KİŞİSEL BAKIMIMIZ İÇİN NELER YAPMALIYIZ?

Kişisel Temizliğin Tanımı ve Önemi Temizlik, vücudun kirletici etmenlerden korunmasına yönelik olan uygulamaların davranış haline getirilmesidir. Diğer bir ifadeyle sağlığımıza yararlı ve uygulaması kolay olan davranışlar temizliktir. Örneğin, diş temizliği için dişlerin fırçalanması, el temizliği için ellerin sabun ve su ile yıkanması birer temizliktir. Temizlik, birçok hastalık mikrobunun bulaşmasını önler. Örneğin vücudumuzu çevreleyen derimiz, dış ortamdan vücudumuza giren mikroplar için ilk engeli oluşturur. Derinin temizliği, bu yolla girecek mikropların oluşturacağı hastalıkların önlenmesini sağlar. Temizlik hastalıklara karşı bir tür savunma sistemidir. Temizlik kurallarına uymamak ise birçok hastalığa davetiye çıkarmaktan başka bir şey değildir. Temizlik, hastalıkları önlemenin yanında kişiye güven ve mutluluk da verir. Temiz kişilerin arkadaş çevresinde, iş ve okul hayatında başarıları daima daha yüksektir.

Kişisel Bakım Nasıl Yapılır? Sağlıklı yaşayabilmemizin önemli kurallarından biri hastalanmamayı becerebilmektir. Bunun için de önce kişisel temizliğimize dikkat etmeliyiz. Zira sadece el ve yüz yıkamak ya da tırnak bakımımızı yapmak gibi son derece kolay ve zaman almayan işler bile onlarca mikroptan uzak kalmamızı sağlayacaktır. El ve Tırnak: Ellerimiz mikropla en çok karşılaşan ve dolayısı ile bunları taşıyabilen organlarımızdır. Bu yüzdendir ki ellerimizi yıkarken avuç içi, el sırtı, parmak araları gibi bölümlerini yani hemen hemen her yerini ovuşturmaya dikkat etmeliyiz. En az 30 saniye süreyle tırnak aralarını sabun ile iyice yıkanmasının gerektiği unutulmamalıdır. El tırnakları oval kesilmelidir. Kurulamak için kullandığımız havluların nemli olmamasına özen göstermeliyiz, eğer olanağımız varsa evde herkesin özel havlusu olmalıdır.

Yüz ve Boyun: Bol sabunlu su ile yıkanmalı, sonrasında iyi durulanmalıdır. Banyo: Kişisel temizliğin en önemli parçalarından biri de banyo yapmaktır. Banyo, derimizin sağlığı dolayısı ile bizim sağlığımız için çok önemlidir. Çünkü tozlar, kirler, ter ve yağlar derimizin gözeneklerini kapatırken banyo yapma eylemi bunları tersine çevirir. Yani derimizin görevini yapmasına olanak sağlar. Bu yüzden haftada en az iki üç kez banyo yapılmalıdır. Bol su ve sabunla yıkanmalı, koltuk altı tüyleri (kirlenince pis kokuya neden olacağı için) düzenli olarak kesilmelidir. Vücut temizliği kadar saç bakımı ve temizliği de önemlidir. Zira toplu yerlerde yaşamanın gereği zaman zaman bit ve sirkenin geçme ihtimali olur. Bunun için yaşlı, çocuk demeden saçımızı ve vücudumuzu sık sık kontrol etme alışkanlığını edinmeliyiz. Bit gibi, tedavisi olan parazitoz bir hastalığın görülmesi durumunda doktorun önereceği ilaçlara başlanmalıdır. Ayakların her akşam yıkanması bir alışkanlık hâline gelmelidir. Ayak tırnakları el tırnaklarından farklı olarak düz kesilmeli bu sayede tırnak batmaları önlenmelidir.

Ağız ve Diş Bakımı:İnsanlarda sindirim ağızda başlar Ağız ve Diş Bakımı:İnsanlarda sindirim ağızda başlar. İyi bir sindirim yapabilmek için ağzımızın ve dişlerimizin sağlıklı olması gerekir. Bunun için dişlerimizi günde en az iki kez fırçalamalıyız. Diş fırçamızı altı ayda bir değiştirmeliyiz. Yılda en az bir kere diş doktoruna gitmeliyiz. Diş fırçalama eylemi küçük yaşlarda kazanıldığı için başta ebeveynler olmak üzere diş fırçalama alışkanlığının önemi her zaman irdelenmelidir. Ev Temizliği:Kişisel temizliğimiz sağlığımız için ne kadar önemli ise, içinde yaşadığımız evin temizliği de o kadar önemlidir. Bunun için temizlik işleri planlanmalı ve uygun temizlik malzemeleri seçilmelidir. Mutfak Temizliği: Bulaşıklar günlük yıkanmalıdır. Çöp kutusunun kapağı her zaman kapalı tutulmalıdır. Sineklerle mücadele edilmelidir. Buzdolabı ve raflar haftada bir silinmelidir. Tuvalet ve Banyo Temizliği: Buraları genellikle nemli ortamlar olduğu için deterjanlarla günlük olarak yıkanmalı ve kurutulmalıdır. Havalandırılmasına dikkat edilmelidir. Tuvalet kâğıdı gibi hijyenik malzemelerin kullanılmasının kişisel temizliğimize katkısı olacaktır. Odaların Temizliği: Özellikle yataklarımız sabahları nemli olacağı için mikrop üremesi için çok uygun ortamlardır. Bundan dolayıdır ki odalar ve yataklarımız günlük olarak 20-25 dakika havalandırılmalıdır. Çok sıcak tutulmamasına dikkat edilmelidir. Oda sıcaklığı 20-25 dereceyi geçmemelidir. En geç iki haftada bir çarşaflar değiştirilmelidir.

BESLENME Sağlıklı beslenme, vücudun büyüme, gelişme ve günlük işlevlerinin sürekliliğinin sağlanması için gerekli olan besin öğelerinin yeterli miktarlarda alınmasıdır. Gıdalar içerdikleri besin öğelerinin benzerlikleri açısından dört gruba ayrılırlar. 1) Süt, yoğurt, peynir grubu: Süt ve sütlü gıdaların oluşturduğu bu gruptaki besinler protein, hayvansal yağlar, kalsiyum, fosfor, B2 , B12, A vitaminleri açısından zengindir. 2) Et, yumurta ve kuru baklagiller grubu: Kırmızı et, tavuk, balık, yumurta, kuru fasulye, nohut, mercimek gibi gıdaların oluşturduğu bu gruptaki besinler başlıca protein kaynağıdır, ayrıca yağ, B vitaminleri,demir ve çinko da içerir.

3) Taze sebze ve meyve grubu: Bu gruptaki gıdalar vücut için kalsiyum, demir, magnezyum ve diğer bazı minerallerin, A, B, C, E, folik asit gibi vitaminlerin kaynağıdır. 4) Tahıl grubu: İçerdikleri karbonhidratla başlıca enerji kaynağıdır, ayrıca B grubu vitaminleri içerir. Yaşam boyu geçilen bebeklik, çocukluk, ergenlik, gebelik, emzirme, menapoz, iyileşme gibi dönemler ve yapılan işlere uygun olarak bu dört ana gruptan alınması gereken miktarlar değişebilir. Ancak az ve sık yemek, güne mutlaka kahvaltı ile başlamak, öğün atlamamak, abur cubur yememek, günde en az 4 - 6 bardak su içmek, kolalı içecekler, çay, kahve, kızartma, kavurmalar, aşırı yağlı, tuzlu ya da şekerli gıdalar ve açıkta satılan yiyeceklerden kaçınmak, yağ seçiminde doymamış yağları tercih etmek, yiyecekleri hazırlarken içlerindeki besin öğelerinin korunmasına dikkat etmek ve uygun koşullarda saklamak, çiğ yenen meyve ve sebzeleri bol ve temiz suyla iyice yıkamak her yaş ve dönem için geçerli temel sağlıklı beslenme kurallarıdır.

Günümüzde beslenme ile ilgili sorunların başında, modern yaşamda günlük enerji tüketiminin azalmasına rağmen rafine gıdalardan alınan enerjinin artması sonucunda oluşan şişmanlık gelmektedir. Şişmanlık şeker hastalığı, yüksek tansiyon, kalp ve damar hastalıkları başta olmak üzere pek çok hastalık açısından risk oluşturur. Bu nedenle ideal kilonun korunması sağlık risklerini azaltmak açısından özellikle önem taşır. İdeal kilo beden kitle endeksi (BKİ) olarak adlandırılan bir formülle hesaplanır. Buna göre bireyin kilogram cinsinden tartısının metre cinsinden boyunun karesine bölünmesi ile bireyin vücut kitle endeksi hesaplanır (kg/m2). BKİ 20’nin altında zayıf, 20 - 24 arası normal, 25 - 29 arası hafif şişman, 30 - 40 arası şişman ve 40’ın üzerinde ise çok şişman olarak kabul edilir. Gıdalarla ilgili bir diğer tehlikeli durum ise bazı hazır gıdaların içerdiği katkı maddeleridir. Bu katkı maddeleri çoğunlukla gıdaların görüntüsünü, kokusunu daha çekici hale getirmek, dayanıklılığını, kıvamını ve lezzetini artırmak üzere kullanılan kimyasal maddelerdir ve bunların bir bölümünün kanser yapıcı etkisinin olduğu kanıtlanmıştır. Bu nedenle tüketilen gıdaların bu tür maddeler içermemesine dikkat edilmelidir. Gıdaların temini sırasında da dikkat edilmesi gereken bazı kurallar vardır. Alınanların mutlaka taze olmasına dikkat edilmelidir. Ambalajlı gıdalarda paket üzerinde yer alan son kullanma tarihlerine dikkat edilmeli, zedelenmiş ambalajlarda ya da kötü saklama koşullarında bekletilmiş mallar kesinlikle alınmamalıdır. Konserveler paslanmamış ve özellikle dışa doğru bombeleşmemiş olmalıdır. Sıcaktan etkilenecek gıdalar alışverişten eve getirilirken ya buz çantaları kullanılmalı ve/veya en kısa yoldan ulaştırılmalıdır.

HAREKETLİ YAŞAM Düzenli bir şekilde egzersiz yapan bireylerin yaşam enerjileri artar, kendilerini daha iyi hisseder ve daha iyi görünürler. Yaşam boyu egzersiz yapmak, kalp ve damar hastalıkları, tansiyon yüksekliği ve ileri yaşlarda kemik yoğunluğunun azalması gibi sorunları azaltır. Başka türlü spor yapma olanağı olmasa bile her gün, hiç değilse gün aşırı en az 30 dakika hızlı tempoda yürüyüş yapmak da iyi bir egzersizdir. Gebelik, doğum sonrası ve menopoz dönemlerinde kadınlar için egzersiz yapmak daha da önemlidir. Ancak egzersiz yapmak bir yaşam biçimi olmalıdır. Birey günlük hayatını programlarken temel gereksinimleri arasında egzersize de yer açmış olmalıdır. Daha önceden hiç egzersiz yapmamış bir kişi hareketli yaşama geçerken sorun yaşayabilir, ancak bu geçiş döneminin ardından kendi bedenindeki değişiklikleri ve bunun önemini kavrayarak egzersizi hayatının bir parçası haline getirecektir. Düzenli egzersiz yapmak kas gücü ve bedensel esnekliğin yanı sıra kalp damar sistemini güçlendirerek dayanıklılığı da arttırır. Egzersiz akıl ve ruh sağlığı açısından da faydalıdır. Düzenli egzersizle kişi gerilimini azaltabilir, günlük baskılardan uzaklaşabilir ve zihnini zinde tutabilir. İdeal tartıya ulaşmak veya sabit tutmak için de egzersizden faydalanılabilir. Koşmak, yüzmek, tenis oynamak, bisiklete binmek, basketbol, voleybol, futbol, hentbol gibi sporlar bedensel çalışmanın yoğun olduğu sporlardandır. Egzersiz yapmak için zaman ya da başka koşullar nedeniyle olanak olmadığı düşünüldüğünde, gün içindeki zorunlu hareket egzersize dönüştürülebilir. Özel araç yerine toplu taşıtları tercih etmek, gidilecek yere varmadan bir kaç durak önce inip yola hedefe kadar hızlı bir yürüyüş eklemek, asansöre binmek yerine merdivenleri kullanmak, dans etmek hatta hızlı yürüyüşle alışveriş yapmak dahi hafif formda egzersiz yerine geçebilir.

Belli bir program dahilinde ve profesyonel yardım almadan egzersiz yapılacaksa bilinmesi gereken bazı kurallar vardır. Daha önce hiç egzersiz yapmamış olanlar gün aşırı 10 dakika gibi sürelerle başlamalı ve bunu zaman içinde en az 30 dakika olacak şekilde arttırmalıdırlar. Egzersiz öncesinde yumuşak ve yavaş hareketlerle gererek kaslar ısıtılmalıdır. Ani hareketler ve aşırı yüklenme özellikle daha önceden alışık olmayan bireylerde spor yaralanmalarına neden olabilir. Bilinçsizce yapılan aşırı egzersiz ise sağlık için hareketsizlik kadar zararlıdır. Bilinen bir kronik hastalığı olanlar, egzersiz programlarına başlamadan önce kendilerini izlemekte olan hekime başvurmalıdırlar. Egzersizle birlikte gelen şiddetli göğüs ağrısı ve nefes darlığının kalp hastalığı belirtisi olabileceği bilinmelidir. Açık havada yapılacak sporlar için hava kirliliğinin yoğun olmadığı ortamları seçmek dikkat edilmesi gereken bir diğer önemli noktadır. Bedenimiz var olma aracımızdır. Egzersiz sırasında olduğu kadar gündelik yaşamımız sırasında da onu yanlış hareketle gelecek zararlardan korumamız gerekir. Uzun süre aynı şekilde durarak çalışmak zorunda kalındığında zaman zaman çalışmaya ara vererek gezinmek, oturuluyorsa kalkıp dolaşmak, kas yorgunluğunu azaltır. Ağır bir şey kaldırırken belden öne eğilmek yerine, çömelerek ağırlığı bedenin değişik bölümlerine paylaştırmak, belimizi korumak açısından önemlidir. Araçsız ve özel bir teknik kullanmadan yetişkin bir kadının kaldıracağı yük 15 kg.’ı, yetişkin bir erkeğin kaldıracağı yük ise 25 kg.’ı geçmemelidir. Kullanılan ayakkabı, doğal bel kavsini destekler nitelikte hafif topuklu olmalıdır. Uzun süre oturularak yapılan işlerde oturulan koltuk ya da sandalye bel boşluğunu desteklemelidir. Ayakları dayamak için yükseltici basamak bulunmalıdır. Çalışılan masalar, tezgahlar ergonomik yükseklikte olmalıdır. BİTTİ…