Ergonomi. Ergonomi; insan kullanımına yönelik tasarım, çalışma ve yaşama koşullarının optimal hale getirilmesi çalışmalarının tümüdür. İNSAN FAKTÖRLERİ.

... konulu sunumlar: "Ergonomi. Ergonomi; insan kullanımına yönelik tasarım, çalışma ve yaşama koşullarının optimal hale getirilmesi çalışmalarının tümüdür. İNSAN FAKTÖRLERİ."— Sunum transkripti:

1 Ergonomi

2 Ergonomi; insan kullanımına yönelik tasarım, çalışma ve yaşama koşullarının optimal hale getirilmesi çalışmalarının tümüdür. İNSAN FAKTÖRLERİ Yunancada; “Ergon= Çalışma, Nomikos = Yasa” Ergonomi= Çalışma yasası (Kuralları)

3 Ergonomi biliminin amaçları: 1. İnsanlar tarafından kullanılan araç gereç ve düzeneklerin kullanım etkinliğinin artırılması 2. Günlük hayatta karşılaşılan insan kullanımına ve etkileşimine açık olan her şeyin insana uygun tasarımıyla: a. İnsan performansının artması b. İnsan güvenliğinin sağlanması c. İnsan sağlığının korunması ve iyileştirilmesi d. İnsan mutluluğunun ve doyumunun sağlanması amaçlanır.

4 Kullanıcıya uygun olmalı Kullanımı kolay olmalı Rahatlığı arttırmalı Performansı arttırmalı Hız Sağlığı korumalı ERGONOMİK TASARIM Güvenlik Doğruluk, kesinlik, hassasiyet

5 Üretim sistemleri tasarımlarında ve işletiminde ergonomik faktörler dikkate alınmazsa;  Verim azalır  Kayıp zamanlar artar  Devamsızlıklar ve işten ayrılmalar artar  İşle ilgili hatalar artar  İş kalitesi düşer  Çalışanların fiziksel ve psikolojik sorunları artar  İş kazaları – Meslek Hastalıkları artar

6 Ergonomi stresi azaltma sanatıdır.

7 Statik Çalışma Anında Vücutta Meydana Gelebilen Arızalar Statik Çalışmaya ÖrneklerMeydana Gelen Şikayetler Sürekli ayakta durmaAyak ve bacak ağrıları, varisler Aralıksız sandalyede oturmaSırt ve boyun ağrıları Oturma yerinin arkalığının yüksek olması durumu Diz, alt ve üst baldır, ayak ağrıları Öne doğru eğilme halindeOmurlar arası ağrılar ve omuz deformasyonu Yana doğru omuz hareketli çalışmaOmuz ve üst kol ağrıları Başı devamlı olarak aşırı derecede öne eğimli çalışma Sırt, boyun ağrıları, boyun omurlarında aşınma Herhangi araç ve gerecin uygun olmayan şekillerde tutulması Parmak, bilek ağrıları ve mafsal iltihapları

8 Birikimsel zedelenme hastalıkları İş kaybı İşten kalma AĞIR, TEKRARLANAN ya da SÜREKLİ GÜÇ HARCAMASI gerektiren iş aktivitelerinin yol açtığı, ağırlaştırdığı kas iskelet sistemi hastalıklarıdır. Tendonlar, Tendon kılıfları, İlişkili kaslar ve kemikler El, bilek, dirsek, omuz, Boyun, bel ve sırtı ilgilendiren hastalıklardır.

9 Ergonomi 3 ana bölümde incelenir: 1.Fiziksel Ergonomi (İnsanların anatomik, antropometrik, fizyolojik ve biyomekanik karakteristikleriyle ligilenir) 2.Algısal-Bilişsel Ergonomi (Cognitive- Ergonomi) (Asıl çalışma alanı gösterge dizaynıdır. Hata olasılığını en aza indirmek hedeflenir. Kumanda, kontrol düğmeleri, uyarı zilleri, sinyaller, joystickler, direksiyon ve araç-uçak göstergeleri Örnek: Hava trafik kontrolü) 3.Örgütsel Ergonomi ( İnsanları ve işi en iyi etkiyi sağlayacak şekilde örgütler konuları: iletişim, ekip kaynak yönetimi, iş tasarımı, çalışma saatlerinin belirlenmesi, toplum ergonomisi, uyumlu çalışma, sanal örgütler, kalite yönetimi)

10 Temel ergonomi hedefleri: 1.Fiziksel yönetim 2.Beceri yönetimi 3.Risk yönetimi 4.Zaman yönetimi

11 Ergonomide dikkat edilmesi gereken faktörler: 1.Fiziksel Faktörler (çevre koşulları: aydınlatma, gürültü, ısıtma …) 2.Biyolojik Faktörler (vücut boyutları, vücut yetenekleri, fizyolojik süreçler) 3.Psikolojik Faktörler (mental iş yükü, bilgi işleme, eğitim güdülenme) 4.İş etmenleri (iş gereksinimleri (zaman hız vb.), iş tasarımı) 5.Örgütsel Faktörler (örgüt tipi, yönetim biçimleri)

12 Ergonomik Tasarımlar 1.İnsan için tasarım Çalışma istasyonu tasarım, Bilgi, beceri ve eğitim gereksinimleri, Çevre, Görev tasarımı, Görev desteği, Sağlık ve güvenlik konuları, Yaşlı işçiler vb. 2.Ekipler, çalışma grubu için tasarım İş tasarımı, Genel sistem ve durum modelleri, Ekip çalışması ile ilgili örgütsel öngörüler, Ekipler için teknik kaynaklar, Ödüllendirme yapısı vb. 3.Örgütsel tasarım Global çalışma, kurala bağlı süreçler, Sorumluluk, otorite ve katılım, Yetenekleri geliştirme ve örgütsel öğrenme vb.

13 ERGONOMİYİ OLUŞTURAN BAŞLICA BİLİMLER Antropometri Fizyoloji ve Biyomekaniktir. Diğer katkıda bulunan bilimler: Fizyoloji, biyoloji Fizik Psikoloji Enformasyon bilimleri İstatistik İşletme yöntemleri Tasarım Yönetim İş psikolojisi Sosyoloji Mühendislik sistemleri

14 Antropometri İnsan vücut ölçülerinin istatistiksel karakteristikleri ile ilgilenir. Antropometrik veriler elbise mobilya, makine, el aletleri ve tezgah dizaynı için çok önemli bilgiler sağlar.

15 Antropometri

16 ANROPOMETRİK VERİLERDEN YARARLANILMAZ İSE: KAS İSKELET SİSTEMİ BOZUKLUKLARI, YORGUNLUK.... SORUNLARI ORTAYA ÇIKAR.

17 İş Fizyolojisi: İşin gerekliliklerine kas iskelet sisteminin, solunum sisteminin ve Kalp-damar sisteminin yanıtı ne olacaktır? sorusuyla ilgilenir.

18 Biyomekanik: İnsan dokularının özellikleri ve mekanik streslere dokuların yanıtı ne olacaktır? sorusuyla ilgilenir. Makinede çalışan kişilerin olası zararlardan korunması için kask, eldiven maske vb. koruyucu ekipman üretimi biyomekanik desteğiyle başarılabilir Kronik ya da kümulatif bozuklukların oluşmaması için önlem almayı sağlar.

19 İdeal oturma pozisyonu: Kalça, diz ve bilek açıları 90 ° daha fazla olmalı Beden açısı 30 ° den fazla olmamalı Üst kol yere 20 ° aşı yapmalı Dirsek açısı 90° ila 120° olmalı Önkol yere 20 °- paralel durmalı Ön kol desteği olmalı Baş omurganın devamıdır. Bilek önkolun devamıdır.

20 İş istasyonu tasarımında akla ilk gelen temel düzenlemeler; oturak, ekran ve masa üzerinde yoğunlaşmıştır. Bununla ilgili dünyanın pek çok yerinde kurulmuş enstitülerde standartlar oluşturulmuştur. Çalışma masasının düzenlenmesi sırasında uyulması gerekli standartlar şunlardır: Masa yüksekliği: 58.4 - 73.6 cm Ekrana bakış mesafesi: 40.6 - 73.1 cm. Masa kalınlığı: 2.5 cm Çalışma alanı genişliği: En az 71.3 cm. Bilgisayar ve döküman için ek alan gereklidir. Göz - Ekran ilişkisi: Ekranın tepe noktası göz hizasında olmalıdır. Bakış açısı: 15 - 30 derece Sandalye oturma genişliği (en az): 51.0 cm. Diz-masa mesafesi (en az): 38.1 cm

21 Ergonomik iyileştirme SONRA ÖNCE Ergonomi stresi azaltma sanatıdır.

22 İşyerinde Yorgunluk Yorgunluğun işaretleri hem objektif hem de sübjektif karakterlidir. En önemli yorgunluk işaretleri şunlardır: Subjektif yorgunluk, uyku hali, işten kaçış duygusu algılamaları Kolay düşünememe Dikkatin azalması Algılama hızının düşmesi Bedensel ve mental faaliyetlerde performans düşüşü. 22

23 İş Molaları İşbilimimde mola; bir vardiya süresi içerisinde işe ilişkin faaliyetlerin durdurulduğu zaman dilimi şeklinde tanımlanır. 23

24 Mola Türleri 24 İşyerlerinde, yapılan işlerin türüne ve ağırlığına göre, yeteri kadar sıklıkta ve uzunlukta mola süreleri bilimsel olarak tespit edilmeli ve uygulanmalıdır. MOLALAR; Organize edilebilen molalar; işyeri tarafından belirlenmiş ve uygulanmaya konulmuştur. Organize edilemeyen molalar ikiye ayrılır. Keyfi Molaları: Dinlenme amacıyla, işçi tarafından keyfi olarak iş arasına sokulmuş molalardır. Kural olarak, uzun sürmez. Fakat ağır işlerde sıkça görülür. Gizli Molalar: Çalışan kişi, yaptığı işten yorulduğu için, daha önemsiz 2. dereceden bir işle uğraşarak yorgunluğunu gidermeye çalışır. Kısaca çalışmayıp çalışıyor görünmekle aslında, gizli bir mola süresi meydana getirmektedir.

25 Mola Ne Zaman Verilmelidir? Mola düzenlemelerinde dikkate alınması gereken kurallar: 1. Molanın ilk bölümünün dinlendirme değeri en büyüktür. Bu nedenle kısa molalar tercih edilmelidir. 2. Vardiya süresi uzadıkça kısa molaların sıklığı ve süresi artırılmalıdır. 3. Molaların sıklığı bedensel ve zihinsel çalışmanın ağırlığına bağlıdır. Çok ağır işlerde birkaç dakikalık çalışmadan sonra da mola vermek gerekebilir. 4. Aşırı sıcak ve gürültüden dinlenme molaları eğer mola bu ortamın dışında değerlendirilebiliyorsa yararlıdır. 5. Molada başka bir yan iş yapılırsa, molanın değeri kaybolur. 25

26 1-İnsan ve çevre etkileşiminin bilimsel olarak incelenmesi 2-Elde edilen sonuçların tasarım ve uygulamalar için kullanılması ÖZETLE- Ergonomik çalışmaların 2 boyutu vardır

27 Sistemler;  Antropometrik ölçülere  Anatomik – Fizyolojik özelliklere  Yeteneklere – Becerilere  Kendisini geliştirmeye  Yanlışı telafi etmeye uygun olmalıdır ÖZETLE- Ergonomik tasarımlarda göz önüne alınacak hususlar;

28  İnsanın meslek hastalığı ve iş kazası riski en az olmalı  Zorlanma düzeyi mesai boyunca sürdürülebilir olmalı  Tehlike sinyallerinin özel bir ayırdedilebilirliği olmalı  Sinyaller; Kolay algılanabilir, anlaşılabilir ve yorumlanabilir olmalı  Birbirleri ile ilgili kumanda elemanları birbirlerine yakın olmalı  Sistem içindeki nesneleri tutma ve taşımak kolay olmalı  Tehlike anında hızla yer değiştirmek olanaklı olmalı  Çevre koşulları ergonomik sınırlar içinde olmalı  Yapılan iş tekdüze olmamalı  Sosyal ve kişisel gereksinimleri karşılamalı ÖZETLE-Ergonomik tasarımlarda göz önüne alınacak hususlar;