 ÜNİTE-4  KOOPERATİFLERİN ÜLKE VE  DÜNYA  EKONOMİLERİNDEKİ ROLÜ.

... konulu sunumlar: " ÜNİTE-4  KOOPERATİFLERİN ÜLKE VE  DÜNYA  EKONOMİLERİNDEKİ ROLÜ."— Sunum transkripti:

1  ÜNİTE-4  KOOPERATİFLERİN ÜLKE VE  DÜNYA  EKONOMİLERİNDEKİ ROLÜ

2 4.1Kooperatiflerle Diğer Şirketler Arasındaki Farklar 4.2Kooperatiflerin Toplumsal kalkınmadaki rolü 4.3Mikro ve Makro ekonomiye katkıları.

3 4.1 Kooperatiflerle Diğer Şirketler Arasındaki Farklar

4  Pek çok ülkede ticaret şirketleri; sermaye şirketi, şahıs şirketi ve kooperatifler olarak üçe ayrılmıştır.  Bu bakımdan her ne kadar ticaret şirketi sayılsa da kooperatiflerin yapısını ve ekonomideki yerini tahlil edebilmek için diğer şirketlerden farklı olan yönlerinin de irdelenmesi gerekmektedir.  Sermaye şirketlerinde ve şahıs şirketlerinde amaç kâr elde etmektedir. Sermaye şirketlerinde kâr olgusu, her bir ortağın koymuş olduğu sermayeyle doğru orantılı olarak yıl sonunda almayı hedeflediği kazançla açıklanır.  Kooperatiflerde ise amaç; her bir ortağın tek başına verdiği hizmetten elde ettiği meslek ve geçimine yönelik gelirinin kooperatif çatısı altında verimli olmasının sağlanması, ortakların verecekleri hizmetler için ihtiyaç duydukları araç,gereçlere tek başlarına ödeyecekleri miktarın kooperatif çatısı altında düşük seviyelere çekilmesi ve bunun gibi ortakların tek başlarına elde ettikleri gelirin ve verdikleri hizmetin yükseltilmesi gibi hususlar ön plana çıkar.

5  Şahıs şirketleri ve sermaye şirketlerinde hedef kitle müşteriler yani şirketin dışındakiler olduğu halde kooperatiflerde hedef kitle ortaklardır. Çünkü kooperatiflerde tabi oldukları mevzuat gereği ortak dışı işlemler sınırlıdır.  Şahıs ve sermaye şirketlerinin olmazsa olmazı sermaye olduğu halde kooperatiflerde ortakların kendisi önemlidir. Dolayısıyla, şirketler sermaye, kooperatifler ise şahıs ortaklığı olarak karşımıza çıkmaktadır.  Şirketlerin sermayesini oluşturan hisse senetleri ile kooperatifin sermayesini oluşturan ortaklık payları farklı özellikler gösterir. Hisse senetleri, alınıp satılabilmeleri sebebiyle hisselerin tek bir elde toplanmasına imkân vermekte ve buna bağlı olarak sermaye şirketi şahıs şirketine veya aile şirketine dönüşebilmektedir.  Kooperatiflerde ortaklık payları alınıp satılamaz ve belirli şartlar haricinde devredilemez. Sermaye şirketlerinde belirli sermaye ve buna bağlı olarak değişik kâr söz konusudur. Kooperatiflerde ise sermaye değişkendir. Her yeni ortak sermayenin artmasını ve çıkan ortak azalmasını sağlar. Anonim şirketlerde hisse senetlerinin değeri şirketin başarısına göre değişmekle birlikte, kooperatiflerde ortaklık payı sabittir.

6 KISACA ÖZETLEMEK GEREKİRSE  1. Amaç Bakımından: Şirketler, sermayeye en fazla kâr temin etmeye çalışırken; kooperatifler, ekonomik fayda sağlamak için ortak ürünlerinin mümkün olan en yüksek fiyatla satılması yanında, ortakların ihtiyaç maddelerinin de ucuz temin ve dağıtımına çalışırlar.  2. Hisse Senetleri Bakımından: Şirketlerde, hisse senetleri borsa­ da serbest olarak satılabilir. Kooperatif ortaklık payları veya ortaklık senetleri ise, serbest piyasada satılmayacağı gibi kooperatif izni olmaksızın payların başkalarına devri de mümkün değildir.  3. Ortakların Durumu Bakımından: Kooperatif ortaklarında, aynı meslek, aynı yerleşim alanı, aynı ihtiyaç sahipleri olması gibi özel durumlar aranır. Şirketlerde ise, böyle durum ve şartların aranması söz konusu olmamaktadır.  4. Sermaye Yapısı Bakımından : Şirkette sermaye sabittir, kanun dışında değiştirilemez. Kooperatiflerde sermaye sınırlı değildir.  5. Yönetim Bakımından: Şirketlerde her hisse bir oydur. Senet arttıkça oy adedi de artar. Kooperatiflerde her ortağın bir oy hakkı vardır. Hissenin çok olması ortağın oy hakkını fazlalaştırmaz.Yönetim seçimle gelir gider.  6. Kâr Dağıtımı Bakımından: Şirketlerde kâr sermayeye dağıtılır. Şirketlerde, en fazla hisse senedine sahip olan ortaklar en fazla kârı alırlar. Kooperatiflerde ise, kâr ortağa dağıtılır. Ortağın bir yılda kooperatifi ile yaptığı alışveriş oranına göre dağıtım yapılır. Ayrıca, ödenmiş sermayeye belirli bir faiz ödenebilir.

7  Bütün sorun, "kalkınmanın merkezine kooperatifleri, insanın yüreğine kooperatifçiliği koyabilmekte...“  Kapitalist kalkınma tipi ve hızı ekolojik dengeleri altüst etmiş, sorumsuzca yapılan bir üretim/tüketim ilişkileriyle dünya bir uçuruma doğru sürüklenmektedir.  Her insan, işadamları ortalaması kadar tüketirse 11,4 dünyaya,insan ABD’li bir vatandaş kadar tüketirse 6,8 dünyaya, Avrupalı bir vatandaş kadar tüketirse 3,4 dünyaya, bir Afrikalı kadar tüketse 0.45 dünyaya gereksinim olduğu hesaplanmaktadır. ( gelir adaletsizliği ) 4.2 Kooperatiflerin Toplumsal Kalkınmadaki Rolü

8   Daha güzel bir dünya kurmak için doğal bir özgecilik bilincini geliştirecek tersi bir işletmecilik/ yönetim biçimi tasarlamak zorunluluğu doğmuştur.  Liberal ütopyaya dayalı geleneksel ticari organizasyonların kalkınma modeli yatırım karının azamileştirilmesine dayandırılmıştır.yatırım  Buna karşıt olarak önerilen kalkınma modelinde, karın azamileştirilmesinden ziyade, daha çok istihdam yaratılması ve daha çok zenginlik üretilmesi araştırılmaktadır. Yatırım karları, istihdam yaratmadan ve mevcut istihdamı korumadan artıyorsa, bu yatırımlar toplum açısından bir anlam taşımazlar.  Yatırımlar yoluyla karın artırılması dinamiğinde iki gerçeklik ayırt edilir : emeğe bağlı yatırımlar, emeğe bağlı olmayan yatırımlar. Emeğe bağlı yatırımların özünde, işyeri sahibi hem yatırımcı ve hem de yönetici konumundadır. İşyeri sahibi, yatırım yaptığı organizasyon içinde çalışır, işçisiyle, müşterisiyle, toplumla sürekli bağlantılıdır;  Emeğe bağlı olmayan yatırımlarda sermaye sahibi, yatırımın konusu ile hiç bağlantısı olmayan bir realiteye sahiptir. O, sektörü ne olursa olsun, salt karını azamileştirmeyi araştırır, yatırımlarını sürekli daha karlı organizasyonlara doğru akacak şekilde finansal sermayenin akıcılığını izleyerek farklı bir işletmecilik/ yöneticilik biçimine doğru gelişimini sürdürür   Gelişen bilim ve teknolojinin, kar motivasyonuna göre çalışan kapitalist işletmeler aracılığı ile üretime uyarlanması önemli çevresel sorunlar yaratmaktadır. Ayrıca kapitalist sistemde insanların karşısına çıkan en önemli ekonomik sorunlar :işsizlik, aşırı fiyat şişkinlikleri, gelir dağılımındaki adaletsizlikler ve gittikçe kötüleşen çevre sorunlarıdır. 

9  Gelişen teknoloji ile birlikte işsizliğin gittikçe arttığı da bir gerçektir. İşsizliğin çözümünde kooperatif girişimler büyük umutlar vaat etmektedirler.kooperatif  Örneğin bir çok gelişmiş ülkelerde“istihdam yaratma kooperatifleri”, bir başka adıyla “üretim kooperatifleri” giderek yaygınlaşmaktadır. Bu kooperatiflerin en gelişmiş örneklerinden biri İspanya’daki ‘Mondragon Kooperatifi’dir. Bunun yanında, coğrafyaya bağlı (özellikle kol gücüne dayalı emek dahil) uluslar arası hareketliliği olmayan üretim faktörlerinin istihdamını en iyi sağlayabilecek girişimlerin kooperatifler olabileceğini ileri süren pek çok bilim insanı bulunmaktadır.  sürdürülebilir ve yerel kalkınmanın en favori işletmelerinin kooperatifler olduğu pek çok kaynakta belirtilmektedir.  Bilim ve teknoloji, üretimi artırmada önemli katkılar sağlarken, bir yandan işsizliğin büyümesine, diğer yandan da çevreye olumsuz etkileri bulunmaktadır. Öte yandan salt kar amacıyla çalışan işletmelerin teknolojiyi kullanarak doğayı aşırı tahrip ettiğine dair pek çok bilgi-belge literatürde paylaşılmaktadır.  Kooperatif girişimler ise, üretimlerini “kar” güdüsüne göre değil, “ortaklarının ihtiyacına göre” planladıklarından, ayrıca yerel kaynakları kullandıklarından daha çevreci girişimlerdir. 

10  Üç yüz yıldır büyüyen ekonomide, gelirlerin büyük bir kısmı tüketilemediğinden küresel düzeyde aşırı bir likit sermaye (finans kapital) birikmiştir. Nitekim 2008 Krizi’nin harcanamayan bu “gelirlerden” ileri geldiğini iddia eden iktisatçılar bulunmaktadır.  Kapitalist sistemde bölüşüm, piyasada oluşan fiyatlar üzerinden otomatik olarak gerçekleşmektedir. Özellikle emek “ücret” olarak payını alırken, toprak, sermaye ve girişimcilik paylarını “rant, faiz ve kar” olarak almaktadırlar.  Kooperatif girişimlerde ise, üretim “ihtiyaca göre” planlandığından bir işletme karı oluşmayacaktır. Kooperatif işletmelerde, alım-satım fazlası olarak meydana gelen “müspet gelir”, “risturn” kuralına göre paylaşılacağından ekonomide harcanamayan, krizlere neden olabilecek bir “gelir ” birikimi olmayacak gelir üretime yönlendirilecek ve toplumun kalkınmasında önemli bir rol alacaktır. 

11 Makro ekonomiMakro ekonomik olarak bakarsak. (nedir makro ekonomi )  ( bilgi amaçlı )  1929 Büyük Dünya Krizi sonunda ortaya çıkmış ve ekonominin genel denge koşullarını irdeleyen bir bilim dalıdır. genel denge  Başlıca ilgi alanları, ulusal gelir ve gelirin adil bir şekilde dağılımı, fiyatlar genel düzeyinde istikrar, istihdam, ekonomik büyüme ve kalkınma, ekonomik dalgalanmalar, vb.. dir.ulusal gelirfiyatlar genel düzeyiistihdam 

12  Dünyada, ekonomilerinde kooperatif işletmelerin yer aldığı 96 ülkede, kooperatif üye sayısı bir milyara ulaşmıştır. Çok uluslu şirketlerden yüzde 20 daha fazla istihdam yaratan kooperatiflerin istihdam ettiği insan sayısı 100 milyonu aşmıştır.  Dünyadaki en büyük 300 kooperatifin yıllık iş hacmi 1,6 trilyon dolar civarında olup dünyanın 9. büyük ekonomisine (İspanya) eşdeğer bir gelir hacmine sahiptirler.  Bu kooperatiflerin yüzde 99’u ekonominin 7 ana sektöründe yoğunlaşmışlardır.  Bunlar tarım-gıda/ormancılık (yüzde 29),  finans kurumları (yüzde 26),  tüketim/ perakende satış (yüzde 22),  sigorta (yüzde 17),  emek/sanayi kooperatifleri (yüzde 2),  sağlık kooperatifleri (yüzde 2),  kamu hizmetleri (yüzde 1) ve diğerleri (yüzde 1).  Kooperatif üyeleri, dünya nüfusunun yüzde 13,8 düzeyini temsil ederken, sermaye şirketlerine doğrudan veya dolaylı ortak sayısı ise 893 milyon olup dünya nüfusunun yüzde 5’i düzeyinde temsil edilmektedirler. Sermaye şirketlerine doğrudan üye olanların sayısı ise, kooperatif üyelerinin 1/3’ü kadardır.( neden )

13 Dünyadaki kooperatif finans kurumlarının toplam aktif miktarı 25 trilyon dolar civarındadır. Kooperatif bankalar, dünyadaki banka şubelerinin yüzde 23’ünü temsil etmekte, 870 milyon üye/müşteriye bankacılık hizmeti sunmakta ve küresel düzeyde 2. bankacılık ağına sahip bulunmaktadırlar. Ticari banka şubelerinin yüzde 26’sı kırsal bölgelerde iken kooperatif bankaların şubelerinin yüzde 45’i kırsal alanlardadır.

14  MİKRO ANLAMDA ULUSAL GELİRİN OLUŞUMUNA KOOPERATİFLERİN KATKISI  Ulusal gelir kavramından daha çok, aksine bir açıklama olmadığı süresince, GSYİH (gayri safi yurt içi hasıla) anlaşılacaktır. GSYİH, ekonominin tüm sektörlerinde (tarım, sanayi, hizmet) bir yılda üretilen nihai mal ve hizmetler toplamıdır.  Bir ölçüde ekonomide toplam arzı temsil eder. Bu arzın oluşmasında, ülkelere ve sektörlere göre değişmekle birlikte kooperatif girişimlerin önemli katkıları vardır.  GSYİH’ya kooperatiflerin katkısı Kenya’da % 45, Yeni Zelanda’da % 22 civarındadır. Örneğin Avrupa’da tarımsal kooperatifler,tarım-gıda endüstrilerinde, UE-25’lerde % 50’sinden fazlasını, ( ve UE-15’lerde % 60’dan fazlasını) temsil etmektedirler. Kooperatif girişimKooperatif girişimler aslında mikro ekonominin ilgi alanı içindedir. Ancak diğer mikro ekonomik birimler gibi, “ne, ne kadar, nasıl, kimin için üretilecek” sorusunun yanıtını ararken, bünyesindeki kaynakları etkili ve tam kullanarak, makro ekonomik dengelerin kurulmasında önemli rol oynar.

15  KOOPERATİFLERİN İSTİHDAMA KATKISI  Ekonominin önemli sorunlarından biri kaynakların tam ve etkili kullanımı sorunudur. İnsan, ekonomide hem bir kaynak, hem de nihai mal ve hizmetlerin kullanıcısıdır. O nedenle insan, ihtiyaçlarını karşılayabilecek mal ve hizmetlerin finansman kaynağını karşılayabilmesi için başta kendi işgücü olmak üzere, sahip olduğu üretim faktörlerini işlendirmek durumundadır.  İstihdam kavramından daha çok işgücünün ekonomik birimlerde çalışması anlaşılır. İşsizlik günümüz dünyasında çok önemli bir sorun olarak toplum içinde yer almaktadır. Bir taraftan teknolojinin gelişmesi, emek yerine ikame edilebilecek yeni alet ve ekipmanın çoğalması, ekonomide “birikmiş finans kapital”in fazlalığı, işsizliğin boyutunu sürekli artırmaktadır. Dünya nüfusunun yarısının geçiminde kooperatiflerin payı vardır. Dünya düzeyinde kooperatiflerin doğrudan istihdam ettiği insan sayısı 100 milyonu aşmaktadır.  37 Avrupa ülkesinde 160 bin civarındaki kooperatiflere 123 milyon insan ortaktır. Bu kooperatifler, 5,4 milyon işçi istihdam etmektedirler. Kooperatiflerin istihdam ettiği işçilerin aktif nüfusa oranı, İtalya’da % 5 ve Fransa’da % 3,5 civarındadır.

16  FİYAT İSTİKRARINA KOOPERATİFLERİN KATKISI  Kooperatif girişimlerin ortaya çıkış nedenlerinin en önemlisi, kurucu üyelerinin ürettiği mal ve hizmetlerin, ve/veya sahip olduğu üretim faktörlerinin (emek,sermaye,vb..) piyasadaki fiyatlarının düşük olması ya da piyasadan satın aldıkları mal ve hizmetlerin pahalı olmasıdır.  O nedenle kooperatif girişimler piyasalara, sattıkları veya piyasadan satın aldıkları mal ve hizmetlerin fiyatlarını kendi lehlerine çevirmek için faaliyetlerini programlarlar. O nedenle kooperatif girişimler, piyasalarda adil fiyat oluşmasının, fakirlikle mücadele edilmesinin en önemli araçlarıdır. Hatta enflasyonla mücadelede en önemli piyasa aracıdır.  Kooperatiflerin etkili olduğu alanlarda, fiyatlar önemli ölçüde istikrar kazanmıştır : Örneğin Hollanda’da tarım sektörü piyasasında kooperatiflerin payı % 83’dür.

17  SONUÇ OLARAK; SONUÇ OLARAK; Kooperatiflerin Mikro Ve Makro anlamda DünyaKooperatiflerin Mikro Ve Makro anlamda Dünya, ekonomilerine büyük katkısı bulunmaktadır. K ooperatif işletmelerin yer aldığı 96 ülkede, kooperatif üye sayısı 1(bir) milyara ulaşmıştır. Çok uluslu şirketlerden % 20 daha fazla istihdam yaratan kooperatiflerin istihdam ettiği insan sayısı 100 milyonu aşmıştır.  Dünyadaki en büyük 300 kooperatifin yıllık iş hacmi 1,6 trilyon ABD doları civarında olup dünyanın 9. büyük ekonomisine(İspanya) eşdeğer bir iş hacmine sahiptirler.  Bu kooperatiflerin % 99’u ekonominin 7 ana sektöründe yoğunlaşmışlardır.  Bunlar : Tarım-gıda/ormancılık (% 29), Finans kurumları ( % 26), Tüketim/ perakende satış (% 22), Sigorta (% 17), Emek/Sanayi Kooperatifleri (% 2), sağlık kooperatifleri (% 2), kamu hizmetleri (% 1) ve diğerleri (% 1).  Kooperatif üyeleri, dünya nüfusunun % 13,8 düzeyini temsil ederken, sermaye şirketlerine doğrudan veya dolaylı ortak sayısı ise dünya nüfusunun % 5’i düzeyinde temsil edilmektedirler. Sermaye şirketlerine doğrudan üye olanların sayısı ise, kooperatif üyelerinin 1/3’ü kadardır.  Dünyadaki kooperatif finans kurumlarının toplam aktif miktarı 25 trilyon Dolar civarındadır. Kooperatif bankalar, dünyadaki banka şubelerinin % 23’ünü temsil etmekte, 870 milyon üye/müşteriye bankacılık hizmeti sunmakta ve küresel düzeyde 2. bankacılık ağına sahip bulunmaktadırlar.  Ticari banka şubelerinin %26’sı kırsal bölgelerde iken kooperatif bankaların şubelerinin % 45’i kırsal alanlardadır.

18  Kooperatif üye sayısının ülke nüfuslarına oranı bakımından ilginç ülkeler bulunmaktadır.  Kooperatife katılım oranı olarak bilinen ve ülkelere göre kooperatifçiliğin gelişme düzeyi göstergesi kabul edilen bu oran bazı ülkelerde şöyledir: İrlanda yüzde 70, Finlandiya yüzde 60, Avusturya yüzde 58 ve Singapur yüzde 50. Türkiye’de bu oran yüzde 10 civarındadır.