Terapötik Beceriler Yapılama Yakından İlgilenme Konuşmaya Açık Davet Asgari Düzeyde Teşvik Duyguların Yansıtılması İçeriğin Yansıtılması Kişiselleştirme Özetleme Paylaştırma Bağlama Sessizlik

YapIlama Psikolojik danışmanın ilk oturumunda kullanılması gereken bir beceridir, psikolojik danışmaya ilk defa gelen, danışma hakkında pek bir şey bilmeyen danışana bilgi vermek amacıyla kullanılır. Çok uzun olmamalıdır. Psikolojik danışma süreci ve kurallardan bahsedilir. Özellikle grupla psikolojik danışmada belirgin bir şekilde yer verilir.

“Konuşulanlar seninle benim aramda kalacak ne senin tarafından ne de benim tarafımdan üçüncü bir kişiyle paylaşılmayacak.” “Psikolojik danışma süreci içerisinde sana öğüt, nasihat vermeyeceğim senden kendini bana açmanı istiyorum.”

Yakından İlgilenme Bu beceri, danışana insan olarak saygı duyulduğunu ve danışanın söylediklerine önem verildiğini gösterir. Danışanın güvenini arttırmak ve güvenli bir ortam oluşturmak için kullanılır. Ayrıca,yakından ilgilenme davranışıyla karşılaşan danışan hissettiklerini ve düşündüklerini daha rahat ifade edebilir.

Psikolojik danışman rahat ve doğal bir şekilde oturmalıdır Psikolojik danışman rahat ve doğal bir şekilde oturmalıdır.Rahat bir şekilde oturan danışman, danışanla daha rahat ilgilenebilir. Danışmanın danışanla gözle iletişim kurması önemlidir fakat gözlerini dikip danışanı rahatsız etmemelidir. Danışman danışanın söylediklerinden yola çıkarak tepkiler vermelidir. Yakından ilgilenme davranışı gösterilemeden danışmaya başlanmamalıdır. Her oturumda kullanılması gereken bir beceridir.

Konuşmaya Açık Davet Bu beceri danışanın kendisini daha iyi anlatabilmesi amacıyla danışman tarafından açık uçlu sorular sorma becerisidir. Danışanın kendini açması, kendini anlaması, ifade etmesi amacıyla psikolojik danışmanca kullanılır. Sorular danışmanın kendi merakını gidermesi amacıyla sorulmamalıdır.

Bu beceri, danışanın dikkatini duyguları üzerine odaklaşmasını sağlar. Bugün neler hakkında konuşacağız? O durum hakkında biraz daha bahseder misin? Olay olduğunda neler hissettin? Mutluyum demekle neyi kastettin? Şu anda ne düşünüyorsun?

Asgari Düzeyde Teşvİk Psikolojik danışmanın en az düzeyde konuşup, danışmayı konuşmaya sevk etmesidir. Danışanın konuşmaya devam etmesi sağlanır. Anahtar sözcüğün tekrar edilmesi, olumlu pekiştireçler verilmesi, kısa cümleler şeklinde olabilir. Anahtar cümlelerin tekrar edilmesi aşamasında önemli olan hangi kelimenin seçileceğidir çünkü konuşmanın seyri buna göre değişir.

Danışan: Oğlu beni çok rahatsız ediyor. Danışman: Oğlu Danışan: Oğlu beni çok rahatsız ediyor. Danışman: Oğlu? / Rahatsız ediyor? Danışan: İnsanların karşısına kendimi rahatsız hissediyorum. Danışman:İnsanların karşısında.

Duyguların Yansıtılması Bu beceri danışanın duygularını belirginleştirmeye,psikolojik danışmanın danışanın duygularını doğru algılayıp algılamadığını denetler. Danışan:Ne yapmam gerektiğini bilsem sevinirim.İşime mi okulum mı devam edeceğim bilemiyorum. Danışman: İki arada bir derede kalmışsın anlaşılan.

İÇERİĞİN YANSITILMASI İçeriği yansıtma, danışanın söylediklerinin içerik açısından açıklığa kavuşturulmasıdır. Ancak duygu yansıtmasında olduğu gibi, içerik yansıtmasında da papağan gibi danışanın söylediklerinin aynısı tekrar edilmemelidir. Danışan sanki onunla alay ediliyormuş duygusuna kapılabilir.

Psikolojik danışma yaparken, sadece içerik yansıtma yeterli değildir. Bu içeriğe danışanın duygusu eklendiği takdirde, daha üst düzeyde bir empatik tepki verilmiş olur. İçerik yansıtmaya, bir nedensellik bağıyla, duygu eklendiğinde , çoğunlukla kişiselleştirme yapılmış olur.

Örnek Danışan: Okul rezil, ulaşım kötü, kaloriferler yanmıyor. Psikolojik danışman: Kötü bir okula düştün.

Örnek, içeriğin yansıtılması için verilmiş örnektir, yanlış değildir Örnek, içeriğin yansıtılması için verilmiş örnektir, yanlış değildir.Ancak, dikkat edilirse üçüncü kişiye ilişkin yansıtmalardır. Psikolojik danışma sürecinde bu üçüncü kişiye ilişkin yansıtmalardan, danışanın neler yaşadığına gelinirse, tepki çok daha anlamlı olur.

Şöyle ki; Kötü bir öğretmene düştüğün için memnun değilsin.

KİŞİSELLEŞTİRME Yardım etmede etkili olabilmek için danışanın söylediklerinin ötesine ulaşmalıyız. Gerçek anlamda, danışanın anlattıklarına eklemeler yapmalıyız.

Carkhuff, kİşİselleştİrmeyİ aşamalı olarak; Anlamın Kişiselleştirilmesi Problemin Kişiselleştirilmesi Amacın Kişiselleştirilmesi

Anlamın Kİşİselleştİrİlmesİ İçerik ancak kişiselleştirildiği zaman, danışan için anlam kazanır. (duygu) hissediyorsun, çünkü …………… Çok öfkelisin, çünkü kazanmak için fırsatı kaçırdın.

Problemİn Kİşİselleştİrİlmesİ Danışana sorunun ne olduğu konusunda yardım edildiğinde problemin kişiselleştirilmesi kullanılır. (duygu) hissediyorsun, çünkü (olumsuz eylem) Çok üzülüyorsun, çünkü okulda başarısızsın.

Amacın Kişiselleştirilmesi Anlam ve problem kişiselleştirildikten sonra, sıra amacın kişiselleştirilmesine gelir. (duygu) hissediyorsun, çünkü (olumsuz eylem), istek cümlesi Çok üzülüyorsun, çünkü anında cevap veremiyorsun ve vermek istiyorsun.

ÖZETLEME Özetleme, duyguların ve içeriğin yansıtılmasının bir arada kullanılmasıdır. Ancak, onlardan daha uzun zaman dilimini kapsaması açısından farklıdır. Özetleme yapılırken, danışanın konuştukları, tüm görüşme ya da görüşmenin bir kısmı özetlenir.

Bu beceri oturumlarının sonunda, oturum başında bir önceki oturumu hatırlatmak için ya da bir konudan diğerine geçerken kullanılır.

Özetleme İkİ şekİlde olur; Psikolojik danışman kendisi özetler Psikolojik danışman özetlemeyi danışana yaptırır.

Psikolojik danışma oturumlarının başında ve sonunda özetleme neden gerekir? Danışanın davranışsal amacına yönelik çalışılıp, çalışılmadığını anlamak için, Psikolojik danışmanın danışanla ilgilendiğini göstermek için, Danışanın kendine ilişkin, birçok gerçek ve duygunun ayırdında olabilmesi için, Özetleme danışana yaptırılırsa, danışanın sorumluluk almayı öğrenmesi için, Sonlandırma oturumuna hazır olunması için, Oturumlarda nasıl bir gelişme görüldüğü ya da nerede tıkanıldığını anlamak için, özetleme gereklidir.

Örnek Psikolojik danışman: Bir önceki oturumda ne olmuştu? Psikolojik danışman: Bu oturumda neler oldu?

PAYLAŞTIRMA Paylaştırma becerisi grupla psikolojik danışmada kullanılan bir beceridir. Psikolojik danışmanın grup üyelerinden birinin daha önceki oturumlardan birinde anlattığı yaşantıları ve duygularıyla, diğer grup üyelerinin yaşantıları ve duyguları arasında benzer yanlara dikkat çekmesidir. ÖRNEK: Psikolojik danışman: Benzer yaşantıları olanlar var mı? Paylaşabilir.

Bağlama Psikolojik danışmanın, danışanın daha önceki oturumlarda, anlattıkları, yaşadıklarıyla, o anda anlattıkları ve yaşadıkları arasında paralellik kurmasıdır. Örneğin,farklı olaylar karşısında, danışanca aynı duygu yaşanıyorsa, danışanın dikkati, bu noktaya psikolojik danışmanca çekilmelidir. Bağlama becerisi, danışanın farkındalık kazanmasını sağlar.

ÖRNEK Psikolojik danışman: Ayşe, eşin sana sinemaya gidelim dediğinde, “farketmez “ demiştin. Pikniğe gidip gitmeme konusunu sorunca da “farketmez “dedin.

SESSİZLİK Sessizlik yerinde kullanıldığında, danışanların söylenenleri kafasından geçirmesi, toparlaması, özümsemesi, bazı duygu ve özelliklerinin farkında olması için yararlı olur. Makinalı tüfek gibi sorulara maruz kalan danışan sorular otomatik yanıt vermeye başlar. Böylece farkındalıkları engellenir.

Özellikle mesleğe yeni başlayanlar sessizliğin kendi acemiliklerin kaynaklandığını düşünerek paniğe kapılırlar.Gereksiz sorular sorarak sessizliği bozmaya çalışırlar. Bu sorular ise psikolojik danışmanın yönünü değiştirebilir.

Sessizlik psikolojik danışanca bozulacaksa, ilişkinin şimdi ve buradalığı koşulu ile bozularak yapılmalıdır. ÖRNEK: Şu anda neler yaşıyorsun? Şu anda seninle benim aramda neler geçiyor? Bu sessizlik ne anlama geliyor?

TERAPÖTİK KOŞULLAR EMPATİ

Psikolojik danışma ilişkisinde belli koşulların sağlanması ve bu koşulların bir arada olması gerekir.Bu koşullar,terapötik koşullar adını almaktadır. Olumlu terapötik ilişkide veya olumlu kişilerarası ilişkilerde bulunması gereken temel koşullar; Empati, Saygı, Saydamlık, Somutluk.

Tüm bu koşullardan iki önemli nokta göz önünde bulundurularak söz edilir: Biri psikolojik danışman açısından, diğeri danışan açısından konuya eğilmektir. Psikolojik danışmanın iyi bir model olması açısından bu koşulları eksiksiz sağlaması oldukça önemlidir.

EMPATİ Empati, başka birinin duygularının yoğunluğunu ve anlatımı algılama ve anlama yeteneğidir. Empatide 2 yön söz konusudur; Danışanın söylediklerini anlam bakımından anlamak, Danışanın duygularını anlamak ve bunları ona iletmek. Danışanın duygularını ona iletmek demek, söylediklerini aynen tekrar etmek demek değildir.Danışanın söylediklerine papağan gibi tepki vermek,olumsuz düzeyde empati kurmaktır.

Empati kurmak sadece danışanın sözel tepkilerine değil, ses tonuna, konuşma temposuna,jest ve mimiklerine, duruşuna dikkat etmek gerekir.

Empati kurarken nesnelliği yitirmemek, danışanın korku, kaygı, incinme, neşe, öfke vb. duygularıyla bunalmamak gerekir.

Empatinin iki önemli yönü vardır; Duygu Yansıtılması, İçerik Yansıtılması.

EMPATİK TEPKİ DÜZEYLERİ Empatik tepkide bulunabilmek için en az üçüncü düzeyde tepki vermek gerekmektedir. 1.düzey: Psikolojik danışmanın söylediklerinin içeriğini saptırıp, yanlış yansıtmasıdır. Örnek: Danışan: Çok şişmanım.Bu yüzden hiç kız arkadaşım yok. Danışman: Nedenini biliyorsun, bu konuda neden bir şeyler yapmıyorsun? Açıklama: Verilen tepki yargılayıcı ve eleştiricidir. Duygulara yer verilmemiştir. Neden sorusu sorulmuş.

2.düzey: Psikolojik danışmanın danışanın söylediklerinde duygu ve içerik açısından eksiltmeler yapmasıdır. Örnek: Danışan: Çok şişmanım.Bu yüzden hiç kız arkadaşım yok. Danışman: Kız arkadaşının olmadığını söylüyorsun. Açıklama:Duygu ihmal edilmiş, içerik yansıtılmış. Danışanın söyledikleri aynen tekrar edilmiş. 3.düzey: Psikolojik danışmanın hem duyguyu, hem de içeriği aynen yansıtmasıdır.Bu düzeydeki tepkiler daha derinlerde yatan duygulara inmez. Danışman: Kız arkadaşın yok, çünkü şişmansın, bundan dolayı üzülüyorsun. Açıklama: Yüzeysel duyguya değinilmiş, ancak hem içerik, hem de duygu verilmiş ve anlamın kişiselleştirilmesi kullanılmış.

4.düzey: Psikolojik danışmanın ya içeriğe ya da duygulara eklemeler yapmasıdır. Danışanın söylediklerine daha derin anlam katılmasıdır. Bunun için de kişiselleştirilme kullanılabilir. Örnek: Danışan: Çok şişmanım.Bu yüzden hiç kız arkadaşım yok. Danışman: Şişman olduğun için kız arkadaşının olmamasından dolayı düş kırıklığı yaşıyorsun. Açıklama: Derindeki duygulara inilmiş, duygulara eklemeler yapılmış, anlamın kişiselleştirilmesi kullanılmış. 5.düzey: Psikolojik danışmanın hem duyguya hem de içeriğe eklemeler yapmasıdır. Danışman: Kız arkadaşın yok, çünkü çok şişmansın, bu durumdan dolayı dünyan zindan oluyor ve anlamlı ilişkiler içine girmek istiyorsun. Açıklama: Amacın kişiselleştirilmesi kullanılarak hem duygu ve hem de içeriğe eklemeler yapılmış.

Psikolojik danışmanların dördüncü veya beşinci düzeyde empatik tepki verdiklerinde dikkat etmesi gereken noktalar şunlardır; Bu düzeylerde tepki verildiğinde danışan “hayır “ derse, ya gerçekten empati kurulmamış, danışan anlaşılamamıştır yada danışan savunmadadır, ondan dolayı “hayır “ demektedir. Danışan savunmada olsa bile bu durumun danışana söylenmesi gerekir. Çünkü psikolojik danışma süresinde yorum yapılmaz, danışan etiketlenmez.

SAYGI

Saygının başlangıcı koşulsuz kabuldür. Koşulsuz kabul bireyi olduğu gibi tüm yönleriyle kabul etmek, yargılamada bulunmamaktır. Koşulsuz kabul edilmeyen bireyle psikolojik danışma yapılmamalıdır. Çünkü koşulsuz kabul edilmezse saygı duyulmaz, saygı olmazsa empati yapılamaz.

Saygı iki yönlü olarak ele alınmalıdır: Saygının iki yönü… Saygı iki yönlü olarak ele alınmalıdır: Kişinin kendine olan saygısı ve kendine olan kabulü, Kişinin danışana olan saygısı ve danışana olan kabulü

Kendini kabul etmeyen bireyin başkasını kabul etmesi düşünülemez Kendini kabul etmeyen bireyin başkasını kabul etmesi düşünülemez. Yine benzer şekilde başkasına karşı saygısı olmayanın da kendisine karşı saygısının olması beklenemez. Saygıyı iletebilmek için bireyler empati içinde olmalıdır.

Danışman danışan ilişkisinde ilişkide bulunulan kişi kim olursa olsun; zengin, fakir, beyaz, zenci, dindar, dinsiz, sağcı, solcu vs. hoşgörü ile kabul edilmelidir. Saygı; psikolojik danışmanın danışanı ayrı bir kişi olarak, düşünce, duygu ve eylemlerinde özgür olduğunu kabul etmesi ve bunu ona iletmesidir.

SAYGI ---- HOŞGÖRÜ----KENDİNİ AÇMA---- SAĞLIKLI DANIŞMA SÜRECİ Ayrıca saygı diğer kişinin gizil güçlerine ve değerlerine inanma olarak açıklanır. SAYGI ---- HOŞGÖRÜ----KENDİNİ AÇMA---- SAĞLIKLI DANIŞMA SÜRECİ

Danışan psikolojik danışmanın kendine saygı duyduğunu hissederse kabul edildiğini fark edecek ve bu kabul edilme duygusu maskelerinin düşmesini sağlayacaktır. Bu da dirençlerinin kırılmasına ve kendini olduğu gibi kabul etmeye, dolayısıyla davranışların değişmesine yol açacaktır.

SAYGI TEPKİ DÜZEYLERİ 1. DÜZEY : Psikolojik danışmanın karşısındaki kişinin duygularının dikkate alınmadığını iletmesidir. Psikolojik danışman davranışı onaylamadığını belirtir.

ÖRNEK: 1. Düzey Psikolojik Danışman: Sen şaşırdın mı? Utanmaz! Danışan (19 yaşında, erkek) : Ben hep kadınları hayal ederim. Seninle niye olmasın? Psikolojik Danışman: Sen şaşırdın mı? Utanmaz! Açıklama: Danışanın duyguları, durumu dikkate alınmamış ve danışan onaylanmamış.

2. DÜZEY : Psikolojik danışmanın, danışanın duyguları, yaşantı ve gizil güçleri konusunda çok az saygı iletmesidir.

ÖRNEK: 2. Düzey Danışan (19 yaşında, erkek) : Ben hep kadınları hayal ederim. Seninle niye olmasın? Psikolojik Danışman: Birlikte bu duyguları keşfedeceğiz. Bana öyle geliyor ki beni sevgilinin yerine koyuyorsun. Açıklama: Psikolojik danışmanın tepkisi, danışanın duygularını tamamen yadsımamış ancak yorum yapılarak danışan zor durumda bırakılmış.

3. DÜZEY : Psikolojik danışmanın, diğer kişinin duygu, yaşantı ve gizin güçlerine ilişkin olumlu bir ilgi ve saygı iletmesidir.

ÖRNEK: 3. Düzey Danışan (19 yaşında, erkek) : Ben hep kadınları hayal ederim. Seninle niye olmasın? Psikolojik Danışman: Kadınlarla ilişki kurmak istiyorsun, yalnızlık hissediyorsun. Açıklama : Yüzeyde olan duygu yansıtılmış ve danışanın kabul edildiği iletilmiş.

4. DÜZEY : Psikolojik danışmanın, danışanı kabul etmesi ve saygı iletmesidir. Psikolojik danışman tepkisiyle danışanın kendini değerli hissetmesini sağlar ve derindeki duygulara iner.

ÖRNEK: 4. Düzey Danışan (19 yaşında, erkek) : Ben hep kadınları hayal ederim. Seninle niye olmasın? Psikolojik Danışman: Karşı cinsten bir arkadaşın olmamasından dolayı kendini çok yalnız ve küçülmüş hissediyorsun. Açıklama: Empati kurularak, derindeki duygulara inilmiş.

5. DÜZEY : Psikolojik danışmanın danışana duyduğu saygıyı, en üst düzeyde iletmesidir. Beşinci düzeyde “empati” kurmak gerekmektedir.

ÖRNEK: 5. Düzey Danışan (19 yaşında, erkek) : Ben hep kadınları hayal ederim. Seninle niye olmasın? Psikolojik Danışman: Karşı cinsten bir arkadaşının olmamasından dolayı kendini çok yalnız ve küçülmüş hissediyorsun; bu bağlamda benimle arkadaşlık etmek istiyorsun.

Açıklama: Psikolojik danışman, danışana duyduğu saygıyı iletmiş, en üst düzeyde empati kurmuş.