Organik Ruhsal Bozukluklar ve Yaşlılık Dönemi

Yaşlıda kişilik: Yeni durumlara uyma,yeni fikirleri kabul etme,yeteneğinde azalma başlar. Çevre ile ilgilenme azalabilir.Sosyal ilişkileri daha derin ve seçici olur.Yeniliklerden korkar.Her gün yaptığı faaliyetlerin dışına çıkmamaya Başlar.Beden sağlığı ile aşırı ilgilenir.Aşırı tutumludur.Paraya ve kişisel eşyalara düşkünlük artar.Benlik saygısı azalabilir.Zeka ve öğrenme fonksiyonu azalabilir

Deliryum; Herhangi bir nedenle bütün beynin kısa bir sürede yaygın olarak etkilenmesi bozulması ile ortaya çıkan, bilincin, bilişsel yetilerin,davranışın ağır derecede bozulduğu bir sendromdur.Birkaç saatten birkaç Haftaya kadar sürer.

Belirti ve bulgular; Genel görünüm ve davranış; Bilinç sislenmesi,ağır algı bozukluğu olduğundan dış görünümü şaşkındır. Anlamsız hareketler yapabilir. Dalgınlık ve uyku hali olabilir, Konuşma ve İletişim; Konuşma ileri derecede dağınık ve bağlantısız olabilir, hiç konuşmayabilir, Duygulanım; Bunaltı, panik ve tedirginlik sık görülür. Uygunsuz bir neşe ve coşkulu görünüm ile maniyi andıran bir durum ve depresyon belirtileri görülebilir.Hasta da gerçeği değerlendirme ve halüsünasyonlar yüzünden panik derecesine varan felaket bunaltısı ortaya çıkabilir.

. Bilişsel belirtiler; -Bilinç sıklıkla bulanık ve sislidir, -Yönelim(oryantasyon) ileri derecede bozulur.Yeni ortamlarda ve geceleri artar.Bilinç açıkken yönelimde düzelebilir, -Dikkat dağınıktır.İllüzyon ve halüsinasyonlar sık görülür, -Bellek bozulur, -Soyut düşünce zayıflar,düşünce somutlaşır, -Yargılama bozulur, dürtüsel ve denetimsiz biçimde ortaya çıkar.Saldırganlık olabilir. Utanma ve ayıp kalkar. -Düşünce; dağınık belirsiz,abuk subuktur.Hızlanma ve yavaşlama olabilir.Kalıplaşmış yineleyen tutarsız sözler dürtüsel anlatımlar olabilir, -Hareket; Tedirginlik,ajitasyon, aşırı durgunluk,uykulu hallere sık geçişler görülür, -Fizik ve Fizyolojik belirtiler; Uyku düzeni bozulur.Ellerin geri uzatılması sırasında ortaya çıkan kanat çırpma titremesi (Flapping tremor),taşikardi, ateş, yüz kızarması, terleme, kan basıncında yükselme,sıvı kaybı ve elektrolit yetersizliği EEG de yaygın yavaşlama görülür

Nedenleri; Bunamalar, Beyin damar hastalıkları, Kafaiçi enfeksiyonları, Toksik etkenler;Alkol,ilaç zehirlenmeler Bağımlılık yapan maddeden kesilme, Epilepsiler, Kafaiçi urlar, Metabolizma ve beslenme bozuklukları(sıvı-elektrolit,asit-baz dengesizliği,dehidratasyon durumları), Endokrin bozukluklar, Sistemik enfeksiyonlar(sepsis aids vb.) Yüksek ateşli durumlar,güneş çarpması

Tedavi Nedene yöneliktir. Enfeksiyona bağlı ise enfeksiyonu tedavi edilir. Aşırı ajitasyon varsa yatıştırıcılar verilir

Bunama Zihinsel işlevlerden bellek, soyut düşünme ve yargılamada ağır kronik yetersizlik durumudur. Doğrudan doğruya kronik bir hastalık değildir.

Belirti ve bulgular Genel görünümü ve davranışları; Genel görünümüne karşı aldırmazlık içindedir.İlgisiz ve savruktur.Temizlik ve giyimine, özen göstermez. Davranışlarında ilgisizlik,durgunluk, taşkınlık, neşe ve genel fizik durumuna bağlı belirtiler olabilir. Konuşma ve ilişki kurma; Değişik derecelerde duraklamalar,dizartri,disfazi belirtileri,stereotipik yinelemeler olabilir.Bilişsel bozukluklar yüzünden ilişki kurmak güç olabilir. Duygulanım; Bunaltı, çökkünlük, coşku ve taşkınlık, apati ve ilgisizlik belirtileri olabilir.

Bilişsel Yetiler: Bilinç; Açıktır.İleri dönemlerde deliryum, bilinç sislenmesi,kapanması olabilir. Yönelim(oryantasyon); Evi odaları şaşırabilir, günü ayı karıştırabilir,iyi tanımadıkları çevrelerde ,kalabalıkta ve geceleri daha fazla yönelim bozukluğu olur. Algı ve dikkat; Dikkat dağınıktır,yanılsama ve varsanılar olabilir, Bellekte yaygın bozukluk vardır, Soyut düşünme yetisi zayıflar, Düşünceleri,eğilimleri, dürtüleri,yargılama ve denetleme yetisi zayıflar, Düşünceleri fakirleşir,çağrışımlar kopuk ve dağınık olabilir, perseverasyonları vardır. Düşünce içeriğinde karamsarlık, kıskançlık, perseküsyon sanrıları olabilir.

Fizik ve fizyolojik belirtiler Bunamanın oluş nedenine bağlı hastalığın belirtileri görülür(damar sertleşmesine bağlı felçler, afaziler,nörolojik belirtiler olabilir. Uyku düzeni bozulur, İştah kaybı veya artması görülür, Kronik kabızlık görülebilir. Kişilik değişimi: . Genellikle eski kişilik özellikleri abartılır, . Bazen eski kişilik özelliklerinin tersi görülür

Nedenleri; Beyinde yozlaşma hastalığı,(cerebral degeneration), Vasküler nedenler, Metabolik,endokrin,beslenme bozuklukları, karaciğer, böbrek,akciğer yetmezliği, Beyin içinde yer tutan hastalıklar, Kafa travmaları, Epilepsi, Enfeksiyonlar, Zehirlenmeler, Normal basınçlı hidrosefali, Güneş çarpması, Elektrik çarpması, Kan hastalıkları, Nedeni bilinmeyen multipl skleroz vb. hastalıklar

Alzheimer hastalığı Yaşlılık öncesi ve yaşlılıkta en çok görülen arteriosklerotik ya da başka bir özgül sürece bağlı olmayan bunama nedenidir.

Belirti ve bulgular Bellek ve bütün bilişsel işlevlerde bozulmalar,yıkım olur, Hastanın kendine bakımı,ilişkileri, uyumunda yetersizlik olur, İşittiğini anlayamama(afazi), yazı yazamama (agrafi), yazılanları anlayamama(aleksi), apraksi görülebilir, Hafif orta derecelerde ilerlediğinde depresyon paranoid psikoz,ağır anksiyete ve panik durumları,ajitasyon görülebilir. BT ve MR’da kortikal atrofi ventriküllerde genişleme görülür Beyinde yapısal bozukluklar görülür, Nörokimyasal değişiklikler görülür

Kesin olarak bilinmemektedir. Etkenler Nedenleri; Kesin olarak bilinmemektedir. Etkenler arasında yaşlanma, kalıtımsal etkenler,kafa travması, down sendromu sayılmaktadır.

Tedavi Donazepil(Aricept),Rivastigmin(Exelon) başlangıçta gidişi yavaşlattığı,bellek yıkımını azalttığı belirtilmektedir. Bunaltı için benzodiazepinlerden, depresyon için antikolinerjik etkisi düşük antidepresanlardan yararlanılır.Psikotik belirtiler görüldüğünde antipsikotik ilaçlar denenir.

Çok-enfarktüslü bunama Beyinde geçici iskemik nöbetlere bağlı küçük enfarktüsler oluşur. Genellikle beyin damar bozukluğu olan hastalarda görülür. İskemik nöbetlere bağlı kısa süreli bellek yitimi ve genel nörolojik belirtiler (baş dönmesi, denge kusuru, pareliziler, kısa süreli bellek yitimi, bilinç sislenmesi vb.Bilişsel işlevlerde değişik derecelerde bozukluklar olabilir. Hastalık ilerledikçe her alanda yıkım olabilir.İskemik nöbetlere bağlı inişli çıkışlı ilerleme görülür.Yüksek kan basıncı, karotiste üfürüm, geçici duygusal dalgalanmalar,kısa süreli deliryuma benzer durumlar, göz dibinde arteriosklerotik değişiklikler, kalp büyümesi vb. olabilir. Kişilikte uzun süreli belirgin yıkım olmayabilir.Depresyon, ajitasyon,sık görülür.Ani gülmeler, ağlamalar,dizartri, disfazi ile belirli psödobulber felç belirtileri de sık görülür.

Tedavi: Arterioskleroza karşı önlemler (diyet antihipertansif, kolesterol düşürücü, kan sulandırıcı ilaçlar, yürüme egzersizleri) önerilmektedir.

Diğer Tıbbi Durumlara Bağlı Demans Pick Hastalığına Bağlı Demans: Özellikle beynin frontal ve temporal loblarını etkileyen dejeneratif bir hastalıktır.Kişilik değişiklilkleri, sosyal becerilerde yıkım, duygusal küntleşme ,davranış bozuklukları ve belirgin dil anormallikleri ile karakterizedir. Bellek bozuklukları, apraksi ve diğer sorunlar tabloya sonradan eklenir.İlkel refleksler (yakalama ve emme) belirgin olabilir.Dikkat ve davranış sorunları gelişir. BT’de frontal veya temporal loblarda atrofi belirlenir.Otozomal resesif kalıtımla geçer. Parkinson Hastalığına Bağlı Demans: Ellerde titreme, rijidite ve hareketlerde yavaşlama,bilişsel,motor yavaşlama,anımsamada bozulma tipiktir.Bilişsel yetiler tabloya depresyonun eklenmesi ile giderek bozulur. Parkinsonlu hastaların yaklaşık %20-60’ında bunama görülür.

Hemşirelik Yaklaşımı Aktivitede değişim, Kendine bakımda yetersizlik, Uyku sürecinde değişim, Duyusal-Algısal Değişim (Duyu,Bellek,Yönelim ve Algıda Değişim) Sözel iletişimde bozulma, Hastanın rolünü yerine getirmesini sağlanması, Benlik kavramında ve benlik saygısında değişim, Boşaltım alışkanlıklarında değişim.