OKUL GÜVENLİĞİ 60

Okul güvenliği, özellikle gelişmiş toplumlar için, son yılların en önemli problemlerinden biridir.  Dünyanın çok farklı yerlerinde okulların daha güvenli yerler olabilmesi için pek çok sayıda çalışma yapılmaktadır.  Ülkemizde ise, okul güvenliği konusunda birkaç yazar (Dönmez, 2001, 63; Güven, 2002, 67; Dönmez ve Güven, 2002, 60) çalışsa da son yıllarda, yapılan çalışmalarda nicelik olarak, bir artış olduğu gözlenmektedir.  Bu çalışmaların büyük bir boşluğu doldurmasına karşın, okulların daha güvenli yerler olmasını sağlamaya yeterli olmadığı görülmektedir. Çünkü okullar gün geçtikçe daha güvensiz ortamlar haline gelmekte ya da bireyler böyle algılamaktadır. 60

Okul Güvenliğinin Tanımı Sosyal bilimlerin özelliği gereği, okul güvenliğinin tüm yazarlar tarafından paylaşılan ortak bir tanımının yapılmasını beklemek mümkün değildir.  Bu nedenle, farklı yazarlar tarafından geliştirilen farklı tanımlar mevcuttur.  Okul güvenliği “öğrencilerin, öğretmenlerin ve diğer personelin kendilerini fiziksel, psikolojik ve duygusal bakımdan özgür hissetmeleridir” (Dönmez, 2001, 64).  Okul güvenliği “okulda öğrenme için uygun bir ortam yaratılmasıdır” (Güven, 2002, 68).  60

Etkili bir öğretimin gerçekleştirilebilmesi için, öğretim ortamında öğrenci ve çalışanların kendilerini güven içinde hissetmeleri büyük bir önem arz etmektedir.  Bireyin kendisini güvende hissetmediği ortamlarda etkili bir öğretim ve öğrenmenin gerçekleştirilmesi çok zordur.  Öncelik okulun her bir köşesinde, her bir öğrencinin, kendisini evinde olduğu gibi güvende hissetmesi gerekir.  60

Okullardaki yönetimsel uygulamalar ve kurallar, okullarda güvenli ortam oluşturmayı hedeflemelidir.  Kendisini güvende hissetmeyen bir öğrencinin öğrenmeye güdülenebilmesi Maslow’un motivasyon teorisine göre de çok zor, hatta mümkün değildir. 60

Okulların çok güvenli yerler olmadığı (Dönmez ve Güven 2002) ve okul güvenliğinin ne kadar önemli olduğu bilinmesine rağmen, okullardaki uygulamalar okulu güvenli yapacak yönde değildir.   Antalya'da ilköğretim okulu 8'inci sınıf öğrencileri kız yüzünden tartıştı. Tartışma kavgaya dönüşünce 12 yaşındaki çocuk, yaşıtı olan sınıf arkadaşını omzundan bıçaklayıp, aşık olduğu kıza da şöyle bağırdı: "Seni benden başkası sevemez. Seveni öldürürüm." 60

Bugün için okul güvenliği hakkında sınırlı bir bilgiye sahip olduğumuz da bir gerçektir (Verdugo, 1999, 334). Okulu daha güvenli yerler yapacak kuralların iyi işletilmemesi ve güvenlik sorunlarının önemsenmemesi gibi durumlara sıkça rastlanmaktadır. Beyoğlu Kulaksız'daki bir lisede bir kız öğrenci, aynı okulun mezunu bir kız tarafından falçatayla yaralandı. Adı açıklanmayan lise mezunu genç kız, okula gelerek son sınıf öğrencisi Ş.Ş'yi yanındaki falçatayla yüzünden yaraladı 60

2. Okul büyüklüğü ve şiddet olaylarının sıklığı doğru orantılıdır. A.B.D’de Washington eyaletinde yapılan bir araştırmaya göre (Vertugo, 1999, 270), okul güvenliğiyle ilgili bazı bulgular şöyle sıralanabilir: 1.  Okuldaki suç ve şiddet olayları okulun içinde bulunduğu çevrenin bir yansımasıdır. 2.  Okul büyüklüğü ve şiddet olaylarının sıklığı doğru orantılıdır. 3.  Okulların % 8’i ciddî şiddet olaylarına sahip olduklarını  rapor etmiştir. 4.  Öğrencilerin % 1’den fazlası fiziksel olarak saldırıya maruz kaldığını belirtmişlerdir. VERDUGO, R. R. (1999). Safe schools: theory, data, and practices. Education and Urban Society, 31, (3), 267-274 60

Okul Güvenliği İle İlgili Teoriler Okul güvenliğini açıklamaya yönelik çalışmalarda üç teori ön plana çıkmaktadır (Welsh, Greene, Jenkins, 1999, 74).  Bu teorilerin her biri okul güvenliğine ilişkin farklı açıklamalar getirmektedir.  Okul güvenliğiyle ilgili yapılan çalışmalarda bu teorilerin göz önünde bulundurulması gerekir. 1.  Kontrol teorisi, 2.  Okul iklimi teorisi, 3.  Sosyal çözülme teorisidir. 60

Kontrol Teorisi Kontrol teorisine göre, okullardaki şiddet olaylarının temelinde toplumsal ve kültürel etkililiğin zayıflığı yatmaktadır.  Özellikle de toplumsal değerlerin aile ve okul gibi kurumlarca çocuklara yeterince aktarılamaması söz konusudur.  Bu değerlerin çocuklara yeterince aktarılamaması okuldaki şiddet olaylarının en önemli nedenlerinden biridir.  Kontrol teorisine göre güvenli okul ancak (Welsh, Greene ve Jenkins, 1999, 75); 1.  Geleneksel amaçlara bağlılık, 2.  Diğer kimselerin haklarına bağlılık, 3.  Toplumsal etkinliklere katılım, 4.  Toplumsal normlara inanma koşullarının sağlanmasıyla gerçekleşebilir. WELSH, W. N., GREENE, J. R. and JENKINS, P. H. (1999). School disorder: the influence of individual, institutional, community factors. Criminology, 37(1), 73-115. 60

Geleneksel değerlerden uzaklaşma durumunda bireylerin davranışlarını kontrol edecek araçlar olarak yasalar ve kişilerin bireysel tercihlerine ilişkin alternatif söz konusudur. Geleneksel değerlerce desteklenmemesi durumunda yasalar ve bireysel tercihler, her zaman insanı istenene ya da olması gerekene yönlendirmeye ve ulaştırmaya yeterli olamamaktadır. Bu teoriye göre okul, toplumsal kontrolü sağlamaya yönelik en önemli araçtır.  Yetenekleri açısından yetersiz olan öğrenci okulda başarısız olabilir ve bu başarısızlık da çocuğun okula karşı yabancılaşmasına neden olabilir.  Bu yüzden okullarda öğrencilerin yeteneklerini ortaya çıkaracak etkinliklere önem verilmelidir.  Her bir öğrencinin belli bir kapasiteye sahip olduğuna inanmak önemli bir başlangıçtır.  60

Okul İklimi Teorisi Okul iklimi teorisi okulun sağlıklı ve açık bir iklime sahip olmasıyla okulun güvenliği arasında doğru bir ilişki olduğunu kabul eder.  Okul ne kadar sağlıklı ve açık bir iklime sahipse o derece güvenli bir okuldur.  Okulda olumsuz bir iklimin varlığı söz konusu ise, bu okulun güvenliği de o derecede zayıf olacaktır.  Kabul edilebilir öğrenci davranışlarını belirleyen en önemli unsur okul iklimidir (Welsh, 2001, 917).   Çocukların çeşitli suçlara ilişkin davranışlarının  en önemli sebepleri, okulla ilgili olanlarıdır.  Öğrencilerin düşük başarı performansları ve düşük başarı beklentileri suça ilişkin davranışların en önemli sebebidir (Verdugo, 1999, 169). 60

1. Kuralları uygulama da tutarlık (conformity), 2. Sorumluluk alma, Sergiovanni (1991, 221)’e göre okul iklimini belirlemeye yarayan genel olarak kabul gören yedi gösterge şöyle listelenmiştir: 1.  Kuralları uygulama da tutarlık (conformity), 2.  Sorumluluk alma, 3.  Standartlar, 4.  Ödüller, 5.  Örgütsel açıklık, 6.  Destek ve dostça ilişkiler, 7.  Liderlik. 60

1. Düşük düzeyde yenilikler, 2. Yetersiz iş doyumu 3. Yabancılaşma, Sağlıksız örgütsel iklimin özellikleri ise Welsh (2000, 171) tarafından aşağıdaki gibi listelenmiştir: 1.  Düşük düzeyde yenilikler, 2.  Yetersiz iş doyumu 3.  Yabancılaşma, 4.  Yaratıcılığın yokluğu, 5.  İçinde bulunulan durumdan memnun olma ya da memnun görünme, daha iyiyi aramama, 6.  Birbirinin kopyası olan davranışların çokluğu, 7.  Çalışanların kaygı düzeyinin yüksekliği. Bu teorik çerçeveye göre okulun ancak olumlu bir iklime sahip olma durumu güvenlik için gereklidir.  Bir başka deyişle, iklimi olumsuz olan okullar güvenlikten yoksun okullardır. 60

Toplumsal Çözülme Teorisi Toplumsal çözülme teorisine göre okul toplumun aynasıdır.  Okulu içinde bulunduğu toplumdan farklı düşünmek uygun bir yaklaşım değildir.  Toplumsal çözülme teorisine göre, eğer okulların daha güvenli yerler olmaları isteniyorsa, önce toplum ve aile güvenli olmalıdır.  Çünkü okul güvenliği eşittir toplum güvenliği artı aile güvenliğidir. Okuldaki suç ve şiddet olayları okulun içinde bulunduğu çevrenin bir yansımasıdır (Verdugo, 1999, 272). 60

Bu teoriye göre okul güvenliği, okulun içinde bulunduğu toplumun güvenliğinden bağımsız olarak ele alınamaz.  Okul, içinde bulunduğu toplumun bir parçasıdır.  Toplumda görülen her türlü olumsuzluk, okulu da aynı şekilde etkileyecektir.  Suç oranı yüksek olan bir toplumda, okuldaki suç oranı da aynı şekilde yüksek olacaktır. Okulun güvenli bir yer yapılabilmesi için toplumun ve ailenin güvenli yapılması ön koşuldur.  Öğrenci ancak zamanının çok küçük bir kısmını okulda geçirmektedir.  Aile ve arkadaş çevresinden edinmiş olduğu yaşantılar ve deneyimler öğrencinin okuldaki yaşantısına etki edecektir.  Bu yüzden okulun çevresindeki olaylar, yüksek oranlarda okula yansıyacaktır.  İşte toplumsal çözülme teorisi toplumda var olan aksaklıkların ya da çözülmelerin okula aynı şekilde yansıyacağı görüşünü temel alan bir teoridir.  Sonuç olarak bu teoriye göre okulun güvenliği, okulun  içinde yer aldığı toplumun (community) güvenliğinden bağımsız olarak ele alınamaz. 60

Okul Güvenliğinin Kapsamı ve Boyutları Okul güvenliği, çocuğun ya da diğer okul personelinin okula gitmek amacıyla evinden ayrılması anından başlayarak tekrar evine gelinceye kadar geçen tüm aşamaları içerir.  Ev ile okul arasındaki güvenlik, özellikle taşımalı eğitim yapılan okullar için daha büyük önem arz etmektedir.  Okul güvenliği mekan açısından ele alınırsa; 1.  Okul ile ev arasındaki güvenlik, 2.  Okul içinde güvenlik, 3.  Sınıfta güvenlik olmak üzere üç temel alandaki güvenliği kapsamaktadır. 60

1. Arkadaşlarından gelecek şiddet olaylarına karşı güvenlik, Okul güvenliğinin boyutları, güvenliğin alanı ile ilgili boyutlar olarak ele alınabilir.  1.  Arkadaşlarından gelecek şiddet olaylarına karşı güvenlik, 2.  Öğretmenlerin fiziksel şiddetine maruz kalma konusunda güvenlik, 3.  Tabiî afetlere karşı güvenlik, 4.  Sağlık ve temizliğe ilişkin güvenlik, 5.  Cinsel istismara karşı güvenlik, 6.  Psikolojik ve duygusal güvenlik, 7.  Etnik ve siyasî görüş konularındaki güvenlik. 60

1. Öğretimin etkisizliği ve dolayısıyla öğrenci başarısızlığı, Sprague ve diğerleri (2001, 497) göre okul ortamını güvensiz yapan faktörler şunlardır: 1.   Öğretimin etkisizliği ve dolayısıyla öğrenci başarısızlığı, 2.   Tutarsız ve cezalandırıcı yönetimsel uygulamalar, 3.   Öğretim imkanlarının yetersizliği ve öğrencinin kendini kontrol etmesine yönelik imkanların yokluğu, 4.   İstenen davranışlara yönelik olarak açık olmayan beklentiler, 5.   Kuralların uygulanmasına gerekli hassasiyetin gösterilmemesi, 6.   Öğrencilerin bireysel farklılıklarına uygun olarak öğretimin bireyselleştirilememesi SPRAGUE, J., WALKER, H., GOLLY, A., WHITE, K., MYERS, D., SHANNON, T. (2001). Translating research into effective practice: The effects of a universal staff and student intervention on indicators of discipline and school safety. Education and Treatment of Children, 24(4), 495-511. 60

1. Kuralların açık, adil ve tutarlı olmaması, Welsh’e (2000, 94) göre okul ortamını güvensiz yapan faktörler şunlardır: 1.   Kuralların açık, adil ve tutarlı olmaması, 2.   Öğretmen ve yöneticilerin kurallara vakıf olmaması, 3.   Yanlış davranışların görmezden gelinmesi, 4. Öğrencilerin  kuralların meşru olduğuna inanmamaları, 5. Okulun büyüklüğü, 6. Öğretim için kaynakların yetersizliği, 7. Öğretmen yönetici iş birliğinin zayıflığı, 8. Yöneticinin pasifliği, 9. Cezalandırıcı öğretmen davranışları gibi faktörler sıralanabilir. 60

Okul güvenliğini arttırmaya yönelik etkili müdahale ile ilgili ilkeler de Welsh (2000, 92) tarafından aşağıdaki gibi saptanmıştır: 1.  Okuldaki öğrencilerin tümünü hedef alan çoklu sistem yaklaşımının uygulanması, 2.  Okulda ve sınıfta eğitimcileri destekleyen uygulamalarda bulunmak, 3.  Yeterli ve sürekli etkililiği olan uygulamaları işe koşmaktır. 60

Okul Güvenliğine İlişkin Sorunlar Okul güvenliği kapsamlı ve çok boyutlu bir sorundur. Okulda yaşanan bu güvenlik sorunları: Okulun bulunduğu topluma, Okul binasının bulunduğu yere, Okul büyüklüğüne, öğrencilerin ve okul personelinin bireysel özelliklerine göre farklı türlerde ve boyutlarda yaşanabilmektedir (Dönmez ve Özer, 2009) 60

Sigara, alkol ve uyuşturucu madde kullanımı Çete faaliyetleri Ancak hem ulusal hem de uluslar arası düzeyde, okullarda sıklıkla yaşanan güvenlik sorunları şöyle özetlenebilir (Dönmez ve Özer,2009) : Zorbalık Hırsızlık Vandalizm Sigara, alkol ve uyuşturucu madde kullanımı Çete faaliyetleri Okula silah, jilet gibi yaralayıcı ve öldürücü nitelikteki aletler getirilmesi Okulda kriz ortamı yaratabilen olağan üstü haller veya acil durumlar (Yangın, deprem, silahlı saldırı..) 60

Zorbalık Okul zorbalığı, pek çok dünyada ülkesinde, çocuklar ve ergenler arasında sıklıkla yaşanan bir durumdur. Okul zorbalığı konusunda ilk çalışmalar Olweus tarafından 1970’li yıllarda İskandinav ülkelerinde başlatılmıştır. Olweus okul zorbalığını ilk defa, bir grup tarafından yapılan şiddet anlamına gelen ‘‘mobbing’’ kavramı ile eş anlamda kullanmış ve bu tür davranışların erkek öğrenciler arasında görüldüğünü belirtmiştir (Dönmez ve Özer,2009) 60

Kasıtlı olarak zarar verme amacı güden saldırgan davranışlar olması Bir eylemin zorbalık olarak tanımlanabilmesi için şu üç temel ölçütün olması gereklidir: Kasıtlı olarak zarar verme amacı güden saldırgan davranışlar olması Süreklilik özelliği taşıması, yani zorbanın bu tür eylemleri bir kez değil devamlı bir şekilde yapması Taraflar arasında eşit olmayan güç dengesinin olması 60

Hırsızlık Hırsızlık, başkalarının parasını ya da malını çalma, gizlice alma olarak tanımlanmaktadır (TDK,2005). Okullarda bu türden olayların yaşandığına sıklıkla şahit olmaktayız. Örneğin Türkmen (2004,akt:Dönmez,2009) tarafından yapılan bir araştırmada, Antalya’da, araştırmaya katılan erkek öğrencilerin % 20,4’ü, kız öğrencilerin % 12,8’i okulda yaşanan bir hırsızlık olayına şahit olduklarını belirtmiştir. Aynı araştırmada 707 katılımcıdan 192’si okulda yaşanan bir hırsızlık olayına maruz kaldıklarını belirtmişlerdir 60

Sigara, Alkol ve Madde Bağımlılığı Şiddet nedenleri arasında sayılabilecek alkol ve madde bağımlılığı gençler arasında giderek yaygınlaşmaktadır. Alkol ve madde bağımlısı olan bir ebeveynin çocuğunu ihmal ve istismar etme eğilimi daha yüksektir. Bu gibi bir ortamda yaşamı, çocuk ve gencin alkol ve zararlı madde kullanımı riskini arttırmaktadır. Alkol ve madde bağımlılığı ile şiddet arasındaki ilişki çoğu zaman karmaşık olmakla birlikte araştırma sonuçları, şiddet ile alkol ve madde kullanımı arasında bir ilişki olduğunu göstermektedir (Dönmez ve Özer,2009) 60

Okul Vandalizmi Vandalizm özellikle son dönemlerde, sosyal psikologların ve sosyologların vurguladıkları, ekonomik boyutları olan, oldukça önemli sosyal ve psikolojik bir sorundur. Kamunun kullanımına açık bazı eşyaların (ör: kent mobilyaları, telefon kulübeleri, toplu taşıma araçları vb) kırılması, parçalanması, kesilmesi ya da yakılması gibi olaylar günlük hayatta sıklıkla karşılaştığımız olaylardır Okul sıra ve masalarının çizilmesi, duvarlara yazı yazılması, lambaların ve camların kırılması gibi davranışlar okul vandalizm olarak değerlendirilebilir 60

Okul Çeteleri Çete, dışarıdan herhangi bir yardım görmeyen ve sosyal ve sosyal bir hedefi olmayan, kendiliğinden oluşan bir grup olarak tanımlanabilir. Günümüz toplumlarındaki çeteler, aile ve okul gibi sosyal kurumların karşılayamadığı veya karşılamakta yetersiz kaldığı eğitim, canlılık, koruma ve bir gruba ait olma hissi gibi bazı ihtiyaçları karşılamaktadır. Türkiye’de bu anlamda çocuk çeteleri pek sık görülen bir olgu değildir. Ancak Batı dünyasında suç işleyen çocuk çeteleri toplumsal bir sorun olmaktadır (Yavuzer,2001). 60

Kriz Durumları Okulda eğitim etkinlikleri normal koşullara göre planlanırken olağanüstü durumlarla da karşılaşılabileceği dikkate alınmalıdır. Okul yönetimi, beklenmeyen ve istenmeyen durumların da olabileceğini düşünmelidir. Bu nedenle okuldaki insan ve madde kaynaklarının karşılaşılabilecek kazalara ve doğal afetlere karşı korunmalarını sağlamak üzere gerekli önlemleri almalıdır. Okulda yaşanabilecek krizler ve olayların yaratacağı sorunlar uygun bir planlama ile azaltılabilir. İyi bir kriz planı dört ana aşamadan oluşmaktadır: Önleme Hazırlık Yönetim Çözüm 60

Okulda yaşanan yaralanmalar, ölümler ve intihar olayları Bomba tehdidi Okullarda kriz planı yapılarken aşağıdaki durumlar göz önünde bulundurulmalıdır: Okulda yaşanan yaralanmalar, ölümler ve intihar olayları Bomba tehdidi Çevresel tehlikeler (Ör:Kimyasal madde, gaz sızıntısı..vb.) Yangın Acil Tıbbi durumlar Trafik kazaları Doğal Afetler (Deprem, sel…) Terör ve savaş olayları 60

Okul Güvenliğinin Ölçülmesi Okul güvenliğinin çok boyutlu olması nedeniyle, bir okulun güvenli olup olmadığını ya da ne düzeyde güvenli olduğunun ölçülmesi kolayca üstesinden gelinecek bir iş değildir. Okulun güvenli olma düzeyinin ölçülmesinin okulda sunulan eğitim ve öğretimin kalitesini arttırmaya yardım ettiğini belirtmektedir.  60

2. Okulun fiziksel düzeni güvenlidir. Güvenli okullar belirli niteliklere sahip okullardır (Dwyer ve Osher, 2000, 2:akt:Dönmez,2009).  Dwyer ve Osher (2000, 2)’e göre güvenli bir okulun nitelikleri şöyle sıralanmıştır: 1.  Okulda güçlü bir liderlik, kendini işine adamış öğretmen kadrosu, üst düzeyde veli ve toplumsal katılım ve programların seçilmesinde öğrencilerin görüşlerinin dikkate alınması söz konusudur. 2.  Okulun fiziksel düzeni güvenlidir. 3.  Okul güvenliğini devam ettirmeye ve önlemeye yönelik politikalar tutarlı ve devamlı olarak uygulanmaktadır. 4.  Okul güvenliğine ilişkin önleyici programlar öğrenci özellikleri dikkate alınarak belirlenmektedir.  60

5.  Okul güvenliğine ilişkin önlem ve politikalar gözlenebilir yaklaşımlara dayanmaktadır. 6.  Öğretmen ve diğer çalışanlar okul güvenliğine ilişkin programları uygulama konusunda sürekli eğitilmekte ve desteklenmektedir.  7.  Okul güvenliğine ilişkin önlemler ve programlar sürekli gözlemlenmekte ve değerlendirilmektedir. 60

Ancak herhangi bir okulun bu niteliklere ne düzeyde sahip olduğunun belirlenmesi önemlidir.  Okulların güvenliğini ölçmeye yönelik gelişmiş ülkelerde profesyonel kurumlar oluşturulmuştur, NSSC [Ulusal Okul Güvenliği Merkezi] (2004) gibi.  Okul yönetimleri dilerse bu tür kurumlara başvurarak okulun ne düzeyde güvenilir olduğu konusunda değerlendirme çalışması yaptırabilir.  Değerlendirme sonucuna göre okulun güvenliği konusunda eksiklikleri giderme ya da güvenliği devam ettirme konusunda önlem ve politikalar geliştirebilir. Ülkemizde de benzer kurumlara gereklilik söz konusudur.  60

Herhangi bir okulun güvenliğinin ne düzeyde sağlandığının belirlenmesi, bu amaçla yapılması gereken ölçmelerle ilgili olarak literatürde beş farklı standarttan bahsedilmektedir.  Okul güvenliğini ölçme standartları şöyle sıralanabilir (Welsh, 2001, 918; O’Reilly ve Verdugo, 1999, 271): 1.  Öğrencilerin okul güvenliği ile ilgili karşılaşmış oldukları olaylara ilişkin olarak verdiği bilgiler  (Anketlere verilen cevaplar gibi: Örneğin okulda son bir ay içinde silah taşıyan öğrenci biliyor musun?).  Bu tür okul güvenliğine ilişkin bilgileri edinmeye yönelik soruların cevapları, çoğunlukla evet hayır  şeklindedir. 60

2.  Öğrencilerin ve öğretmenlerin okul güvenliğiyle ilgili görüş ve düşünceleri (okulu ne derece güvenli buluyorsun? sorusuna verilen cevap).  Öğrenci görüş ve düşüncelerine ilişkin bulgular ise genellikle Likert tipi anketlerle elde edilir. 3.  Okul güvenliği ile ilgili istatistikler (bir yıldaki rapor edilmiş olay sayısı gibi).  Okulda okul güvenliğine ilişkin okul yönetimi ve diğerleri (polis) tarafından tutulan raporlar bu gruba girmektedir.  4.  Okul disiplin verileri (okuldan uzaklaştırma, kayıt silme cezası gibi).  Öğrencilerin okul içinde ve dışında karışmış oldukları disiplin olaylarına ilişkin veriler okul güvenliğini ölçmeye ilişkin önemli bir göstergedir. 60

5. Öğrencilerin kendilerini tehdit edici olaylara ilişkin şikayetleri ve beyanları da okul güvenliğini ölçmede kullanılabilecek standartlardan biridir. Welsh’in (2001, 941) okul güvenliği ile ilgili bu ölçme standartları (indicators-belirleyiciler) araştırmacılar ve uygulayıcılar tarafından göz önünde bulundurulması gerekir.  Herhangi bir okulun güvenliğini ölçmede bu standartların tümünün bir arada düşünülmesi gereklidir.   60

Türkiye’de Okul Güvenliği Türkiye’de okul güvenliği ile ilgili genel bir değerlendirme yapıldığında, öncelikli olarak kavramsal bir sorunun varlığından söz edilebilir. Çünkü Türkiye’de okul güvenliği kavramı genellikle şiddet ve saldırganlık kavramı ile ilişkilendirilmektedir. Oysa okul güvenliği sadece fiziksel değil, psikolojik ve duygusal boyutları da olan, kapsamlı ve çok boyutlu bir olgudur. Bu nedenle okul güvenliğinin şiddet, saldırganlık, alkol ve uyuşturucu madde bağımlılığı, cinsel taciz gibi alanlarla sınırlandırılmamalıdır. 60

Türkiye’de okul güvenliği açısından yaşanan önemli sorunlardan biride, ülke çapında yaşanan disiplin ve güvenlik sorunlarına ilişkin ayrıntılı bir kayıt sisteminin ve veri bankasının olmamasıdır. Kayıt sisteminin olmaması nedeniyle, hangi okullarda, illerde ya da bölgelerde ne tür güvenlik sorunlarının yaşandığı, hangilerinin daha sık yaşandığı, güvenlik sorunları yaşanan okulların ve kişilerin bireysel özellikleri ayrıntılı olarak incelenememektedir. Bu durum hali hazırda araştırmacıların ve yöneticilerin, güvenlik sorunlarını sayısal olarak ifade etmelerini ve bir bütün olarak görmelerini engellemektedir (Dönmez ve Özer,2009:99). 60

Emniyet Genel Müdürlüğü ve MEB Güvenli Okul Projesi Güvenli okul projesinin amacı, 2010–2011 Eğitim ve Öğretim Yılında İlköğretim Okulları, Lise ve Dengi Okul öğrencilerinin okul içi ve okul çevrelerinde muhtemel şiddet olaylarından korunması, suça karışmalarının veya maruz kalmalarının önlenmesi, ya da en aza indirilmesi, suç işlemeye zemin hazırlayabilecek durumların ortadan kaldırılmasıdır. Okulların güvenliğinin artırılması için Emniyet Personelince azami gayretin sarf edilmesi ve bu yönde yapılan faaliyetlere ilişkin bilgilerin diğer kurumlarla karşılıklı aktarılması için gerekli sistemin kurulması, süratle koordine sağlanması ve etkin önlemler almak için ortak hareket edilmesi amaçlamaktadır www.polis.web.tr Erişim tarihi:12.10.2010 60

a. Okul İrtibat Görevlisi Projesi: GÜVENLİ ÇEVRE - GÜVENLİ OKUL Projesi 5 farklı projenin birleşmesiyle oluşan bir projeler bütünüdür. a. Okul İrtibat Görevlisi Projesi: Okul idareleri, Okul Aile Birlikleri ile görüşmek ve sorumlu olduğu okulun her türlü güvenlik probleminin çözümü için İl Emniyet Müdürlüğünce amir sınıfından görevlendirme yapılarak her okula bir rütbeli personel görevlendirilmiştir. Söz konusu personel, Okul İdaresi ve Emniyet Birimleri arasında köprü görevi kurarak yürütülen faaliyetleri koordine etmesi, diğer Kamu Kurum ve Kuruluşlarının harekete geçirilmesi için lokomotif görevi yapması planlanmıştır b. Okul Polisi Projesi: 2010-2011 Eğitim ve Öğretim Yılında İlköğretim Okulları ile Lise ve Dengi Okul öğrencilerinin karışması muhtemel şiddet olaylarından korunması, suça karışmalarının veya maruz kalmalarının önlenmesi, ya da en aza indirilmesi, suç işlemeye zemin hazırlayabilecek durumların ortadan kaldırılması için tespit edilen okullara Okul Polisi olarak görevlendirilmiştir 60

c. Acil Müdahale Ekipleri Projesi: Okullarda meydana gelebilecek ve kriz olarak nitelendirilebilecek (cinayet, yaralama, rehin alma, cinsel taciz/tecavüz, intihar v.b.) olaylara, her okulun giriş çıkış saatinde görevlendirilen ekip “Kriz Müdahale Ekibi” olarak görevlendirilmiş, ayrıca genel “Krize Müdahale Ekibi” olarak Asayiş Şube Müdürlüğü ve Çocuk Şube Müdürlüğünden 1’er ekip görevlendirilmiştir. d. Güvenli Okul Çevresi Projesi: Okul önleri ve yakın çevresinde suç işlemede kullanılabilecek kesici, delici, v.b.diğer unsurların satılmasının ve kolay ulaşılmasının önlenmesi, seyyar satıcı ve dilencilerin okul çevresinden uzaklaştırılması, okul çevresinde toplanan ve okulla ilişiği olmayan şahısların kimlik sorgusunun yapılarak okul çevresinden uzaklaşmalarının sağlanmasıdır. Ayrıca öğrencilerin şiddet eylemleri, suç, madde bağımlılığı ve diğer zararlı alışkanlıklardan korunması amacıyla okulların yakın çevresinde bulunan umuma açık yerler, İnternet Kafe, Oyun Salonları ile park bahçelere yönelik denetimlerin yapılmasıdır. Bu tür yerlerde gerekli kontroller Asayiş Şb.Md.lüğü, Önleyici Hizmetler Şb.Md.lüğü ve Çocuk Şube Müdürlüğü ekiplerince yapılacaktır 60

e. Okul - Trafik Güvenliği Projesi: Öğrenci servis araçlarının denetimlerinin yapılması, okulların giriş çıkış saatlerinde okul çevresinde öğrencilerin servislere emniyetli olarak inip-binmeleri, okul çevresi yol ve kavşaklarda oluşacak araç yoğunluğu dikkate alınarak gerekli Trafik düzenlemesi ve kontrollerin yapılmasıdır. Okul servis sürücülerine  İl Şoförler Odaları ile birlikte konuyla ilgili eğitimlerin verilmesi sağlanmaktadır. 60

Okul Yöneticisinin Okul Güvenliğine İlişkin Rol ve Görevleri Okul yöneticisi, okul güvenliği açısından merkezi bir rol oynamaktadır. Okul yöneticisi günlük politikaların uygulanmasından ve denetlenmesinden sorumlu ilk kişidir. Daha önemlisi, yönetici, öğrencilerin kurallara uymasını sağlayacak ve onları denetleyecek personelin çalışmalarından da sorumludur. Ayrıca güvenlikle ilgili konularda öğrencilerle, velilerle ve toplumla iletişimi sağlamak görevi de büyük ölçüde yöneticiye düşmektedir. 60

Bir okul güvenliği planlama ekibi oluşturmak ve örgütlemek Okul güvenliği için okul yöneticisinin bunların dışında, okul güvenlik planının hazırlanması ve uygulanması ile ilgili görevleri de şöyledir: Bir okul güvenliği planlama ekibi oluşturmak ve örgütlemek Okul güvenliği planlama ekibi ile birlikte okulun yıllık güvenlik değerlendirmesini yapmak. Şiddeti önleme programları ve stratejilerinin geliştirilmesine katkıda bulunmak Bir sosyal destek ekibi oluşturmak Bir krize müdahale planı geliştirmek ve yönetmek 60

Rehber Öğretmenin Okul Güvenliğine İlişkin Rol ve Görevleri Güven (2002) çalışmasında okul güvenliği ve okul güvenliğinin eğitimdeki önemi üzerinde duran, okul güvenliğini sağlamada psikolojik danışmanların önemine değinmiş ve psikolojik danışmanların okul güvenliğine ilişkin görevlerini şu şekilde belirtmiştir: Okulda yaşanan güvenlik sorunlarını, nedenlerini, alınabilecek önlemleri belirleyici nitelikte çalışmalar yapmak ve bu çalışmaların sonuçlarını okul yönetimiyle paylaşmak 60

Okulun ihtiyaçlarını karşılayacak nitelikte bir okul güvenlik planının hazırlanmasında, okul yönetimi, öğretmenler ve okulda görevli diğer personel ile işbirliği yapmak Öğretmenlere, öğrencilerle iletişim, sınıfta çıkan çatışmaların çözümü ve çatışma yönetimi, olumsuz davranışlarla baş etme ve öğrenci motivasyonunun arttırılması konusunda yardım etmek ve bilgilendirmek Okul güvenliğini tehdit eden çevresel faktörleri ve alınması gereken önlemleri belirleyici çalışmalar yapmak 60

Okul güvenliğine katkı sağlayabilecek konularda, öğrencilerle grup rehberliği, grupla danışma ve psiko-eğitim çalışmaları yapmak Okul kurallarına uymayan ve uyum güçlükleri yaşayan öğrencilerle görüşmeler yapmak. Olumlu ve örnek davranışlar gösteren öğrencilerin okul yönetimi tarafından ödüllendirilmesini sağlamak Okulda ilgi çekici ve anlamlı sosyal, kültürel ve sportif faaliyetlerin düzenlenmesinde, okul yönetimi ve diğer öğretmenlerle işbirliği içinde olmak Okul-aile işbirliği ve bağlılığın sağlanması amacıyla çeşitli etkinlik ve girişimlerde bulunmak 60

Ailelerin Okul Güvenliğine İlişkin Rol ve Görevleri Çocuğunuzla okul disiplin kuralları hakkında konuşun. Disiplin kurallarını desteklediğinizi gösterin ve çocuğunuzun kuralların nedenlerini anlamasını sağlayın Evde istendik-uygun davranışların sergilenmesini sağlayan kuralları oluştururken çocuğunuzun düşüncelerini alın Çocuğunuzla, televizyonda, video oyunlarında ve çevrede görülen şiddet olayları hakkında konuşun. Çocuğunuzun şiddetin sonuçlarını anlamasına yardımcı olun 60

Çocuğunuzu karşılaşacağı problemleri nasıl çözeceğini öğretin, öğretilenleri uyguladığında övün. Çocuğunuzun, bireysel farklılıkları kabul etmenin önemli olduğunu anlamasını sağlayın Çocuğunuzda gözlemlediğiniz istenmeyin davranışları not edin. Çocuğunuzun okulunda ya da diğer kurumlarda çalışan uzman kişilerle bu konuda konuşun ve yardım isteyin 60

Çocuklarınızın arkadaşlarını tanıyın Çocuğunuzla iletişiminizi zor anlarda bile açık tutun. Kiminle ve nerede olduğunu her zaman size bildirmesini sağlayın. Çocuklarınızın arkadaşlarını tanıyın Çocuğunuzun istenmeyen davranış gösteren arkadaşlarıyla ilgili kaygılarına kulak verin. Bu bilgiyi okuldaki rehber öğretmen, müdür ya da öğretmenlerle paylaşın Ev ödevlerini yapmasına yardımcı olun, eğitimiyle ilgilenin 60

Okul-aile işbirliğinin nasıl arttırabileceğine ilişkin görüşlerinizi okul yönetimi ile paylaşın Çocuğunuzun okulunda okul öncesi ve sonrası etkinliklerin yapılmasına destek olun Okulda şiddetin önlenmesi ile ilgili grup çalışmalarında gönüllü olarak görev alın. Yaşadığınız bölgede şiddeti önleme grubunun olup olmadığını araştırın. Varsa grup etkinliklerine katılmayı önerin (Dönmez ve Özer,2009) 60

Sonuç Bu sunumda, okul güvenliğinin okul sisteminin bütünü içindeki yeri belirlemeye, okul güvenliğine ilişkin temel teorik yaklaşımlar ortaya koymaya, okul güvenliğinin ölçülmesine ilişkin farklı belirleyicilerin neler olabileceği saptanmaya çalışılmıştır.   Okul güvenliği, özellikle son yıllarda, toplumların en önemli sorunlarından biri olarak algılanan bir olgu olarak dikkat çekmektedir.  Okul güvenliğinin önemli bir sorun olarak algılanma nedenlerinden birisi de medyanın bu tür olaylara karşı yaklaşımından da kaynaklanabilir 60

Pek çok farklı teorik yaklaşımlar olmasına karşın, okul güvenliğini açıklamaya yönelik üç farklı teorik yaklaşım ön plana çıkmaktadır.  Bu teorik yaklaşımlar; kontrol teorisi, okul iklimi teorisi ve sosyal çözülme teorisi olarak sıralanabilir.  Okul güvenliğinin kapsamı ise, öğrencinin ya da bireyin okula gitmek amacıyla evden ayrıldığı andan başlayarak yine eve tekrar gelinceye kadar geçen süredeki etkinlikleri kapsar.  Okul güvenliğini doğru olarak ölçmeye yarayacak tek bir standart söz konusu değildir.  Bu nedenle, okul güvenliğini ölçmek için çok farklı ölçme standartlarını bir arada kullanmak gereklidir.  Sonuç olarak, okulların zaman içinde kendiliğinden her yönüyle güvenli ortamlar olamayacağı gerçeğinden hareketle, okulların daha güvenli yerler olmaları için gerekli önlemler alınmalı ve okul güvenliğine bu anlamda özel önem verilmelidir.  60

Daha güvenli okullara sahip olma dileğiyle! 60

Kaynakça AGRON, J. and ANDERSON, L. (2000). School security by the numbers. American School ve University, 72(1), C1-C11. BENEKOS, P. J., MERLO, V. and COOK, B. (2002). A priliminary study of student attitudes of juvenile justice system. Journal of Criminal Justice Education, 13(2), 273-296. COWAN, D. M. and PERSAUD, G. (2002, October). Principal leadership and the impact of character education on academic improvment and discipline. Paper presented at the anual meeting of Internaional Society for educational Planning (ISEP). Istanbul, Turkey (Hotel Kalyon). ÇINKIR, Ş. ve KARAMAN-KEPENEKÇİ, Y. (2003). Öğrenciler arası zorbalık. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 9(34), 236-253. DANIELS, J. A. (2002). Assessing threats of school violence: implications for counselors. Journal of Counseling and Development, 80 (2), 215-218. DÖNMEZ, B. (2001). Okul güvenliği sorunu ve okul yöneticisinin rolü. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 7(25), 63-74. DÖNMEZ, B. ve GÜVEN, M. (2002). Ortaöğretimde görev yapan öğretmen ve okul yöneticilerinin okul güvenliğine ilişkin algı ve beklentileri. Yaşadıkça Eğitim, 74-75, 60-64. 60

DÖNMEZ, B. Özer,N (2009). Okul güvenliği ve Güvenli Okul. Ankara DÖNMEZ, B.Özer,N (2009). Okul güvenliği ve Güvenli Okul.Ankara. Nobel Yayınları DWYER, K. and OSHER, D. (2000). Safeguarding our children: an action guide. Washington, DC: U.S. Department of Education and Justice, American Institute for Research. GORMAN, K. and PAUKEN, P. (2003). The ethics of zero tolerance. Journal of Educational Administration, 41 (1), 24-36. GOTTFREDSON, D. C., GOTTFREDSON, G. D., and HYBL, L. G. (1993). Managing Adolescent Behavior: A Multi-year, Multi-school Experiment. American Educational Research Journal, 30 (1), 179-216. GÜVEN, M. (2002). Okul güvenliğinde psikolojik danışmanların rolü ve görevleri. Eğitim Araştırmaları, 9, 67-72. NSSC [National School Safety Center] (2004). http://www.nssc1.org  (17.06.2004 tarihinde ulaşılmıştır) O’REILLY, E. M. and VERDUGO, R. R. (1999). Safe school indicators: the data and social policy. Education and Urban Society, 31 (3), 334-348. PİŞKİN, M. (2002). Okul zorbalığı: tanımı, türleri, ilişkili olduğu faktörler ve alınabilecek önlemler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 3 (2), 531-562. SERGIOVANNI, T. J. (1991). The Principalship: a reflective practice perspective. Boston: Allyn and Bacon. SPRAGUE, J., WALKER, H., GOLLY, A., WHITE, K., MYERS, D., SHANNON, T. (2001). Translating research into effective practice: The effects of a universal staff and student intervention on indicators of discipline and school safety. Education and Treatment of Children, 24(4), 495-511. 60

Yavuzer,H(2001) Çocuk ve Suç.İstanbul.Remzi Kitabevi STEPHENS, R. D. (2004). School safety assessment services. http://www.nssc1.org  (17.06.2004 tarihinde ulaşılmıştır) VERDUGO, R. R. (1999). Safe schools: theory, data, and practices. Education and Urban Society, 31, (3), 267-274. WELSH, W. N. (2000). The effects of school climate on school disorder. Annals of the American Academy of Political and Social Sciences (ANNALS-AAPSS), 567, pp. 88-107. WELSH, W. N. (2001). Effects of student and school factors on five measures of school disorder. Justice Quarterly, 18(4), 911-947. WELSH, W. N., GREENE, J. R. and JENKINS, P. H. (1999). School disorder: the influence of individual, institutional, community factors. Criminology, 37(1), 73-115. Yavuzer,H(2001) Çocuk ve Suç.İstanbul.Remzi Kitabevi 60