SPORDA MOTİVASYON (GÜDÜLENME) Ders Sorumlusu: Doç. Dr. Hakan KOLAYİŞ SPORDA MOTİVASYON

Michael Jordan: ‘Ben hiçbir zaman, başarısız olursam neler olacağını düşünmem. Çünkü bunları düşünmeye başlayıp üzerinde yoğunlaştığımızda olumsuz bir sonuca ulaşırız. Eğer konunun üzerine atlıyorsam başarılı olacağımı düşünüyorumdur, başarısız olursam neler olacağını değil.’

MOTİVASYON Motivasyon, hareket ettirme anlamına gelir. Ayrıca Cüceloğlu’na göre ise motivasyon istekleri, arzuları, gereksinimleri dürtüleri ve ilgileri kapsayan genel bir kavramdır. İhtiyaç, organizmadaki eksiklik ya da fazlalığın organik tanımına denir. İçgüdü, türe özgü kalıplaşmış davranış biçimine denir. Hayvanlara özgüdür. Dürtü, gereksinimlerin organizmada yarattığı gerginliğin psikolojik tanımıdır. Açlık sırasında organizmada gerilme olur. Buna dürtü olur. Özendirici, hareketin biçimini değiştirmek amacıyla kullanılan her şey Motivasyon, organizmanın içinden gelen uyarılar yardımıyla bir amaç doğrultusunda harekete geçmesine motivasyon (Güdüleme) denir.

1.Organizmayı eyleme iten ve eylemi yönlendiren içsel uyarım durumu. Özendirici Gereksinim dürtü motivasyon davranış Özendirici, bir dışsal faktördür. Motivasyonda özendiricinin apayrı yeri bir vardır. Motivasyon bir döngüsel davranıştır. Motivasyon bir döngüsel davranıştır. Motivasyon mutlaka hedeflerle paralellik göstermelidir. MOTİVASYON 1.Organizmayı  eyleme iten ve eylemi yönlendiren içsel uyarım durumu.  2. Kişinin enerjisini belli bir hedefe yönlendiren davranışları için  gösterilen bilinçli veya bilinçsiz  gerekçeler. Bu gerekçeler tipik olarak: duygular, beklentiler, arzular ve kaygılardır.

3 boyutlu bir olgudur. Derinliği, yüksekliği, ve genişliği vardır. Motivasyonun Boyutu: 3 boyutlu bir olgudur. Derinliği, yüksekliği, ve genişliği vardır. Gereksinimler 2’ ye ayrılıyor. Fizyolojik gereksinimler, (açlık, uyku, cinsellik, korunma), Psikososyal gereksinimler (sevmek, ün sahibi olmak, daha iyi yaşama koşullarına sahip olmak, kendini ispatlamak) Gereksinimler Boyutu Fizyolojik Gereksinimler / Korunma Gereksinimi Sevgi/Ait Olmak/Kendini Gerçekleştirme (Birincil gereksinimler) (ikincil gereksinimler) Birincil gereksinimler yerine getirilmeden ikincil gereksinimler karşılanamaz.

2.Yaşantı Boyutu İnsanoğlu yaşadıklarından bir ders alır. Ve organizmasını yaşadıklarına göre hareket ettirir. Başarı motivasyonu arttırırken başarısızlık azaltır.

3. Bilinç Boyutu Bilinçli yaşantılar daha önemliyken bilinç dışı yaşantılar daha önemsizdir. İşte bu üç boyutu birleştirdiğimizde insanın motivasyonu oluşur. Öğrenilen davranışlar motivasyon olurken öğrenilmeyen davranışlar motivasyon olmaz. Tik gibi davranışlar motivasyon değildir. Basımlama, hayvan yavrularının yeni doğduklarında ilk hareket eden cismin arkasından gitmesidir. Basımlama bir motivasyonel davranış değildir.

Akşam saat onu geçmiş durumda, sınava hazırlanmak amacıyla ders çalışıyorsunuz. Okuduğunuzu anlamaya başlıyor ve acıktığınızı fark ediyorsunuz. Canınız bir şey çekiyor ama ne olduğunu isimlendiremiyorsunuz. Evet, buldunuz! Canınız işkembe çorbası istiyor. İşkembeci 10 dakikalık uzaklıkta, sizinle aynı yurtta kalan arkadaşınız Selim’e gidiyorsunuz ve “Haydi gel, köşedeki işkembecide birer işkembe çorbası içelim” diyorsunuz. İşkembecide çorbayı zevkle içerken içinizden “iyi ki aklıma çorba içmek geldi, tam da yerini buldu!” diye düşünüyorsunuz. Selim’ le beraber olmak da hoşunuza gidiyor. Tekrar odanıza dönüp çalışmaya başladığınızda, okuduğunuzu biraz öncesine göre daha iyi anlamaya başladığınız görüyorsunuz.

Yukarıda anlatılana benzer duygu ve düşünceleri herkes günlük hayatında yaşamıştır. Nasıl oluyor da aç olduğunuzun farkına varabiliyorsunuz? Yalnız aç olduğunuzun farkına varmakla kalmıyor, yukarıda verilen işkembe çorbası örneğinde olduğu gibi, belirli bir türden  bir yiyeceği canımızın çektiğini de anlayabiliyoruz.  Neden yalnız gitme yerine bir arkadaşımızla gitmeyi tercih ediyoruz.? Böyle soruların cevabını bulmaya  çalıştığımız zaman güdülenme psikolojisinin alanı içine girmiş bulunuyoruz. (Cüceloğlu:S-229, 230)

Organizmanın dürtü ya da  ihtiyaçların  etkisiyle harekete hazır hale  gelerek amaca yönelik davranışta bulunmasına  ve amaca yönelik  davranışta bulunmasına ve amaca ulaştıktan sonra  rahatlamasına güdülenme (motivasyon) denir. Organizma amacına ulaşıp doyuma kavuşunca güdü geçici de olsa giderilir ve organizma dengesini yeniden bulur. Dürtü bir istek  ya da ihtiyaçla (işkembe çorbası içme isteği) başlar, güdünün uyandırdığı davranışla devam eder(çorbacıya gitme) ve amaca ulaşıp doyuma kavuşmakla (işkembe çorbasını içmek) son bulur.

Güdülenme, psikologun konu hakkında söylemek istediği hemen her şeyi içeren oldukça  geniş kapsamlı  bir terimdir. Güdülenmenin üç ayrı yönü vardır. Kişiyi belli bir hedefe iten güdüleyici durum 2. Hedefe ulaşmak için yapılan davranış 3. Hedefe ulaşmak

Güdüleyici durum davranışa, davranış hedefe öncülük eder; hedefe ulaşıldığında güdü hiç değilse geçici olarak giderilebilir.  

“İnsanları, bir başkasını kurtarmak için yaşamlarını riske etmeye  ya da belirli bir hedefe ulaşmak için saatler boyu  çalışmaya  güdüleyen nedir?”

Popüler olarak kullanıldığı haliyle “güdülenme” terimi; davranışın sebebine veya niçinine işaret eder.  Bu anlamda kullanıldığında “güdülenme” psikolojinin bütününü kapsayacaktır. Ancak psikologlar,  güdülenme kavramını davranışa enerjisini veren ve onun  yönünü çizen  faktörlerle sınırlar. Güdülenmiş bir organizma, bir faaliyeti; güdülenmemiş bir organizmaya oranla daha istekli ve etkili bir şekilde sürdürecektir. Organizmaya enerji vermesinin yanı sıra güdülenme, davranışı yönlendirme eğilimi taşır. ( aç bir insan yiyecek aramaya ve yemeye; acı çeken bir insan, acı veren uyarandan kaçmaya güdülemiştir)

SPORDA MOTİVASYON Sportif yüksek performansın elde edilmesi için sporcunun uzun ve yoğun antrenmanlara katlanması, ulaşılmış olduğu performansı değişik hava koşulları altında, rakip ve seyirci etkisine rağmen sergileyebilmesi onun motivasyonu ile ilgilidir. Değişik nedenlere bağlı olarak bir davranışta bulunmak veya bulunmamak, bir işi yapmak ya da yapmamak motivasyonun hangi yönde ve ne kadar kuvvetli olduğu ile bağlantılıdır. Burada motiv, bireyin içinde yaşadığı biyolojik ve sosyal ortamda varlığını sürdürmeye yönelik davranışlarının nedenidir. Motivasyon ise bilinçli ve bilinçsiz, kalıtımsal ve öğrenilen psikolojik seyir ve durum için kullanılan bir terimdir. Kısacası motivasyon, durumun şartları ve motiv arasındaki oyundur. Motivasyon performansı olumlu yönde etkileyecek şekilde kullanabilmek için antrenörün sporcularını yakından tanıması, onların ilgi ve gereksinimleri konusunda ilgilere sahip olması gerekmektedir. Bu konuda olanak var ise bir psikologla çalışmak en yararlı şekildir.

Yeterli motivasyon nedir? Sporcunun fizyolojik ve psikolojik açıdan yarışmaya hazır olma durumudur.

7-Yetersiz motivasyon nedir? Burada motivasyon düzeyi düşüktür. Yetersiz motivasyon durumundaki sporcu keyifsizdir, nedensiz yorgunluk hisseder, yarışmayı bırakma eğiliminde veya bir an önce yarışmanın bitmesi isteğindedir. İşte bu ortamda sporcuda “start tembelliği” söz konusudu 

Start tembelliği nedir? Sporcunun bir yarışmada yetersiz motivasyona sahip olması nedeniyle ortaya çıkan durumdur. Bu arada sporcu isteksizdir, yarışmayı bırakmak ister, savaşım isteği yoktur, sahip olduğu motor yetenekleri tam verimi ile kullanılmaz.

Aşırı motivasyon nedir? Aşırı motivasyon durumundaki sporcu sinirli ve telaşıdır. Bacaklarda halsizlik, ellerde titreme görülebilir. ”Start telaşı” olarak isimlendirilen bir durum söz konusudur. Sporcunun davranışlar kontrolsüzdür.

Motivasyon kuramlarI BAŞARI GEREKSİNMESİ KURAMI HEDEFİ GERÇEKLEŞTİRME KURAMI YÜKLEMLEME KURAMI

BAŞARI GEREKSİNMESİ KURAMI BİR GÖREVİ YA DA DAVRANIŞI MÜKEMMELLİK STANDARTLARINA GÖRE HATTA DAHA DA ÜSTÜNDE YAPMA İSTEĞİ İLE KENDİNİ GÖSTERİR.(CÜCELOĞLU) ÜSTÜN DÜZEYLİ PERFORMANS GÖSTERME YA DA REKABET DURUMLARINDA BAŞARILI OLMA İSTEĞİDİR (BRAUN VE LINDER) BU KURAMA GÖRE; BAZI BİREYLER İÇİN ÖNEMLİ OLAN NOKTA, BAŞARIYA DAYALI ETKİNLİKLERDEN BAŞARI İLE ÇIKMAKTAN ÇOK, ÜST DÜZEYDE DOYUM ALMALARIDIR. BAŞARI ALGISI BİREYDE BİREYE DEĞİŞİR. HER BİREY KENDİ BAŞARI DAVRANIŞINI TAYİN ETMEKLE YÜKÜMLÜDÜR.

HEDEFİ GERÇEKLEŞTİRME KURAMI BU KURAMDA BAŞARI HEDEFİ İKİYE AYRILIR: EGO YÖNELİMLİ HEDEFLER, (SPORCU BAŞKA SPORCULARLA KARŞILAŞTIRILIR) GÖREV YÖNELİMLİ HEDEFLER (PERFORMANSA BAKILIR KARŞILAŞTIRMA YAPILMAZ)

YÜKLEMLEME KURAMI KİŞİ YADA KİŞİLERİN BELLİ BİR EYLEMİN SONUCUNU BİR NEDENE BAĞLAMALARINA YÜKLEMLEME (ATTRIBUTION) DENİR. ÜÇ BOYUTTA İNCELENİR. İÇSEL-DIŞSAL (YETENEK, ÇABA-İŞİN GÜÇLÜĞÜ,ŞANS) İSTİKRARLI-İSTİKRARSIZ (YETENEK-ÇABA) KONTROL EDİLEBİLİR-KONTROL EDİLEMEZ

SORULAR