Bilişim Etiği

Günlük yaşamda kişisel ilişkilerimize ve saygınlığımıza ne kadar dikkat ediyorsak bilişim teknolojilerini kullanırken de bu özelliklerimize sadık kalmalıyız. Çağdaş ve toplum içinde yaşamanın sorumluluğunu bilen insanlar olarak kendi haklarını korumayı bilen ama başkalarının haklarına saygılı, zarif ve nezaket sahibi bireyler olmayı hedeflemeliyiz.

Bilişim Etiği 2 Bilişim etiği, bilişim teknolojilerini kullanırken ahlaki ve etik evrensel değerleri gözetmek ve bu teknolojileri kullanırken bu değerler çerçevesinin dışına çıkmamak demektir.

Bilişim Etiği İçin 10 Altın Kural 1. BTyi başkalarına zarar vermek için kullanmayacaksın! 2. Başkalarının BT ile çalışmasını engellemeyeceksin! 3. Başka insanların dosyalarına burnunu sokmayacaksın! 4. Teknolojiyi hırsızlık için kullanmayacaksın!

Bilişim Etiği İçin 10 Altın Kural Teknolojiyi yalancı tanıklık ya da sahte belge hazırlamak için kullanma! 6. Bedelini ödemediğin bir yazılımı kullanmayacaksın veya çoğaltmayacaksın! 7. Başkalarının BT olanaklarını izin almadan kullanmayacaksın!

Bilişim Etiği İçin 10 Altın Kural Başkalarının fikirlerini ve geliştirdikleri ürünleri kendine mal etmeyeceksin! 9. Yazdığın yazılımın toplumsal hayata yansıyacak sonuçlarını dikkate alacaksın! 10. BTyi saygı ve önem verilecek yollarda kullanacaksın!

Netiket Netiket, ya da ağ nezaketi, öz olarak iyi bir ağ ortamını sürdürmekle ilgilidir. Yani unsurların etkin olarak işlediği ortam ve insanların karşılıklı ilgi ve anlayış içerisinde etkin çalışabildiği düzenli bir sosyal çevredir.

Netiket – İftira Atmama Bilişim teknolojilerini başkaları hakkında zarar verici ya da gerçek dışı saptamalar yapmakta ve bunları yaymakta kullanmayın.

Netiket – Telif Haklarına Saygı Fikri mülkiyet haklarına karşı saygılı olun.  Başkalarının geliştirdiği, hazırladığı ürünleri kendinizinmiş gibi kullanmayın ve dağıtmayın.  Eğer atıfta bulunarak kullanmanıza izin veriliyorsa mutlaka atıfta bulunun.  Kullanmanız izne bağlı ise izin isteyerek kullanın.  Kullanmanız bir bedel gerektiriyorsa ya bu bedeli ödeyerek kullanın ya da bedelsiz benzerlerini kullanın.

Netiket – Müstehcenlik ISP’nin kuralları kapsamında Internet’ten yararlanabilirsiniz. Bu kurallar içeriği yasaklanmış ya da zarar oluşturabilecek içeriğe kasıtlı erişim ve kullanımı engellemektedir. Ne yazık ki günümüzde internetin en çok kullanılma amaçlarından biri uygunsuz içeriktir ve bu durum insanlığın faydasına büyük katkı getirebilecek bir teknolojinin kötü ünlenmesine neden olmaktadır.

Netiket – Kullanım Kuralları AUP Kendi ağınızın kurallarına uyun. Kuralları bozmak hesabınızın kapatılmasıyla son bulabilir. Ağlar, ağların yasa dışı, iftira edici, saldırgan, müstehcen ya da çirkin materyallerin hazırlanması veya aktarılması için kullanılmasını özellikle yasaklarlar. Üniversitede kullandığınız akademik ağlar ağın ticari amaçlarla kullanılmasına izin vermemektedir.

Netiket – Olanakların Kullanımı Bilgisayar olanakları sınırlıdır ve yoğun sunucular aşırı yüklenebilirler. Bu nedenle şu kurallara uymak gerekir:  Limit kullanımıyla ilgili kısıtlamalara her zaman uyun. Örneğin FTP arşiv siteleri mesai saatleri içindeki harici kullanımı onaylamayabilir.

Netiket – Olanakların Kullanımı 2  Bir ağ sağlayıcısına örneğin Telnet veya FTP istemcisi aracılığıyla bağlı iken Ya da ortak kullanılması gereken araştırma veri tabanlarına bağlı iken herkese ait olan olanakları kullanıyorsunuz. Bağlanma oturumlarınızı minimuma sınırlayın ve olabildiğince kısa sürede çıkın.

Netiket – Olanakların Kullanımı 3  Birden fazla adreste bulunan bilgiye erişirken tercihen size en yakını seçin. Böyle bir uygulama aşırı yüklü okyanus üstü bağlardaki baskıyı azaltmaya yardımcı olur. Neyse ki Amerika kaynaklı önemli servislerin (örneğin kimi Web arama motorları) Avrupa ve diğer yerlere yansıtılması eğilimi giderek artmaktadır.

E-posta ve Etik E-postanın özel niteliklerinden dolayı kullanırken uygunluğu gözetmek özellikle önemlidir. Bu özel nitelikler  e-postanın hızı,  doğruluğu ve  kullanım kolaylığıdır.

E-posta ve Etik 2 Aşağıdaki birkaç ipucu yer almaktadır:  Mesajları kısa, açık ve kibar tutun.  Kızgın veya küskünken mümkünse e-posta göndermeyin.  Tab ve kontrol tuşları kullanmadan yalnızca düz metin mesajları gönderin.

E-posta ve Etik 3  E-posta ile şifreli bir dosya göndermeden önce karşınızdakiyle görüşün. Gönderi programları şifreli dosyaları otomatik olarak çözebilirler, ama gönderici ve alıcı arasında program ve şifre açısından eş güdüm sağlanmalıdır.  Konu satırını her zaman doldurun. Konu satırları e-posta yönetiminde büyük bir nimettir.

E-posta ve Etik 4  Güleryüz (Smiley) e-posta mesajlarında kabul görmüş bir icattır. Sözcükler sizin için yeterli olmuyorsa mesajınızı desteklemeleri için onları kullanabilirsiniz. Örneğin:  -) [ Bundan hoşlandım veya bu bir şaka]  :-( [ Bu üzücü, acınacak bir durumu, üzgünüm]  Giden mesajlarınızı göndermeden önce gözden geçirin. Telaffuz ve açıklığı kontrol edin ve "To" (kime) alanına doğru alıcıyı yazdığınızdan emin olun

E-posta ve Etik 5  Zincir mesajlara cevap verip, zincirin uzamasına neden olmayın.  Mesajınıza anlamlı bir başlık yazarak konu dışına çıkmayın.  Özel ve ticari işleriniz için akademik veya resmi ağları kullanmayın.

E-posta ve Etik 6  Özellikle tanımadığınız ortamlara e-posta gönderirken, mesajınızın sonuna “elektronik imza mesajınızı” ekleyin. (isminiz, pozisyonunuz, adresiniz) Bu mesajın en çok 4 satır olmasına dikkat edin. İsteğe bağlı olarak da adresiniz ve telefon numaranızı yazabilirsiniz.  Sadece başlıklarda veya çok önemli noktalarda büyük harf kullanın. Başlık dışındaki büyük harflerin internette bağırmak anlamına geldiğini unutmayın.

E-posta ve Etik 7  Mesajınızda dikkat çekmek istediğiniz noktaları * asteriks işareti arasına * alın.  Kitap isimlerinin önüne ve arkasına _ kesme işareti koyun. (ör._Internetin Kitabı_ )  Mesajlarınızda satır uzunluğu en fazla 65 – 70 karakter olmalı ve kontrol karakterleri içermemelidir.  Mesajınızda tarih bilgisi yazacaksanız, ay bilgisini harfle yazın. (ör. 30 Agus. 2002)

E-posta ve Etik 8  Mesajınıza yazacağınız cümleler konusunda herhangi bir yanlış anlaşılma olmaması için çok dikkatli olun.  Mesajınızda kullandığınız her türlü alıntı için referans belirtin.  Espri niteliğinde yazacağınız cümlelerin yanlış anlaşılmamasına dikkat edin.  Mesajınızın anlaşılır olması için, mümkün olduğu kadar kısaltmalardan kaçının.

E-posta ve Etik 9  Elektronik posta, insanlarla iletişim amacını taşır. Bir mail yazdığınızda göndermeden önce bir kere okuyun ve kendi kendinize “ben bu maili alsaydım ne yapardım, reaksiyonum ne olurdu?” diye sorun.  Unutmayın ki, yazdığınız bir cümle öyle kalmak zorunda değil. Göndermeden önce değiştirebilir, anlamını daha iyi pekiştirebilirsiniz. Yazılı anlatımın sözlü anlatıma karşı bu üstünlüğünü kullanın.

E-posta ve Etik 10  Bir hatırlatma: E-posta kendi alışılmış formunda emin bir ortam değildir. Mesajların kat edecekleri yolda sistem yöneticileri veya erişim önceliği olan diğer kişiler tarafından okunması olanaklı olmasa da olasıdır.