DÜNDEN BUGÜNE HEMŞİRELİK EĞİTİMİ

... konulu sunumlar: "DÜNDEN BUGÜNE HEMŞİRELİK EĞİTİMİ"— Sunum transkripti:

1 DÜNDEN BUGÜNE HEMŞİRELİK EĞİTİMİ
Prof. Dr. Nuran AKDEMİR Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü

2 Bireyin yapamadıklarında yardım ve destek verir.
Hemşire; Birey, aile ve gruplara sağlığı koruyucu, geliştirici, önleyici, hastalık durumunda tedavi edici, rehabilite edici ve destekleyici nitelikte bakım hizmeti sunar ve bu hizmeti yönetir. Bireyin yapamadıklarında yardım ve destek verir.

3 Latince beslemek, bakmak, korumak ve teşvik etmek anlamında “nutricius” kelimesinden gelen hemşirelik mesleği tarihsel süreç içinde yaralı, hasta, sakat kişilere bakımın ön planda olması nedeniyle bu rolü ile tanınmıştır.

4 Hemşireliğin Tarihsel Gelişimi
Hasta bakımının tarihi ilk çağlara kadar dayanmaktadır. İnsanlığın gelişimi ile bakım, bakımın kalitesi ve niteliği de değişerek gelişmiştir.

5 Çok eski dönemlere ait kayıtlarda hemşireliğin ayrı bir uğraş olduğunu gösteren bulgulara rastlanmaktadır. MÖ 3500 yıllarına ait bir Hint kitabında bakım sürecinde hemşirelerin tanımlandığı görülmektedir. Kayıtlarda söz edilen hemşirelerin cinsiyeti nadiren kadın olarak belirtilmiştir.

6 Hasta bakımı ve tıp alanındaki gelişmeler Mısır ve Yunan toplumlarının öncülüğünde olmuştur.
Antik Yunan mitolojisinde Tanrı olarak kabul edilen Aesculapius’un kızı Hygiene’nin tapınakta yardım isteyen hastalara sağlık hizmeti sunduğu ve kadınların hasta bakımına başladığı bilinmektedir.

7 Ortaçağ döneminde Hristiyanlığın tüm hayatı etkilemesi ile sağlık bakım hizmetleri de bundan etkilenmiş, kilise ve manastırlara bağlı olarak çalışan Dakon ve Dakonesler tarafından hastalara bakım verilmiştir. Dakoneslerin belirli yaşın üzerinde ve dul/hiç evlenmemiş kadınlar olduğu bilinmektedir.

8 Haçlı seferleri sırasında hasta ve yaralı bakımı şövalyeler tarafından yürütülmüştür.
Hasta bakımında dinsel etkilerin baskın olması ile kendini dine adayan erkek ve kadınlar kiliselerde hasta bakmaya başlamışlardır.

9 Gönüllü bakım hizmeti veren kadınlar tarafından Paris’te Hotel Dieu (Tanrının Evi/Hanı) kurulmuş ve hasta bakım kurallarını Augistinian kızkardeşler belirlemişlerdir. Augistinian’lar beyaz elbise ve kep giymiş; hastaların fiziksel bakımı, ilaçların verilmesi, yara bakımı gibi işlemleri yürütmüşlerdir.

10 Katolik kiliseye bağlı olarak yürütülen bakım hizmetleri Prostestanlığın yayılması ile gerilemiştir.
Hasta bakımının gerilediği dönem sonrasında bakım gereksinimi kendini güçlü olarak hissettirmiş ve ücret karşılığında hemşirelik hizmetleri erkek ve kadınlar tarafından yürütülmeye başlamıştır.

11 18. yüzyılda endüstri devrimi sosyal değişimlere neden olmuş, şehirler kurulmuş, işçiler ve aileleri şehirlerde yaşamaya başlamış ve toplumsal sınıflar oluşmuştur. Toplumsal sınıflar içinde üst ve orta sınıf bakım ve yardım rollerini üstlenmiş ve kadın haklarının desteklenmesi ile hemşireliğin gelişimine katkıda bulunmuştur.

12 yüzyıllar arasında iyi ailelerin yetişmiş, yetenekli kızları bakıma katılmamış, ancak dinsel kurumların teşviki ve desteği ile bakım hizmetleri yürütülmeye çalışılmıştır.

13 1800’lü yılların başında bilgisiz kişilerin bakımında olan hastaların durumu, fiziksel yetersizlikler soylu bir aileden gelen Florence Nightingale’in dikkatini çekmiş ve hemşireliğin gelişmesine katkıda bulunmaya yöneltmiştir.

14 Hemşirelik mesleği profesyonel anlamda başlangıcını Florence Nightingale ile yapmıştır.
Nightingale’in yaklaşımı halen hemşirelik mesleğinin temellerini oluşturmaktadır. Nightingale hemşirelikte formal eğitimin önemini vurgulayan, hemşirelik uygulamalarına ilk bilimsel yaklaşımı kazandıran kişidir.

15 İngiltere’de ilk kez 1873 yılında açılan hemşirelik okullarını aynı yıl Amerika Birleşik Devletlerinde açılan okullar izlemiştir. Modern hemşireliğin gelişiminde önemli katkılar sağlayan Boston, New York ve Connecticut’ta hastane bünyesindeki 3 okul hemen hemen aynı zamanda eğitime başlamıştır.

16 ABD’deki okullar genellikle bir yıllık eğitim veriyorlardı.
Tıptaki gelişmelerle birlikte 20. yüzyılın başlarında okulların eğitim süresi 3 yıla yükselmeye başlamıştır. Eğitim ve okulların yaygınlaşması ile hemşirelik ikinci dünya savaşı boyunca toplumsal ve tanınan bir hizmet halini almıştır.

17 Ülkemizde Hemşirelik Mesleğinin Gelişimi
Ülkemizde modern hemşirelik I. Dünya Savaşı ile başlamıştır. Tarihsel süreçte ise sağlık hizmetleri içinde bakım hizmetlerinin 1845’li yıllarda tıp okulu içinde iki yıllık küçük kurslarla yetişen sünnet, aşı, pansuman gibi işleri yürüten küçük cerrahlarla başladığı düşünülmektedir.

18 Küçük cerrahlar sonrasında Kırım Savaşında ( ) Florence Nightingale’in bakım çalışmaları dikkati çekmiş ve II. Abdulhamit’in isteği üzerine Almanya’dan 11 rahibe hemşire Osmanlı ordusunda görevlendirilmiştir.

19 Trablusgarp (1911) ve Balkan Savaşı (1912) sırasında bakım gereksiniminin yeterince karşılanamaması ve büyük kayıplar verilmesi nedeniyle I. Dünya Savaşında Almanya’dan 7 Kızılhaç hemşiresi bakım vermek için görevlendirilmiştir.

20 1911 yılında Kızılhaç’ın Washington Kongresine katılan Besim Ömer Paşa Kızılay Derneğini uyararak hemşirelik mesleğine gereksinimi ve ülkeye hemşire okulu açılmasının zorunlu olduğunu belirtmiştir. Kızılay öneri üzerine Kadırga Hastanesi’nde 6 aylık gönüllü hastabakıcı kursu için ödenek ayırmıştır.

21 Besim Ömer Paşanın çabaları ile Japonya eğitimi örnek alınarak İstanbul’un tanınmış ailelerinin kızları ile hastabakıcılık kursları yürütülmüştür. 1911 yılında yapılan ilk kursu 1913 ve 1914 yıllarında yapılan kurslar izlemiştir. Kurslardan mezun olan hastabakıcılar savaşlarda yaralılara bakım vermiştir.

22 1920 yılında Amerikalılar İstanbul’da Amerikan Hastanesinin hemşire gereksinimini karşılamak için Hastabakıcı Dersanesi’ni (Amiral Bristol Sağlık Lisesi) açmıştır. Bu okul 2 yıl 6 ay ile eğitime başlamış, 1929’da 3; 1957’de 4 yıla çıkmıştır. Milli Eğitim Bakanlığı tarafından Sağlık Meslek Liseleri ile diploma denkliği onaylanmıştır.

23 Kurtuluş Savaşı ve Atatürk Devrimleri ile kadınların erkeklerle eşit haklara sahip olması hemşirelik mesleğinin ülkemizde gelişmesi için ivme kazandırmış ve 1925 yılında Kızılay Derneğine bağlı Kızılay Hasta Bakıcı Okulu kurulmuştur.

24 Kızılay Hastabakıcı Okulu ile kadınlara tanınan eğitim olanağı pek rağbet görmemiş ve okulun yöneticileri yetimhaneden okuma-yazma bilen, sağlıklı ve iyi ahlaklı genç kızları okula alarak eğitime başlamıştır. Kızılay Hastabakıcı Okulu 2 yıllık parasız yatılı ve zorunlu hizmet ile eğitim veren bir okul olmuştur.

25 Cumhuriyet döneminin ilk hemşire okulundan mezun olanlar başhemşire olarak atanmış ve hasta bakımını yönetmişlerdir. Okulun eğitim süresi 1930 yılında 2,5 yıla yükseltilmiş, ilk 6 ay kültür dersleri verilmiştir. Öğrenim süresi 1936 yılında 3 yıla çıkarılan okula ortaokul mezunları alınmaya başlanmıştır.

26 İlk Türk hemşire müdür Asuman Türer 1948 yılında görevine başlamış ve okul müfredatını değiştirmiş, mesleğin önemini artıran faaliyetlerde bulunmuştur. Okulun eğitim süresi 1958 yılında 4 yıla çıkarılmış ve Ebelik-Hemşirelik Programı başlamıştır.

27 Amiral Bristol ve Kızılay Hemşire okullarının yanı sıra 1939 yılında Milli Savunma Bakanlığına bağlı ilk askeri hemşire okulu Ankara’da açılmıştır. 1947 yılında parasal sorunlar nedeniyle kapatılan okul, yılında GATA TSK Sağlık Meslek Lisesi olarak yeniden açılmıştır.

28 Ayrıca 1943 yılında Verem Savaş Derneği İstanbul’da bir okul açmıştır
Ayrıca 1943 yılında Verem Savaş Derneği İstanbul’da bir okul açmıştır. Bu okul 2 yıl süre ile eğitim vermiş ve ilk dönemlerde yalnızca tüberküloz hemşiresi yetiştirmiştir. Eğitim süresi 4 yıla çıkarılan okul daha sonra SSK Sağlık Meslek Lisesi olmuştur.

29 Kızılay Hemşire Okulunun açılmasını izleyen dönemlerde hemşirelikte okullaşma yavaş gelişmiştir.
Sağlık Bakanlığı 1946 yılından itibaren Sağlık Kolejleri açılmaya başlamıştır.

30 Sağlık Bakanlığı kolejleri hemşire-laborant, hemşire-ebe ya da hemşire-ebe-laborant okulu olarak açmış; 1958 yılında 3 yıl olan eğitim süresini 4 yıla çıkarmıştır. 1960 yılında sayısı 8 olan okulların adı 1976 yılında sağlık meslek lisesi (SML) olarak değişmiştir.

31 Sağlık meslek liselerinde yılları arasında eğitim verilmiş, eğitime 1996 yılında Sağlık Bakanlığı ile Yükseköğretim Kurumu arasında imzalanan protokol ile son verilmiştir. Ancak 2007 yılında kabul edilen hemşirelik kanunu ile 2012 yılına kadar öğrenci alınmaya devam edilecektir.

32 Sağlık kolejlerinin açılmaya başlandığı 1950’li yıllarda üniversite düzeyinde eğitime de başlanmıştır. Hemşirelikte ilk lisans eğitimine 1955 yılında Ege Üniversitesi ile başlanmıştır.

33 Ege Üniversitesini 1961’de Hacettepe ve İstanbul Üniversitesi, 1982’de Atatürk ve Cumhuriyet Üniversitesi, 1985’te GATA, Marmara, Dokuz Eylül ve Gazi Üniversitesi hemşirelik okulları izlemiştir.

34 Lisansüstü eğitim 1968 yılında Hacettepe Üniversitesinde bilim uzmanlığı programlarının,
1972 yılında Hacettepe Üniversitesinde ilk bilim doktorası programlarının açılmasıyla başlamıştır.

35 Sağlık Bakanlığı’na bağlı olarak 1961 yılında Gevher Nesibe Sağlık Eğitim Enstitüsü kurulmuştur.
Enstitü hemşirelerin bilgilerini artırmak, görüşlerini geliştirmek, öğretmen ve yönetici olarak yetişmelerini ve özel alanda uzmanlaşmalarını sağlamak için kurulmuştur. Enstitü mezun hemşireleri sınav ile almış ve 3 yıl süren eğitim süresince hemşirelerin maaşları ödenmiştir. Enstitünün örgün eğitim bölümü 2003’te, tamamı 2006 yılında kapatılmıştır.

36 1991 yılında Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesinde (AÖF) açılan bir program ile SML mezunlarına 1999 yılına kadar hemşirelik ön lisans programı da verilmiştir!!!. Günümüzde hemşirelik ön lisans mezunlarına AÖF yoluyla lisans tamamlama eğitim çalışmaları sürdürülmektedir!!!!.

37 Sağlık Yüksekokulları 1966 yılında açılmıştır.
1985 yılında Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokullarında 2 yıllık hemşirelik eğitimi verilmeye başlanmış, öğretim yılında öğrenci alımı durdurulmuştur.

38 Güncel Durum Tarihsel gelişimi içinde çeşitli düzeylerde verilen hemşirelik eğitimi; 25 Nisan 2007 tarihli, sayılı resmi gazetede yayınlanan “Hemşirelik Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile “hemşire” unvanının lisans mezunlarına verilmesi hükmü ile hemşirelik lisans düzeyine temellendirilmiştir.

39 Güncel Durum Eğitim Kurumu Eğitim Veren Faal Olmayan Toplam
Sağlık Bilimleri Fakültesi 2 5 7 Sağlık Yüksekokulları 69 12 81 Hemşirelik Yüksekokulları 15 1 16 Sağlık Meslek Lisesi 273 - YOK, Türkiye Sağlık İnsangücü Durum Raporu, Mart, 2008

40 Güncel Durum Mart 2008 itibariyle toplam hemşire sayısı 92.509’dur.
YOK, Türkiye Sağlık İnsangücü Durum Raporu, Mart, 2008

41 Güncel Durum YOK, Türkiye Sağlık İnsangücü Durum Raporu, Mart, 2008

42 Üniversitelerin Görevi
Mesleki eğitim-öğretim Topluma hizmet Araştırma yapmak Yönlendirici danışmanlık Alan ile bütünleşme

43 Hemşirelik Eğitimi Görüldüğü gibi ülkemizde yıllar boyunca hemşirelik eğitimi çeşitli düzeylerde verilmiş ve İnsan sağlığını doğrudan etkileyen meslek elemanlarının eğitim kalitesi göz ardı edilmektedir. Oysa eğitim kalitesi hizmetin kalitesini belirleyen en önemli faktör olmakta ve toplum sağlığını etkilemektedir.

44 Hemşirelik Eğitimi Toplum sağlığının korunma, geliştirilme ve iyileştirilmesinde Ulusal ve uluslararası sağlık hedeflerine ulaşmada Hemşirelerin eğitimlerinin kritik düşünme, araştırmayı destekler kalitede ve uygulamada kullanılabilir olması beklenmektedir.

45 2009 ICN Tema Toplumlara Kaliteli Hizmet Sunulabilmesi İçin:
Bakımın Kaliteli Olması İçin, Toplumlara Kaliteli Hizmet Sunulabilmesi İçin: Hemşirelik Bakımında İnovasyon

46 2009 ICN Tema Tema ile ICN sunulan hizmetin, neden ve nasıl yapıldığının, bilimsel temellerin farkındalığımızı, Hizmeti sorgulamamızı, sürekli değerlendirmemizi, etkili, kaliteli bakımı araştırmamızı, Var olan süreçte değişim gereksiniminin farkında olmamızı, değişim ile bakım kalitesini geliştirmeyi vurgulamaktadır.

47 2009 ICN Tema İnovasyon ya da yenileşim iyi yetişmiş hemşire insan gücünü gerektirir.

48 Hemşirelik Eğitiminde Yenilik ve Kalite
Değişimin, düşünce sistemine, davranış şekillerine, yetki ve sorumluluklara, insan ilişkilerine, hiyerarşinin azalmasına, verilen sözlerin tutulmasına, çalışanların gücünü yaptıkları işten almalarına, işin bütününün düşünülmesine, saygı, güven ve şeffaflık ilkelerine dayalı bir süreç olduğu bilinmektedir.

49 Kalkınma ve değişimde temel özellikler;
Başkalarına yararlı olma düşüncesi, Kollektif davranış ve birlikte hareket etme, Paternalizm (kavrayıcı devlet anlayışı), Sentez, Yeniliklere açık olma, Sorumluluk ve güven duygusudur.

50 Değişim sürecinin gerçekleşmesinde en önemli unsur;
değişim modelinin öngördüğü insan modeli ile toplumun geleneksel yapısı ve insan anlayışının paralellik göstermesidir.

51 Kalite eğitimle başlar, eğitimle devam eder.
Bütün değişim ve ilerleme hamlelerinin başlangıç noktası ve motoru eğitim sistemidir. Kalite eğitimle başlar, eğitimle devam eder.

52 Eğitim “bireyin kendi imkanlarının, yeteneklerinin sınırları içinde gelişmesini sağlayacak amaçlı, bilinçli, planlı bir yaşantıdır” ya da

53 Eğitim “kişilerin kendi karar verecekleri maddi ve manevi gereksinimlerini oluşturan bilgi, beceri, tutum ve davranış modüllerine erişme, onları öğrenme ve öğrenebilme yeteneklerini keşfedebilme becerilerini kazandırma sürecidir”

54 Eğitimin temel amaçlarından biri bireyin potansiyellerinin optimum düzeyde geliştirilmesidir.

55 Eğitimin amacı; bireyleri çevreleri ile uyumlu kılarak verimli ve üretken yapabilmektir.
Eğitimde hedeflenen aslında bireyde davranış değişikliği oluşturma sürecidir. Eğitim çok yönlü işlevsel bir süreç olarak, toplumun beklentilerini de karşılama durumundadır.

56 Küreselleşme sürecinde bireyden beklenen özellikler;
Sorumluluk alma, Kolay iletişim kurma, Yaratıcı düşünme, Grupla çalışabilme, Değişime uyum gösterme, İşbirliğine yatkın olma, Problem çözebilme, Karmaşık teknolojik sistemleri anlayabilmedir.

57 Gelişim ve değişimin temelinde insan bulunmaktadır.
Üretken, yaratıcı insan anlayışının yerleşmesi eğitim kurumlarındaki değişime bağlıdır. İnsanı çağın gereklerine göre eğiten toplumlar gelişimde sürekliliği sağlamaktadır.

58 Eğitimin etkili ve verimli olması için;
Öğrenci odaklı olması, Eğitim ortamının genel ortam faktörlerini belirlenmesi, Sürekli iyileştirilmesi gereklidir.

59 Sürekli akademik ve sosyal gelişim, Yenileşme, Problem çözme,
Eğitimde Genel Ortam Faktörleri; Saygı, Güven, Gözetim, Yüksek moral, Bağlılık duygusu, Tam katılım, İletişim, Sürekli akademik ve sosyal gelişim, Yenileşme, Problem çözme, Ödüllendirme, Çatışma Yönetimidir.

60 Eğitim sürecinin sürekli iyileştirilmesi;
Süreci belirleyen unsurların iyileştirmesini, Eğitim ve öğretimin sürekli iyileştirilmesini, Çalışanların bilgilendirilip yetkilendirilmesini, Takım çalışmaları ile süreçlerin sürekli iyileştirilmesini hedefler.

61 Eğitimin sürekli iyileştirilmesinde toplam kalite yönetimi veya toplam kalite kontrolü kullanılabilir. Toplam kalite yönetimi sıfır hata ile insan yetiştirilmesi ve kalitesinin yükseltilmesi, başarısızlıkların önlenmesi ve bireyin topluma kazandırılması açısından önemlidir. Eğitim kurumlarının yaşamlarını sürdürebilmesi tüm çalışanların etkin katılımını gerektirmektedir.

62 Toplam kalite yönetiminde müşteri odaktır.
Klasik yönetim anlayışında standartları oluşturmak ve bunları uygulayan sistemleri kontrol etmek esastır. Ancak toplam kalite yönetimi standardı kabul etmez, sürekli gelişimi, iyileşmeyi amaçlar ve en doğru hizmeti ilk defada sunmayı hedefler.

63 Toplam kalite yönetimi kültürünün ana hedefi verimlilik ve eğitim performansının artırılmasıdır.
Bu yönetim ile bilginin mantıklı süreç içinde beceriye dönüşmesi; verimlilik artışı beklenmektedir.

64 Eğitimde kalite yönetimi için;
Öğrencilerin yeteneklerini ortaya çıkartacak ve geleceğe hazırlayacak etkin bir eğitim programın hedeflenmesi ve bu programın tutarlı olması, Karşılaştırmalı ve rekabetçi sınav sistemine son verilmesi, Ülkenin eğitim sisteminin iyi anlaşılması, Eğitimin ve hizmetin kalitesinin sürekli geliştirilmesi,

65 Sürekli eğitimin sağlanması, Liderliğin yerleştirilmesi,
Açık bir iletişim ortamı oluşturarak eğitim kurumu içindeki korkunun azaltılması, Bölümler arasındaki bariyerlerin kaldırılması, Temel istatistik eğitiminin geniş çapta uygulanması, Çalışanların bilgi, beceri ve yeteneklerini artırmak için eğitim programlarının uygulanması, Çalışmaların üst yönetim tarafından denetlenmesi ve teşvik edilmesi ile herkesin katılımının sağlanması gereklidir.

66 Eğitim; İşin her zaman doğru olarak yapılmasını sağlayan bilgileri ve iyileştirme yollarını verdiği için kalite geliştirmenin anahtarıdır. Çalışanlarına yaptıkları işin gereği olan becerileri kazandırdığı, kişisel iç çatışmalar nedeniyle bireylerin tatminsizliğe ve mutsuzluğa düşmelerini engellediği için kalite açısından önemlidir.

67 Üniversite eğitiminde kalite sorunları;
Uygulama alanındaki meslek standartlarının belirlenmemiş olması, İnsan hataları, kabul edilmeyen davranışlar, güvenilir olmayan koşullardır.

68 Eğitim de bir hizmet üretimidir.
Hizmet kalitesi özellikleri şöyle özetlenebilir. Hizmet bir nesne gibi test ve muayene edilemez. Ancak hizmetin sunumunu ve kalitesini etkileyen fiziksel koşullar test ve muayene edilebilir.

69 Hizmette kullanım ömrü olmaz.
Hizmet anlık ve programlı talebe karşılık verir. Hizmet kalitesinde insan faktörü çok önemli olduğu için personel yönetimi esastır. Hizmeti gerçekleştiren kuruluş personelin tavır, davranış ve bilgi düzeyinin geliştirilmesi için sürekli eğitim programları yapmalıdır.

70 Hizmet sektöründeki kaliteyi etkileyen faktörleri;
Zaman, fiyat ve laboratuvar deneyleri gibi ölçülebilen büyüklükler, Sorunun giderilme derecesi ve hizmetin tatmin derecesi gibi gözlemlenebilen etkiler, Nezaket, dikkat ve güvenirlik gibi gözlemlenebilen davranışlar olmak üzere gruplandırılabilir.

71 Hizmet kalitesi değerlendirilirken, hizmetin en kısa sürede, zamanında, eksiksiz, saygılı biçimde, tutarlı olarak kolay ulaşılabilir, yanlışsız sunulması dikkate alınmalıdır.

72 Eğitimin değerlendirme kriterleri;
Liderlik, Bilgi ve analiz, Stratejik planlama ve uygulama, İnsan kaynakları, Eğitim ve işletme ile ilgili süreçlerin yönetimi, Eğitim kurumu performans sonuçları, Öğrenciye yönelik çalışma ve diğer ilgili kesimlerin tatminidir.

73 Bilgi; elde edilen deneyimlerden bir sonuç çıkartma yeteneğidir.
Yüksek öğrenimdeki öğrencide bilgi, know-how, karar verme ve karakter özellikleri aranır. Bilgi; elde edilen deneyimlerden bir sonuç çıkartma yeteneğidir. Know-how; bilgiden nasıl yararlanacağını gösterir ve eldeki bilgiyi aktif hale getirmektir. Karar verme; neyin daha önemli veya önemsiz olduğunu belirleme yeteneğidir. Karakter; bilgi, know-how ve karar verme yeteneğinin motivasyon ile harmanlanması ile ortaya çıkan olgudur.

74 Yaratıcı insanlar yetiştirmek istiyorsak bürokratik mekanizmanın asık yüzlü şahıslarını değil; yaratıcı, özgür insanları yetiştirmeliyiz. Atatürk’ün deyimiyle “fikri hür, vicdanı hür, irfanı hür nesiller yetiştirmek” görev sorumluluğumuzu bilerek, çağdaş dünyanın yönetim ve insan anlayışını yerleştirme yolunda adımlar atmalıyız.

75 Teşekkür Ederim

76 Kaynaklar Ulusoy F. Türkiye’de Hemşirelik Eğitiminin Tarihsel Süreci. CÜ Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 1998; 2(1):1-8. Ökdem Ş, Abbasoğlu A, Doğan N. Hemşirelik Tarihi, Eğitimi ve Gelişimi. AÜ Dikimevi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Yıllığı, 2000; 1(1):5-12. Birol L. Kızılay Hemşireleri İnsanlık Hizmetinde. Doğuş Matbaası, Ankara, 1975. Dolan J. Goodnow’s History of Nursing. 10th Edition, Saunders Company, Philadelphia, 1958. YOK, Türkiye Sağlık İnsangücü Durum Raporu, Mart, 2008 Erdil F. Cumhuriyet Döneminde Hemşirelik.

77 Kaynaklar Güler A, Eren A. Felsefi Bakış Açısıyla Eğitimde Öğrenci Kavramı. Standart Mart 2002;53-60. Bilginer H. Eğitim Sisteminde Bürokratik Yapı ve Toplam Kalite Yönetimi Açısından Bir Değerlendirme. Standart Temmuz 2002;37-44. Binici H. Standard Mesleki Eğitim. Standart Kasım 2003;87-94. Şişman T. Yüksek Öğretimde Toplam Kalite Yönetimi. Standart Eylül 2002;16-22. Kazan H, Demirel Y, Uslu S. Eğitimde Toplam Kalite Yönetimi ve Genel Ortam Faktörlerinin Yeterliliği Üzerine Bir Araştırma. Standart Kasım 2003;60-68.