DERS 1 Örgütsel Davranış tanımı, doğuşu ve gelişimi Doç. Dr. Hakan KOLAYİŞ

Ders içeriği örg.dav. Tanımı, doğuşu, gelişimi davranışın biyolojik temelleri örgütsel davranış öğeleri örg. Dav. Ve algılamanın önemi Öğrenme Güdülenme Tutum ve ön yargı Bireysel farklılıklar ve kişilik Liderlik iletişim

Örnek Olay Carly Fiorina ve Hewlett-Packard Bir bilgisayar şirketini yönetmek, bilgisayarın faresini belirli bir biçimde oynatmaktan veya kullanmaktan çok daha farklı uzmanlık isteyen bir şeydir. Yeni internet çağı, yüksek teknoloji ile çalışan firmaları bile daha hızlı çalışarak çabuk kararlar almaya ve uygulamaya yöneltmektedir. Bu kararlar tıpkı bir otomatik silahı ateşlemeye benzemektedir. Nişan alıp tetiği çekecek ve tekrar nişan alıp hemen tekrar ateşleyeceksiniz. Hewlett- Packard’in başına geçtiği zaman henüz 40 yaşında olan Carly Fiorina, bu yeni çok hızlı çalışma temposundan korkmayan bir yöneticiydi. Fiorina çalıştığı örgütün bilgi teknolojisini, örgütün yüksek rekabet koşullarını ve ileri teknolojili şirketler arasındaki yerini gayet iyi biliyordu. Şirket, rekabete açık ve çok zor bir pazarda yüksek teknoloji üreten, çabuk karar almayı gerektiren bir yapıdaydı. Fiorina aynı zamanda şirketin en değerli kaynağının şirkette çalışanlar olduğunu onların yüksek teknik becerileriyle ürettikleri sayesinde şirketin varlığını sürdürdüğünün farkındaydı. Şirketin sorunlarının çabuk ve etkili bir biçimde çözümünde onlara güveniyordu. Bu kişilerin zeki ve şirketleriyle gurur duyan insanlar olduğunu söyleyen Fionino’nın yönetim becerisi bütün endüstride hayranlık uyandırmıştı. O, iyi bir lider ve çalışanlarının düşüncelerini anlayan, onları destekleyen, fikirlerine saygı duyan yaratıcılıklarını benimseyen bir yöneticiydi. Eğer bir projenin bitmesi için bütün gece çalışılacaksa, oda onlarla birlikte çalışıyordu. Başarılı olduklarında ise onları çiçeklerle, balonlarla kutluyor ve güdülüyordu. Birçok projenin oluşum ve gelişiminde sahip olduğu teknik bilgi ile yer alıyor, kararlara katılıyor ve şirketin finansal amaçlarını gerçekleştirmesinde rol oynuyordu. Fiorina gelecek asrın geçmişe kıyasla kalite çağı olacağını ve bu çağın da hızlı bir biçimde başladığını savunuyordu.

Örgütsel davranış (ÖD) amacı Örgütsel davranış (ÖD) örgüt içinde çalışan insanlara yöneliktir. Amacı örgüt içindeki insan davranışlarını anlamak ve çalışanı daha etkin ve başarılı kılmaktır. Örgütsel davranış sadece yöneticilere ve liderlere yönelik bir disiplin olmayıp, örgüt içinde çalışan herkes için geçerli ve faydalıdır.

Dünyayı saran örgütler insanları bir amaç etrafında bir araya getirmek için çalışmaktadırlar. Her örgüt içindeki birey de bu amaçları yerine getirmek için çaba göstermektedir. Buna ilaveten çalışanlar, çeşitli biçimlerde etkileşim kurarak birbirlerini etkilemekte ve diğer çalışanların da bu amaçlara katkılarını arttırmaya çalışmaktadırlar. Bütün bu faaliyetler örgütlerin yapıları, amaçları, değerleri ve politikaları tarafından desteklenerek benimsenmekte veya kısıtlanmaktadır. İşte bütün bu örgüt içindeki faaliyetler sonuçta örgütsel davranış disiplinini oluşturmaktadır. Örgütsel davranış, bu nedenle örgüt içindeki ve çevresindeki bireylerin duygu, düşünce, davranış ve ne yaptıklarının bilimsel ve sistematik olarak incelenmesidir. Bundan dolayı örgütsel davranış birey ve grupların hareketlerinden ve etkileşimlerinden oluşur. Yönetim alanının bir disiplini olarak ele aldığımız da ise örgütsel davranış, örgüt içinde çalışanların tutum, davranış ve performanslarıyla ilgilidir. Örgütsel davranış bilimcileri yaptıkları araştırmalarla örgüt içindeki insan davranışlarını anlamaya çalışarak, geleceğe dönük yordamalarda ve tahminlerde bulunur bu yolla örgütün başarısını arttırırlar.

Neden Örgütsel Davranış Çalışmalıyız? Bunun temel nedeni hepimizin yaşamı örgütlerin içinde geçtiğindendir. Yaşamımızı çalıştığımız örgütler şekillendirmekte ve hayatımızın üçte ikisini çalışarak doldurmaktayız. Bu nedenle çalıştığımız örgütleri ve içinde geçen olayları anlamak, olacakları yordamak ve çalıştığımız insanları etkilemek zorundayız. Nasıl pazarlama okuyan insanlar pazarlama konusundaki kavramları bilmek zorunda iseler, bizlerin de yani işletmelerin insan boyutu üzerinde çalışanların bu disiplini bilmek zorunluluğu vardır. Çünkü ne okursak okuyalım yaşamımız insanlarla iç içe geçmekte ve insanlarla ilgili konular yaşamımızı çevrelemektedir. Nasıl dünyayı tanımak gibi bir gereksinimimiz varsa, yaşamımızı saran ve bizi etkileyen örgütler konusunda da bilgiye gereksinimimiz bulunmaktadır. Bu nedenle örgütsel olayları anlamak, daha gerçekçi bir biçimde gelecekteki olayları yordamak zorundayız. İşte bize bu bilgiyi sağlayan örgütsel davranış bilimidir. Çünkü örgütsel davranış disiplini yaptığı bilimsel araştırmalarla örgütlerle ilgili olayları anlamamızda ve doğru tahminlerde bulunmamızda bizlere yardımcı olmaktadır.

Örgütsel Davranış Örgüt içindeki insan davranışlarının incelenmesi olarak da tanımlanan örgütsel davranış, insan davranışlarını içinde yaşadığı çalışma ortamında incelemekte ve bir ölçüde de bireyin örgütten ne şekilde etkilenerek davranış değişikliği gösterdiğini irdelemektedir. Böylece örgütsel davranış örgütü, insanın kendisini ve davranışlarını inceleme konusu yapmaktadır.

Diğer bir tanımda ise, İşletme yöneticilerinden iş görenlere kadar çalışan tüm insan ve grupların ilişki ve davranışlarını bütün boyutlarıyla incelen bir disiplindir.

Örgütsel davranışın konuları nelerdir? Örgütsel davranış birey, grup, örgüt ve çevre değişkenlerini kapsayan bir ilgi alanı içinde çalışır. Böylece örgütsel davranış aşağıdaki konuları kapsayan bir bütünü irdeleme amacındadır. Bunlar; - İnsanların davranışları, - Yönetim süreci, - Yönetim sürecinin içinde yer aldığı örgüt veya örgüt kapsamı, - Örgüt süreci içinde işleyen çalışma düzeni veya işin yapılışı, - Örgüt dışında yer alan çevre ile örgütün etkileşimidir.

Resmi bir örgüt birbiriyle ilişkili ve devamlı değişen bir faaliyetler yumağından oluştuğu için insan davranışları bu yumağın içinden izole edilemez. Bu nedenle insan davranışlarını örgütü oluşturan değişkenlerle birlikte ele alıp incelemek zorundayız. Bu nedenle örgütsel davranış, örgütün resmi yapısı, yapılan iş, uygulanan teknoloji, işi yaparken uygulanan yöntemler, insanların davranışları, yönetim süreci ve dışsal çevre ile olan etkileşim içinde ele alınmalıdır. Bu değişkenler karşımıza dört önemli faktörü veya parametreyi ortaya çıkarmaktadır.

Bunlar; - Birey - Grup - Örgüt ve - Çevredir.

Birey: Örgütler, içinde çalışan bireylerden oluşur Birey: Örgütler, içinde çalışan bireylerden oluşur. Bu nedenle birey, örgütsel davranışın merkezi bir elemanıdır ve ister tek başına, ister grup içinde olsun örgütün beklentilerine cevap veren veya dışsal çevreden etkilenerek örgütü etkileyen bir faktördür.

Grup: Gruplar her örgüt içinde yer aldığı gibi çalışma ve başarı için gerekli bir faktördür. Örgütler çalışma gruplarından oluştuğu gibi her birey de bir çalışma grubunun üyesidir.

Örgüt: Birey ve grup resmi bir örgüt yapısı içinde varlıklarını sürdürürler. Yönetim tarafından oluşturulan bu yapı birey ve grup arasındaki ilişkilerin gelişmesinde hem bir düzen ve sistem sağlar, hem de örgütün amaçlarının gerçekleşmesine katkıda bulunur. Bu resmi yapı içinde bireyler örgütsel aktivitelerini yerine getirerek kendi amaçlarının da gerçekleşmesine hizmet ederler. Böylece davranış örgütsel yapıdan, teknolojiden, liderlikten, örgütsel sürecin planlanıp, yönlendirilip, kontrol edildiği yönetim sisteminden etkilenir.

Çevre: Her örgüt onu saran geniş bir dışsal çevrenin fonksiyonudur Çevre: Her örgüt onu saran geniş bir dışsal çevrenin fonksiyonudur. Yani çevre, örgütü teknolojik ve bilimsel gelişmelerle, ekonomik aktivitelerle, kültürel ve hükümet kararlarıyla etkileyerek farklılaştırır. Örgütün çalışmaları, ürettiği ve yaptığı işlerde çevreye çeşitli biçimlerde yansır. Örgüt, çevrenin yapısına, beklentilerine, sosyal ve ekonomik gereksinimlerine katkıda bulunarak onun da gelişmesine hizmet eder. Böylece, her birey belirli bir çevreden geldiği için çevre ve birey etkileşimi örgüt içindeki davranışlara yansır.

Psikoloji bilindiği gibi insan davranışları üzerinde çalışan temel disiplinlerden biridir. Bireylerin temel tutumları, kişilik özellikleri, algı, güdü ve davranışları üzerinde çalışır. Psikolojinin temel odağı insanı bir bütün olarak ele almasıdır. Sosyoloji ise sosyal davranışlar, sosyal gruplar arasındaki ilişkiler, toplumsal düzen ve insan ilişkileri konusunda odaklaşır. Sosyolojinin de temel ilgi alanı toplumsal yapıların analizi ve yapılar arasındaki pozisyonlardır. Örneğin; liderin davranışları ile izleyicileri arasındaki ilişkiler gibi. Antropoloji ise daha çok insan ve insan davranışlarının bütün olarak incelenmesi üzerinde durur ve temel ilgi alanı insanın yarattığı kültür konusudur. Örgütsel davranış açısından da ilgi alanı; kültür sistemleri, inançlar, gelenek ve görenekler grup ve toplum içindeki değer sistemleri, farklı kültürler arasındaki davranış biçimleri gibi konulardır.

ÖRGÜTSEL DAVRANIŞIN BEŞ TEMEL BAĞLACI

Disiplinler arası Bağlaç Tıpkı diğer sosyal bilimlerin bazılarında olduğu gibi örgütsel davranış disiplini de bilgilerini sadece kendi alanında yapılmış olan araştırmalardan değil kendi alanıyla ilgili diğer disiplinlerde yapılmış araştırmalardan da faydalanarak biriktirir. Diğer bir deyişle örgütsel davranış disiplinlerarası bir yapıya sahiptir.

Bilimsel Yöntem Bağlacı Örgütsel davranış bilimcileri örgüt konusundaki hipotezleri test etmek ve bunları doğrulamak amacıyla bilimsel yöntemi kullanırlar. Bilimsel yöntem sadece bir araştırmada takip edilmesi gereken aşamaları değil, aynı zamanda daha önce açıklanamayan olayları ve şartları da sistematik bir biçimde anlamalarına yardımcı olur.

Durumsallık Bağlacı “Bir şeye bağlı olma ve ona göre” sözcüğü genellikle örgütsel sorunların çözümünde örgütsel davranış bilimcilerinin çok kullandığı bir kavramdır. Bu cümle bazen araştırmacıları engelleyici olsa da örgütsel olayları anlamada ve geleceğe dönük tahminler yapmada önemli bir konudur ve buna durumsallık yaklaşımı demekteyiz.

Çok Yönlü Analiz Bağlacı Örgütsel olaylar genelde üç düzeyde incelenir. Bunlar; bireysel, takım ve örgütsel boyuttaki analizlerdir. Bireysel düzey, bireylerin karakteristiklerini, çalışanların davranışlarını ve düşünce sistemlerini ele alır. Örneğin; güdü, algı, kişilik, tutumlar ve değerler gibi. Takım düzeyindeki analizlerde ise bireylerin ilişkileri ve etkileşimleri önemlidir. Bu takım dinamikleri, karar süreçleri, güç, örgütsel politikalar, çatışma ve liderlik gibi bir takım konuları kapsar. Örgütsel düzeyde ise çalışanlar arasındaki iş ilişkilerinin yapısı ve örgütlerin çevreleriyle olan ilişkileri incelenir.

Açık Sistem Bağlacı Örgütü yaşayan bir sistem olarak görmek ve bu sistemin daha büyük sistemlerle ilişkili olduğunu öğrenmek beşinci bağlacımız olan konuyla yakın ilişkilidir. Yani örgütsel davranışta örgütler açık bir sistem olarak nitelenmektedir. Bu örgütün birbiriyle ilişkili parçalardan oluştuğunu ve bunların birbirleriyle uyumlu bir biçimde çalıştığı zaman, örgütün başarılı bir bütün oluşturacağını ve bunun örgütün çevresinde yer alan diğer sistemleri de etkileyeceğini ve ona yansıyacağını ifade eder.

SORULAR