YÖNETİM KURULU KOORDİNATÖR ÜYE Ökkeş YILDIRIM AYT Tarım Ltd.Şti.

... konulu sunumlar: "YÖNETİM KURULU KOORDİNATÖR ÜYE Ökkeş YILDIRIM AYT Tarım Ltd.Şti."— Sunum transkripti:

1 Türkiye Patates Tohumculuk Sektörü Mevcut Durum, Sorunlar ve Çözüm Önerileri
YÖNETİM KURULU KOORDİNATÖR ÜYE Ökkeş YILDIRIM AYT Tarım Ltd.Şti. BAŞKAN Yakup KARAHAN Doğa Tohumculuk A.Ş. BAŞKAN YARDIMCISI Ahmet Yekta TEZEL Tezel Tarım Ltd.Şti. RAPORTÖRLER Kamil YILMAZ Prof.Dr. Mehmet Emin ÇALIŞKAN TAREKS A.Ş. Ömer Halisdemir Üniversitesi ÜYELER Korel AKLAN Ar Tarım A.Ş. Burak TURAN Frito Lay A.Ş. Ali ÇOLHAN Çolhan Tarım Ltd.Şti. Koray GÖMEÇ Gömeç Zirai Ürünler A.Ş. Necmi İNAN İnan-Meijer Tohumculuk Ali KAYNAK Sürde Tarım Ltd.Şti. Ali KÖYBAŞI Ak Tohum Ltd.Şti. Hüseyin ONARAN Konya Şeker A.Ş. Mehmet ÖTÜN Öztar Tohumculuk A.Ş. Hakan TAŞĞIN Toros Tarım A.Ş. Ali Haydar TİMUROĞLU Onur Tarım Ltd.Şti. Doğan TOPAL Alper Tohumculuk Ltd.Şti. Patates Çalışma Grubu RAPORU

2 Türkiye’de patates Patates, ülkemizde buğday, şeker pancarı, arpa ve domatesten sonra en fazla üretimi yapılan beşinci bitkidir. Üretim tüm ülkeye yayılmıştır. %60 Orta Anadolu %20 Akdeniz ve Ege kıyı bölgeleri (turfanda) %20 diğer bölgeler Yıllık ortalama dikim alanı bin ha, üretim miktarı 4-4,8 milyon ton arasında değişmektedir. Üretim miktarının yıllara göre önemli dalgalanmalar göstermektedir. Ürün fiyatı yıllara göre önemli ölçüde değişmektedir. Üretilen patatesin %60’ı yemeklik, %10’u sanayilik, %10’u tohumluk olarak değerlendirilmektedir. Önemli miktarda hasat sonrası kayıp (>%15) vardır. Milli Tarımda Tohumculuğun Rolü ve Geleceği Çalıştayı, Aralık 2016, Antalya

3 Türkiye’de patates Patates ülkemizde birim alana üretim maliyeti en yüksek olan bitkidir. Su tüketimi ve sulama maliyeti fazladır. Dekara kullanılan tohumluk miktarı ve maliyeti yüksektir, Fazla gübre ve zirai ilaç kullanılmaktadır Yüksek işgücü gereksinimi ve maliyetini vardır. Nakliye ve depolama maliyeti yüksektir. Yüksek üretim maliyeti ve fiyat istikrarsızlığı sektörü olumsuz yönde etkilemektedir. Yerli tohumluk üretimi son yıllarda artsa da halen yetersizdir. Tohumluk sektörünün gelişimi için önemli destek ve iyileştirmelere ihtiyaç vardır. Milli Tarımda Tohumculuğun Rolü ve Geleceği Çalıştayı, Aralık 2016, Antalya

4 Türkiye’de tohumluk patates sektörü
Patates tohumluk olarak yumruların kullanıldığı vejetatif çoğaltılan bir bitkidir. Hastalık ve zararlılar daha kolay taşınmaktadır Tohumluk yumrular olumsuz koşullara daha dayanıksız olmaktadırlar. Depo koşulları tohumluk kalitesini etkilemektedir Birim alana en fazla tohumluk kullanılan bitkidir ( kg/da). Tohumluk, üretimin en büyük girdi kalemini oluşturmaktadır (%40-60) Patateste kaliteli tohumluk kullanımı, diğer bitkilere göre verimlilik üzerine çok daha fazla etki yapmaktadır. Ülkemizde sertifikalı tohumluk kullanım oranı oldukça düşüktür (%30) Milli Tarımda Tohumculuğun Rolü ve Geleceği Çalıştayı, Aralık 2016, Antalya

5 Türkiye’de tohumluk patates sektörü
Tohumluk üretim sistemi, ağırlıklı olarak, ithal edilen edilen üst kademe tohumluğun çoğaltılmasına dayalıdır. Son beş yıllık dönemde yıllık ortalama ton, toplamda ise ton tohumluk patates ithal edilmiş, toplam 81,4 milyon Dolar döviz ödenmiştir. İthalata bağımlılığın azaltılması, sertifikalı tohumluk üretim ve kullanım oranlarının artırılabilmesi için sağlıklı işleyen bir kontrol ve sertifikasyon sisteminin uygulamaya sokulması zorunludur. Milli Tarımda Tohumculuğun Rolü ve Geleceği Çalıştayı, Aralık 2016, Antalya

6 Türkiye’de tohumluk patates sektörü
Patateste tohumluk üretim, kontrol ve sertifikasyon işlemleri diğer tüm tarla bitkilerinden farklıdır. Son yıllarda tohumluk patates üretimi yapan firma sayısı hızla artmaktadır TSÜAB’a kayıtlı 132 adet tohumluk patates firması (toplam üyenin %18’i). Firma sayısı yanında tohumluk üretim miktarı da artmaktadır. Firma sayısının artması, tohumluk kontrol ve sertifikasyon işlemlerinin aksamasına, laboratuvar analizlerinin gecikmesine, uygulamalarda bölgelerarası farklılıklara neden olmaktadır. Türkiye’de patatese özelleşmiş bir kontrol ve sertifikasyon biriminin oluşturulmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Milli Tarımda Tohumculuğun Rolü ve Geleceği Çalıştayı, Aralık 2016, Antalya

7 Çalışma Grubu Raporunda ele alınan konu başlıkları
AR-GE Tohumluk üretimi Tohumluk kontrol ve sertifikasyon işlemleri Destekler, destekleme modeli ve politikaları Tohumluk dış ticareti Piyasa denetimleri Sektörel etik kuralların belirlenmesi ve uygulanması Milli Tarımda Tohumculuğun Rolü ve Geleceği Çalıştayı, Aralık 2016, Antalya

8 Tohumluk Patates Sektöründe AR-GE
AR-GE çalışmaları ağırlıklı olarak Bakanlığa bağlı araştırma enstitüleri ve üniversiteler tarafından yapılmaktadır. Niğde ilinde Bakanlığa bağlı bir Patates Araştırma Enstitüsü bulunmaktadır. Sektördeki bazı firmaların araştırıcı kuruluş yetkisi vardır. Ancak çalışmalar sınırlı düzeydedir. Tohumluk patates üretiminin tamamen özel sektör tarafından yapılması nedeniyle özellikle özel sektör AR-GE çalışmalarının artırılması gerekmektedir. Tohumluk patates sektörü açısından öncelikli AR-GE konuları; Yerli çeşit ıslahı, Yüksek kademe tohumluk üretimi ve tohumluk üretiminde verimliliğin artırılması, Tohumluk üretimi açısından önemli hastalık ve zararlıların kontrolü, Hastalık-zararlı kontrolüne yönelik erken uyarı sistemlerinin geliştirilmesi Milli Tarımda Tohumculuğun Rolü ve Geleceği Çalıştayı, Aralık 2016, Antalya

9 Tohumluk Patates Sektöründe AR-GE
Sektörde AR-GE faaliyetlerinin artırılması için yapılması gereken çalışmalar: Çeşit ıslah projelerinin destek sürelerinin, azami üç yıl yerine bir ıslah döngüsünü (melezleme-tescil başvurusu) kapsayacak şekilde düzenlenmesi gerekir. Çeşit ıslahına yatırım yapacak firmalara uzun vadeli (örneğin 10 yıl) faizsiz kredi uygulamaları başlatılmalıdır. Proje çağrılarında üst kademe tohumluk üretimi, hastalık-zararlı kontrolü ve erken uyarı sitemlerinin geliştirilmesine yönelik araştırmalar da öncelikli konular arasına alınmalıdır. Özel sektörün AR-GE merkezi kurması kolaylaştırılmalıdır. Teknoloji geliştirme bölgeleri ve teknoparklar dışında kurulacak AR-GE merkezleri için de aynı personel destekleri ve vergi muafiyetleri verilmelidir. Tohumculuk sektöründe özel sektör-kamu-üniversite işbirlikleri teşvik edilmelidir. Sektörün acil ihtiyaç duyduğu AR-GE çalışmaları için TSÜAB ve TÜRKTOB tarafından güdümlü proje destekleri verilmelidir. Milli Tarımda Tohumculuğun Rolü ve Geleceği Çalıştayı, Aralık 2016, Antalya

10 Tohumluk Patates Üretimi
Tohumluk patates üretimi ile ilgili yapılan tespit ve öneriler: Tohumluk üretiminin mutlaka hastalıklardan ari, izole alanlarda yapılması gerekmektedir Tohumluk üreticisi firma sayısının ve üretiminin artmasıyla birlikte tohumluk üretim alanlarının bulunması ve korunması önemli bir sorun yaratmaya başlamıştır. Tohumluk patates üretimine uygun alanlar belirlenerek özel tohumluk üretim alanı olarak tahsis edilmeli, bu bölgelerde belirli kademelerin altında tohumluk kullanımının yasaklanmalıdır. Mevcut yasa ve yönetmelikler çerçevesinde tohumluk patates üretim bölgelerinde çiftçi, tohum yetiştiricisi ve tohum üreticilerinin karşılıklı uyacakları kurallar belirlenmeli ve uygulanması sağlanmalıdır. Belirli bir geçiş süresinden sonra (2018) Temel 1 kademenin altında tohumluk ithalatına izin verilmemelidir. Milli Tarımda Tohumculuğun Rolü ve Geleceği Çalıştayı, Aralık 2016, Antalya

11 Tohumluk Patates Üretimi
Tohumluk patates sektöründe sözleşmeli üretim modellerinin geliştirilmesi ve teşvik edilmesi uzun vadede üretim sisteminin daha sağlıklı işlemesini sağlayacaktır. ÇKS prosedürleri azaltılmalı, sistem daha uygulanabilir bir hale getirilmelidir. Karantinaya tabii bazı hastalıkların yaygınlaşmasının engellenmesi amacıyla münavebe sisteminin etkin uygulanması sağlanmalıdır. Beyanname verilmesi aşamasında kaynak sertifika bilgileri ile ilgili sıkıntıların ortadan kaldırılması için üretilen veya ithal edilen üst kademe sertifikalı patates tohumluklarının Tohum Veri Yönetim Sistemi (TVYS)’ne tanıtımları zamanında ve eksiksiz yapılmalı; bu sertifikalara ait bilgiler (çeşit, miktar, parti no, vb.) üretici firmalarla paylaşılmalıdır. Yönetmelikte değişiklik yapılarak tohumluk yumru iriliğine üst sınır (65 mm) getirilmelidir. Üst öldürme uygulaması yaygınlaştırılmalıdır. Milli Tarımda Tohumculuğun Rolü ve Geleceği Çalıştayı, Aralık 2016, Antalya

12 Tohumluk Kontrol ve Sertifikasyon İşlemleri
Tohumluk patates sertifikasyon sisteminin iyileştirilmesi ve daha etkin hale getirilmesine yönelik öneriler: Tohumluk sertifikasyonu ile ilgili laboratuvar analiz süreçlerinin mümkün olduğunca kısaltılması, ücretlerin azaltılması gerekmektedir. Tohumluk patates sertifikasyon işlemleri yetkisi TSÜAB bünyesinde kurulan Tohum Sertifikasyon A.Ş.’ne devredilmeli; ilgili şirket en kısa sürede laboratuvar, personel ve diğer altyapılarını tamamlamalıdır. Tohumluk patates sertifikasyon sisteminin kurulumu için gerekirse, patates tohumculuğu yapan firmaların Tohum Sertifikasyon A.Ş.’ne (veya bu şirket bünyesinde kurulacak alt şirkete) eşit oranlarda ortak olması yoluyla gerekli yatırımlar yapılmalıdır. Kurulacak özel tohumluk patates sertifikasyon biriminin merkezinin ve tüm laboratuvarlarının, tohumluk patates firmalarının yaklaşık %40’ının bulunduğu ve toplam tohumlukların %95’inin depolandığı Nevşehir ilinde kurulması gerekir. Özel tohumluk patates sertifikasyon biriminin kurulmasından sonra birimin kurulumundan sorumlu bir yönetici atayarak tam yetkili olarak çalışması sağlanmalıdır Milli Tarımda Tohumculuğun Rolü ve Geleceği Çalıştayı, Aralık 2016, Antalya

13 Destekler, destekleme modeli ve politikaları
Tohumluk patates sektörüne verilen doğrudan ve dolaylı desteklerle ilgili tespitler ve öneriler: Tohumluk üretimi için verilen destek miktarı, tohumluk üretim maliyetinin ancak küçük bir miktarını karşılamakta olup, teşvik edici nitelikte değildir. Tohum üretim desteğinin sertifikasyon giderlerini karşılayacak kadar olması, geri kalan miktarın çiftçilere verilen yurtiçi tohumluk kullanım desteğine eklenmesi ve artırılması daha yararlı olacaktır. Üst kademe tohumluk üretimleri (Süper Elit, Ön Elit, Elit, Temel 1 ve Temel 2) için mevcut desteklerin muhafaza edilmesi ve artarak devam etmesinin sağlanmalıdır. Süper Elit tohumluklar için desteğin ağırlık yerine adet üzerinden verilmesi daha uygun olacaktır. Üreticilere verilen tohumluk kullanım desteklerinin, tohumluk maliyetinin en az % ’unu karşılayacak düzeyde olması gerekir. Kayıt dışı, sertifikasız ve hastalıklı yumruların kullanımını azaltmak amacıyla sertifikalı tohum kullanan ve beyan eden çiftçilere üretim sonunda müstahsil makbuzuna bağlı olarak satış faturasına istinaden telafi edici ürün destek primi olarak 0,05 TL/kg ödenmelidir. Milli Tarımda Tohumculuğun Rolü ve Geleceği Çalıştayı, Aralık 2016, Antalya

14 Destekler, destekleme modeli ve politikaları
Tohumluk ihracatı için ton başına 200 TL veya en azından nakliye ücretini (navlun) karşılayacak düzeyde bir destek verilmesi yararlı olacaktır Tohumluk ihracatında bürokratik işlemler mümkün olduğunca azaltılmalıdır. Kırsal kalkınma ve tarımsal yatırımlarda makina ve ekipman için uzun vadeli tarımsal kredi imkanları sağlanmalıdır. Tohumluk üretimi ve işlenmesi için kullanılan makina alımlarında KDV oranlarının %1’e çekilmesi sektörün gelişmesine olumlu katkı yapacaktır. Milli Tarımda Tohumculuğun Rolü ve Geleceği Çalıştayı, Aralık 2016, Antalya

15 Tohumluk dış ticareti Tohumluk patates sektöründe dış ticaretin artırılmasına yönelik tespitler ve öneriler: Türkiye tohumluk patates üretimi açısından dünyada söz sahibi birçok ülkeye (ör. Hollanda, Almanya, Fransa, Belçika vb.) göre daha yüksek potansiyele sahiptir. Avrupa ülkelerinde artan işgücü maliyetleri, artan hastalık baskısı, küresel ısınmaya bağlı yağış düzensizlikleri gibi etmenler, tohumluk üretiminin sürdürülebilirliğini tehdit etmektedir. Tohumluk patates üretim ve sertifikasyon sisteminin iyileştirilmesi ve sektöre verilecek destekler ile Türkiye, Avrupa, Kuzey Afrika, Ortadoğu, Kafkasya ve Yakın Doğu ülkeleri için önemli bir tohumluk patates üretim üssü olabilir. Akılcı ve sistematik bir dış ticaret politikası oluşturulmalıdır. Dış ticaret verilerine erişimin kolaylaştırılması ve bu verilerin düzenli temin edilmesi sağlanmalıdır. TSÜAB bünyesinde oluşturulacak bir birim ile ülke bazında tohum sistemleri ve ticaret verileri oluşturulmalı ve bu veriler üyelerle paylaşılmalıdır. Milli Tarımda Tohumculuğun Rolü ve Geleceği Çalıştayı, Aralık 2016, Antalya

16 Piyasa denetimi Tohumluk patates sektöründe piyasa denetiminin sağlanmasına yönelik tespitler ve öneriler: Sertifikasız, hastalık testleri yapılmamış, kayıt dışı tohumluğun satışının engellenmesi ile ilgili etkin tedbirler alınmalıdır. Piyasa denetimleri için 5553 Sayılı Tohumculuk Yasasının 15. maddesi kapsamında TÜRKTOB ve Alt Birliklere GTHB tarafından yetki verilerek denetimin etkinleştirilmesi sağlanabilir. İthal edilen tohumların tamamının sertifikalandırıldığının kontrolü ve kayıt dışı sertifikasız tohum satışının önlenmesi için firma ve çeşit bazında sertifikalandırılan miktarlarının takip edilmesi gerekmektedir. Her yıl bir önceki sene için sertifikalandırılan tohumluk miktarlarının Haziran ayında çeşit bazında paylaşılması çeşit bazında üretim planlamalarının yapılmasına katkı sağlayacaktır. Bütün bölgeler için münavebe sisteminin titizlikle takip edilmesi ve cezai yaptırım uygulanması zararlı organizmaların bulaşmasını ve yaygınlaşmasını engelleyecektir. Milli Tarımda Tohumculuğun Rolü ve Geleceği Çalıştayı, Aralık 2016, Antalya

17 Patates sektöründe etik kurallar
Tohumluk patates sektöründe uyulması gereken etik kurallar aşağıda sıralanmıştır: Patates tohum üreticisi şirketler, öncelikle 5553 Sayılı Tohumculuk Yasasına, ilgili yönetmelik, genelge ve tebliğlere uymayı taahhüt ederler. Üyeler, tohum üretimi ve ticaretinde kalite güvencesini sağlamak amacıyla ismine doğru, etiket ve sertifika bilgilerine uygun satış işlemlerini yaparlar. Bitki Çeşitlerinin Kayıt Altına Alınmasına İlişkin Yönetmelik kapsamında çeşit tescili yaptıran başvuru sahiplerinin tescilden doğan haklarına riayet ederler. Tohum üretimi, ticareti ve pazarlamasında üyeler, birbirlerini küçük düşürücü, karalayıcı faaliyetlerde bulunmazlar. Sözleşmeli tohum üretimi, boylama, paketleme, depolama ve tedarik sözleşmelerinde karşılıklı olarak sözleşmede yer alan hususlara uygun hareket ederler. Birbirleri hakkında gerçek dışı olumsuz beyanlarda bulunmazlar. Milli Tarımda Tohumculuğun Rolü ve Geleceği Çalıştayı, Aralık 2016, Antalya

18 Patates sektöründe etik kurallar
5042 Sayılı Yeni Bitki Çeşitlerinin Korunmasına İlişkin Bitki Islahçı Hakları Yasası ve ilgili yönetmelik ve düzenlemelerde yer alan hususlara uyarlar. Sertifikalı tohumların kullanılmasını sağlamak ve kayıt dışı tohum ticaretinin azaltılması amacıyla GTHB tarafından uygulamaya konulan mevzuatlara uygun davranırlar. Patates tohum şirketleri, sertifikasız, etiketsiz ve kayıt dışı tohum satışı yapmayacaklarını taahhüt ederler. Üyeler, birbirleri ile firmalar arasında veya sözleşmeli tohum yetiştiricileri ile muhtemel anlaşmazlıklar ve hukuki sorunların ortaya çıkması halinde öncelikle TSÜAB vasıtasıyla TÜRKTOB hakem kuruluna başvururlar. Milli Tarımda Tohumculuğun Rolü ve Geleceği Çalıştayı, Aralık 2016, Antalya

19 Sonsöz Sektörün gelişimi için AR-GE, sertifikasyon sistemi ile ilgili yasal mevzuat, üretim sistemleri, destekleme politikaları açısından önemli iyileştirmelere ihtiyaç bulunmaktadır. Gerekli düzenleme ve iyileştirmeler yapılarak sektörün desteklenmesi durumunda, ülkemiz Avrupa, Kuzey Afrika, Ortadoğu, Kafkasya ve Yakın Doğu ülkeleri için önemli bir tohumluk patates üretim üssü olabilecektir. Özellikle tohumluk patates sertifikasyonundan sorumlu özel birimin oluşturulması ve uluslararası standartlarda çalıştırılması sektörün önünün açılması açısından kilit adım olacaktır. TSÜAB bünyesinde kurulan Tohum Sertifikasyon A.Ş.’nin tohumluk patates sertifikasyonu için Bakanlıktan yetki devri alarak gerekli oluşumları ivedilikle tamamlaması, sektöre yapılacak en büyük katkı olacaktır. Milli Tarımda Tohumculuğun Rolü ve Geleceği Çalıştayı, Aralık 2016, Antalya

20 İlginiz için teşekkür ederiz...
Patates Çalışma Grubu 6 Mayıs 2016, Avanos Milli Tarımda Tohumculuğun Rolü ve Geleceği Çalıştayı, Aralık 2016, Antalya