HAKEM VE İLETİŞİM

Hakem kelimesinin İ ngilizcedeki karşılılı ğ ı ‘referee’dir. Bu kelime de bu dilde ‘başvurmak’ tan do ğ ar. Yani hakem tereddütte düşüldü ğ ünde başvurulacak kişidir. (FIFA, 1996-I) Sporcularla beraber sahada mücadele veren ve o müsabakaların sonuçlarında direkt olarak etkili olan hakemler; “müsabakalarda alınan sayıları tespit etmek ve kurallara uymayanları cezalandırmakla görevlendirilen kişi olarak” müsabakaların, oyun kuralları içerisinde fair-play (adil oyun) ilkeleri çerçevesinde oynanması, sonuçlandırılması ve kurallara uyulmasını temin eden bir vazgeçilmezdir.

HAKEM VE İ LET İ Ş İ M Hakemlik; bilgi, tecrübe, e ğ itim, yeterlilik, kişilik, kondisyon ve konsantrasyon gerektirir. Hakem; hem seyirci ile sporcu arasında hem de rakip takımlar arasında köprü görevini görmekte, bir yandan da oyunun önceden belirlenmiş kurallar çerçevesinde de ğ erlendirmesini yapmaktadır. Sportif anlamda hakem, müsabakalarda alınan sayıları tespit etmek, kurallara uymayanları cezalandırmakla görevli kişidir. Hakem; anlaşamayan iki taraf arasında do ğ ruyu göstererek aracılık yapan kişidir.

HAKEM VE İ LET İ Ş İ M Oyun kurallarını uygulamada tam yetkili olarak atanan kişidir. Kelime karşılı ğ ı bir anlaşmazlı ğ ı hakemlik yoluyla çözümlemek için ilgili taraflarla seçilmiş veya bir merci tarafından atanmış kişidir. Sportif anlamda ise müsabakalarda kazanılan sayıları tespit etmek, kuralları uygulamak ve uygulatmak, kurallara uymayanları cezalandırmakla görevlendirilmiş kimsedir.

HAKEM VE İ LET İ Ş İ M Hakemlik bir sanattır. Ne bir bilim, ne bir yargıçlık ne de bir polislik işidir. Bir liderlik gerektirir. Hakem; kararlarını en süratli şekilde veren, haklıyı haksızı saniyede ayıran, çok kısa bir anda gördüklerini yorumlayıp kurallar çerçevesinde neticelendiren, en önemlisi dönüşü olmayan kararlar veren, bir benzetme yapacak olursak “spor hakimleridir.” Hakim ile hakem arasındaki en önemli fark zamansal açıdan de ğ erlendirme ve düşünme süreleridir.

HAKEM VE İ LET İ Ş İ M Bir hakem maçı yönetecekse futbolu çok iyi bilmelidir. Sporu bilmek demek ilk aşamada kuralları bilmek demektir. Hakemin görevi oynayanları kurallar do ğ rultusunda yönetmektir. İ şte bu yüzden hakem, kuralları en iyi bilen olmalıdır. Hakem bir yarışmanın en önemli kişisi olmakta, bu da onu hem sorumluluklarının çok artmasına hem de büyük bir stres altına girmesine neden olmaktadır. Bu stres hataların artmasının en önemli nedenidir.Bunun içinde stresini kontrol altında tutmasını bilmelidir.

HAKEM VE İ LET İ Ş İ M Hakem, günümüzün yüksek performans sporcusunu tanımak zorundadır. Günümüz performans sporcusu, bedensel olarak son derece güçlü, uzun yıllar süren a ğ ır yorucu antrenmanlar ile yüksek performans için gerekli bedensel uyumu sa ğ lamış geniş bedensel ve fiziksel rezervlere sahip ve gerekti ğ inde bu rezervleri sonuna kadar kullanmaya hazır ve bunun için gerekli, ruhsal niteliklere sahiptir. Hakem böyle bir sporcuya otoritesini göstermek zorundadır. Bunun için de gerek fiziki olarak gerekse psikolojik olarak hakem, kendini daima zinde tutmalıdır. Hakem çok iyi fizik kondisyonuna ve fizyolojik kapasiteye sahip olmalıdır. Günümüzde oyunun ve oyuncuların hızı artmışken maçın bir anını bile kaçırmamak, do ğ ru yerde bulunmak, en do ğ ru kararı vermek, sahaya en üst seviyede hakim olmak için hakemin bir atlet gibi koşması gerekir.

HAKEM VE İ LET İ Ş İ M Hakem, sahada çok iyi bir kişilik oluşturmalıdır. Cesur, kararlı ve adaletli olmalı. Keskin bir önseziye, kusursuz bir de ğ erlendirmeye ve ani kararlar için devamlı bir bilinçlenmeye yönelmelidir. Her müsabakayı aynı ölçüde ciddiye almalı, sporcu ve yöneticilerle centilmence ilişkiler içinde bulunmalıdır. Görülüyor ki, hakem sade bir insan de ğ ildir. O, büyük bir gözaltındadır. Her davranışı, her sözü spor kamuoyunca yakından izlenir. O, toplumun nabzıdır, can damarıdır. Hakem kendisine verilen de ğ eri ve güveni üst düzeyde tutmak zorundadır.

HAKEM VE İ LET İ Ş İ M Hakemlik yapma bir eylemdir ve bunu -Görme -Düşünme -Karar verme -De ğ erlendirme (uygulama) şeklinde ifade edilebilir. Araştırmalara göre bilgilerin %85’i görerek elde edilir. İ yi bir hakem oyun sırasında daima oyuncuların hareketlerini görebilece ğ i en iyi yerde durmalıdır. Bu, do ğ rudan görme olarak tanımlanabilir. Dolaylı görme ise yardımcı hakemleri kullanarak yapılır, ancak do ğ rudan görme daima daha güvenlidir.

HAKEM VE İ LET İ Ş İ M Hakemlerin genellikle otoriter bir kişili ğ e sahip olduklarına inanılır. Ancak hiçbir bilimsel çalışma bu fikri desteklememiştir. Gerçek olan şu ki; hakemler görevleri gere ğ i hislerini ve kişisel reaksiyonlarını kontrol etmek zorundadırlar. Yani otoriter ve katı görünen davranışları engellemek için kendilerini kontrol etmeyi bilmeleri gerekmektedir.

HAKEM VE İ LET İ Ş İ M Hakem; cesur, kararlı, adaletli olmalı ve her türlü baskıyı gö ğ üsleyecek psikolojik güce sahip olmalıdır. Hakem, güçlü bir karaktere, emin ve sakinleştirici bir kişili ğ e sahip olmalıdır. Hakem, keskin bir önseziye, kusursuz bir de ğ erlendirmeye ve ani kararlar için devamlı bir şekilde bilinçlenmeye yönelmelidir. Hakem, yüksek derecede dürüst ve önceden koşullanmama düşüncesine sahip olmalı, objektif bir yapıya sahip olmalıdır. Hakem, insanların kişilik yapıları ve tepkileri hakkında gelişmiş bir potansiyele sahip olmalıdır. Hakem, her müsabakanın sonunda özeleştirisini yapabilecek sa ğ lam bir akıl ve mantık sahibi olmalıdır.

HAKEM VE İ LET İ Ş İ M Futbol hakemlerinin bir müsabakada başarılı olabilmeleri için gerekli fiziksel performanslarının dışında ihtiyaç duydukları kural bilgisi, insan ilişkileri, yönetim ve organizasyon, beden dilini etkili kullanabilme, gibi gördükleri e ğ itimin verimlili ğ i her aşamada kontrol edilmeli ve geliştirmelidir. Müsabaka yönetirken, iletişim halinde oldu ğ umuz di ğ er insanları tanıyabilme, iyi bir diyalog içinde olmak, onları anlayabilme ve duygularını yönetebilme gibi yetkinlikler duygusal zeka, kural bilgisi, liderlik ve etkili iletişim becerisi gerektirir. Bu durumda hakemlerin sadece kendi duygularını, isteklerini anlaması ve onları yönetebilmesi müsabaka koşullarında eksiklik ve yetersizlik olarak karşımıza çıkar.

HAKEM VE İ LET İ Ş İ M İ yi bir hakem olabilmek için sadece oyun kurallarını çok iyi bilmek yeterli olmamaktadır. Kural bilmenin yanı sıra hakemli ğ e olan tutku, görev sorumlulu ğ u, müsabaka yönetimi için yüksek moral, adil bir yönetim, çabuk ve mantıklı karar verebilme yetene ğ i, cesaretli yönetim tarzı, ahlaki kişilik gibi vasıflar hakemde bulunması öngörülen özelliklerdir. Hakemlerin performanslarının en üst seviyede veya en alt seviyede olmasına etki eden faktörlerin başında hakemlerin etkili iletişim becerisine sahip olmaları veya olmamaları gelmektedir.

HAKEM VE İ LET İ Ş İ M Başarılı iletişim becerisine sahip hakemler; etkili iletişim becerisine sahip olup, başkalarının duygularını ve bakış açılarını kavrayabilir, sahada adalet da ğ ıtıp, problemleri çözülür kılıp, anlayış dolu yaklaşım tarzına sahip olur. Bu tarzdan uzaklaşan hakemlerin iletişim hataları; müsabakada tehdit ve alay etmek, kaşları çatmak, el kol hareketleri yapmak, kötü söz söylemek gibi yıkıcı tutumlardır. Hakemlerin kullanmış oldukları iletişim teknikleri; - Sözlü iletişim - Sözsüz iletişim -Teknolojik araç kullanımlı iletişim teknikleri olarak ayırabiliriz.

HAKEM VE İ LET İ Ş İ M Sözlü-Sözsüz İ letişim Sözlü iletişim, konuşma dili olarak da adlandırılır. İ nsan konuşarak tüm duygularını karşısındakine aktarır. Sözlü iletişimde, ses tonu şiddeti, kimi anlatımlarda yararlanılan vurgulama konuşmanın içerisinde de ğ işik biçimlerde yer alabilmektedir. Artan bir ses tonu ile hızlı konuşma kaygıyı dile getirirken, kısa kesmeyse ivedili ğ i dile getirmektedir. Sesimizin tonu neşe, öfke veya korku gibi duygusal deneyimler yaşadı ğ ımızda daha yüksek olma e ğ ilimindedir. Hakemlik yaparken bunlardan uzak durulması ve ses tonunu kontrol etmeyi, çevreye ve özel durumlara uydurmanın ö ğ renilmesi önemlidir.

HAKEM VE İ LET İ Ş İ M Sözsüz iletişimde hakem hareketleri ise;  Vücut dili  Fiziksel görünüş  Duruş  Dokunma davranışı  Hareket, jestler ve mimiklerdir. Kişinin kendisini anlatımı sırasında gereksinim duydu ğ u bedeni, sözcüklerle sa ğ lam bir bütünlük oluşturabilmesiyle iletişimi güçlendirmiş olacaktır.

HAKEM VE İ LET İ Ş İ M Teknolojik Araçlı Saha İ letişimi Günümüzde maç yöneten hakemlerimiz birbirleri arasında iletişimi sa ğ layan telsiz sistemi ve bipli bayrak olarak adlandırılan teknolojik çözümleri kullanarak saha içi yeni iletişim tekniklerini kullanmaktadır. Telsiz sisteminin amacı sahada bulunan 4 hakemin rahatlıkla saha içerisinde kendi aralarında sözlü iletişim kurmalarını ve pozisyonları yüz yüze gelmeden yorumlamalarına olanak vermektir.

KAYNAKLAR 1-Sülün Ö. (2013) Futbol Hakemlerinim Öfke ve Kızgınlık Düzeyleri iler Empatik Eğilim Düzeylerinin Karşılaştırılması. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Karaman. 2-Yetim, A..A., Cengiz, R., İletişim ve spor, (2012) Ankara.

TEŞEKKÜRLER...