LİLO (Linux Loader) ve Grub (GRand Unified Bootloader)

Ön Yükleyici Bu kavram bilgisayar mimarileri ile doğrudan ilgili olan bir kavramdır. Ön yükleyici denen yazılım özel olarak ayrılmış olan belirli bir miktar bellekte bulunacak ve uygun işletim sistemlerini belleğe yüklemek sorumluğu olan yazılımdır. Birden fazla disk bölümünde işletim sistemleri bulunabilir. Bu yüzden ön yükleyiciler birden fazla işletim sistemini açabilecek yeteneklere sahip olabilir. Linux için kullanılan 2 tane ön yükleyici yazılım vardır. Bunlar eski Lilo (Linux Loader) ve daha yeni olan GRUB (GRand Unified Bootloader).

Ön Yükleyici Linux yüklü bir bilgisayarın açılışı esnasında İlk olarak LILO çalışır. Çekirdek yüklenir. Hizmet veren yazılımlar teker teker çalışmaya başlarlar.

Ön Yükleyici

Ön Yükleyici Hangi Ön Yükleyiciyi seçeceğimizi belirleriz.

Ön Yükleyici Hangi Ön Yükleyiciyi seçeceğimizi belirleriz.

Ön Yükleyici Hangi Ön Yükleyiciyi seçeceğimizi belirleriz.

Örnek Bir Önyükleyici Yapılandırması RedHat Linux’de; Alanlar oluşturulduktan sonra Boot Loader Configuration (Önyükleyici Yapılandırması) ekranı gelir. Burada üst tarafta bulunan Change boot loader kısmından istediğimiz ön yükleyici seçebiliriz. Lilo veya Grub önyükleyici. Ön tanımlı olarak gelen Grub önyükleyicisidir. Orta kısımda bilgisayarınızda başka bir işletim sistemini eklemek için bir seçenek vardır.

Grub (Grand Unified Bootloader) Unix işletim sistemi kurulan bir makinede başka bir işletim sistemi olduğu takdirde bilgisayarın açılması sırasında seçim yapmayı sağlayan bir ön yükleyicidir. Çok güçlü bir önyükleyici yöneticisidir. Sistemin yüklenmesinden ve kontrolün kernel'a devredilmesinden sorumludur.

Grub (Grand Unified Bootloader) Diğer önemli özelliklerinden bazıları: Veriye direk erişim imkanı : Bios tarafından tanınan tüm sürücüleri mount edip (disk, disket) direk olarak ulaşabilir. Birçok dosya sistemini destekler : BSD FFS, DOS FAT16 ve FAT32, Minix fs, Linux ext2fs, ReiserFS, JFS, XFS vb. LBA (Logical Block Address) desteği : LBA desteği olan makinelerde bu desteği kullanarak yüksek kapasiteli disk alanlarına da erişim sağlar. Ağ üzerinden boot edebilme : Ağ üzerinde boot edebilme özelliğine sahip. TFTP protokolünü kullanarak ağ üzerindeki bir işletim sistemi image'ini yüklemesi mümkün.

LILO (Linux Loader) Diskin başına yerleşerek bilgisayarın düzgün bir şekilde Linux ile açılmasını sağlayan programdır. Bilgisayarın Windows ve Linux ile birlikte dönüşümlü olarak açılabilmesini sağlayan bir sisteme sahiptir. Bilgisayar açılırken LILO sayesinde istediğiniz işletim sistemini açabilirsiniz. Kullanıcıların liloyu tercih etmelerindeki en önemli neden Grub bazı sistemlerde çalışmaz fakat lilo çalışır.

LILO (Linux Loader) Eğer diskinizde birden fazla işletim sistemi varsa makineniz açılırken bunlardan hangisini başlatacağınızı ayarlamanıza yarayan program LInux Loader'dir. LILO, BIOS çağrılarını(calls) kullanır ve sadece BIOS'un gördüğü diskleri görebilir.

LILO Kurulumu LILO denenmiş güvenilir önyükleme programlarından biridir. Bununla birlikte GRUB a göre bazı özelliklerden yoksun kalmıştır(Bu GRUB un neden bu kadar popüler olmasının sebebidir). Neden LILO hala kullanılmakta? Sebep şu ki; bazı sistemlerde GRUB çalışmaz fakat LILO çalışır. İlk grub.conf dosyası, çekirdeğini genkernel ile derlemeyen kullanıcılar içindir. İkinci grub.conf dosyası ise genkernel kullananlar için geçerlidir.

Örnek bir /etc/lilo.conf dosyası Lba32 #2.1 Gb tan büyük disklerde yükleyici sorunu ile karşılaşılmaması için girilmesi gerekir. boot: vmlinuz root=/dev/hdax boot=/dev/hda # lilo yu MBR üzerine yazmak prompt # kullanıcıya başka bir seçenek seçmesi için gereken komut timeout=50 # ön yüklenilerbilir bölümün yüklenmesi için gereken 5 saniye default=gentoo # zaman dolduktan sonra gentoo adlı bölümü yükle # Sadece framebuffer kullananlar içindir. Kullanmıyorsanız bu satırı kapatın veya silin: vga=788 #Açılış ekran çözünürlük ayarını belirler. # genkernel kullanmayanlar için image=/boot/kernel-2.4.24 label=gentoo #lilo ekranındaki etiket adı read-only # boot için sadece oku izninin verilmesi. Değiştirmeyin! root=/dev/hda3 # root dosya sisteminin olduğu sabit disk bölümü

Örnek bir /etc/lilo.conf dosyası /etc/lilo.conf dosyasında gerekli değişiklik veya düzeltmeleri yaptıktan sonra /sbin/lilo dosyasını root olarak çalıştırın. Bu komut LILO önyükleyicisini sabit diske kuracaktır. Bir komutu root yetkisiyle çalıştırmak için root kullanıcı adı ve şifresiyle girilmelidir. Bundan sonra her yeni çekirdek derlemenin ardından dosyada uygun değişiklikleri yapıp aynı komutu çalıştırmalısınız.Şimdi sistemi sabit diskten tekrar açabilirsiniz. LILO, /etc/lilo.conf dosyasındaki ilk işletim sistemini yükleyecektir.

LİLO Yapılandırılması LİLO paketinin en önemli dosyası /etc/lilo.conftur. Bu yapılandırma dosyası üzerinde tüm ayarlar yapılır ve yapılan bu ayarlar lilo komutu yardımıyla diskin MBR(Master Boot Record) bölümüne yazılır. /etc/lilo.conf dosyası üzerinde değişiklik yapabilmek için,metin editörü kullanabiliriz. LİLO’yu değiştirmek için /etc/lilo.conf dosyası üzerinde değişiklikler yapmalısınız.

LİLO Yapılandırılması Eğer linux ve OS/2 ile birlikte aynı disk üzerinde çalışmayacaksanız, LILO'yu öncelikli yükleyici olarak diskinizdeki diğer işletim sistemlerinin açılışında rahatlıkla kullanabilirsiniz. Daha önce de belirttiğim gibi OS/2'nin kendine özgü önyükleyicisi olduğundan birincil önyükleyici olarak bunu kullanın, LILO'yu ise linux açmak için çalıştırın.

LİLO ile ilgili karşılaşılan en önemli sorunlar: 1 Lilo.conf Dosyası Yoksa Ya da Zarar Görmüş İse Kullanıcının Yapacakları 2 Lilo.conf dosyasının yerinin bulunamaması 3 Lilo.conf dosyaları ile yaşanan diğer sorunlar

Lilo.conf Dosyası Yoksa Ya da Zarar Görmüş İse Kullanıcının Yapacakları Çeşitli metin editörleri(Nano,pico ve Vi gibi) kullanarak lilo.conf dosyası oluşturabilir. Örnek: # emerge lilo # nano -w /etc/lilo.conf boot=/dev/hda prompt timeout=50 default=gentoo image=/boot/kernel-<kernel versiyonu>

Lilo'yu Sabit Diskin Açılış Sektörüne Tekrar Yazma Lilo'yu kaybettiğiniz durumda, sisteminizi Linux CD'lerinden istediğiniz herhangi biri ile : linux root=/dev/hda1 ro load_ramdisk=0 initrd= biçiminde açabilir, sisteme root olarak girdikten sonra: # lilo komutu ile sabit diskin açılış sektörüne tekrar yazılabilir.

Lilo.conf dosyasının yerinin bulunamaması Lilo.conf dosyasinin yerini bilmiyorsak; find / -name lilo.conf yazarak bulunabilir. NOT: Eğer bunlardan hiçbirisi ile de çözüm yolu bulamazsak sorunumuza önceden hazırladığımız açılış disketi (şayet elimizde varsa) sayesinde, Lilo MBR adı verilen bölüme kendisini yazdırarak istediğimiz işletim sistemini açmamızda yardımcı olur.

LILO çalışmadığında veya çekirdek yüklenirken takılırsa boot disketi ile rahatlıkla sistemi açabilirsiniz. Örnek olarak; Linux yüklü disk bölümünüzün /dev/hda2 olduğunu varsayalım. Boot disketi parametre istediğinde mount root=/dev/hda2 yazmanız yeterli olacaktır. Bu durumda boot disketinde yer alan çekirdek ile belirttiğiniz bölümde yer alan Linux hiyerarşisi açılacaktır. Çalışan bu sisteminiz içerisinde artık hatanın kaynağını daha rahat bulabilirsiniz.

Çekirdeğin yükleme esnasında takılması büyük ölçüde çekirdeğin donanımı doğru belirleyememesinden çıkar. Mesela ses kartınızı yanlış tanımış ya da tanımak isterken takılmış olabilir. Bunu çözmenin temel yöntemi çekirdek içerisinde kullanmayacağınız donanımlara ilişkin destekleri kaldırmak (Tüm ethernet kartlarını destekleyen bir çekirdek yerine sadece kullanmanızın muhtemel olduğu ethernet kartlarına destek veren bir çekirdek derlemek) veya çekirdeğe yardımcı olabilecek açılış parametreleri vermek.

Linux kurduktan hemen sonra genellikle kullanıcıların yaptığı linux loader 'ı (LILO) MBA'ya (Master Boot Record) kaydetmektir. O veya bu sebeple Linux'un bulunduğu bölüme zarar vermiş olabilirsiniz ve elinizde sadece DOS kalmış olabilir. Bu gibi bir durumda bilgisayar açılırken ekranda yazan LILO : kelimesinden kurtulmak ve sistemi temiz bir şekilde açabilmek için DOS'un fdisk /mbr komutu işinizi görür.

Linux Türevlerinden Bazıları UBUNTU: Ubuntu, Debian kökenli, kurulum ve kullanım kolaylığı ve düzenli sürüm yükseltmeleriyle öne çıkan bir Linux dağıtımıdır. Ubuntu'nun hedefi son kullanıcıların ulaşabileceği kolay, hızlı, ücretsiz, güçlü bir işletim sistemi oluşturmaktır. Ubuntu projesinin amacı, her düzey kullanıcının rahat bir biçimde kullanabileceği, tamamen açık kaynaklı ve kararlı bir işletim sistemi oluşturmaktır. Kurulum için CD versiyonunda önce işletim sisteminin canlı cd olarak açılması gerekir, DVD versiyonunda text mod ile kuruluma başlanabilir Bundan sonra kurulum sadece "install" simgesine tıklayıp birkaç ileri düğmesine basmaktan ibarettir Kurulum sırasında işletim sistemi üzerinde istediğiniz her şeyi yapabilirsiniz, ancak değişiklikler yeni kurduğunuz sisteme aktarılmamaktadır. Ubuntu GNOME masaüstü yöneticisi ile gelmektedir

Linux Türevlerinden Bazıları Redhat: Linux dünyasına Açık Kaynak tan nasıl para kazanılabileceğini ilk gösteren şirketlerden biri olan Red Hat yazılım sektörünün kabul görmüş ve önemli bir markasıdır. Redhat Linux’un kurulumu oldukça basittir. 30 dakika içinde komple bir sistem çalışır vaziyette elinizin altındadır. Kurulum programı sistemdeki pek çok kartı tanır ve buna göre kuruluma devam eder. *Ağ aygıtlarının yapılandırması, *Yedekleme birimi yapılandırması, *Ses kartı yapılandırması, *modül yapılandırması gibi sistem yöneticisine yönelik metin ekran veya grafik tabanlı programları vardır.

Kaynaklar: Öğr. Gör. Mustafa Sarıöz, Linux Kurulumu Görkem ÇETİN ,Linux İşletim Sistemi Kitabı TBD Linux Çalışma Grubu, Sürüm 1.0 Mart 1998

Teşekkürler…