TÜRKİYE’DE GELİR DAĞILIMI HAZIRLAYANLAR: BATURALP UYGUN MEHMET KAYA TANER TUTLUOĞLU ISPARTA 2015

İÇERİK Gelir ve Gelir Dağılımı Gelir Dağılımına Etki Eden Faktörler Bölgesel Gelir Dağılımı Türkiye’de Adaletsiz Gelir Dağılımı İçin Alınabilecek Önlemler Seçilmiş İstatistiki Veriler Sonuç Kaynaklar

GELİR VE GELİR DAĞILIMI Gelir: Kişinin dönem başındaki servetinin dönem sonundaki servetine eşit olması koşuluyla, o dönem içinde tüketebileceği mal ve hizmet miktarı toplamıdır. Gelir Vergisi Kanunu’na göre geliri oluşturan kazanç ve iratlar şunlardan oluşmaktadır. 1. Ticari Kazançlar 2. Zirai Kazançlar 3. Ücretler 4. Serbest Meslek Kazançları 5. Gayrimenkul Sermaye İratları 6. Menkul Sermaye İratları 7. Diğer Kazanç ve İratlar

GELİR VE GELİR DAĞILIMI Kişi Başına Milli Gelir (Kişi Başına GSYH) Gayri Safi Yurtiçi Hasıla: Bir ülke sınırları içerisinde belli bir zaman içinde, üretilen tüm nihai mal ve hizmetlerin para birimi cinsinden değeridir. Türkiye’nin GSYH’sı yıl ortası nüfusa bölünerek kişi başına GSYH bulunur.

GELİR VE GELİR DAĞILIMI Milli Gelirin Önemi Ülke ekonomisinin büyüyüp büyümediğini gösterir. Ülke refah düzeyinde değişiklik olup olmadığını gösterir. Ülkedeki yapısal değişiklikler (tarım,sanayi,hizmet) hakkında bilgi verir. Ülkeler arası ekonomik karşılaştırmada kullanılır.

GELİR VE GELİR DAĞILIMI Gelir Dağılımı:Bir ülkede yaşayan bireyler tarafından üretilen mal ve hizmetlerden elde edilen toplam gelirin,yine o ülkedeki bireylere dağılım araçları ile paylaştırılmasını ifade eder.

GELİR VE GELİR DAĞILIMI Gelir Dağılımın Önemi Gelirin paylaşılma şekli değiştikçe; ekonominin yapısı, toplumun yapısı, sağlık düzeyi, ortalama yaşam süresi, yoksulluk düzeyi de bu durumdan doğrudan etkilenmektedir. Bundan dolayı, bir toplumda gelir dağılımı düzeldikçe toplum birçok açıdan düzelme eğiliminde olmaktadır.

GELİR VE GELİR DAĞILIMI 1.FONKSİYONEL GELİR DAĞILIMI 2.SEKTÖREL GELİR DAĞILIMI 3.BÖLGESEL GELİR DAĞILIMI 4.KİŞİSEL GELİR DAĞILIMI

TÜRKİYE’DE KİŞİ BAŞINA DÜŞEN GELİR DAĞILIMI TÜİK, 2015 Türkiye’de kişi başına düşen milli gelir 1990 yılında 2641,88 $ iken 2014 yılında 10283,7 $ ‘a yükselmiştir.

GELİR VE GELİR DAĞILIMI Gelir eşitsizliği:Bir ülkedeki gelir dağılımının o ülkedeki bireyler tarafından eşit ve adil olarak bölüşülmediğinin kanıtıdır.

GELİR VE GELİR DAĞILIMI Gelir Eşitsizliği Ölçütleri Gelir dağılımındaki eşitliği ve eşitsizliği ölçmek için birçok ölçüt geliştirilmiştir. Bu ölçütlerin en bilinenleri; Lorenz eğrisi Gini katsayısıdır. En çok kullanılan ise

GELİR VE GELİR DAĞILIMI Lorenz Eğrisi Elde edilen toplam gelirin kümülatif oranları ile gelir elde edenlerin kümülatif oranlarının karşı karşıya geldiği noktaların geometrik ifadesidir. Gini Katsayısı Lorenz Eğrisi ile Mutlak Eşitlik doğrusu arasındaki alanın, mutlak eşitlik doğrusunun altındaki üçgene oranlanmasıyla bulunur ve 0 ile 1 arasındaki bir sayıdır.

Lorenz Eğrisi

Anonim,2015

GELİR VE GELİR DAĞILIMI TÜİK, 2015 0 ile 1 arasında değişen gini katsayısı ne kadar yüksekse, ülkede o kadar fazla gelir adaletsizliği olur. Bu göstergeye göre Türkiye’de “2006 yılı gini katsayısı 0,43”, “2014 yılında ise 0,39’dur.”

GELİR DAĞILIMINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER ENFLASYON İŞGÜCÜ YAPISI SERVET DAĞILIMI KAYIT DIŞI EKONOMİ EĞİTİM DURUMU NÜFUS YAPISI

GELİR DAĞILIMINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER Nüfus Yapısı Nüfusun bölgelere göre dağılımının son 5 yılda gösterdiği eğilim incelendiğinde, Marmara ve İç Anadolu bölgelerinin toplam nüfus içindeki paylarının arttığı, Ege ve Akdeniz Bölgelerinde önemli bir değişme olmadığı, Güneydoğu Anadolu, Karadeniz ve Doğu Anadolu Bölgelerinin ise toplam nüfus içindeki paylarının azaldığı görülmektedir.

GELİR DAĞILIMINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER İşgücü Yapısı Yaratılan gelirden pay alınabilmesi, her şeyden önce bir işte çalışır olmakla mümkündür.

GELİR DAĞILIMINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER Kayıt Dışı Ekonomi Genellikle ekonomik verimliliğin düşmesine neden olmakta, yarattığı sosyal sorunların yanında vergilendirilmeyen bir alan olması sebebiyle de kamu gelirlerine bir katkı sağlamamaktadır.

GELİR DAĞILIMINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER Enflasyon Enflasyon, gelir dağılımı üzerinde lineer olmayan bir etkiye sahiptir. Yüksek enflasyon gelir dağılımındaki eşitsizliği önemli ölçüde artırır; ancak, enflasyon oranının aşağı çekilmesi gelir dağılımında doğrudan doğruya bir iyileşmeye yol açmaz.

GELİR DAĞILIMINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER Servet Dağılımı Gelir bölüşümün de servete bağlı olarak ortaya çıkan dengesizliğin giderilmesinde arazi, bina gibi belirli bir servet üzerinden alınan ve dolaysız olan servet vergileri önem kazanmaktadır.

GELİR DAĞILIMINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER Eğitim Durumu İşletmelerde çalışanların eğitim yapısında son yıllarda çok hızlı bir gelişme görülmekle birlikte rakip ekonomiler dikkate alındığında, eğitime yönelik faaliyetlerin hayati özelliği kendisini göstermektedir.

GELİR DAĞILIMINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER TÜRKİYE’DEKİ GELİR DAĞILIMINDA ADALETİ SAĞLAMAYA YÖNELİK UYGULANABİLECEK POLİTİKALAR 1. Ücret Politikası 2. Fiyat Politikası 3. Servet Politikası 4. Vergi Politikası 5. Fırsat Eşitsizliğinin Sağlanması 6. Sosyal Güvenlik Harcamaları 7. Tarım Reformu 8. Faiz Ödemeleri 9. Rekabeti Engelleyici Politikaların Ortadan Kaldırılması 10. Negatif Gelir Vergisi Uygulaması

BÖLGESEL GELİR DAĞILIMI * Bölgeler arasındaki sosyo-ekonomik dengesizlikler, geniş anlamda bölgeler arasında tarım,sanayi, ticaret, sağlık, eğitim, demografik ve sosyal göstergeler bakımından farklılıkların olmasından kaynaklanmaktadır. Bütün bu farklılıkların ortaya çıkardığı sonuçlar bölgeler arasında gelir dağılımının da faklılaşmasına neden olmaktadır. Bu nedenle gelir dağılımındaki dengesizliklerin tek başına ele alınmaması, buna neden olan sosyo-ekonomik etmenlerin ortaya koyduğu dengesizliklerin de ortaya konulması ve sonuçlarının değerlendirilerek çözüm yollarının buna göre aranması gerekir.

BÖLGESEL GELİR DAĞILIMI Türkiye’de Bölgelere Göre Kişi Başına Düşen Gelir 2014 ($) TÜİK, 2015

Harcama Türlerine Göre Hanehalkı Tüketim Harcamalarının Dağılımı, 2013-2014 TÜİK, 2015

TÜRKİYE’DE ADALETSİZ GELİR DAĞILIMI İÇİN ALINABİLECEK ÖNLEMLER Dolaysız vergiler ve servet unsurları üzerinden alınan vergilerin oranı yükseltilmeli. Kayıt dışı uygulamalar önlenmeli, belge ve kayıt düzeni sağlanmalı. Bütçe disiplini sağlanmalı, bütçe giderleri bütçe gelirlerine göre belirlenmeli. Kamu harcamaları ve gelirleri etkin bir şekilde denetlenmeli. Yılbaşında hedeflenen para programı ile para arzındaki artış oranı olağanüstü nedenler dışında değiştirilmemeli.

TÜRKİYE’DE ADALETSİZ GELİR DAĞILIMI İÇİN ALINABİLECEK ÖNLEMLER Kayıt dışı ekonomi önlenmeli ve vergi tabanı genişletilerek, ücretlilerin vergi yükü azaltılmalıdır. Kamunun iç ve dış piyasadaki yapacağı borçlanmaları izlenmeli. Vergi, tarımsal destekleme ve sosyal güvenlik gibi yapısal reformlar geciktirilmeden uygulanmalı. Uluslararası sermaye hareketleri iyi takip edilerek, tedbirler zamanında alınmalı. Para ve maliye politikaları birbiriyle uyumlu olmalı.

SEÇİLMİŞ İSTATİSTİKİ VERİLER Türkiye'nin kişi başına düşen milli geliri (10,283 Bin $) baz alındığında, Türkiye'de ki en zengin 10 kişinin yıllık gelirleri toplamının (27,2 Milyar $), 2,6 Milyon kişinin yıllık gelirine eşit olduğu hesaplanmıştır.  Türkiye, şu Avrupa ülkelerinden daha zengindir:  Arnavutluk (7468 $), Azerbaycan (10063 $), BosnaHersek (7816$), Ermenistan (5100 $),  Gürcistan (5074 $).

SEÇİLMİŞ İSTATİSTİKİ VERİLER Kocaeli tek başına bir ülke olsaydı 33620$ 'lık kişi başı yıllık geliri ile 183 ülke içinde 25. sırada; 27 Avrupa Birliği ülkesi içinde birlik ortalamasının üstünde olarak 13. sırada (Birlik ortalaması: 30455$); şu Avrupa Birliği üyesi ülkelerden daha zengin olurdu:  Yunanistan (28496$), İtalya (29480$),  Letonya (14504$),  Polonya (18981$), Portekiz (23262$),Romanya (11895$),  Slovenya (280734), Slovakya (22195$), İspanya (29830$). 26 tane il Türkiye ortalamasından yüksek olup geri kalan 55 tanesi Türkiye ortalamasının altındadır.

SEÇİLMİŞ İSTATİSTİKİ VERİLER Sadece İstanbul'un Türkiye ekonomisine kattığı değer 27 ilin toplam ekonomisinden büyüktür. Sadece İstanbul'un yıllık geliri tüm İsrail ülkesinin yıllık geliriyle aynı düzeydedir. Ayrıca Finlandiya ülkesinin yıllık gelirinden 33 milyar dolar daha yüksektir. Ankara ilinin yıllık geliri Hırvatistan ülkesinin yıllık gelirinden yüksektir.

SEÇİLMİŞ İSTATİSTİKİ VERİLER Gelir dağılımı eşitsizliği ölçütlerinden olan Gini katsayısı, sıfıra yaklaştıkça gelir dağılımında eşitliği, 1’e yaklaştıkça gelir dağılımında bozulmayı ifade etmektedir. Gini katsayısı Türkiye’de 2014 yılı itibarıyla 0,391 iken, bu değerin en düşük olduğu bölgeler; 0,304 ile TR81 (Zonguldak, Karabük, Bartın) ve 0,308 ile TR21 (Tekirdağ, Edirne, Kırklareli) oldu. Gini katsayısının en yüksek olduğu bölgeler ise 0,413 ile TRA1 (Erzurum, Erzincan, Bayburt) ve 0,412 ile TRC2 (Şanlıurfa, Diyarbakır) oldu.   

SEÇİLMİŞ İSTATİSTİKİ VERİLER En yüksek gelire sahip %20’lik grubun gelirinin, en düşük gelire sahip %20’lik grubun gelirine oranı şeklinde hesaplanan P80/P20 oranı Türkiye genelinde 7,4 iken, bu değerin en düşük olduğu bölgeler 4,5 ile TR81 (Zonguldak, Karabük, Bartın)‘ dır. Her bölge için eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert medyan gelirin %50’si temelinde hesaplanan yoksulluk sınırına göre, yoksulluk oranının en yüksek olduğu bölgeler; %15,3 ile TRA1 (Erzurum, Erzincan, Bayburt)’ dur. Yoksulluk oranının en düşük olduğu bölgeler ise %6,3 ile TR81 (Zonguldak, Karabük, Bartın) ve %6,8 ile TR33 (Manisa, Afyon, Kütahya, Uşak) bölgeleri oldu.  

SONUÇ Bir ülkedeki gelir dağılımının eşitliği, insanların yetenek farklılıklarından, çalışma saatlerinden, eğitim düzeylerinden ve buna bağlı olarak ücret farklılıklarından, tecrübeden, servet aktarımlarından, rekabet koşullarından ve bölgeler arası gelişmişlik farklılıklarından etkilenir. Bütün bu faktörler, insanların ulusal gelirden alacağı payı ve dolayısıyla gelir dağılımını etkileyecektir. Her insanın yukarıda sayılan özelliklerden aynı oranı oranda istifade edememesi, bir ülkede gelir dağılımının mutlak eşitlik özelliğe sahip olmamasına sebep olmaktadır.

KAYNAKLAR Anonim 2015, https://tr.wikipedia.org/wiki/Gelir_dağılımı http://dergi.kmu.edu.tr/userfiles/file/aralik2013/101 -118.pdf http://www.oecd.org/els/soc/41521804.pdf http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1011 http://www.turkmetaldergi.com/Turkiyede-gelir- dagilimi-ve-degisimi-uzerine_makale_46.html

BİZİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER.