Kooperatifler, Karşılıklı yardımlaşma esasına göre kurulmuş sistemlerdir. Mali güçleri belirli bir işi ve hizmeti yerine getirmeye yetmeyen kişilerin güçlerini.

... konulu sunumlar: "Kooperatifler, Karşılıklı yardımlaşma esasına göre kurulmuş sistemlerdir. Mali güçleri belirli bir işi ve hizmeti yerine getirmeye yetmeyen kişilerin güçlerini."— Sunum transkripti:

1 Kooperatifler, Karşılıklı yardımlaşma esasına göre kurulmuş sistemlerdir. Mali güçleri belirli bir işi ve hizmeti yerine getirmeye yetmeyen kişilerin güçlerini bir kurum altında birleştirerek bu hedeflerinin gerçekleştirmesini sağlayan sistemlerdir. Piyasa mekanizması içinde kooperatifler, bazı mal ve hizmetlerin sunumunda ortaklarının pazarlık gücünü arttırmada, sermaye birikimini sürekli kılarak (ve sermayeyi sosyalleştirerek) ekonomik büyümeye katkıda bulunmada, "üretim ve bölüşüm" sürecini birbirleriyle ilişkilendirerek ekonomik tıkanıklığı aşmada, pazarlık gücünü toplulaştırarak dev firmalar karşısında rekabeti korumada ve piyasaların yapısını ve işlemesini düzenlemede önemli görevleri yerine getiren kuruluşlardır.

2 Kooperatiflerin Sınıflandırılması Kooperatiflerin kuruluş amaçları birbirinden farklı olduğundan çeşitleri de bir hayli fazladır. Kooperatifleri tabi olduğu mevzuata göre sınıflandırmak mümkün olmakla birlikte en uygun sade ve anlaşılabilir sınıflandırma, faaliyet alanıyla irtibatlı sektör bazında yapılacak sınıflandırmadır. Bu çerçevede kooperatifler: 1- Tarım Kooperatifleri, 2- Tarım dışı kooperatifler 3- Finansal amaçlı Kooperatifler olarak temel üç grupda incelemek daha kolay anlaşılacaktır.

3 1- Tarım Kooperatifleri, Günümüzde tarımsal piyasalarda güç sahibi olmak, üretimin çokluğuyla değil, ona dayanan örgütlerle sağlanabilmektedir. Üreticilerin, ürettikleri ürünlere hak ettikleri değeri elde edebilmeleri için, tarımı görüp gözeten, bir merkezden tutarlı stratejiler üreten ve bunu uygulama gücüne sahip bölgesel bir yapı etrafında organize olmaları gereklidir. Dağınık bir yapıda farklı stratejiler izleyerek bireysel yapılan üretim faaliyetleri sorunların çözümünde yetersiz kalmakta, oysa planlı ve organize örgüt gücünden faydalanarak bireysel olarak çözülemeyen sorunlar kolaylıkla aşılabilmektedir.

4 Tarımsal kooperatiflerin temel amacı; ortaklarının, tarımsal üretim için ihtiyaç duydukları tohum, gübre, zirai ilaç, zirai araç gibi materyallerin en iyi piyasa fiyatından en iyi şartlarda tedariki ve ortaklarının ürettikleri malların saklanması ve pazarlanmasıdır. Ayrıca, tarımsal kooperatifler, ortaklarının ihtiyaç duydukları zirai bilgilerin sağlanması ve ortaklarının teknoloji, tohum ve ilaçlardaki son gelişmelerden haberdar edilmelerini işlevini de yerine getirerek; üretimin, veriminin ve kalitesinin artmasına katkıda bulunur. Bu amaçlarla kurulan tarımsal kooperatifler, uygulamada yine amaçlar doğrultusunda kendi içinde; tarımsal kalkınma kooperatifleri, tarım kredi kooperatifleri, tarım satış kooperatifleri, sulama kooperatifleri, su ürünleri kooperatifleri ve pancar ekicileri kooperatifleri olarak çeşitlendirilmiştir.

5 Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri, ortaklarının; her türlü bitkisel, hayvancılık, ormancılık konularındaki üretimini geliştirmek, ihtiyaçlarını temin ve tedarik etmek, ekonomik ve sosyal yönden gelişmelerine yardımcı olmak, iş sahası ihtiyacını karşılamak, ekonomik gücünü arttırmak için tabi kaynaklardan faydalandırmak işlevlerinin yanı sıra el ve ev sanatları ile tarımsal sanayinin gelişmesini sağlayıcı tedbirler almak gibi amaçları gerçekleştirmek için faaliyette bulunur.

6 Tarım Kredi Kooperatifleri, ortaklarına; tarımsal üretimde kullanılmak üzere uygun maliyetlerle ve şartlarla yeterli kredi sağlamaktır. Bu kooperatiflerin ortakları genelde küçük çiftçiler olup, kooperatif ortağı çiftçilerin kredi ihtiyaçları bu kooperatifler aracılığıyla giderilmektedir.

7 Tarım Kredi Kooperatifleri, amaçları Faiz haddini düşürmek Küçük çiftçilerin kolay kredi almalarını sağlamak Üyelerine kredi konusunda tavsiyelerde bulunmak Mevduat Toplamak

8 Tarım Satış Kooperatifleri, ortakları olan çiftçilerin ürünlerini iç ve dış pazarlarda değerlendirerek; piyasa fiyatından satışını amaçlar. Zaten, çiftçilerin, özellikle de küçük çiftçilerin ürünlerini tek başlarına pazarlama imkanları ve yetenekleri olmadığından pazarlama aşaması küçük çiftçiler için önemli bir problemdir. Nitekim, tarım satış kooperatifleri aracılığı ile üretici-tüketici hattındaki el değiştirmeler azaltılmakta ve 2 hem üretici hem de tüketici açısından fiyat istikrarı sağlanmaktadır.

9 Sulama Kooperatifleri, kurak ve yeterli su kaynağı olmayan yerlerde zirai sulama tesislerini kurarak tarımda verimin arttırılması için büyük ihtiyaç olan su problemini çözmeyi amaçlar. Bu amaçla çiftçilerin kullanacağı su miktarını ve sırasını düzenlemektedirler. Ayrıca, sulama kooperatifleri, kurulmuş olan sulama tesislerinin bakımını yapma görevini de üstlenmektedir.

10 Su Ürünleri Kooperatifleri, her türlü su ürünlerinin üretimi, işlenmesi, depolanması ve pazarlanması konularında ortaklarına hizmet vermek ve ortaklarının ihtiyacı olan av araç gereçlerini ve donatımlarını temin etmek amacıyla kurulmakta ve faaliyet göstermektedirler.

11 GENEL OLARAK ÖZETLENDİĞİNDE; Tarımda her türlü verimliliği artırıcı tedbirleri almak, b) Bitki, hayvan, orman, su, arıcılık, meyvecilik, bağcılık, sebzecilik, çiçekçilik, ve diğer ürünlerin rantabl bir yetiştirilmesi ile ilgili her türlü teknik faaliyetlerde bulunmak, c) Ortakların her türlü ürün ve mamullerinin kalitesini yükseltecek tedbirleri almak, hastalık ve haşerelerle mücadele etmek, d) Ortakların üretimle ilgili araç, gereç, ve diğer tarımsal ihtiyaçlarını temin etmek, e) Bitkisel ve hayvansal mahsullerin değerlendirme, işletme, muhafaza ve pazarlama ile ilgili her türlü fonksiyonlarını yerine getirmek için gerekli çalışmaları yapmak ve yaptırmak, f) Tabii kaynaklardan faydalanmak, el, ev ve küçük sanatlarla ilgili muhtelif çalışmalarda bulunmak ve bunların pazarlanmasını sağlamak g) Ortakların finansman ihtiyaçlarının karşılanmasına yardımcı h, i)Bina arazi, arsa vb. alım satım ile kooperatifin mülkiyeti ve tasarrufunda bulunan makine alet ve malzemeyi kira karşılığında her türlü tarımsal işlerde kullandırmak, bunların bakım ve onarımını sağlamak,

12 Ekonomik yararları: üretim ve gelirde artış arz kontrolü – ürün ve girdi piyasalarının düzenlenmesi Sosyal yararları: – Kırsal kesimde gelir farklılıklarını azaltmak, – Üreticiler arası dayanışma sağlamak – İşgücü verimliliğini yükseltmek – Devletten hibe, kredi, teknik yardım elde etmek – Kamuoyu oluşturmak

13 Tarımsal amaçlı kooperatif çeşitlerinin ortak amacı; tarımsal üretimin miktar, kalite ve verimliliğinin artırılması ve toplu tedarikle sağlanacak maliyet minimizasyonu ile ortakların kazançlarını maksimize ederek, refah düzeylerini yükseltmektir. Tarımsal kooperatifler kırsalda kurulduğundan ve ekonomik kalkınmanın itici gücü tarımsal üretimdir kabulünden hareketle; ekonomik kalkınmayı kırsaldan başlatmada, tarımla başlatmada, tarımsal amaçlı kooperatiflerin yeri ve öneminin yadsınamaz olduğunu bir kere daha hatırlatarak ve hatırlayarak özelde tarımsal kooperatifçiliğe ve genelde kooperatifçiliğe bakışı ve kooperatif algısını bir kez daha önemini belirtmek isterim.

14 Dünyada tarımsal kooperatif örnekleri İspanya'da zeytinyağının yüzde 70'i kooperatifler tarafından üretilmekte ve pazarlamaktadır. Hollanda'da üretilen sütün yüzde 97'si, çiçek üretimi ve pazarlamasının yüzde 95'ini kooperatifler gerçekleştiriyor. Almanya'da süt üretimi ve pazarlamasının yüzde 76’sı, hububatın yüzde 70'ini, yaş meyve ve sebzenin yüzde 60'ını ve tüm tarım ürünlerinin yüzde 55'ini kooperatifler üretip pazarlamaktadır.

15 Tarım dışı kooperatifler Tarım dışı kooperatifler ortaklarının ihtiyaçlarını karşılamak ve dayanışmayı sağlamak amacıyla kurulan kooperatiflerdir. Bu kooperatifler ortaklarının küçük tasarrufları ve devletten alınan kredi olanaklarıyla onların ihtiyaçlarını kolay yoldan ve daha ucuza karşılamaya çalışır.

16 Kadın Girişimi Üretim ve İşletme Kooperatifleri Bu kooperatiflerin ortaklarının tamamı veya büyük çoğunluğu kadındır. Konusu ile ilgili olarak belediyeler gibi tüzel kişiler de bu kooperatiflere ortak olabilmektedir. Ortaklarının ekonomik, sosyal ve kültürel ihtiyaçları ile ekonomik faaliyetleri kapsamında yer alan mal ve hizmet üretimi ile bunların pazarlanmasına yönelik ihtiyaçlarını karşılamak, girişimlerini desteklemek, üretim becerilerini geliştirmek, böylece ortaklarının ekonomik menfaatlerini koruyarak sağlıklı ve gelişmiş bir çevrede yaşamalarını sağlamak amacıyla kurulurlar.

17 Üretim ve Pazarlama Kooperatifleri Ortağı olan kişilerin mal ve hizmet üretimine yönelik ihtiyaçlarını karşılamak ve ortaklarının ürettiği mal ve hizmetleri pazarlamak amacıyla kurulurlar. Turizm Geliştirme Kooperatifleri Doğal, tarihi arkeolojik ve kültürel turizm değerleri ile diğer turizm potansiyelinin gelişmesine yardımcı olmak ve ortaklarının turizm ile ilgili ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla kurulurlar. Genellikle turizm sektöründe faaliyet gösteren işletme sahiplerinin bir araya gelerek kurdukları bu kooperatifler, turistlik yerlerde faaliyet gösteren ortaklarının kendilerini iç ve dış pazarda en iyi şekilde tanıtmaları ve pazarlamalarına yardımcı olur.

18 Tüketim kooperatifleri nedir? Tüketim kooperatifi, bir yardımlaşma derneği değildir. Tüketiciler, kendilerine bir ekonomik yarar sağlamak için bir tüketim kooperatifi kurmaktadırlar. Bu yararı kooperatife yatırmış oldukları sermayeye fazla kâr alarak değil, gereksinim duydukları tüketim maddelerini kooperatifleri aracılığıyla daha ucuza almak suretiyle sağlarlar. Örneğin ortaklarının ihtiyacı olan şekeri çuval olarak toptancıdan satın alarak, ortaklarının şeker ihtiyaçlarını market fiyatının altında bir fiyatla karşılar.

19 ( Consumers’ cooperatives) Üreticiden veya toptancıdan satın aldığı mallarla ortaklarının belirli tüketim maddeleri ihtiyaçlarını ucuz fiyatlardan karşılamaya yönelik faaliyetlerde bulunan kooperatiflerdir. Bu sayede bazı aracı ve komisyoncuları devreden çıkarttıkları için üyelerine uygun fiyatlardan mal satabilmektedirler. Kooperatifler esas olarak kar amacı gütmeyen, ortaklara hizmeti ön planda tutan kuruluşlardır. Örnek-Tofaş indirim koop

20 2) Konut Kooperatifleri İnsanların zorunlu ihtiyaçları arasında yer alan barınma ihtiyacının karşılanması amacıyla kurulan bu tür kooperatifler, özelliklede dar ve orta gelirli ailelerin konut sahibi olmasında aktif rol oynar. Bu tür kooperatifler sayesinde kişilerin küçük birikimleri bir araya getirilip, gerekli durumlarda banka kredilerinden de yararlanılarak, üyelerin konut ihtiyaçları karşılanır.

21 Uygulamada, Kredi ve Kefalet Kooperatifleri; küçük işletmelerin, esnaf ve sanatkârın finansman kuruluşundan kredi kullanabilmeleri için kredilere karşılık Bankaya kefalet vermekte ve kredi kuruluşuna garanti sağlanmaktadır. Kredinin vadesinde ödenmemesi halinde kredi taksit tutarı faiziyle birlikte Bankaca doğrudan kefil olan kooperatifin Bankadaki blokeli hesaplarından kesilmektedir. Böylece, küçük işletme doğrudan kredi kullanmak yerine kooperatifi kefil yaparak olumsuz sicil almaktan korunmakta ve krediye yeniden erişimde en önemli engel olan kredi olumsuz sicil listesine diğer bir deyişle kara listeye girmemektedir. Kredi kefalet kooperatifleri küçük işletmenin krediye erişimindeki engelleri kaldırmakta, faiz indirimli kredilere ulaşmasını sağlamaktadır.

22 Eğitim Kooperatifçiliği Eğitim Kooperatiflerinin amaç ve faaliyet konuları Kooperatifin amacı; Ortakları ile diğer özel ve tüzel kişilerin eğitim-öğretim ve araştırma gereksinimlerini karşılamak için özel eğitim yasalarına uygun olarak her derecede ve türde özel eğitim kurumları açmak, işletmek, araştırma ve incelemelere imkân sağlamaktır. B- Bugüne kadar kurulan örnekleri hakkında bilgi Bu güne kadar “Eğitim Kooperatifleri” iki değişik şekilde kurulmaktadır. -Üniversite veya Yüksek Okul bünyesinde kurulanlar (Kurucu ortaklar genelde akademisyenlerden oluşmaktadır): Bunlar üniversitelerin kantin, misafirhane, otopark gibi tesislerini işletmektedirler. Yine bu şekilde kurulan bir kısım eğitim kooperatifleri de kurs işletmeciliği yapmaktadır. -Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı ve medeni hakları kullanma ehliyetine sahip gerçek kişi ya da kooperatifin amacına uygun faaliyet konusu bulunan kamu veya özel hukuk tüzel kişiler tarafından kurulanlar: Bu çerçevede Bursa ve İzmir’de kurulu bulunan “Eğitim Kooperatifleri”nin okulları bulunmaktadır. Bunlardan, Bursa Eğitim Kooperatifinin, anaokul, ilkokul, ortaokul, orta ve yüksek öğretim yurdu ile bir de kültür merkezi; İzmir Eğitim Kooperatifinin de ilkokul ve ortaokulu bulunmaktadır. Her iki örnek için de kurulmuş ve başarılı şekilde hizmet veren 20’nin üzerinde kooperatif bulunmaktadır.

23 İşçi Kooperatifleri İşçi kooperatifi modeli işçilerin girişimciliğini üstlendiği, yönetiminde etkin olduğu sanayi üretimine yönelik bir kooperatiftir. Yöresel ekonomik gücün sağlanması için yerel sanayinin kurularak geliştirilmesine ve yörede istihdam imkânlarının artırılarak işsizliğin önlenmesine hizmet eden bir modeldir. Yatırıma ilgi gösterilmeyen alanlarda işçilerin katılımı ile ortaya çıkan bir sanayileşme hareketidir. Büyük sanayi yatırımlarının da işçiler tarafından kurulup yönetileceğini ortaya koyan ortak işçilerin patron haline geldiği bir uygulamadır. Model gerçekte üretim ve ekonomik gücü ile gelişmekte olan birçok ülkelerin geri kalmış bölgelerinde yetenekli insanları için bir iş yaratma ve yöresel kalkınmada öncü olacak bir modeldir. Model İngiltere ve Amerika başta olmak üzere birçok ülkede kullanılmaya başlamıştır. Model gelişmiş ülkeler ve yörelerden çok geri kalmış yörelerin ihtiyaç duyduğu ekonomik sorunlardan çıkış aracıdır. ( Örnek Mondragon kooperatifi )

24 Finansal Kooperatifler Ekonomik yönden zayıf olanların birleşmelerinden ve dayanışmalarından doğan güçle ortak amaçlarına ulaşmak ekonomik ve sosyal güçlüklerini yenebilmek veya varlıklarını ve birliklerini sürdürebilmek için oluşturdukları örgütlerin ortaklarına ödünç vermek düşük faiz ile borçlandırmak suretiyle ortaklarına kolaylıklar sağlayan kooperatiflerdir.

25 Dayanışma Yardımlaşma Kooperatifleri Üyelerinden mevduat kabul eden, onlara kredi veren, kâr amacı gütmeyen, kooperatiflerdir. Mevduat sahiplerinin mülkiyetindedirler ve onlar tarafından işletilirler. En önemli özellikleri ortaklarına düşük faizli kredi vermektedirler. Örnek –Güvenlik mensupları derneği kooperatifi Öğretmenler tasarruf ve dayanışma kooperatifi DAÜ çalışanları kooperatifi

26 Esnaf ve Sanatkarlar Kredi ve Kefalet Kooperatifleri: Küçük esnaf ve sanatkarlar, maddi güvence verememeleri nedeniyle, ticaret bankalarından doğrudan kredi alamazlar. Esnaf ve sanatkarlar kredi ve kefalet kooperatifinin amacı, esnaf ve sanatkarların gereksinim duydukları ve tek başlarına sağlayamadıkları kredileri, bankaya kefil olmak suretiyle, esnaf ve sanatkarlara sağlamaktır.

27 Sigorta Kooperatifleri, Kooperatif sigortacılığında, sigorta yaptıran kişiler, kooperatifin sahibi konumunda olurlar ve sistem karşılıklı ortaklık esasına dayanmaktadır. Bu şekilde insanlar sigorta işlerini, sahibi oldukları sigorta kooperatiflerine yaptırmış olmaktadır. Sigorta süresi boyunca bu insanlar kooperatif ortağı olurlar ve ortaklık payı alırlar.

28 Sonuç Olarak; Örneklerden de görüldüğü üzere Kooperatiflerin türü ne olursa olsun, merkezinde insan vardır. Dayanışma ve yardımlaşma vardır. Ortaklarının hayatlarını en üst refah seviyesine yükselme çabası vardır. Dayanışma ile tüm ortakların yaşam standartlarını yükseltmek vardır. Kooperatifler ülkedeki yasalara ters düşmemek kaydı ile toplumun ihtiyaç duyduğu her noktada kurulabilir. Kurulması kolay olan kooperatifleri yaşatmak serbest piyasa ekonomisinde rekabet edilebilebilirliğini sağlamak ortaklarına hizmetlerini aksatmadan sunmak kendini geliştirmek son derece önemlidir. Bu yüzden kooperatif kuruluş aşamasında amaçlarını objektif olarak belirlemeli ve belirlediği hedeflere ulaşmak için sabırla çalışmalı, hedefler için ortaklarını bilgilendirmeli ve inandırmalıdır. Ayrıca iyi bir yönetimde kooperatiflerin ayakta kalmaları için en önemli şartlardan birisidir.

29 Sınıflandırma Tablosu TARIMSAL KOOPERATİFLERTARIM DIŞI KOOPERATİFLER Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri,Tüketim Kooperatifleri Tarım Kredi Kooperatifleri ( finansal koop olarak da anılabilir )Konut Kooperatifleri Tarım SatışEğitim Kooperatifleri Sulama KooperatifleriKüçük sanat Kooperatifleri Su ürünleri KooperatifleriEcza Kooperatifleri Taşıma Kooperatifleri Küçük Sanayi Sitesi Yapı Kooperatifleri Üretim ve Pazarlama Kooperatifleri Kadın Girişim Üretim ve pazarlama Koop FİNANSAL AMAÇLI KOOPERATİFLER Dayanışma Yardımlaşma Kooperatifleri Esnaf ve Sanatkarlar Kredi ve Kefalet Kooperatifleri: Sigorta Kooperatifleri Kooperatif Bankaları