Silisiklastik Sedimanter Kayalar STRATİGRAFİ (JFM-203) Silisiklastik Sedimanter Kayalar Prof. Dr. Levent Gülen lgulen@sakarya.edu.tr Ders – 6 Prof. Dr. Levent Gülen

Sedimanter Kaya Çeşitleri 1-Silisiklastik 2-Biyojenik, biyokimyasal ve organik 3-Kimyasal 4-Diğer Prof. Dr. Levent Gülen

1- Silisiklastik Sedimanter Kayalar: Fiziksel ve kimyasal bozunmaya uğrayan kayalardan itibaren oluşan kırıklı kaya parçaları (klast) ve mineraller içeren kayalardır. Bu kaya parçaları ve mineraller taneler halinde su, rüzgar ve buzullar vasıtasıyla kaynak bölgeden çökelme bölgesine kadar taşınırlar. Yerçekimi kuvvetinin taşıyıcı kuvveti yenmesi sonucunda ise çökelme gerçekleşir. Silisiklastik sedimanter kayalar kendilerini oluşturan kırıklı kaya parçalarının büyüklüklerine ve özelliklerine göre konglomera, breş, kumtaşı ve çamurtaşı (kiltaşı, silttaşı, şeyl) gibi alt sınıflara ayrılırlar. Prof. Dr. Levent Gülen

Tane Boyu Sınıflaması ÇAP (mm) İSİM > 256 Blok 64-256 Kaya 4-64   > 256 Blok 64-256 Kaya 4-64 Çakıl 2-4 Granül 1/16 - 2 Kum 1/256 - 1/16 Silt < 1/256 Kil Prof. Dr. Levent Gülen

Konglomeralar En az %50’i 2mm’den büyük kaya parçaları içeren sedimanter kayalar konglomera olarak adlandırılırlar. Eğer kaya parçaları yuvarlak değil de, köşeli ise bu kayalara breş adı verilir. Konglomeralardan çakılca zengin olanları (>%75) Orto-Konglomera, hamurca zengin olanları ise (<%75) Para-Konglomera veya Diamiktit olarak bilinir. Prof. Dr. Levent Gülen

Prof. Dr. Levent Gülen

Silisiklastik Kaya Sınıflaması Prof. Dr. Levent Gülen

Kumtaşları Kumtaşlarının ana bileşenleri kuvars, feldispat ve kaya kırıntıları olup, bunların büyüklükleri 1/16 ve 2 mm arasında değişebilir. Bu bileşenlerin yanısıra zirkon, sfen, rutil, magnetit, ilmenit gibi tali (%1-2) mineralleri de içerebilirler. Bu mineral ve kaya parçacıkları bir çimento maddesi ile tutturulurlar. Bu çimento, hamur maddesi kuvars, çört (mikro-kuvars), kalsit, aragonit, limonit, jibs, zeolit, kil mineralleri gibi mineralleri içerebilir. Prof. Dr. Levent Gülen

Prof. Dr. Levent Gülen

Kumtaşı Sınıflaması-1 Prof. Dr. Levent Gülen

Kumtaşı Sınıflaması-2 Prof. Dr. Levent Gülen

Çamurtaşı ve Şeyl Çamurtaşları ince taneli sedimanter kayalar olup, içeriklerinin %50’sini 0.062 (1/256) mm den küçük silisiklastik taneler oluşturur. Yani esas olarak silt büyüklüğünde (1/16 - 1/256 mm) ve kil büyüklüğünde (< 1/256 mm) tanelerden oluşurlar. Çamurtaşlarının laminalı bir iç yapıya sahip olanları “Şeyl (Shale)” olarak isimlendirilirler. Prof. Dr. Levent Gülen

Prof. Dr. Levent Gülen

Çamurtaşı Sınıflaması Prof. Dr. Levent Gülen

Önemli Kil Mineralleri Kaolinit İllit Montmorillonit Klorit Bentonit Prof. Dr. Levent Gülen