(Sosyolojik Düşünme: Yöntem ve Teknikleri) ARAŞTIRMA SÜRECİ Araştırma Süreci Doç. Dr. Ali ARSLAN (Sosyolojik Düşünme: Yöntem ve Teknikleri)

Bilimsel Araştırma Süreci İlk aşama Genel literatür taraması Araştırma probleminin (konusunun) seçimi, soru sorma ve araştırma önerisinin oluşturulması; Saha öncesi Eleştirel kaynak incelemesi yapılarak araştırma stratejisi ve hipotezlerin belirlenmesi Evren ve örneklemin belirlenmesi Saha Araştırma sorularının veya hipotezlerinin test edilip sınanabileceği verilerin toplanması; Saha sonrası Verilerin analizi ve bulguların yorumlanması Araştırma sürecinin ve bulguların rapor edilmesi

ARAŞTIRMA KONUSUNUN BELİRLENMESİ Araştırma konusunun seçilmesi bir araştırma için hem önemli hem de karar verilmesi zor bir aşamadır. Bir bakıma araştırma konusuna-problemine karar verilmesi araştırmanın yarı yarıya nihayetlendiği anlamına gelir.

ARAŞTIRMA KONUSUNUN BELİRLENMESİ Araştırma konusunun iyi ifade edilmemesi halinde, belirgin bir soruya cevap aramayan, hedefsiz ve amaçsız derlemeler yapılmaktan öteye geçilemez. Araştırma planında yer alan bütün işlemler, araştırmanın konusuna göre karara bağlanacağından, araştırma konusunun ya da sorunun açık ve seçik olarak belirlenmesi büyük önem taşımaktadır.

ARAŞTIRMA KONUSUNUN BELİRLENMESİ Araştırma Sorununun Kapsamı Belirgin Olmalıdır: Araştırma sorunu ortaya atılırken, sorunun sınırları ve kapsamı iyi tanımlanmalıdır. Ortaya atılan konu, yeterince açık olmayan ve kapsamına nelerin gireceği belli olamayan bir sorunun ifadesi olmamalıdır.

-Neyi araştırıyorsun? 6’yı? Öylemiiii? Ama bana anlattıkların 6’ya değil, 9’a benziyor.

ARAŞTIRMA KONUSUNUN BELİRLENMESİ Kullanılan Kavramlar Açık ve Kesin Olarak Tanımlanmalıdır: Araştırma sorununda dile getirilen olguları ve bu olgular arasındaki ilişkileri açıklamakta kullanılan kavramlar tanımlanarak belirgin hale getirilmelidir.

Araştırma Sorunu Bir Ön Araştırmayla Netleştirilmelidir:

ARAŞTIRMA KONUSUNUN BELİRLENMESİ Yapılacak ön araştırma, araştırma sorunumuzun açık ve seçik olarak belirlenmesinde ve sınırlarının belirginlik kazanmasında üç önemli faydası olur.

ARAŞTIRMA KONUSUNUN BELİRLENMESİ Yapılan ön araştırma; araştırmayı düşündüğümüz konu üzerinde, daha önce yapılmış araştırmaların olup olmadığını belirlememizi ve böylelikle bir tekrarlamanın önlenmesini sağlar.

ARAŞTIRMA KONUSUNUN BELİRLENMESİ 2. Yapılan ön araştırma; konunun daha derinlemesine incelenmesi gereken yönlerinin ve yeterince incelenmemiş olan boyutlarının neler olduğunu ve hangi araştırma yöntem ve tekniklerini kullanırsak amaca uygun bilgiler elde edebileceğimizi gösterir.

ARAŞTIRMA KONUSUNUN BELİRLENMESİ 3. Yapılan ön araştırma; alanda daha önce yapılan araştırmalarla ve bunların dayandığı kuramsal çerçevelerle bağlantı kurulmasına yardımcı olur. Önceki araştırmalarla ve genel kuram ile bağlantısı kurulmadan yapılacak bir araştırmanın bilimsel bilgi birikimine önemli katkısının olamayacağı açıktır. ((((((

ARAŞTIRMA KONUSUNUN BELİRLENMESİ Bir Hipotez Geliştirmeye Zemin Hazırlamalıdır: Hipotez; gözlenen olaylar arasında henüz kesinlikle kanıtlanmamış ancak kanıtlanması mümkün görülen ilişkileri anlatan bir önermedir. Hipotezi, geçerliliğini denetleyebilmek için teste tabi tutulan bir önerme şeklinde de tanımlayabiliriz.

ARAŞTIRMA KONUSUNUN BELİRLENMESİ Hipotez, araştırma sorunu üzerine dikkatleri çekerek, sorunla ilgisi olmayan gözlemlerin yapılmasını ve bilgilerin toplanmasını önler. “Kırsal kesimden büyük şehirlere göç edenlerin çoğunluğunu kırsal kesimdeki işsizler oluşturmaktadır”

Genel Araştırma Konusu Örnekleri Çalışanların eğitim ve geliştirilmesinde bilgisayar kullanımı; Performans değerleme verimlilik ilişkisi; Orta Asya’da Türk girişimcilerin karşılaştıkları problemler; Bireysel ilişkilerin müşteri tercihleri üzerindeki etkisi; Yönetici-sendika ilişkileri; Teknolojinin çalışanların sağlığı üzerindeki etkisi. Türkiye’de yabancı sermayeli firmaların faaliyetleri Hizmet sektöründe müşteri memnuniyetinin belirleyicileri Satınalma kararını etkileyen faktörler

Araştırma Konusunun Daraltılması Sektör ayrımı (hizmet, imalat, tarım) Sanayii ayrımı (elektronik, otomotiv, kağıt, plastik) Konunun kapsamı (ücret sistemleri-performansa dayalı ücret sistemleri) Coğrafi alan (Sakarya Bölgesi uygulaması) Zaman (1990 sonrası) Çalışan grupları (memur-işçi, yönetici-işgören, mavi yakalı-beyaz yakalı, nitelikli-niteliksiz, çekirdek aile-geniş aile, gibi) Toplumsal katmanlara göre (işçi, memur, işveren, emekli) Yaş durumlarına göre (bebe, çocuk, genç, orta yaşlı, yaşlı) Yaşama yerlerine göre (köy, şehir) Bunların ve daha değişik daraltma ölçütlerinin bir karması.

Örnek: Genel Araştırma Konusu: ‘Performans değerlemenin verimlilik üzerindeki etkilerinin belirlenmesi’ Daraltılmış Araştırma Konusu: “Yıllık performans değerlemelerinin banka çalışanlarının verimlilikleri üzerindeki etkisi: Ankara örneği”’

İyi Bir Araştırma Konusu Nasıl Olmalıdır Araştırılabilir olmalı: hakkında veri toplanabilmeli Uygulama veya kuram açısından katkı niteliğinde olmalı Özgün olmalı Jürinin/değerlendirmecinin beklentileriyle uyumlu olmalı Araştırmacının yetenek ve imkanlarıyla uyumlu olmalı

Araştırma Konusunun Belirlenmesine İlişkin Kontrol Listesi Araştırma konusu araştırılabilir nitelikte mi? Konu, değerlendirmeyi yapacak kurumun beklentilerini karşılayabiliyor mu? Konu, ilginizi çekiyor mu? Konu kuram ve/veya uygulama açısından anlamlı mı? Konuyu araştırabilecek niteliklere sahip misiniz? Araştırmayı belirtilen zamanda yapabilecek misiniz? Araştırmayı yapmak için gerekli olan finansal kaynaklara sahip misiniz? Araştırma için gerekli olan verileri toplayabilecek misiniz? Araştırılan konu hakkında daha önce yapılmış çalışmalardan haberdar mısınız? Araştırma problemlerini ve hedeflerini açıkça ifade edebiliyor musunuz?

SORU SORMA Bilimin ve onun vazgeçilmez parçası araştırmaların ilk adımı, konu ile birlikte, soru sormakla başlar. Merak etmek ve etrafımızda olup bitenleri sormaya başlamak, bilimin çıkış noktasıdır. Ortada araştırılacak bir konu, cevaplanmasını istediğimiz bir soru olmalıdır.

KAYNAK TARAMASI Sorumuzu belirledikten sonra, o konuda daha önce başka neler yazıldığını ve yapıldığını belirlemek, bu süreçteki ikinci adımı oluşturur. Başkaları ne yapmış Günlük hayatta karşılaştıklarımız Okuduklarımız vb.

HİPOTEZ OLUŞTURMA Araştırma konusunda yeterli bilgi sahibi olduktan sonra, belli bir kuram ve perspektifle de ilişkilendirerek, hipotez oluşturma aşamasına geçilir. Hipotezler, araştırmak istediğimiz konuyu içine alan kuramdan çıkarılacak beklentilerdir. Sorulan soru şudur:’’ Eğer kuram doğruysa yapacağım araştırmadan ne gibi sonuçlar çıkmasını beklemeliyim?’’

ARAŞTIRMA TEKNİĞİNİ BELİRLEME Hipotez oluşumundan sonra, bu hipotezin nasıl sınanacağına, yani hangi araştırma tekniğinin kullanılacağına karar vermek gerekir.

VERİ TOPLAMA Araştırma tasarımının ve kullanılacak tekniğin belirlenmesinden sonra, veri toplamaya geçilir.

VERİLERİN ANALİZİ Veriler toplandıktan sonra, araştırmanın niteliğine göre veri analiz tekniği seçilir.

VERİLERİN ANALİZİ 1. Tanımlayıcı (Betimsel) istatistik: Araştırmaya katılan deneklerin davranışlarını veya özelliklerini özetler ve tanımlar. Örneğin; ortalama, mod, medyan betimsel istatistiğe örnektir. 2.Çıkarımsal istatistik: Katılan denek grubunun ötesine giderek, örneklemenin yapıldığı tüm grup hakkında çıkarımlar yapmaya yarar. Bilimin her alanında, üretilen bilgilerin başkaları tarafından bilinmesi ve bu yolla ilerleme sağlanması için, araştırmaların sonuçları yayımlanır.

RAPORLAMA Bilimin her alanında, üretilen bilgilerin başkaları tarafından bilinmesi ve bu yolla ilerleme sağlanması için araştırmaların sonuçları yayımlanır. Bilimsel dergiler, düzenlenen kongre ve konferanslar, benzer konularda çalışan bilimcilerin yaptıklarından birbirlerini haberdar etmeleri için kullanılır.

Araştırma Süreci Adım 1 Bir araştırma konusu seçme ve soru sorma Adım 2 Araştırma konusunda var olan literatürün taranması ve konu hakkında daha önce başka neler yapıldığını, yazıldığını bulma Adım 3 Yöntem belirleme ve hipotez oluşturma Adım 4 Uygun bir araştırma tekniği seçme Adım 5 Veri toplama Adım 6 Veri analizi Adım 7 Sonuçların rapor haline getirilmesi

Araştırma Konularının Belirlenmesi Genel Konu Belirleme Genel Konu Belirleme Genel araştırma konusu hangi yöntemlerle belirlenir ? Kuram ve uygulamalardan yola çıkarak Güçlü ve zayıf yönleri belirleyerek Daha önce yapılan tezleri inceleyerek Tartışarak Kaynak incelemesi yaparak

Araştırma Düşüncesinin Hayat Bulması Araştırma sorularının yazılması Tanımlayıcı araştırma soru örnekleri Türkiye’de toplam çalışanların yaş grupları itibariyle dağılımları nedir? Çalışanlar içinde sendikalı oranı nedir? İmalat sektöründe kapasite kullanımı nedir? Türkiye’de gelir dağılımının son 15 yılda gösterdiği eğilim nedir?

“Niçin” sorusuna yönelik tipik araştırma örnekleri Niçin kişi başına düşen araştırma harcamaları itibariyle Türkiye Avrupa sonuncusudur? Niçin kara taşımacılığı deniz ve demiryolu taşımacılığının önündedir? Niçin Polonya Türkiye’den daha fazla yabancı yatırım alıyor? Niçin Bulgaristan AB’ne girecek ülkeler sıralamasında Türkiye’nin önünde yer alıyor?

Araştırma Amaçlarının Yazılması Araştırmacı, önce çok genel anlamda bir araştırma konusu bulur. İkinci aşamada değişik ölçütler kullanarak bu konuyu ‘araştırılabilecek’ şekle getirir, yani daraltır. Sonra bu konuda nelerin tartışılacağına dair genel araştırma soruları ifade edilir. En son aşamada ise, araştırmanın amaçları belirlenir.

Araştırma Önerisinin Yazılması Düşüncelerin Organizasyonu İkna Süreci: Öğrencinin teklifini yazıya dökmesi; Teklifin danışman tarafından gözden geçirilmesi ve tartışılması; Tartışmalar ışığında gerekli düzeltmelerin yapılması.

Araştırma Önerisinin İçeriği Araştırmanın Başlığı Arka Plan Araştırma Sorunları ve Amaçları Yöntem Zaman Planı Maddi kaynaklar Kaynakça

Araştırma Yönteminin Seçiminde Cevap Verilmesi Gereken Sorular Araştırmayı yapacağınız yer (organizasyon, sektör, toplum kesimi, birim vs.) niçin tercih edildi? Araştırmanın evreni nedir? Niçin bu evren? Araştırmayı yapma yönteminiz (anket, mülakat, ikincil veri, karma vb.) nedir. Niçin bu yöntem? Hangi veri analiz tekniğini kullanacaksınız, niçin?

Süreci incelenecek araştırma

Bilimsel araştırma sürecinin temel öğeleri Sosyal ve Davranışsal Bilimlerde Bilimsel Araştırma Sürecinin Temel Öğeleri Hüner Şencan Aralık 2006 / 1. Baskı / 163 Syf. Fiyatı: 10.00 TL Konu Başlıkları Araştırma Sürecinin Temel Öğeleri Araştırma Sürecinde Planlama Uygulayıcılar İçin Çalışma Çizelgesi Anahtar Terim ve Kavramlar

Kaynaklar Ali Arslan, Üstün Başarılı Üniversite Öğrencileri, Sakarya, Sakarya Üniversitesi, 2012 Çiğdem Kağıtçıbaşı, Günümüzde İnsan ve İnsanlar: Sosyal Psikolojiye Giriş, İstanbul, 2008 Remzi Altunışık, Recai Coşkun, Engin Yıldırım, Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri SPSS Uygulamalı, Adapazarı: Sakarya Kitabevi, Adapazarı.