1 Yeni Türkiye için Eğitim-Bilim-Teknoloji-İnovasyon (EBTİ) Reformu (2015 - 2025) Hazırlayan Muammer Koç (Prof. Dr.) İstanbul Şehir Üniversitesi

... konulu sunumlar: "1 Yeni Türkiye için Eğitim-Bilim-Teknoloji-İnovasyon (EBTİ) Reformu (2015 - 2025) Hazırlayan Muammer Koç (Prof. Dr.) İstanbul Şehir Üniversitesi"— Sunum transkripti:

1 1 Yeni Türkiye için Eğitim-Bilim-Teknoloji-İnovasyon (EBTİ) Reformu (2015 - 2025) Hazırlayan Muammer Koç (Prof. Dr.) İstanbul Şehir Üniversitesi (mkoc@sehir.edu.tr, koc.muammer@gmail.com, 0541-599-7485, 0216-326-7460) (Referans için Prof Dr İhsan Süreyya Sırma) mkoc@sehir.edu.trkoc.muammer@gmail.com

2 2 Bu sunum ( Yeni Türkiye için Eğitim-Bilim-Teknoloji-İnovasyon Reformu ) 2006-2014 arasında bu alanda yapmış olduğum araştırma- proje-danışmanlık ve yaklaşık 10 ülkeyi kapsayan mukayeseli seyahat ve analizlerimin neticesinde bitirmek üzere olduğum bir kitabın-tezin özetidir. Arzu edilirse daha kapsamlı bir halini rapor olarak sunabilirim. Muammer Koç 7 Ramazan 1435 ( Temmuz 2014)

3 3 Giriş ve Bu Raporun Gayesi Sayın Başkanım Son 12 senede liderliğinizin, fedakarlığınızın ve bu millete, ve en önemlisi Yaradan’a, olan vefanızın sonucu memleketimiz gün gördü, mamur oldu; milletimiz başı dik, gözleri ümitle geleceğe bakıyor. Müslüman olsun-olmasın tüm kardeş ve 3. dünya memleketleri de sevindi, ümitlendi bize gıpta ve medetle ile bakıyorlar. Allah sizden ve sizi destekleyenlerden razı olsun. 21. yy’da, 2023 ve 2071’de bağımsız, güçlü ve hamiyetli bir Türkiye ve İslam coğrafyası için önümüzde duran en mühim fırsat da, engel de biziz. Bunu fırsata ve imkana dönüştürmek de sizin gibi vefalı ve hamiyetli bir liderin elinde ve gönlünde. Allah nasip ederse, 2015-2020 arasında Cumhurbaşkanımız, belki de inşaAllah Başkanımız, olarak 21. yy’da Türkiye ve İslam coğrafyasında başı dik, sırtı pek, karnı tok; şehirleri mamur; gönülleri rıza ve ümitle dolu bir nesil mi olacak; yoksa cehalet, zillet, modern kölelik ve eziklik mi olacak? Bunun cevabı ve anahtarı sizin elinizde, sizin liderliğinizde. Dört evlat emanetçisi bir baba olarak; 20 seneden beri de hem yurt dışında hem ülkemizde binlerce gence hocalık yapmış bir akademisyen olarak; araştırma konusu, daha mühimi derdi, bu olan bir insan olarak ülkemizin dolayısı ile de İslam coğrafyasının en kritik ve mühim meselesi eğitim ve bunun devamı olan bilim-teknoloji-inovasyon politikaları ve uygulamalarıdır. Bu meseleler üzerinde 10 seneden beri çalışmakta ve araştırma yapmaktayım. Doktoramı 15 sene önce bitirmeme rağmen bu konuyu daha derli toplu anlamak için yeniden MBA yaptım ve bir tez bile hazırladım. 2010 senesinde Ramazan ayının 1. gününde bakanlarımız Prof Ömer Dinçer, Nihat Ergün ve Cevdet Yılmaz olmak üzere YÖK, Tübitak, DPT, Çalışma Bakanlığından yaklaşık 20 kişilik bir bürokrat grubuna da 6 saatlik benzer bir sunum yapmıştım. Oradan çıkan tek netice bunların hepsi doğru adımlar, ancak bunun kararını ancak Sayın Başbakan verebilir, önderlik edebilir olmuştu. Bugün bu çalışmalarımın bir özetini saygılarımla size sunuyorum ve bu meselede ciddi, radikal, reformist ve dönüşüm adımlarını inşaAllah hayırlar ile yeni vazifenizle birlikte size havale ediyorum. Bize de düşen vazifeler için başım gözüm üstüne diyor sizi saygı, sevgi ve dualar ile selamlıyorum. Muammer Koç (Prof Dr.) İstanbul Şehir Üniversitesi 0541 599 7485 mkoc@sehir.edu.tr (Referans için beni Prof Dr İhsan Süreyya Sırma hocaya sorabilirsiniz. Beni sizinle ilk olarak 1996’da Dayton’da tanıştıran da o idi.

4 4 KISA ÖZGEÇMİŞ ve REFERANS Muammer Koç (Prof. Dr.) İstanbul Şehir Üniversitesi (mkoc@sehir.edu.tr, koc.muammer@gmail.com) (Referans için Prof Dr İhsan Süreyya Sırma) 2014 eMBA- Sheffield Üniv. (21 yy’da Türkiye’de beşeri ve sosyal sermaye gelişimi için eğitim- bilim-teknoloji ve inovasyon politikaları) 1999 Doktora- Ohio State Univ. Endüstri ve Sistemler Müh. (Tasarım ve üretim sistemleri) 1995 Yüksek Lisans- Ohio State Univ. Makine Müh. (Üretim teknolojileri) 1991 Lisans- ODTÜ Makine Müh. 1985 Lise- Kütahya End Meslek Lisesi (Elektronik) 1993-2011 ABD’de (Ohio, Wisconsin, Michigan ve Virginia eyaletlerinde) eğitim ve sanayide ArGe ve üniversitelerde öğretim üyeliği 2006-2014 Bilim-Teknoloji-İnovasyon ve Eğitim sistemleri ve politikaları üzerine mukayeseli araştırma-proje-danışmanlık ve seyahatler 2010-2014 İstanbul Şehir Üniversitesinde öğretim üyesimkoc@sehir.edu.trkoc.muammer@gmail.com

5 5 Türkiye’nin EBTİ Durumu (Özet) Türkiye Hızlı Gelişenler (G. Kore, Finlandiya, vb.) En İyi 3 ( ABD, Japonya, Almanya ) Hemen hemen her göstergede Türkiye en düşük seviyelerde (son 10 senedeki %500-800’lük iyileşmeye rağmen) ArGe Harcamaları (% GDP) Fen / Mühendislik Mezunları (#/nüfus) Öğretim Üyesi / Öğrenci Yayınlar (#/nüfus) Patentler (#/nüfus) Yüksek Teknoloji Şirketleri (#/nüfus) Küresel Marka/Ürünleri (#/nüfus)

6 İnovasyon Performansı (EU27 ve TR) 6 TR EU Innovation Scoreboard 2012 http://ec.europa.eu/news/science/120208_en.htm

7 İnovasyon Performansı (Dünya ve TR) 7 TR EU Innovation Scoreboard 2012 http://ec.europa.eu/news/science/120208_en.htm

8 8 Yeni Türkiye için Eğitim-Bilim-Teknoloji-İnovasyon Reformu Birbirini tamamlayan 5 Adımda Reform: 1.Eğitim-Bilim-Teknoloji-İnovasyon (EBT) Ortamı ve Politikaları Fikri mülkiyeti koruma; Performansa dayalı personel; Özerk fakat sorumlu eğitim kurumları; Hedefli ve hesap sorabilen ArGe destek kurumları; Kümelenme; Yerli alım teşvikler, vb. 2.Eğitimde Reform 3.Özerk / yarı-Özerk üniversite sistemine geçiş, 4.Bilim Obaları Kritik bilim insan kitlelerini ve Kritik ArGe imkanlarının birleştirilmesi; Tersine Beyin Göçü, Yüksek, Kritik ve Yerli Teknoloji kümelenmeleri; Bölgesel ihtiyaç ve kapasiteler Teçhizat, ortak ve çok yönlü kullanım; 5.Stratejik Kümelenme ve Yerel Kalkınma & Destek

9 9 1. Adım Politikalar ve Mevzuat Uzun Vadeli Planlama-Denetleme ve Koordinasyondan Mesul Başkan (Başbakan) Yardımcısı TÜBİTAK KOSGEB +Teknopark Patent Ens. Bilim Obalari (BilOba) - Yüksek Teknoloji - İnovasyon Desteği - Kritik Alanlar - Kritik Bilim İnsanı Yoğunluğu 10 BilObası + MAM + SAGE …. -ArGe Alt Yapısı -ArGe Ağlari -Bilim İnsanı Temel ve Uygulamalı Bilimler Fen, Sosyal, Sağlık Üniv. veOrta Öğretime Destekler - Küçük/Orta Şirketlere Yönelik Destekler - Düşük/Orta Teknoloji - Ürün Geliştirme + Her bakanlığın bütçesinin %5’i misyonuna uygun Küçük Teknoloji Şirketlerinin teşvikine ayrılacak YÖDK - Üst Kurul - Denetleme - Akredite Özerk / yarı-özerk Üniversiteler Fikri Mülkiyet Haklarını Korumada Yenilikler MEBBilim Teknoloji 4-4-4 Sistem Değişikliği -Felsefe -İmtihan -Öğretmen -Müfredat -Serbestiyet Sanayi ve TicaretKalkınma

10 10 1.4-4-4’e devam –İlk 4’te ağırlıklı olarak Türkçe Matematik Vatandaşlık Beden ve Beceri (TMVBB) eğitimi –İkinci 4’ün ilk senesi (5.sınıf) İngilizce hazırlık. 6-7-8. sınıflarda TMVBB’ye ek olarak artırılmış Fen-Bilim ve Sanat ve Spor dersleri (TMVBB-FSS) –Üçüncü 4’te TMBB-FS ve 2. Y Dil ile Hüner-Meslek dersleri (TMVBB-FSS-D2M) –Her 4 senede bir değerlendirme yapılacak (İlk 4’te yazılı değil yerinde uygulamalı değerlendirme. İkinci ve Üçüncü 4’te ise performans bazlı (açık uçlu yorum ve kritik ağırlıklı. İmtihan sistemi reformuna bakın) 2.Eğitim felsefesinde temel değişiklik –İnsan odaklı (Kendini bilen (Rabbini bilir) insan yetiştirmeye odaklı) –Mesuliyet ve söz hakkı ailelerde (devlette değil) –Her 100-200 aile bir araya gelip bir okul kurabilecek ya da devlet okuluna kayıt yaptıracak –Öğrenci başına bir destek verilecek (6000-8000 tl) –Her öğrenciden her 4’lük dilim sonunda temel müfredat (TMVBB-FSS-D2M) için asgari başarı istenecek. –Asgari başarıyı her öğrenci için sağlayamayan okullardan serbestiyet alınacak –Temel müfredat dışı konular ve okulun diğer işleyişi serbest ancak şeffaf ve denetlenebilir olacak 2. Adım Eğitimde Reform (5 madde)

11 11 3.İmtihan sisteminde reform –Çoktan seçmeli testlere son. Yorum ve bilginin sentezlemesi kritik edilmesi ve kullanımı ağırlıklı ucu açık sualler –Sorular tüm öğretmenler tarafında hazırlanan sorular arasından seçilerek ve uyarlanarak belirlenecek. Soru sormasını bilen öğretmenler öğretmesini de bilir –Değerlendirmeleri ülke sathında belli normların üstüne çıkmış öğretmenler arasından gizli seçilen bir ekib gizli yapacak (her cevabı en az 5 farklı yerden 5 farklı öğretmen değerlendirecek) 4.Öğretmen yetiştirmede reform –En az 6 senelik üniversite eğitimi. 1. 2. ve 3. seneler temel öğretim ve eğitim –4. 5. ve 6. seneler giderek artacak şekilde stajyer olarak okullarda yapılacak –6. senede alanlarında öğrencilere ve meslektaşlarına yönelik 2 kitap ya da eser hazırlayacaklar –Maaş ve özlük hakları bir hakim doktor veya general kadar iyi olacak 5.Müfredatta reform –Temel müfredat ilk 4’te sadece Türkçe Matematik Vatandaşlık Beden ve Beceri (TMVBB). İkinci 4’te TMVBB ve Fen-Bilim ve Y Dil ağırlıklı olacak. 5. sınıf tamamen İnglizce hazırlık olacak. Üçüncü 4’te ise Hüner-Meslek kazandırma ile 2. Y Dil öğretilecek. –Temel müfredat için her 4 sene için ölçülebilir hedefler verilecek ve ölçülecek –Diğer bütün konular illere okullara veli ve öğretmenlere bırakılacak 2. Adım Eğitimde Reform (5 madde)

12 12 1.Yüksek Öğretim Denetleme Kurulu (YÖDK) akredite eden, denetleyen ve genel YÖ politikalarını belirleyecek, 2.Üniversiteler Özerk veya Yarı-Özerk hale getirilecek ancak millete ve devlete karşı mesuliyet yüklenecek. Denetime açık ve şeffaf olacaklar. 3.Mütevelli Heyet Sistemi (mesela: 9 üye; 3’ü TBMM, 3’ü hükümet, 3’ü de yerel yönetimlerden/ STK’lardan), 4.Mütevelli Heyeti Üniversite Yönetimini şeffaf süreçlerle belirler, 5.YÖDK’ün belirlediği temel düzenlemelere (genel politikalara) uymayan üniversite/fakülte/bölümlere akreditasyon verilmez; devletin fonlarından faydalanamazlar ve yeni öğrenci alamazlar. 3. Adım Özerk / Yarı-Özerk Üniversiteler (10 madde)

13 13 6.Üniversitelerin Temel İlkeleri: –Şeffaflık (mali, idari ve akademik), –Eşitlik (öğrenci, öğretim üyesi, çalışanlar arasında), –Akademik ahlâk 7.Her üniversite öğrenci başına (veya geliştirilebilecek başka kriterlere göre mesela mezun başına) devletten destek alır; bire bir kendi kaynağını da ortaya koyar, 8.Senelik denetimlere açık olur. Bütün kararlar halk ile paylaşılır (personel alımı vs) 3. Adım Özerk / Yarı-Özerk Üniversiteler (10 madde)

14 14 9.YÖDK periyodik denetimleri önceden belli açık-net-nesnel kurallara göre yerine getirir ve takip eder: –Akademik (entellektüel üretim var mı? Ders / öğrenci / ortam değerlendirmeleri, yayınlar, projeler) –Mali (devletten alınan destek ve dahili kaynaklar nasıl, nerede, ne için kullanılıyor? Entellektüel üretime mi gidiyor yoksa israf mı ediliyor?) –İdari (akademik ve mali kuralları uygulayabilecek idari kadro var mı? İç denetim mekanizmaları var mı? Hesap verebilen bir sistem var mı?) –Akademik özgürlük: Doçentlik/sürekli kadro sistemi ve öğretim üyesi yönetim sisteminin oturtulması ve denetlenmesi 10.Periyodik denetimden geçemeyen üniversite/fakülte veya bölümlere 1 sene düzeltme için izin verilir, aynı şekilde devam etmesine izin verilmez ve bu ilan edilir. Sorumluların (Bölüm başkanı, Dekan, Rektör, MH. Bşk.) istifası istenir. 3. Adım Özerk / Yarı-Özerk Üniversiteler (10 madde)

15 10 Yerde-10 senede 10 BilObası 50 Yüksek Tekn Merkezi 500 Yeni bilim insanı 2000 yeni-yerli araştırmacı 2000 ileri teknoloji şirketi 15 Mühendislik 1 Mühendislik 2 Temel Bilimler Tıp/Sağlık Bil. Sosyal/Beşeri Bil. Teknoloji Transfer Ofisi ve Çekirdek fon (~VC) + 4. Adım Bilim Obaları (BilOba)

16 16 1.Türkiye’nin 10 farklı yerinde (İst-Ank-İzmir hariç) 10 BilOba, 2.Her BilOba’da 5 değişik fakat birbirini tamamlayan Yüksek Teknoloji Merkezleri- YTM (Kritik Alanlar ve Kritik Yoğunluk), (Toplamda 50 YTM) 3.Her merkezde 10 doktoralı araştırmacı, (500 yeni bilim insanı) 4.Tersine beyin göçü düzenine geçiş, 5.BilObaların her türlü fiziki altyapısı, teçhizatı ve bilgi birikimi (know-how) bölgedeki diğer üniversite / enstitü / şirketlere ve halka açık ancak özerk 4. Adım Bilim Obaları (BilOba)

17 17 7.BilObalar özerk olacak (mali ve idari anlamda), 8.Mevzuata ve şartlara bağlı olarak doğrudan Başkanlığa- Başbakanlığa bağlı olabilir, 9.Her BilOba’da bir direktör, her Yüksek Teknoloji Merkezinin (YTM) bir takım lideri. BilObaları denetlemek ve mukayese için bir BilOba Birliği. Senelik halka açık konferans ve fuarlar 10.Bütün bilim insanları ve araştırmacılar (yabancılar da olabilir) bir bilimsel panel tarafından önceden belirlenen alanlarda açık başvurular içerisinden, gerekirse mülakat yaparak, seçilecek, 4. Adım Bilim Obaları (BilOba)

18 18 11.Bilim insanlarının/ merkezlerin önüne açık-net tanımlanmış milli (uzun ve kısa vadeli, somut) hedefler konulacak (yerli taşıt; yerli uçak; yerli füze; yerli tohum vb. gibi; yayın, patent, ürün, şirket vs.), 12.Değişken ve rekabetçi gelir yapısı (50% devlet, 50% proje), 13.On senede bir yeniden yarışma/değerlendirme/yenileme, 14.Uluslararası ortak çalışmalar, 15.Obaların bünyesinde ticarileşmeye yönelik Teknoloji Transfer Ofisleri ve “Çekirdek Fon” sağlayan mekanizmalar (Kalkınma Ajansı, Kalkınma Bankası vs ile işbirliği) 4. Adım Bilim Obaları (BilOba)

19 19 Aşağıdaki alanlarda, yerel kabiliyet, kaynak ve fırsatlara göre kümelenme (Sanayi-Tarım-Sağlık-Yazılım-Turizm). BilObaların alanları ile uygunluk. 1. Savunma; 2. Enerji; yenilenebilir / varolan; turbin/kazan 3. İmalat: otomotiv – uçak - kesici takım – tıbbi cihazlar - elektronik 4. Yazılım, bilgi yönetim ve güvenliği, 5. Elektronik – Haberleşme - MikroFab 6. Sağlık Kanser – Tıbbi cihaz – İlaç 7. Biyoteknoloji Genetik - Tohum – İlaç – Polimer – Kimyasallar 8. İktisat Katılımcı bankacılık ve finans – Vakıf merkezli finans ve yatırım 5. Adım -Kümelenme ve Yerel Kalkınma & Destek- Stratejik Alanlar ve Hedefler

20 20 Kümelenme (Sanayi-Tarım-Sağlık-Yazılım-Turizm) teşvik için; yerel yönetim, müteşebbis ve STK’ların desteği ve katılımı için BilOba ve küme yer seçim ve fonları şeffaf yarışma sonuçlarına göre belirlenebilir, Mesela yerel yönetim, müteşebbis ve STK’lar stratejik olarak belirleyecekleri sanayi kümelenmesi ve BilOba yatırımlarını çekmek için öz kaynaklarından katkı payı ortaya koyarak bu yatırımları bölgelerine çekme yarışına girebilirler. 5. Adım -Kümelenme ve Yerel Kalkınma & Destek- Stratejik Alanlar ve Hedefler

21 21 1.İnsan gücü: a. 10 sene içinde (2010-2020) yurtdışından ~500 bilim insanı dönecek, b. Her dönen 10 sene içinde ortalama 3 nitelikli doktora talebesi yetiştirecek, c. 2020 sonunda ülkemizde en azından 2000 yeni doktoralı araştırmacı, öğretim üyesi olacak, d. Yurtdışına öğrenci göndermek yerine yerli üretime (araştırmaya) geçilecek. 2. Fiziki altyapı: a.Bütünleşik, 100% kullanılan, fonksiyonel, çeşitli alanlarda ve ülkenin dört köşesinde halka açık laboratuvarlar; b.Yaygınlaştırılmış teknoloji altyapısı Hedefler ve Faydalar

22 22 3.Bölgesel kalkınmaya katkı a. Üniversiteler, Yatırım/Kalkınma Ajansları, diğer kuruluşlarla ve sanayi ile ortak çalışma imkanları, b. Yeni şirketler ve/veya büyüyen bölgesel ekonomi 4. Akademik/entelektüel/teknolojik katkı: a.Kaliteli yayınlarda artış (her araştırmacıdan senede 2-3 yayın hedefi) b.Patent sayısında artış (her araştırmacıdan 2 senede bir patent) c.Teknoloji transferi (her araştırmacıdan 4-5 senede bir “spin-off” şirketi) Hedefler ve Faydalar

23 23 5. Ekonomik katkı a. 10 sene içinde her BilOba’dan 200 şirket b. Kaliteli, eğitimli insan istihdamı 6. Sosyal ve kültürel katkı Değişik bölgelerde 25-50 kişilik eğitimli, yurtdışı tecrübesi ve akademik faaliyetleri geniş olan kitlelerin konuşlandırılması tabii olarak o civardaki ve şehirdeki sosyal hayata da müspet yönde katkılar getirecektir. Hedefler ve Faydalar

24 24 Yeni Türkiye için Eğitim-Bilim-Teknoloji-İnovasyon Reformu (EBTİ) (2015 - 2025) Prof. Dr. Muammer Koç İstanbul Şehir Üniversitesi (mkoc@sehir.edu.tr koc.muammer@gmail.com) mkoc@sehir.edu.trkoc.muammer@gmail.com