ADVERS ETKİ BİLDİRİMİ Ecz. Şahabettin ÇİFTÇİ Farmakovijilans Sorumlusu GÜVENLİĞİ Ecz.ŞAHABETTİN ÇİFTÇİ

İlaç güvenliği nedir? İlacın üretiminden uygulama sonrası gözlem aralığına kadar tüm süreçleri içeren, ilacın hastaya ve çalışanlara zarar vermesini önlemek, İlaç kullanımından dolayı meydana gelmiş olaylarla ilgili yapılan düzeltici ve önleyici faaliyetlerin tümüdür.

İlaç Güvenliğinin Kapsamı İlacın bulunduğu her alan ve ilaçla ilgili sorun yaşanan her işlem ilaç güvenliği kapsamında yer almaktadır.

5N 2K

NE ?

NEDEN ?

? NASIL Ağız yoluyla (Oral) Uygulama Enjeksiyonla Uygulama Dilaltı (sublingual) Uygulama Rektuma Uygulama İnhalasyon Yoluyla Uygulama Lokal Uygulama ?

NEREDE ?

NE ZAMAN ?

KİM ?

KİME ?

Doğru İlaç Uygulaması Doğru ilaç Doğru doz Doğru hasta Doğru zaman Doğru yol Doğru ilaç şekli Doğru kayıt Doğru yanıt

İLAÇ UYGULAMA HATALARI

DİREKTİFİN VERİLMESİ HAZIRLAMA VE DAĞITIM UYGULAMA İZLEME

İlaç Hataları İlacın, sağlık personeli, hasta veya tüketici tarafından uygun olmayan şekilde kullanımına yol açan ya da hastanın zarar görmesine neden olan ÖNLENEBİLİR durumdur. (National Coordinating Council on Medication Error Reporting & Prevention, 2001)

ADE Prevention Study Group Arastırma Sonuçları İlaç uygulama hataları önlenebilir advers etkilerin %34’ünü oluşturmaktadır. (Bates DW, et al. JAMA 1995:274;29-34.) En yaygın “ilaç uygulama hataları” – yanlış doz (%27), – yanlış teknik (%14) – yanlış ilaç (%12); (Leape LL, et al. JAMA 1995:274;35-43.)

İlaç Hatalarının Kaynakları Hekimler Eczacılar Sağlık Personeli Hemşireler Hastalar Diğer (sistem vb.)

Hemşire Kaynaklı İlaç Hataları 1. Yanlış ilaç verilmesi 2. İlacın yanlış dozda verilmesi 3. İlacın yanlış yolla verilmesi (IV yerine IM) 4. İlacın yanlış zamanda verilmesi 5. İlacın yanlış hızla verilmesi 6. İlacın yanlış hastaya verilmesi 7. İlacın hiç verilmemesi (unutulması), 8. Uygulanan ilacın kayıt edilmemesi, 9. Uygulanan ilacın etkisinin gözlenmemesi. 10. İlacın yanlış hazırlanması Uzun S, Arslan F. Türkiye Klinikleri J Med Sci 2008, 28:217-222..

Hataların Önlenmesinde Hemşire Tarafından Yapılması Gerekenler 1. Yazılı prosedürler oluşturulmalı, 2. Yapılan hatalar kaydedilmeli, 3. İstemler yazılı yada elektronik ortamda alınmalı 4. Hastayı ilaç ve uygulaması konusunda eğitmeli 5. İlaç dozu hesaplama becerilerini geliştirmeli, 6. İlaç uygulama hataları ile ilgili makaleleri yakından takip etmeli, 7. Diğer sağlık çalışanlarıyla ve hastalarla etkin iletişim kurmalı, Uzun S, Arslan F. Türkiye Klinikleri J Med Sci 2008, 28:217-222.

Hataların Önlenmesinde Hemşire Tarafından Yapılması Gerekenler 8. İstemin doğru okunduğundan emin olunmalı 9. Hastanın hangi ilaçlara allerjisi olduğu,mevcut ve eşlik eden hastalıklarının hangi ilaçları kullanmaya sakınca oluşturduğunu bilmeli, 10.Uygulamaya yoğunlaşmayı engelleyen etmenlerden uzak durmalı, 11.Hasta bireye ilaç uygulamayı etkileyecek fiziksel ve laboratuvar özellikler bilinmeli, 12.İlacın etkileri bilinmeli, beklenmeyen etki oluştuğunda hekim uyarılmalı. Uzun S Arslan F. Türkiye Klinikleri J Med Sci 2008, 28:217-222.

Hataların Önlenmesinde Hemşire Tarafından Yapılması Gerekenler 13. İlaç uygulamalarında 8 ilkeye dikkat edilmeli, istemden kaynaklanan aykırılık varsa, hekim uyarılmalı - Doğru hasta, - Doğru ilaç, - Doğru doz, - Doğru zaman, - Doğru yol, - Doğru kayıt, - Doğru ilaç sekli, - Doğru yanıt Uzun S Arslan F. Türkiye Klinikleri J Med Sci 2008, 28:217-222.

Merak etmeyin Ayşe Hanım... Hataları önlemek için yeni yöntemler geliştirdik... Benim adım Fatma

İlaç Uygulama Hataları Yanlış dozaj formu İlacın, reçete edilenden farklı dozaj formunun uygulanması Ürünün yanlış anlaşılması/karıştırılması – İlaç hatalarının yaklaşık %15’i benzer isimli ilaçlardan kaynaklanmaktadır. –Yetersiz ilaç bilgisi –Yeni veya bildik olmayan ürünler –Benzer ambalajlı ürünler –Okunaksız yazılmış reçeteler

İsordil veya Plendil ?

SONUÇ! Reçetede yazılan isordil fakat plendil olarak okunuyor Genç hastaya normal dozun 10 katı uygulanıyor Ve bu hata sonucu ölüyor Doktor ve eczacı her ikisi de hatalı bulunuyor Hata bedeli 400.000 $ Graham Billingham MD, FACEP Physician Advisory Board,2004

İlaç Uygulama Tekniği Hataları İnfüzyon pompası hataları –Yanlış programlama –Yanlış doz hesaplama Doz veya infüzyon hızı hesaplanırken hastanın kilosunun yanlış kullanılması Doz hesaplanırken miligram (mg) yerine mikrogram (mcg) kullanılması Uygulama Yolu Hataları – İntravenöz yerine intramusküler uygulama

Ses Benzerliği Olan İlaçlar Lasix Losec CİPRALex CİBADRex Sekrol Ceclor Zantac Zyrtec FLOmax FOSAmax Lamisil Lacipil Pritor Lipitor Trileptal Trivastal İnsidon İncidal DOPamin DOBUTamin HOLoxan ENDoxan NEPHRAMİN HEPATAMİN Kullanım amacı belirtilmeli Hecelenmeli

İlaç İsteminde Dikkat Edilecekler Doktor istemi olmaksızın hiçbir hastaya ilaç uygulanmamalı Yazılı istem alınmalı – Güvenli bir uygulama sağlanır – Yanlış anlama ve kaza olasılığı azalır İstemle ilgili herhangi bir şüphe varsa, doktorla görüşerek açıklığa kavuşturmalı Acil durumlarda sözel istem alınabilir. – Hastanın durumu düzelir düzelmez, doktor bu istemi kayda geçirmelidir.

SÖZEL İSTEM POLİTİKASI Yalnızca acil durumlarda kullanılır. Günlük rutin istemlerde kullanılmaz. Sözel order, hastanenin Medikal Board’undan onay almış bir hekim tarafından verilebilir. Sözel orderlar en geç 24 saat içinde imzalanmalıdır. Sözel istemi lisanslı bir hemşire kabul eder. İstem, Doktor İstem Formu’na kayıt edilir. Telefon orderı için (T.O.) sözel order için (S.O.) yazılır.

SÖZEL İSTEM POLİTİKASI Sözel order tamamen Doktor İstem Formu’nda belirtildiği şekilde yazılır. İlaç dozu Kullanım şekli Sıklığı İlaç adı Orderı verenin adı Orderın alındığı saat Orderı alan yetkilinin ismi Sözel order, doğruluğun sağlanması için doktora geri okurken kodlama yapılır.

Beslenme Tüpünden İlaç Uygulanması Her ilaç uygun şekilde ayrı ayrı uygulanmalıdır Mümkünse ilaçlar tüp yerine ağızdan verilmelidir. Mümkünse ilaçların sıvı formları kullanılmalıdır. Sıvı formda olmayan ilaçların i.v. formları kullanılmalıdır. Verilecek tabletler ezilerek su ile karıştırılmalıdır. Kontrollü salım yapan tabletler ezilmemelidir. İlaç uygulanırken öncesinde ve sonrasında tüpe ılık su verilmelidir.

İlaç ile enteral ürün arasındaki kimyasal etkileşimler hakkında çok az bilgi vardır. İlaçlar, kural olarak enteral beslenme torbası içine kesinlikle konulmamalıdır.

Enteral Beslenme-İlaç Etkileşimi Enteral beslenme, beslenme tüpünden verilen bazı ilaçların (fenitoin, tetrasiklinler, kinolonlar, izoniazid, rifampin...) absorpsiyonunu azaltabilir. Bu ilaçlar beslenme tüpünden verilmeden 1 saat önce beslenme durdurulmalı. İlaç verildikten 1 saat sonra beslenmeye tekrar başlanmalıdır. Beslenme ile verilen kalori kaybını önlemek için beslenme hızı arttırılmalıdır.

TABLETLER VE BÖLÜNEBİLİRLİK

Tabletler Neden Kaplanır? Barsakta salınım istenmesi – mide sıvısında dayanıksızlık – midede tahriş edici etki İlacın, havanın oksijeninden etkilenmesi İlacın kötü lezzet ve kokusunun maskelenmesi

Çentikli Tabletler Geleneksel (konvansiyonel) ve kaplanmamış bir tablet ise bölünebilir. Aksi takdirde ilacın etkili plazma konsantrasyonuna çıkması, yani etkin bir tedaviyi sağlaması mümkün olmayabilir.

Çentikli tabletler Bölünebilir = Ezilebilir

Enterik Kaplı Tabletler Mideyi ilaçtan korumak (NSAİİ), •İlacı mideden korumak (PPİ), •İlacın mideyi geçtikten sonra salınımını sağlamak, Enterik kaplı tabletlerin ezilmesi durumunda, tam olarak ezilemeyen küçük parçalar, beslenme tüpünü tıkayabilir.

Efervesan Tabletler Suyun içine atıldığında, çözünerek solüsyon oluştururlar. Dezavantajları •Daha fazla hacim gerekli •Gaz çıkışının tamamen sonlanmasını beklemek gerekli

Dil Altı Tabletler Kesinlikle ezilmemelidir. •Gastrointestinal sistemden emilim için uygun değillerdir. •Ezilerek beslenme tüpünden uygulandıklarında etki geç görülebilir veya görülmeyebilir.

Değiştirilmiş Salım Yapan Tabletler Konvansiyonel tabletlerden daha fazla doz içerdiklerinden, bölündüklerinde aniden fazla doz salımı ile hastada “ilaç zehirlenmesine” yol açabilir.

Kapsüller Bazı kapsüllerin içeriği irritan/ karsinojenik/teratojenik olabilmektedir. Kapsülün açılmasıyla, ilaç içeriğinin havaya karışabilmesi nedeniyle, hazırlayan kişinin kendisini koruyucu önlem alması gerekmekte veya kapsüllerin açılmaması gerekmektedir. Temizolamit (irritan) Dutasterid (karsinojen)

Değiştirilmiş Salım (MR) Sistemleri ER sistemler (Extended Release = Uzatılmış Salım) Prolonged Release DR sistemler (Delayed Release = Geciktirilmiş Salım) RA sistemler (Repeat Action = Tekrarlanan doz İçeren) SR sistemler (Sustained Release = Sürekli Salım) CR sistemler (Controlled Release = Kontrollü salım)

Kapsüller Değiştirilmiş salım yapan kapsüller ve mikropellet kapsüller açılabilse dahi, kesinlikle ezilmemelidir.

Kapsüller Yumuşak jelatin kapsüller, iğne ile delinerek, sıvı şeklindeki içeriği şırınga ile çekildikten sonra beslenme tüpüne uygulanabilir. Kapsül içeriğinin tamamının şırıngaya çekilememesi ihtimali söz konusu olduğundan, kapsülün ılık suyun içine atılarak çözünmesi sağlandıktan sonra, tüm karışım tüpten uygulanabilir. Çözünmemiş kapsül parçası beslenme tüpüne uygulanmamalıdır; aksi takdirde tüpün tıkanmasına yol açabilir.

Enjeksiyon Uygulaması İlaçlar göz ile muayene edilerek, stabilite açısından değerlendirilmeli –Partikül –Renk değişikliği Aseptik kurallara mutlaka uyulmalı, Hazırlık sırasında enjektör ve ilacı kontamine etmemeye dikkat edilmeli, Derinin dezenfeksiyonu sağlanmalı,

İLAÇLARIN UYGULANMA YOLLARI Ağız yoluyla (Oral) Uygulama Enjeksiyonla Uygulama Dilaltı (sublingual) Uygulama Rektuma Uygulama İnhalasyon Yoluyla Uygulama Lokal Uygulama

İlaç Uygulamalarında İyileştirme İçin Neler Yapılabilir?

Eğitim

EĞİTİM ŞART!!

Bununla birlikte araştırmalarda doktor, eczacı ve diğerleri tarafından yapılan hataların %86’ sının oluşmadan önce hemşireler tarafından önlendiği de tespit edilmiştir.

İlaçları alırken veya kullanırken dikkat edilecek kurallar İlaçların dertlerimize deva olabilmesi, her şeyden önce doğru kullanılmalarına bağlıdır. Bu da büyük ve önemli sorumluluk gerektirir. Bu sorumluluk hekim ve eczacılara düşmektedir. Yanlış ilaç kullanımı, istenen sonuçların elde edilmemesine, dahası bazı ciddi istenmeyen sonuçların ortaya çıkmasına yol açabilir.

Son olarak işlem yaptığınız ve gözlemlediğiniz her şeyi kaydedin Son olarak işlem yaptığınız ve gözlemlediğiniz her şeyi kaydedin. Kaydetmediyseniz yapmamışsınızdır.

ŞÜPHEN VARSA YAPMA!

Teşekkürler… tufam@titck.gov.tr Tel:0312 218 30 00 Faks:0312 218 35 99