar ve matematik/fenle ilgili araç-gereçler; müzik merkezlerinde teyp, kasetler, CD’ler, öğretmen eşliğinde kullanılacak org, nota kâğıtları, basit enstrümanlar; bedensel merkezlerde öğrencilerin müzikle hareket edebilecekleri bir ortamda kulaklıklar; sosyal merkezde satranç gibi oyunlar; uzamsal (sanat) merkezde çok renkli kâğıt ve kartonlar, boyalar, yapıştırıcı, makas, renkli tebeşir, kil, pamuk, iplik, boncuk gibi malzemeler yer alabilir (Bümen, 2005).  Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA

37 İlgi Duydukları Meslekler
ZEKA ÇEŞİTLERİ Genel Özellikleri Öğrenme Yolları İlgi Duydukları Meslekler Sözel Zeka Dilini etkili olarak kullanabilir. Söyleyerek, dinleyerek, okuyarak ve görerek öğrenir. Yazar, Şair, Öğretmen, Gazeteci, Politikacı, Avukat, Komedyen. Mantık – Matematiksel Zeka Sayılarla çalışmayı sever. Neden-sonuç ilişkisi kurarak yorumlamayı sever. Sınıflayarak, sıralayarak ve soyutlayarak öğrenirler. Bilim İnsanı, Mühendis, Matematikçi, Ekonomist , Muhasebeci, Bilgisayar Programcısı, Yargıç. Görsel (Uzamsal) Zeka Haritaları, çizelgeleri, filmleri kolay okurlar, anlarlar. Görselleştirme (resim, film, sunu-slayt- vb..)  ve hayal kurarak öğrenirler. Ressam, Fotoğrafçı, Mühendis, Mimar, Gezgin. Müziksel (Ritmik) Zeka Melodileri, sesleri ve ritimleri severler. Müzik eşliğinde, ritim ve melodiyle  öğrenirler. Şarkıcı, Besteci, Müzik Öğretmeni, Tiyatrocu. Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA

38 İlgi Duydukları Meslekler
ZEKA ÇEŞİTLERİ Genel Özellikleri Öğrenme Yolları İlgi Duydukları Meslekler Bedensel (Kinestetik) Zeka Vücudunu ve ellerini ustalıkla kullanarak anlatmayı severler. Dokunarak, yaparak ve hareket ederek öğrenirler. Atlet, Dansçı, Aktör, Balerin, Balet, Pandomimci, Cerrah. Kişiler Arası (Sosyal) Zeka Çevresiyle ilişki kurmayı, işbirliği yapmayı ve empatiyi sever. Paylaşarak,  çevresindekilerle işbirliği yaparak ve karşılaştırarak öğrenirler Öğretmen, Psikolojik danışman, Psikolog, Politikacı, Doktor, İşadamı. Kişisel (İçsel) Zeka Kendi duygu ve düşüncelerinin, yeterliklerinin farkına varabilmedir. Kendi başlarına, kendi hızında, kişisel becerilerini kullanarak öğrenirler.  Kendi başlarına çalışmayı, başarmayı severler.  Sanatçı, Din Adamı, Sosyal Hizmet Uzmanı, Psikoterapist Doğa  Zekası Doğal kaynaklara ve çevreye ilgisi yüksektir. Bitki ve hayvanları tanır ve ilgilenir. Araştırarak, gözlem yaparak, çevreyi, olayları gözlemleyip inceleyerek öğrenirler. Ziraat Mühendisi, Arkeolog, Meteorolog, Biyolog, Zoolog, Çevre Bilimci. Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA

39 HEDEF: Tek ve çift sayıları kavrayabilme
Zeka Boyutu Etkinlik Örneği Sözel/Dilsel “Tek” ve “çift” sayı kavramlarına yönelik, sayılarla ilgili hihayecikler anlatır Görsel/Uzamsal Ellerinde çeşitli rakamlar olan öğrencilerin sınıf tahtasının önünde sıralanması, sayıların “tek” “çift” olarak sıralandığının görselleştirilmesi Matematiksel/ Mantıksal Tahtanın önünde sıralanan öğrencilerin ellerinde rakamlardan yola çıkarak, sıralanmalarındaki mantıksal ilişkinin öğrencilere açıklanması Müzikal/Ritmik Öğrenciler tarafından bilinen bir şarkının ezgileri üzerine, sayıların “tek” ve “çift” özelliklerine ilişkin sözler uydurup sınıfça söylenmesi Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA

40 HEDEF: Tek ve çift sayıları kavrayabilme
Zeka Boyutu Etkinlik Örneği Bedensel/ Devinimsel Öğrencilere rastgele rakamlar dağıtarak “deve” “cüce” oyununun, “tek” “çift” olarak oynatılması Sosyal/ Bireylerarası Sınıf küçük gruplara bölünür, önceden hazırlanmış boş kartlara “tek” ve “çift” sayılar yazmaları istenir. Grupların birbirlerine bu kartları göstermeleri ve karşı grubun sayısının “tek” ya da “çift” olduğunu bilmesi istenir. Özedönük “Bir sayı olmak isteseydi hangi sayıyı olmak isterdin? Neden?” sorusunun sınıfa sorulup, her öğrenciden cevap alınması Doğa Öğrenciler okul bahçesine çıkarılır. Ağaç veya nesneler “tek “ve “çift” olarak gruplatılır. Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA

41 Çoklu zekâ kuramına uygun etkinlik hazırlanırken, öncelikle ilgili dersin kazanımları ve bu kazanımların gerçekleştirilmesine uygun zekâ alanlarının neler olabileceği düşünülmelidir. Daha sonra, derste kullanılacak zekâ alanlarına uygun etkinlikler belirlenmeli ve hangi etkinliğin hangi sırada yapılacağı kararlaştırılmalıdır. Hazırlanan etkinliklere uygun öğretim materyalleri, araç ve gereçler planlanmalı, gerekli ortam oluşturulmalıdır. Etkinliklerin birbirini tamamlayıcı ve akıcı bir şekilde sürdürülmesine dikkat edilmeli, sadece farklı bir zekâyla ilgili etkinliğe geçme kaygısından uzak olunmalıdır. Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA

42 Bu nedenle, etkinliklerin birbirini tamamlayıcı olmasına ve ahenkli bir bütün oluşturmasına dikkat edilmelidir. Dersin etkinlik temelli işlenmesi yoluyla, farklı zekâ alanları baskın öğrencilerin derse katılımları sağlanabilir, ders öğrenci merkezli bir yaklaşımla işlenerek istenen kazanımlara daha etkili ulaşılabilir. Çoklu zekâ kuramı, farklı zekâ alanlarına yönelik etkinlikler ile derslerin işlenmesini, böylece tüm öğrenciler açısından mümkün olan en üst düzeyde öğrenmenin gerçekleştirilmesini gerektirir. Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA

43 Öğrenci merkezli öğrenme yaklaşımları, öğrencilerin bireysel farklılıklarına duyarlı bir öğrenme-öğretme sürecinin tasarlanmasını önerir. Bu nedenle, öğretim sürecinde öğrencilerin bireysel farklılıkları dikkate alınmalıdır. Öğrenmeye ilişkin bu farklılıklar, öğrencilerin öğrenme stillerinin belirlenmesine yardımcı olur. Yrd. Doç.Dr. Necati HIRÇA