BAĞIŞIKLIK

BAĞIŞIKLIK Bir canlının vücuduna giren mikroplara karşı direnç gösterip hastalanmamasına bağışıklık denir

Mikrop hastalık yapabilmek için önce organizmada yerleşmesi ve yerleştikden sonra çeşitli engelleri aşması gereklidir Bu engellerin BAŞINDA GİRİŞ KAPISI ENGELLERİ olarak da nitelediğimiz deri ve mukozadaki engeller gelir

Derimiz; bağışıklık sisteminin en önemli kısmını oluşturur Derimiz; bağışıklık sisteminin en önemli kısmını oluşturur. Sağlam deriden çok az mikroorganizma içeri girebilmektedir. Derimiz, mikroplarla vücudumuz arasında bulunan en önemli savunma silahımızdır Deride; ter, yağ bezleri ve yağ asitleri bulunmaktadır. Bunların içerdikleri ENZİMLER, ve derinin pH'ı antimikrobik etki yaparak organizmaların girişini engeller Ancak yanık, çizik vb. durumlarda bu bütünlük bozulur ise organizmaların vücudumuza girişi kolaylaşır

Derinin dışında burnumuz, gözlerimiz ve ağzımız mikroplar için belirgin birer giriş kapısıdır. Gözyaşı ve mukusun içerdiği enzimler (lizozim) birçok bakterinin hücre duvarını parçalayıcı niteliktedir. Tükürük aynı zamanda antibakteriyel özelliktedir.

DOĞAL PASİF BAĞIŞIKLIKTA Doğal Pasif Bağışıklıkta annede bulunan antikorlar plasenta yoluyla fetüse geçer yeni doğan 6 ay bağışık kabul edilir ör. Kızamık has.

YAPAY PASİF BAĞIŞIKLIK Yapay Pasif Bağışıklıkta doğal olarak enfeksiyon geçirmiş veya yapay bağışıklanmış hayvan veya insandan alınmış SERUMLARIN Veya serumlardan elde edilmiş GAMMAGLOBULİNLERİN uygulanmasıyla kazanılan kısa süreli bağışıklıktır(antikor karışımları)

Pasif bağışıklıkta başkasının vücudunda antikorlar oluşturulur Başka canlıların vücuduna, bakteri veya ürünleri verilir ve bunlara karşı antikor oluşturmaları beklenir Oluşan antikorlar plazmadan alınarak serumlar hazırlanır Serumlar doğrudan hasta kişinin kanına verilir

Burada unutulmaması gereken; serumun hasta kişiye; aşının ise sağlıklı kişiye uygulanmasıdır Serum tedavi amaçlı hastaya verilirken, aşı koruma amaçlı uygulanır

TOKSİN Vücudumuza giren mikroplar hastalığın çeşidine göre belli bir organa yerleşirler. Hızla çoğalarak zehirli maddeler çıkartırlar. Bu zehirli maddelere toksin denir AŞI Sağlam insana bir hastalığın zayıflatılmış mikrobunu veya toksinini vererek kanda antikor oluşturmaya aşı denir

KAN Kan, hücreler ve plazma adı verilen proteinden zengin bir sıvıdan meydana gelir Hücreleri; Eritrositler, lökositler ve trombositlerdir, kanın %45 ini oluşturur Plazma: kanın sıvı olan ekstrasellüler bileşenidir, kanın %55 ini meydana getirir

Plazma: %90 dan fazlası sudan ibarettir. %7-8 lik kısmı protein (albumin, globulin, fibrinojen) %1-2 lik kısmı elektrolitler (Na, K, Ca, Mg, Cl), üre, ürik asit, kreatin, glukoz, lipit, amino asit, kan gazları, hormonlar ve enzimlerden oluşmaktadır

Kan örneklerine sitrat veya heparin gibi antikoagulanlar eklendiğinde plazmadaki pıhtılaşma faktörleri inaktive olur ve koagulasyon faktörleri içermeyen plazma; SERUM olarak adlandırılır.

SERUMLAR; MİKROPLARA KARŞI BAĞIŞIK HALE GETİRİLEN AT, SIĞIR VS SERUMLAR; MİKROPLARA KARŞI BAĞIŞIK HALE GETİRİLEN AT, SIĞIR VS. GİBİ HAYVANLARIN KANINDAN HAZIRLANIR. İLK OLARAK Hastalık mikroplarından hazırlanan Aşı, evvelâ Serum elde edilecek hayvanlara zerkedilir. Bu suretle aşılanan hayvanın kanında bu mikroplara karşı bol miktarda (Antikor) husule gelir SONRA Bu şekilde hazırlanan hayvanın kanı alınarak Serum’u ayrılır ve insanlara bağışıklık vermek için kullanılır

Serumlar ile kazanılan bağışıklık uzun sürmediği için bu Serumlar daha ziyade hastalıkların tedavisinde kullanılır

KISACA SERUM Belirli bir hastalık etkenine karşı aktif bağışıklık kazandırılmış kişinin veya hayvanın kanından elde edilen fibrinojeni alınmış plazmadır

AŞININ TEMEL ÖZELLİKLERİ 1-Zayıflatılmış mikroorganizma veya toksin içerir. 2-Hastalıktan önce yapılır. 3-Hastalıktan koruyucudur. 4-Aktif bağışıklık sağlar

SERUMUN TEMEL ÖZELLİKLERİ 1-Antikor-Antitoksin içerir. 2-Hastalık oluştuktan sonra verilir. 3-Hastalığı tedavi edicidir. 4-Pasif bağışıklık kazandırır.

1-Antijen: Kan ve lenf sıvısına girdiğinde lenfositlerin antikor üreterek cevap verdiği her yabancı maddeye denir. Örn: Bakteri çeperi, Başka grup kan, bakteri metabolik artıkları. 2-Antikor: Vücuda giren antijenlere karşı lenfositlerin ürettiği protein yapıdaki moleküllerdir. 3-Toksin: Vücutta hastalık etkeni canlılar tarafından meydana getirilen ve metabolik olayları olumsuz etkileyen maddelere denir. 4-Antitoksin: Hastalık etkeni canlıların oluşturduğu toksinlere karşı lenfositlerin meydana getirdiği protein yapıdaki maddelerdir

Doğumda hemen : Hepatit B 1. ay aşısı : Hepatit B 2 Doğumda hemen : Hepatit B 1. ay aşısı : Hepatit B 2. ay aşısı : Karma (DBT-Çocuk felci) + Verem , Rotavirüs(1.) ve Pnömokok(1.) 3. ay aşısı : Karma (DBT-Çocuk felci), Rotavirüs(2.) ve Pnömokok(2.) 4. ay aşısı : Karma (DBT-Çocuk felci), Pnömokok(3.) 6. ay aşısı : Hepatit B 9. ay aşısı : Kızamık (kaldırıldı) 12. ay aşısı : Kızamık, kızamıkçık, kabakulak 12 – 14 ay aşısı : Suçiçeği 12-15 ay aşısı : Pnömokok (4) 18. ay aşısı : Karma (DBT-Çocuk felci) 24. ay aşısı : Hepatit A 30. ay aşısı : Hepatit A 4-6 yaş arası aşısı : Kızamık, kızamıkçık, kabakulak 4-6 yaş arası aşısı : DBT-çocuk felci 4-6 yaş arası aşısı : Suçiçeği

AŞI TİPLERİ 1-CANLI AŞILAR 2-ÖLÜ AŞILAR 3-TOKSOİD AŞILAR

CANLI AŞILAR (ATENÜE) Canlı atenüe aşı üretmek için hastalığa neden olan mikroorganizma, virülansını veya hastalığa neden olan özelliklerini kaybetmesi için özel labrotuvar koşullarında üretilir Atenüe aşı ısı değişimlerine çok hassas oldukları için saklama koşullarına çok dikkat edilmesi gerekir Canlı atenüe aşılar hem hümoral hemde hücresel immun cevap oluşturdukları için genellikle TEK DOZ uygulanır ve rapel doz gerektirmez

CANLI AŞILAR (ATENÜE) Kızamık,Kızamıkçık,Kabakulak,Su çiçeği,OPA canlı virüs aşılarıdır Canlı aşıların dezavantajı çok nadir de olsa aşı içindeki canlı organizmanın hastalığa neden olan VİRULAN forma dönmesidir Örn. OPA gibi. Canlı aşılar enjeksiyon yoluyla uygulanırlar Ancak poliodaki gibi oral yolla uygulanabilir

ÖLÜ AŞILAR (İNAKTİVE ) Hastalığa neden olan mikroorganizmanın kimyasal yolla veya ısı ile tamamen inaktive edilmesi yoluyla üretilirler Bu aşılar stabil ve güvenilirdir hastalığa neden olacak forma dönüşmezler İstenen düzeyde bağışıklık elde etmek için birden fazla doz uygulanarak yapılırlar

ÖLÜ AŞILAR (İNAKTİVE ) Örn.Tifo,Paratifo,Kolera,Boğmaca gibi bakteri aşıları Hemaphilus influenza,salk poliomyelit, Hepatit A ve B gibi virüs aşıları ölü aşılardır

TOKSOİD AŞILAR Mikroorganizmalar tarafından üretilen ve zararlı olan toksinlerinin inaktive edilmesiyle oluşturulan aşılardır Örn.Tetanoz Tetanoza neden olan bakteri (Clostridium tetani) doğada her yerde.Doğada oksijen bol olduğu için zarasız Bakteri Anaerop ortama (oksijensiz ortam) girdiğinde Tetanoz toksini üretmeye başlar

TOKSOİD AŞILAR Bu Toksini inaktive etmek için Formaldehit ve Steril su dan oluşan Formalin kullanılır Meydana gelen inaktive toksine TOKSOİD denir Toksoidler insanı Tetanoz ve Difteri gibi hastalıklara karşı korurlar

BUZDOLABI Buzdolabı; buhar sıkıştırma yöntemiyle çalışan, gıdaların soğuk tutularak uzun zaman muhafaza edilmesini sağlayan soğutma makinesidir. Soğutmanın amacı kapalı bir yerde, çevre sıcaklığının altında sıcaklıklar elde etmek ve bu düşük sıcaklığı sürekli olarak muhafaza etmektir. 

Buzdolabı iç sıcaklığı +2, +8 ⁰Ϲ arasındadır Buzdolabı kapak sıcaklığı +12, +15 ⁰Ϲ arasındadır

AŞI ETKİNLİKLERİ Aşının etkinliğine olan zarar yüksek yada düşük ısıdır Canlı atenüe aşılar yüksek ısıya maruz kaldıklarında aktivitelerini çok çabuk kaybederler İnaktive aşılar da yine yüksek ısıda etkinliklerini kaybederken canlı aşılardan daha dirençlidirler Ancak inaktive aşılar düşük ısılara yani donmaya çok hassastırlar Dondurulurlarsa etkinliklerini çok çabuk kaybederler

AŞI ÖMRÜNE ETKİ ŞARTLARI SOĞUK ZİNCİRİN KIRILMASI 1-Maruz kaldığı sıcaklık 2-Bu maruziyetin süresi 3-Aşının cinsi 4-Önceki depolama şartları Isıya maruz kalan aşıların maruz kaldığı seanstan önceki depolama şartları 5-Son kullanma tarihinin yakınlığı Soğuk zinciri kırılan aşıların son kullanma tarihi ne kadar yakınsa etkinliklerini kaybetmeleri o kadar kolaylaşır

SOĞUK ZİNCİRİN 13 ALTIN KURALI 1-Aşı ve serumları kesinlikle dondurmayınız 2-Buz aküsü ve buz kalıplarını daima sevkiyat için hazır bulundurunuz 3-Aşıları raflara aralıklı diziniz,böylece soğuk hava dolaşımını engellemeyecektir 4-Buzdolabı kapağına aşı koymayınız 5-Buzdolabını kapısını sık sık açmayınız.Yiyecek ve içecek maddelerini aşı dolabında bulundurmayınız

6-Buzdolabını aşırı doldurmayınız 7-Buzdolabında termometre bulundurunuz 8-Buzdolabını direkt güneş ışığı almayan bir yere ve duvardan 20 cm uzağa yerleştiriniz 9-Buzluk kısmının karlanmamasına dikkat ediniz 10-Buzdolabı ısısının 0 ⁰Ϲ altına düşüp düşmediğini izleyiniz

11-Elektrik kesintilerinde dolap kapağını açmayınız 12-Sevkiyat için paketleme kurallarına uyunuz 13-Tüm biyolojik ürünler,özellikle liyofilize (toz halinde bulunan) aşılar sulandırıldıktan veya açıldıktan hemen sonra kullanılmalıdır