İŞLETME TÜRLERİ VE İŞLETMENİN KURULUŞU 2. BÖLÜM İŞLETME TÜRLERİ VE İŞLETMENİN KURULUŞU

İŞLETME TÜRLERİ Ürettikleri mal ve hizmet türüne göre Mülkiyet durumuna göre Hukuki şekillerine göre Büyüklüğüne göre Diğer

Ürettikleri Mal ve Hizmet Çeşidine Göre İşletmeler İŞLETMELERİN SINIFLANDIRILMASI Büyüklüklerine Göre İşletmeler KOBİ’ler Büyük İşletmeler Çokuluslu İşletmeler Mülkiyet Durumlarına Göre İşletmeler Özel İşletmeler Kamu İşletmeleri Karma İşletmeler Yabancı Sermayeli İşletmeler Ürettikleri Mal ve Hizmet Çeşidine Göre İşletmeler Sanayi İşletmeleri Ticaret İşletmeleri Hizmet İşletmeleri Tarım İşletmeleri

İŞLETMELERİN SINIFLANDIRILMASI Hukuki Yapılarına Göre İşletmeler Şahıs İşletmeleri Tek Şahıs Adi Şirket Kollektif Şirket Komandit Şirket Sermaye İşletmeleri Anonim Şirket Limited Şirket Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirket Kooperatifler Üretim Yapı Tüketim Tarım Satış

1. Ürettikleri mal ve hizmet türüne göre Sanayi işletmeleri; otomobil, çamaşır makinası, tekstil mobilya vb ürünleri üreten Ticaret işletmeleri; perakendeci ve toptancılar Hizmet işletmeleri; otelcilik, bankacılık, avukatlık vb hizmetler Tarım işletmeleri; pamuk, mısır, fındık, buğday vb ürünler üreten

2. Mülkiyet durumuna göre Özel işletmeler; semayesinin tamamı veya büyük bir bölümü özel kişilere aittir. Bossa, migros, arçelik vb Kamu işletmeleri; semayesinin tamamı veya büyük bir bölümü kamuya aittir. Belediyeler, il özel idareler vb Karma işletmeler; türk telekom gibi Yabancı işletmeler; mülkiyeti başka ülke kişilerine aittir. IBM, Unilever vb

3. Hukuki şekillerine göre Tek kişi işletmeleri; mülkiyetin veya sahipliğin tek kişiye ait olması Şahıs şirketleri; iki veya daha fazla kişinin kurduğu işletmedir. Türk Ticaret Kanununa göre şahıs şirketleri adi şirket, kollektif şirket ve adi komandit şirkettir. Adi şirket; iki veya daha fazla kişinin emek ve varlığını ortaya koyduğu şirkettir. Sermaye miktarına ek olarak tüm mal varlıklarıyla sorumludurlar.

3. Hukuki şekillerine göre Kollektif şirket; ticaret ünvanı altında kurulur. (özellikleri sayfa 36) Adi komandit şirket; kollektif şirkete ve limited vey ononim şirkete benzer SERMAYE ŞİRKETLERİ Anonim şirket; bir ünvana sahip, sermayesi belirli paylara bölünmüş olan ve borçlarından dolayı yalnız mal varlığıyla sorumlu olan şirkettir.

3. Hukuki şekillerine göre Limited Şirket; bir veya daha çok gerçek veya tüzel kişi tarafından bir ticaret unvanı altında kurulan ticaret şirketidir. Hisseli komandit şirket; Sermayesi paylara bölünen ve ortaklarından bir veya birkaçı, şirket alacaklarına karşı bir kollektif şirket, diğerleri bir anonim şirket ortağı gibi sorumlu olan şirkettir.

Hukuki Yapılarına Göre İşletmeler Şahıs İşletmeleri Ortak Sayısı Sermaye Şekli Sorumluluk Sözleşme Ticaret Ünvanı Tüzel Kişilik Yönetim Biçimi Tek Şahıs Tek kişi Emek ve/veya para Tüm öz varlıklar yok Sahip Adi Şirket En az iki gerçek kişi Koyulan sermaye + Öz varlık Yazılı veya sözlü Ortaklar Kollektif Şirket (fabrika veya ticaret işletmesi) Tüm mal varlıkları Yazılı (notere tasdik) Var Veya Profesyonel Adi Komandit Şirket Komandite sınırsız komanditer (kendi koyduğu) sermaye ile sınırlı Yazılı (notere tasdik) Komandite Ortaklar

Hukuki Yapılarına Göre İşletmeler Sermaye İşletmeleri Ortak Sayısı Sermaye Sorumluluk Sözleşme Ticaret Ünvanı Tüzel Kişilik Yönetim Biçimi Anonim Şirket (ani ve tedrici) En az 5 gerçek veya tüzel kişi Kanunda belirtilen miktardan az olamaz(min 50bin TL) Şirkete konan sermaye ile sınırlı Yazılı Noter Tasdikli Bakanlık İzinli Var Profesyonel Yönetici Limited Şirket En az iki en çok elli gerçek veya tüzel kişi Emek ve/veya para (en az 5 bin TL) Ortaklar veya Profesyonel Yönetici Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirket Anonim ve kollektif şirketin birleşiminden oluşan bir modeldir. Komandite ortaklar sınırsız, komanditerler ise koydukları sermaye miktarı ile sınırlıdır. Şirketin ortak sayısı en az bir komandite olmak üzere 5 kişiden aşağı olamaz.

3. Hukuki şekillerine göre KOOPERATİF ŞİRKETLER; Kooperatif, insan ihtiyaçlarının karşılıklı yardımlaşma yoluyla giderilmesini sağlamak ve ortakların çıkarlarını korumak amacıyla oluşturulan ekonomik kuruluştur. En az 7 ortaktan oluşur. Noter tasdikle beraber bakanlıktan izin alınarak tüzel kişilik kazanmış olur.

4. Büyüklüğüne göre işletmeler Çok küçük işletmeler; çok küçük sermaye ve kendi emeğini koyan bakkal, terzi vb Küçük ve orta boy işletmeler (KOBİ); 50 kişiden az, yıllık bilançosu 5 milyon tl yi aşmayanlar küçük, 250 kişiden az, yıllık bilançosu 25 milyon tl yi aşmayan işletmeler orta ölçekli işletmedir. (Türkiye için)

4. Büyüklüğüne göre işletmeler Büyük işletmeler; 500 den daha fazla çalışanı olan ve büyük tutarda sermayesi bulunan işletmedir. Bossa, Arçelik vb Çok büyük işletmeler (dev); çok büyük sermaye, binlerce çalışan, dünyanın birçok yerinde üretim yapan işletmelerdir. Mercedes, IBM, Toyota, Sony, Sabancı Holding vb

BİRLEŞMELER VE DİĞER İŞLETME TÜRLERİ Birleşme; (merger) işletme, bir başka işletmeyi satın alma yoluyla bünyesine dahil eder ve o işletmenin tüzel kişiliği sona erer. Migrosun Tansaşı satın alması Birleşme (Konsolidasyon); iki ayrı işletmenin birleşmesiyle yeni bir işletmenin kurulması.

BİRLEŞMELER VE DİĞER İŞLETME TÜRLERİ Şirket evliliği; (joint venture); bir işletmenin yabancı bir işletmeyle ortak girişimde bulunmasına denir. Dupont şirket ile Sasa’ nın evliliği olan Dupontsa, koç holding ila İtalyan Fiat şirketinin oluşturduğu Tofaş Stratejik işbirlikleri; iki veya daha fazla işletmenin daha fazla ürün geliştirmek, üretim, dağıtım ve ortak yatırım yapmak üzere oluşturdukları birliklerdir. Mercedes Benz ve Amerikan Chryler.

BİRLEŞMELER VE DİĞER İŞLETME TÜRLERİ Holding; çeşitli alanlarda faaliyet gösteren şirketlerin daha iyi koordine edilebilmesi için tek çatı altında toplanması. En az 7 şirketi bünyesinde bulundurması gerekli. Sabancı Holding (Bossa, Kordsa, Advansa, Marsa, Temsa, Lassa vb), Koç Holding, Eczacıbaşı Holding vb.

BİRLEŞMELER VE DİĞER İŞLETME TÜRLERİ Franchising; ünlü bir işletmenin ürettiği mal ve hizmetin ticari kullanma hakkının bir para karşılığında belli bir süre ve koşullar çerçevesinde diğer kişiye verilmesidir. (Franchisor, Franchisee) Pizza Hot, Burger King vb Kartel; işletmelerin fiyat üretim rekabetini önlemek amacıyla açık bir şekilde anlaşmalarıdır. Geçici süreyle yapılır. Tröst; işletmelerin tek bir yönetim çatısı altında bağımsızlıklarını yitirerek oluşturdukları birleşme. Petrol, demir çelik, petrokimya vb.

BAŞARILI BİR İŞLETME KURMANIN ŞARTLARI Başarılı bir işletme kurabilmek için girişimcilerin bazı hususlara dikkat etmesi gerekmektedir. 47-48 Başka bir boyutu ise başarılı girişimcilerdir. Başarılı girişimcilerinde sahip olması gereken özellikleri vardır. (48-49-50).

BİR İŞLETME NASIL KURULUR? Girişimciler bir işletme kurmak için bazı yollar izlerler. Yeni bir işletmenin kurulması Mevcut bir işletmenin satın alınması Franchising anlaşması ile bir işletme kurulması

İŞLETME KURMANIN NEDENLERİ Yüksek gelir elde etmek (Ek gelir sağlamak) Sosyal prestij ve saygınlık kazanmak (Sosyal amaçlar) Kendini kanıtlamak (Eğitimini değerlendirmek, bir fikri hayata geçirmek, aile işletmesini sürdürmek) Daha fazla özgürlük (Kendi işinin patronu olmak)

BİR İŞLETME NASIL KURULUR? Girişimcinin kuruluş aşamasında aşağıdaki sırayı takip etmesi gerekir. Yapılacak iş için fırsatların belirlenmesi Kurulacak işletme türü hakkında karar verilmesi Bir işletme planının geliştirilmesi Gerekli finans ve diğer kaynakların sağlanması Kurulan işletmenin etkin ve verimli şekilde yönetimi (51-54)

FİZİBİLİTE ÇALIŞMALARI Bir yatırıma girişmeden önce ekonomik, teknik, mali, yasal ve örgütsel araştırmalar yaparak, işletmenin kurulmasının karlı ve yararlı olup olmayacağını ortaya koyan çalışmaların tamamıdır. Fizibilite çalışmaları sonucunda Mali sonuçlar Gümrük muafiyeti ve yatırım indirimleri Finansman Olanakları İşletme Büyüklüğü Uygun Kuruluş Yeri işletme faaliyetlerinde ilk profesyonel adımı oluşturmaktadır.

Fizibilite Etüdü ve Aşamaları Yeni bir işletme kurma veya yatırım düşüncesinin oluşturulması Ekonomik, teknik finansal, hukuki ve örgütsel etüdlerin yapılması Ön projenin oluşturulması Değerlendirme ve yatırım kararının verilmesi Kesin projenin oluşturulması Projenin uygulanması Üretime geçiş

Değerlendirme ve Yatırım KararıAraştırma FİZİBİLİTE AŞAMALARI YATIRIM DÜŞÜNCESİ Ekonomik Araştırma Teknik Araştırma Mali Araştırma Hukuki Araştırma Örgütsel Araştırma Ön Proje Değerlendirme ve Yatırım KararıAraştırma Kesin Yatırım Projesi Projenin Uygulanması Üretim

1. Yatırım Düşüncesinin Oluşturulması Girişimci, deneyimleri, becerileri, sermayesi, ne yapmak istediği, para kazanma isteği, kendinin patronu olma gibi durumlarda yatırım fikrini ortaya koymalıdır.

2. Ekonomik, teknik, finansal vb etüdlerin yapılması Ekonomik Etüd Teknik Etüd Finansal Etüd Hukuki Etüd Örgütsel Etüd

Maliyet analizleri (Fiyatlar) İthalat ihracat durumu EKONOMİK ETÜD Yatırımın verimli, karlı ve rasyonel olup olmadığının araştırılmasıdır. Talep tahminleri Pazardaki rakipler Pazarın yönelimleri Maliyet analizleri (Fiyatlar) Demografik yapı İthalat ihracat durumu Diğer güçler

TEKNİK ETÜD İşletmenin üretim sürecinde kullanabileceği en uygun Teknoloji seçimi Makina ve donanım İş yeri düzeni Bina seçimi Alt yapı durumu Üretim türü Arazi ve inşaat durumu Çevre kirliliği analizi vb

Finansal Etüd İhtiyaç duyulan finansal kaynağın nereden sağlanacağı özkaynak ve yabancı kaynaklardan sağlanan fonlar, gelir-gider tahminleri, yatırım için gerekli olan döviz kurları, üretilecek mal ve hizmetlere ilişkin maliyetler, nakit giriş çıkışları vb.

HUKUKİ ETÜD İşletmenin Hukuki Yapısı Yasal Kısıtlamalar Yasal Bildirimler Sanayi ve Ticaret Odasına Kayıt Sanayi Siciline Kayıt Belediyeden Bina Ruhsatı, İskan Belgesi Vergi Dairesine Kayıt Sosyal Sigortalar Kurumuna Bildirim

ÖRGÜTSEL ETÜD Fiziksel Yerleşim İş Akışı Büro Düzenlemeleri İş gerekleri ve standartları Çalışacak Kişilerin Belirlenmesi Yetki ve Sorumlulukların Belirlenmesi İletişim Kanallarının Oluşturulması Örgüt Şemalarının Hazırlanması

3. Ön Projenin OIuşturulması Diğer aşamalardakşi elde edilen bilgiler ışığında kurulması düşünülen işletmeye ilişkin bir ön proje raporu niteliğindedir.

4. Değerlendirme ve Yatırım Kararının Verilmesi Alternatif yatırımların da değerlendirilmesi oldukça önemlidir. Bu kapsamda; geri ödeme süresi, yatırımın karlılığı, net bugünkü değer, iç karlılık oranı vb yöntemler kullanılarak iki veya daha fazla alternatif değerlendirilmelidir.

5. Kesin Projenin Oluşturulması Bu aşamada her yönden yapılabilir ve uygulanabilir nitelik taşıyan yatırım projesinin uygulanmasına geçilip geçilmeyeceği konusunda karar verilir.

6. Projenin Uygulanması Burada yatırım gerçekleşmeye başlamış olup, işletmenin ana sözleşmesinin hazırlanması ve notere tasdik ettirilmesi, gerekli başvuru ve izinlerin alınması, makine siparişlerinin verilmesi, öz ve yabancı kaynaklardan ihtiyaç duyulan sermayenin sağlanması vb işlemleri uygulamaya başlanması.

7. Üretime Geçiş Deneme üretimi yapılarak ortaya çıkabilecek aksaklıklar gözden geçirilerek gerekli düzeltmelerin yapılması sağlanır.

KURULUŞ YERİNİN BELİRLENMESİ Bir işletmenin tüm faaliyetlerinde olduğu gibi kuruluş yerinin seçiminde de etkinliğin sağlanabilmesi için verimlilik, karlılık ve ekonomiklik ilkelerine uyulması gerekir. Uygun işyeri seçimi üç aşamalı gerçekleşir. İşletmenin kurulacağı bölge seçimi (Akdeniz Bölgesi) Bölge içinde kesimin belirlenmesi (Antalya) Kesim içinde kuruluş yeri tam olarak belirlenir.

Kuruluş Yerini Etkileyen Faktörler Pazara yakınlık İşgücü sağlama durumu Hammadde kaynağına yakınlık Su ve doğal kaynak durumu İklim Gelişmişlik durumu Bölgesel kısıtlamalar Enerji ve alt yapı durumu vb

KURULUŞ YERİ FAKTÖRLERİ Ekonomik Faktörler Hammadde Beşeri ve Sosyal Faktörler Doğal Faktörler Psikolojik ve Politik Faktörler Kamusal Faktörler

BAŞABAŞ NOKTASI ANALİZİ MALİ ETÜD BAŞABAŞ NOKTASI ANALİZİ Toplam Gelir YTL Toplam Maliyet KAR Kara Geçiş Noktası YTL ZARAR Sabit Maliyet Birim X Birim

İşletmenin Kuruluşunda Kapasite Seçimi En uygun üretim kapasitesini belirleyen unsurlar Maliyet Talep miktarı Finansman Teknik olanaklar Kuruluş yeri

mcdonald's'tan aldığı kahvenin üzerine dökülmesi sonucu 3 mcdonald's'tan aldığı kahvenin üzerine dökülmesi sonucu 3.derece yanık teşhisi konulan 79 yaşındaki kadının mcdonald's'a açtığı dava. mahkeme dava sonucunda 160,000$ zararı karşılayan tazminat ve kadının çektiği acılara karşılık 2.700.000$ cezai tazminat kararı vermiş liebeck'in avukatı mahkemede mcdonald's'ın kahveleri 82-88 derecede servis ettiğini ve bu sıcaklığın 2 saniyede üçüncü derece yanığa neden olacağını ve bu yüzden kahvenin 60 dereceden yüksek sıcaklıkta servis edilmemesi gerektiğini savunur. mcdonald's avukatı ise arabaya serviste müşterilerin, kahvenin daha uzun süre sıcak kalmasını istediğini ve bu yüzden sıcak olması gerektiğini iddia eder. jüri, mcdonald's'ı %80, liebeck'i %20 oranında kusurlu bulur. kahvenin üzerinde uyarı olmasına rağmen, jüri bu uyarıyı yeterli bulmaz. jüri, liebeck'e 160.000$ tazminata ek olarak 2.700.000$ cezai tazminat ödenmesi kararına varır. 640.000$ a düşer.