KÖKTÜRKLER
Doğu Göktürkler Bumin Kağan Batı Göktürkler İstemi Kağan Çinliler Göktürkler’in ülkeyi yönetimde ikiye bölmelerinin ve böyle yönetmelerinin nedeni ne olabilir?
Asya Hun Devleti’nden sonra kurulan bir devlettir Asya Hun Devleti’nden sonra kurulan bir devlettir. Türk adını ilk defa devlet adı olarak kullandılar. Ötüken merkez olmak üzere 552 yılında Bumin Kağan tarafından kuruldu.
Devletin doğu kısmını büyük, batı kısmını küçük kardeşin yönetmesinin nedeni; Türklerde doğunun (Güneş) önemli sayılmasıdır. Bumin Kağan, asıl devlet sıfatı ile devletin Doğu kısmını, kardeşi İstemi Yabgu ise batı kanadını yönetmiştir. Doğu kısmını büyük kardeşin, batı kısmını küçük kardeşin yönetmesinin nedeni ne olabilir?
İstemi Yabgu, İpek Yolu’nu kontrol etmek amacıyla, Bizans’la işbirliği yaparak Sasaniler’in zayıflamasını sağladı Bumin Kağan’dan sonra devletin başına Mukan Kağan geçmiştir. Mukan Kağan, Avar’ları yenilgiye uğratmış ve Çin’e karşı üstünlük sağlamıştır.
Çinliler, Göktürkler arasında çıkardıkları iç karışıklıklar sonucu Kök Türkler; Batı ve Doğu olmak üzere ikiye ayrıldı. Doğu Göktürkler 630’da, Batı Göktürkler ise 659 yılında Çinlilerin egemenliği altına girmişlerdir.
ERGENEKON DESTANI Göktürklerin Ergenekon Destanı vardır. Ergenekon dağ kemeri anlamına gelen “Ergene” kelimesi ile dik anlamına gelen “kon” kelimesini birleşmesinden oluşmuştur. Destanda; Moğollar tarafından istila edilen Türk topraklarında kaçan, Kayı ile Tokuz Oğuz’un bir dağlık bölgede çoğalmalarını ve 400 yıl sonra demir dağını eriterek Ergenekon’dan çıkışlarını anlatır.
Göktürkler M.Ö. 552- M.Ö. 630 Merkezleri Ötüken’dir ve Bumin Kağan tarafından kurulmuştur. En parlak dönemlerini Mukan Kağan zamanında yaşamışlardır. İlk defa “Türk” adını kullanmaları ve kendine özgü Köktürk Alfabelerini oluşturmaları Ulusal Bilinç’in geliştiğinin kanıtıdır.
Türkler, Göktürk Devletinin yıkılmasından yaklaşık 50 yıl sonra İlteriş (Kutluk) Kağan önderliğinde Çinlilere karşı çıkardıkları isyan ile tekrar bağımsızlıklarına kavuşmuşlardır. Bu devletin adına Kutluk Devleti yada 2. Göktürk Devleti diyoruz. Devletin başkenti Karakurum’dur.
Kutluk Kağan’dan sonra devletin başına Kapgan Kağan geçti Kutluk Kağan’dan sonra devletin başına Kapgan Kağan geçti. Çin’e karşı seferler düzenledi. Ayaklanan Oğuz boylarının isyanlarını bastırdı. Ancak daha sonra öldürüldü.
Kutluk Devleti en parlak devrini Bilge Kağan, Kültegin, Vezir Tonyukuk zamanında yaşamışlardır.
Asya Hun Devleti’nden sonra ikinci defa, Orta Asya’daki Türk boylarını tek bayrak altında toplamayı başarmışlardır.
Türkler, öldürdükleri düşmanların kabaca suretlerini belirten heykellere balbal diyorlardı. Balbalların sayısı yüze hatta bine kadar çıkmaktaydı.
Bilge Kağan, Kültegin ve Vezir Tonyukuk, kendisinden sonra gelecek hükümdarlara öğütlerde bulunabilmek için 735, 732 ve 728 yıllarında Türklerin ilk yazılı belgeleri olan Orhun Yazıtlarını (Göktürk Kitabeleri) dikmişlerdir.
Kutluk Devleti 682-744 Merkezleri Karakurum’dur. Kutluk Kağan tarafından Çin’e karşı bağımsızlık ilan ederek kurulmuşlardır. Türkler’in ilk yazılı eserleri olan Orhun Yazıtlarını, Bilge Kağan zamanında dikmişlerdir. 744 yılında yıkılmışlardır.