Grev

İşçilerin topluca çalışmamak suretiyle iş­yerinde faaliyeti durdurmak veya işin nite­liğine göre önemli ölçüde aksatmak ama­cıyla aralarında anlaşarak veyahut bir ku­ ruluşun aynı amaçla çalışmamaları için verdiği karara uyarak işi bırakmalarına "grev" denir. Diğer bir ifadeyle grev, belli bir bölgede veya işyerinde çalışan işçi gnir bunun işverenle aralarında çıkan bir uyuş­mazlığı, iş sözleşmesinin hükümlerinden ayrı bir çözüme bağlamak amacıyla önce­ den aralarında anlaşarak işlerini bırakma­sıdır. Fransızca kökenli bir kelime olan greve-hemen hemen bütün hukuk sistemlerinde kullanılan bir terimdir. Türkçede bu keli­me "toplu iş bırakımı" ifadesi ile karşılan­maya çalışılmış, ancak mevzuatta "grev" kelimesinin kullanılması sebebiyle yerleş­memiştir.

Uzun yıllar bir zor ve şiddet kullanma aracı olarak algılanan grev kavramı,toplumların demokratikleşme sürecine paralel bir gelişme göstererek mesleki yararınkavramlaşmasında toplumsal bir denge unsuru olarak kabul görülmektedir. 19.yüzyılın başlarında yasak konusu olan grev, daha sonra özellikle verilen örgütlü işçifaaliyetleri sonucu elde edilmiş ve Anayasalara girmiştir. Günümüzde klasik demokrasi modelini benimseyen toplumlarda kaçınılmaz ve vazgeçilmez temel hak ve özgürlükler arasında yer alan grev hakkı, zamanımızın gelişen ve sosyalleşendemokrasi anlayışı içinde çalışanların en önemli temel haklarının başındagelmektedir.

Grev kelimesi Türkiye’ye Fransızca’dan La Greva kelimesinden girmiştir. LaGreva Paris’te Sen Nehri kıyısında belediye binasının yanında ihtilalden sonra ölümcezalarının infaz edildiği meydana verilen addır. Grev yapmak tabiri, Parisliemekçilerin iş aramak için bu meydanda toplanmaları karşılığında kullanılmıştır.1789’da Fransız İhtilali’nden sonra işçilerin bu eylemleri grev olarak adlandırılmıştır. Grev hukuki açıdan olduğu kadar sosyolojik ve ekonomik açıdan daincelenmektedir. Grevin anlamı ve önemi her ülkenin içinde bulunduğu politik,sosyal ve ekonomik şartlara paralel bir görünüm taşımaktadır. Toplumun işçi sınıfınave kuruluşlarına bakış açıları grev kavramına yansımaktadır. Bu nedenle de grevidüzenleyen mevzuat her ülkenin sosyal, ekonomik ve politik bünyesine göreşekillenmektedir.

Grev işçilerin topluca çalışmamak suretiyle iş yerinde faaliyeti tamamen durdurmak veya işin niteliğine göre önemli ölçüde aksatmak amacıyla aralarında anlaşarak veyahut bir kuruluşun aynı amaçla topluca çalışmamaları için verdiği karara uyarak işi bırakmalarıdır

Grev kelimesi etimolojik olarak incelenirse, Paris'te Sen Nehri kıyısında, beledi­ye binası yanında, ölüm cezalarının infaz edildiği meydana verilen "La Greve" adından geldiği görülür. "Grev yapmak" tabi­ri, Parisli emekçilerin iş aramak için bu meydanda toplanmaları karşılığında kul­lanılmıştır Fransız İhtilalinden sonra, iş şartlarını beğenmeyerek çalışmak istemeyen işçilerin eylemleri "grev" olarak adlandırılmıştır. Greve başvuran işçiler, işverene "biz olmadan bu işi yürütemezsin" mesajım ver­mekte, işi bırakmalarının geçici olduğu ve tekrar işe dönecekleri düşüncesiyle hareket etmektedirler. Grev eylemi, aktif ol­makla birlikte barışçı bir nitelik taşımak­ta, işverene baskı yapmak, daha fazla çıkarlar elde etme amacını gütmektedir. Bu sebeple grevin bir "silah" olarak nitelendiği tanımlamalar, grevin amacına ters düşmektedir. Grevde amaç sağlan­dıktan sonra, yeniden işe dönme sözkonu-su olduğu için hizmet sözleşmeleri, grev süresinde askıda kalmaktadır.

Grev kelimesi Türkiye’ye Fransızca’dan La Greva kelimesinden girmiştir. LaGreva Paris’te Sen Nehri kıyısında belediye binasının yanında ihtilalden sonra ölümcezalarının infaz edildiği meydana verilen addır. Grev yapmak tabiri, Parisliemekçilerin iş aramak için bu meydanda toplanmaları karşılığında kullanılmıştır.1789’da Fransız İhtilali’nden sonra işçilerin bu eylemleri grev olarak adlandırılmıştır. Grev hukuki açıdan olduğu kadar sosyolojik ve ekonomik açıdan daincelenmektedir. Grevin anlamı ve önemi her ülkenin içinde bulunduğu politik,sosyal ve ekonomik şartlara paralel bir görünüm taşımaktadır. Toplumun işçi sınıfınave kuruluşlarına bakış açıları grev kavramına yansımaktadır. Bu nedenle de grevidüzenleyen mevzuat her ülkenin sosyal, ekonomik ve politik bünyesine göreşekillenmektedir.

Grevin unsurları Eylemi Yapanların İşçi Olması Toplu Hareket Edilmesi Hak ve Menfaat Uyuşmazlığı Yansıtması Geçici Nitelikte Olması

Grevin Unsurları: Toplumsal bir hareketin veya eylemin grev sayılabilmesi için taşımasıgereken unsurları şu şekilde ayırmak ve özetlemek mümkündür: — Eylemi Yapanların İşçi Olması Grev bir işverene bağlı olan işçilerin hareketidir. Grevi yapanlar işçistatüsünde olmalıdır. Grev hakkı işçilere ait olduğundan grev hareketinin temeli veilk şartıdır. — Toplu Hareket Edilmesi İşin durdurulması veya belli ölçüde aksatılması eylemi bir grup işçi tarafındantopluca ve anlaşarak yapılmalıdır. Toplu hareket unsuru hem grev kararınınalınmasında, hem de uygulanması sırasında geçerlidir. Birlikte hareket etme unsuru birçok hukuk düzeninde sendika kararı olarak algılanmaktadır. Bundan daanlaşılacağı gibi birlikte eylem kararının sendika tarafından onaylanmasıgerekmektedir. — Hak ve Menfaat Uyuşmazlığı Yansıtması Bu çerçevede grevler hak ve menfaatlerin korunması ve geliştirilmesidoğrultusunda mevcut iş koşullarının düzenlenmesi ve geliştirmesi amacı taşımalıdır. — Geçici Nitelikte Olması İşçilerin talepleri kabul edildiğinde veya işverenle anlaştıkları takdirde işedönme eğiliminde olmalıdırlar. Bunun aksi ilişkiyi tamamen koparacağından grevinmantığına aykırıdır. Grevin NedenleriToplu iş uyuşmazlıklarının sonunda ortaya çıkan grevlerin büyük çoğunluğuekonomik nedenlere dayanmaktadır. Özellikle ücret ve parasal konular yüzünden uyuşmazlıklar çıkmaktadır. Diğer taraftan günümüzde teknolojik değişikliklerleüretimin makineleşme eğilimine bağlı olarak ortaya çıkan iş güvencesi konusu da,uyuşmazlıkların başında gelmektedir. Çıkan bu uyuşmazlıklar nedeniyle işçiler grevhakkını kullanma eğilimindedirler.

Grevin Türleri Grevlerin işçilerin ve sendikalar içinde zor kararlar olması ve önemli ekonomik sorunlar doğurması, sendikaları işverenler üzerinde etkili olacak fakat zararları daha sınırlı kalacak grev uygulamalarına yöneltmiştir. İşyerinde çalışanların tümünün iş bırakması yerine işçi gruplarından bazılarının işi sırayla bırakması veya çok kısa süreli iş bırakma eylemleri, grevden beklenen amaçların gerçekleşmesi açısından daha işlevsel bulunmuştur. Böylece birçok grev türü çıkmıştır. Bu görevler şöyle sıralanabilir.

Grev türleri Yasal ve yasal olmayan grevler Denetimsiz Grevler (Wildcat Strike) Dönen Grevler İşi Yavaşlatma Kısa Süreli Grevler Oturma Grevi Uyarı Grevi Dayanışma Grevi Genel Grev Hak grevi Çıkar grevi

Yasal ve yasal olmayan grevler Yasal grevler, mevzuatının ön görmüş bulunduğu yollardan geçerek ve topluiş sözleşmelerinin taraflara uyuşmazlık durumlarında yüklemiş oldukları yetki gereğiyapılan grevlerdir. Bunun dışındaki grevler, yani yasal dayanağı olmayan diğer bir değişle yasanın ön gördüğü aşamalardan geçmeden yapılan grevlerdir. Yasa dışıgrevler olarak kabul edilmişlerdir. Ancak burada yasaların izin verdiği sınırlardaönemlidir. Örneğin, siyasi amaçlı grevler, bazı ülkelerde yasaklanmıştır. Toplu pazarlık sırasında çıkan uyuşmazlık neticesinde gidilen greve çıkar grevi, toplusözleşmenin uymaması sırasında çıkan uyuşmazlık sonunda gidilen greve de hak grevi denir. Hak grevi çalışma barışının korunması maksadıyla birçok ülkedeyasaklanmıştır.

Denetimsiz Grevler (Wildcat Strike) Grev kararının yetkili işçi kuruluşu tarafından alınmadan işçilerinkendilerinden başlattıkları grevlerin özel adıdır. Bu tür grevlerde denetim ve kontroleksikliği bulunmaktadır.

Dönen Grevler Grev uygulamasının çalışanlar tarafından dönüşümlü olarak yerine getirilmesisöz konusudur. Yani işi durdurma ya da yavaşlatma kararlarının işyerinde yönetim birimleri veya değişik çalışma grupları arasında sıra ile yerine getirilmesidir.

İşi Yavaşlatma İşçilerin işi bırakmadan işin başında kalarak iş veriminin hızınıdüşürmeleridir. Bu tür greve daha çok toplu pazarlık aşamasında işveren ve iştendoğrudan veya dolaylı olarak etkilenen kişiler ve kitleler üzerinde bir kamuoyu baskısı oluşturmak için başvurulmaktadır.

Kısa Süreli Grevler İşi erken bırakma, geç gelme veya toplu viziteye çıkma gibi iş süresindeuyulmayarak yapılan grevlerdir. İşyerinde çalışan işçilerin sistemli olarak verimliliğidüşürecek faaliyetlerde bulunmalarıdır.

Oturma Grevi İşçilerin işlerini terk etmeyerek ancak çalışmayarak oturmaları ilegerçekleştirdikleri eylemdir. Bu tür grevlerde işçiler üretimde bulunmazlar.

Uyarı Grevi İşçilerin işverenin alınmış olduğu bir kararından veya uygulanmamasındanvazgeçilmek amacı ile başvurdukları ve belli bir süre uygulayamayacaklarınıönceden açıklayarak başladıkları grevdir.

Dayanışma Grevi İşçilerin kendi işleri ile herhangi bir ihtilaf bulunmamasına rağmen başkaişyerindeki grevi de desteklemek amacı ile başlattıkları grevdir. Buna sempati grevidenmektedir.

Genel Grev Bir ülkede birkaç iş kolunda veya tüm iş kollarında, ülkenin tutumunda veya bir bölgesinde, belirli veya belirsiz sürekli olmak üzere işçilerin işi toplucadurdurmalarıdır. Genel grevler genellikle siyasal amaçlar taşır. Genel grevin süresiçoğu zaman belirli ve kısa sürelidir.

Lokavt İşyerinde faaliyetin tamamen durmasına neden olacak tarzda, işveren veya işveren vekili tarafından kendi kararıyla veya bir kuruluşun verdiği karara uyarak, işçilerin topluca işten uzaklaştırılmasına lokavt denir. Toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması ve işçi sendikası tarafından grev kararı alınması hâlinde bu Kanun hükümlerine uygun olarak yapılan lokavta kanuni lokavt denir.

1- Siyasi grevler 2- Genel grevler (genel grevler, ekonomik ve sosyal amaçlı ve siyasi amaç­lı olmak üzere ikiye ayrılır) 3- Kanuni ve kanun dışı grevler; 4- Genişlik ölçüsüne göre grevler (üçe ayrılır a) Sınırlı; b) Genişletilmiş c Genel grevler); 5- İzlenen amaçlara göre grevler (geliştirici ve koru­yucu olmak üzere ikiye ayrılır).

Bir hareket veya eylemin grev kabul edilebilmesi için şu unsurlara sahip olması gerekir 1- Grev, bir işverene bağlı olan işçilerin hareketidir. Diğer bir ifadeyle, grevi yapanların işçi statüsünde olmaları gerekir; 2- Grev, toplu ve anlaşarak girişilen bir harekettir. İşçiler arasında yapılan anlaşma ile veya bu konuda bir işçi teşekkülünün almış olduğu karara uyarak işin topluca bırakılmasıdır; 3- Grev, menfaat ve hak uyuşmazlığını yansıtır. İşçi İle işveren arasında ekonomik hak ve menfaatlerin korunması ve geliştirilmesine ilişkin bir uyuşmazlığın ortaya çıkması söz konusudur. Diğer bir ifadeyle mesleki bir amacın bulunması gerekir; 4- Grev işveren üzerinde bir baskı kurar. İşi bırakma eyleminin, işkolu veya işyerinde faaliyeti durdurmak veya işin niteliğine göre önemli ölçüde aksatmak amacıyla yapılması gerekir.

Genel grev: Ülke çapında tüm işçilerin katılımıyla yapılan grevdir. Hak grevi: İşverenin toplu sözleşmesinde bir kuralı ihlal etmesi ya da yeni bir ihlal eden uygulamayı ortadan kaldırmak için başlatılan grev. Sempati grevi: (dayanışma grevi) başka bir işyerindeki ya da iş kolundaki çalışanların yaptığı grevi desteklemek için yapılan grev. Bunların yanında İş yavaşlatma, İş bırakma, Aşırı kurallı çalışma gibi grev olmayan ama grev dışında pazarlık gücünün arttırılması amacıyla kullanılan eylem türleri de bulunmakta.

Grev ve lokavt yasakları Can ve mal kurtarma işlerinde; cenaze işlerinde ve mezarlıklarda; şehir şebeke suyu, elektrik, doğal gaz, petrol üretimi, tasfiyesi ve dağıtımı ile nafta veya doğalgazdan başlayan petrokimya işlerinde; bankacılık hizmetlerinde; Millî Savunma Bakanlığı ile Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığınca doğrudan işletilen işyerlerinde; kamu kuruluşlarınca yürütülen itfaiye ve şehir içi toplu taşıma hizmetlerinde ve hastanelerde grev ve lokavt yapılamaz. (2) Bakanlar Kurulu, genel hayatı önemli ölçüde etkileyen doğa olaylarının gerçekleştiği yerlerde bu durumun devamı süresince yürürlükte kalmak kaydıyla gerekli gördüğü işyerlerinde grev ve lokavtı yasaklayabilir. Yasağın kalkmasından itibaren altmış gün içinde altı iş günü önce karşı tarafa bildirilmek kaydıyla grev ve lokavt uygulamasına devam edilir. (3) Başladığı yolculuğu yurt içindeki varış yerlerinde bitirmemiş deniz, hava, demir ve kara ulaştırma araçlarında grev ve lokavt yapılamaz.

Grev ve lokavta katılamayacaklar Hiçbir surette üretim veya satışa yönelik olmamak kaydıyla niteliği bakımından sürekli olmasında teknik zorunluluk bulunan işlerde faaliyetin devamlılığını veya işyeri güvenliğini, makine ve demirbaş eşyalarının, gereçlerinin, hammadde, yarı mamul ve mamul maddelerin bozulmamasını ya da hayvan ve bitkilerin korunmasını sağlayacak sayıda işçi, kanuni grev ve lokavt sırasında çalışmak, işveren de bunları çalıştırmak zorundadır.