Kişilik, insan davranışlarının tüm yönlerini kapsayan bir özelliktir. 26.04.2017 Dr. Kerim KARABACAK KİŞİLİK GELİŞİMİ KİŞİLİK GELİŞİMİ KİŞİLİK: Bireyi başkalarından ayıran bireyin doğuştan getirdiği ve sonradan kazandığı özelliklerin bir bütünüdür. İnançlarımız, duygularımız, yeteneklerimiz, güdülerimiz, huyumuz, sosyal-fiziksel-bilişsel özelliklerimiz, karakter ve değerlerimiz, tutumlarımız, görüşlerimiz vb. tüm özelliklerimiz kişiliğimizi oluşturur. Kişilik, insan davranışlarının tüm yönlerini kapsayan bir özelliktir. Kişilik gelişimi, diğer gelişim alanları gibi bireysel bir hızla ilerler ve gelişimin tüm yönleriyle etkileşim içerisindedir.

KİŞİLİK GELİŞİM KURAMLARI 26.04.2017 Dr. Kerim KARABACAK KİŞİLİK GELİŞİMİ KİŞİLİK GELİŞİM KURAMLARI Freud’un Psikoseksüel Gelişim Kuramı Oral dönem Anal dönem Fallik dönem Gizil dönem Genital dönem Erikson’un Psiko-sosyal gelişim kuramı Güvene karşı güvensizlik Bağımsızlığa karşı utanama ve şüphecilik Girişkenliğe karşı suçluluk duyma Başarıya karşı aşağılık duygusu Kimlik kazanmaya karşı rol karmaşası Dostluk kazanmaya karşı yalnız kalma Üretkenliğe karşı duraklama Benlik bütünlüğüne karşı umutsuzluk

Freud’un Psikoseksüel Gelişim Kuramı 26.04.2017 Dr. Kerim KARABACAK KİŞİLİK GELİŞİMİ Freud’un Psikoseksüel Gelişim Kuramı Freud’a göre; Kişilik gelişimi bakımından ilk çocukluk yıllarındaki yaşantılar önemlidir. Normal gelişimin sağlanması için, gelişimin her döneminde bireyin temel ihtiyaçlarının doyurulması gerekir. Temel ihtiyaçlar karşılanmaz ise kişilik gelişimi engellenir. İlk dönemlerde normal ihtiyaçları karşılanmayan bireylerin daha sonraki dönemlerde normal olmayan davranışlar sergileyebilir. Psikoseksüel gelişimi her biri yeni bir sosyalleşme sorunuyla nitelenen beş temel döneme ayırmıştır.

Freud’un Psikoseksüel Gelişim Kuramı 26.04.2017 Dr. Kerim KARABACAK Freud’un Psikoseksüel Gelişim Kuramı Oral dönem «0-1 yaş» bebeklik dönemini kapsar. Temel haz kaynağı emmedir. Emme pasif ve bağımlı bir davranıştır. Çocuğun emmeden erken kesilmesi veya çok uzun süre emzirilmesi onun bu döneme bağımlı olmasına neden olur. Emme ihtiyacı, daha sonraki yaşlarda da sürebilmektedir. Örn: öğrencinin sinirli veya gergin olduğunda parmağını emmesi veya tırnak yemesi. Bu Freud’un oral bağımlılık olarak tanımladığı durumdur.

Freud’un Psikoseksüel Gelişim Kuramı 26.04.2017 Dr. Kerim KARABACAK Freud’un Psikoseksüel Gelişim Kuramı Anal dönem 1-3 yaşlarını kapsar. İdrar ve dışkı çıkarma ile ilgili dönemdir. Çocuk bu dönemde kendini ve çevresini kontrol etmeyi öğrenir. Sinirli, hoşgörüsüz ve cezalandırma yoluyla tuvalet eğitimi verilmesi çocuğun bu dönemde kalmasına neden olur. Bu durumda, daha sonra öğretmenlerin çözümlemeleri gereken aşırı düzenlilik veya dağınıklık gibi davranış bozuklukları meydana getirir.

Freud’un Psikoseksüel Gelişim Kuramı 26.04.2017 Dr. Kerim KARABACAK Freud’un Psikoseksüel Gelişim Kuramı III. Fallik dönem Aşağı yukarı «3-6 yaş» arasını kapsar. Çocuklar genital organlarından zevk aldıklarını fark ederler. Karşı cinse ve ebeveyne açık olarak daha fazla sevgi gösterisinde bulunurlar. Anne-babalar veya diğer yetişkinler, çocuklara sıcak ve sevgi dolu bir şekilde yaklaşmalıdır. Çocuklar yetişkinleri model alarak cinsiyet rollerini kazanmaya başlarlar. Çocuklar yetişkinlerin algılayabildikleri değer sistemlerini içselleştirir.

Freud’un Psikoseksüel Gelişim Kuramı 26.04.2017 Dr. Kerim KARABACAK Freud’un Psikoseksüel Gelişim Kuramı Gizil dönem «6-12 yaş» arası dönemi kapsar. Çocuk cinsiyet ile ilgili konulardan hoşlanmaz. Kendini daha çok oyuna verir. Sevgi gösterilerini ev dışındaki arkadaşlarına yöneltir. Sahip olduğu cinsiyetin rol kimliğine güçlü bir şekilde ilgi duymaya başlarlar. (ilkokul öğretmenleri oyun gruplarının aynı cinsten öğrencilerden oluştuğunu rahatlıkla gözleyebilir) Ergenlik fırtınası öncesinde durgun dönemdir.

Freud’un Psikoseksüel Gelişim Kuramı 26.04.2017 Dr. Kerim KARABACAK Freud’un Psikoseksüel Gelişim Kuramı Genital dönem Aşağı yukarı 12 yaşından sonraki, fırtanılı bir dönemdir. Hızlı fiziksel gelişme ve buluğa erme ile içsel cinsel dürtüler artmaktadır. Ergen ebeveynle ilişkilerini düzenleme ve çatışmaları çözme ihtiyacındadır. İlköğretimin son yıllarındaki ve lise öğretmenleri bu döneme girmiş olan öğrencilerde öğrenme güçlükleriyle karşılaşırlar. Öğretmenler, ergenlerin, ilgi ve ihtiyaçlarını, gelişim özelliklerini tanıyıp, ona anlayışlı ve saygılı davranarak, problemlerini çözmede yardımcı olmalıdır. Çoğu zaman öğretmen, ergenlere yardım edecek yegane kişidir.

ERİKSON’UN PSİKO-SOSYAL GELİŞİM MODELİ 26.04.2017 Dr. Kerim KARABACAK ERİKSON’UN PSİKO-SOSYAL GELİŞİM MODELİ Erikson, Freud’un kuramını ergenlikten sonrasını yaşlılığa kadar genişletmiştir. Erikson’a göre: İnsan yaşamının belli başlı sekiz kritik dönemi vardır. Her dönemde de atlatılması gereken bir kriz, bir çatışma vardır. İnsanların sağlık bir kişiliğe sahip olması için bu krizleri başarılı bir şekilde atlatması gerekir. Bir evredeki krizin başarılı şekilde atlatılması, kendinden sonraki evre için sağlıklı bir temel oluşturur. Bir dönemdeki kriz tam olarak çözülemez ise Freud’un kuramında olduğu gibi birey, o döneme takılıp kalmaz. Ancak yaşamın daha sonraki dönemlerinde bu kriz devam eder. (Örn: Bebeklik çağındaki güvensizlik, ergenlik çağında kimlik karmaşası yaratabilir.)

Evre: Güvene karşı Güvensizlik 26.04.2017 Dr. Kerim KARABACAK Evre: Güvene karşı Güvensizlik «0-1 yaş» arasını kapsar. Çocuklar çevrelerindeki dünyaya güvenebilecekleri ya da güvenemeyeceklerine ilişkin temel duygular edinirler. Bu dönemde çevredekilerle ilişkilerin niteliği, çocuğun temel güven duygusunu etkiler. Anne ya da yerine geçen kişi bu durumda çok önemlidir. İhtiyaçlarını giderirken Annenin, çocuğu sevmesi, okşaması, sıcaklığını hissettirmesi, ilgilenmesi çocuğun kendine ve çevresine güvenini sağlar. Böylece, çocukta iyimserlik ve mutlu olmanın temelleri atılır. Sevgi gösterilerinin aksinin gerçekleşmesi durumunda çocukta kendine ve çevresindeki dünyaya karşı güvensizlik oluşur. Bu güvensizlik, ileride olumlu bir şekilde çözümleninceye kadar, tüm gelişim dönemleri boyunca devam eder.

II. Evre: Bağımsızlığa karşı utanma ve şüphecilik 26.04.2017 Dr. Kerim KARABACAK II. Evre: Bağımsızlığa karşı utanma ve şüphecilik «1-3 yaş» arasını kapsar. Yürüyebildiği ve konuşabildiği için çocuk başkalarına bağımlı kalmak istemez. Kendi çevrelerini kontrol etmek güçlerini göstermek ister. Neyi yapabileceği veya yapamayacağı konusunda ailesini ve çevredekileri test eder. Önceki dönemde güven duygusunu kazanan çocuk, bu dönemde özgürlüğünü hissetmelidir. Bu nedenle evde ve okul öncesinde çocuklar için esnek, çevresini keşfedebileceği ortamlar sağlanmalıdır. Yemek yeme, eşyaları toplama, giyinme, soyunma, giysilerini seçme. Kendini kontrol etme ve saygının temelleri bu dönemde atılır. Bu dönemde sürekli olarak sınırlandırılan, aşırı derecede korunan, çok sıkı bir şekilde kontrol edilen çocuklarda kendi yeteneklerinden şüphelenme, kendi ihtiyaçları ve vücudundan utanma duyguları olur.

III. Evre: Girişkenliğe karşı suçluluk duyma 26.04.2017 Dr. Kerim KARABACAK III. Evre: Girişkenliğe karşı suçluluk duyma «3-6 yaş» arasını kapsar. Çocuğun motor ve dil gelişimi, onun fiziksel ve sosyal çevresini daha fazla araştırmasına, daha atılgan olmasına olanak verir. Girişkenliğin artması problem olacak davranışların artmasına da neden olur. Aile ve okul öncesi kurumlarındaki öğretmenler, çocuğun konuşmasına, atlamasına, oynamasına, kaymasına, atmasına izin vermelidir ki çocuktaki girişkenlik duygusu gelişsin. Doğal merakından dolayı sık sık azarlanan, cezalandırılan ve engellenen çocukta suçluluk duygusu gelişir. Çocuğun her yapmak istediğine de izin vermemek ahlak gelişimi açısından da önemli olduğu için, yapılması gerekenler veya gerekmeyenler konusunda iyi bir denge kurulmalıdır.

IV. Evre: Başarıya karşı aşağılık duygusu 26.04.2017 Dr. Kerim KARABACAK IV. Evre: Başarıya karşı aşağılık duygusu «6-12 yaş» arasını kapsar. Okula başladığı için çocuğun sosyal çevresi genişlemeye başlar. Arkadaşlar ve öğretmenin çocuk üstündeki etkisi artarken anne ve babanın etkisi giderek azalmıştır. Çocukta işi planlama, işbirliği yapma, öğrenme ve işi başarma özel bir öneme sahiptir. Başarma çalışkanlık duygusunu geliştirir. Gelecekteki başarılarının temeli olan akademik başarı gelişir. Yetişkinlerin kullandığı aletleri kullanmaya çalışırlar. Bir şey üretmeye çaba gösterir. Bu dönemde çocukların çabaları desteklendiğinde, çalışma ve başarılı olma davranışları gelişir. Aksi taktirde sürekli olarak yaptıkları eleştirilen, desteklenmeyen, beğenilmeyen çocuklar, yaptıklarının değersizliğine inanarak aşağılık duygusu geliştirebilirler.

Erikson’un Psiko-sosyal Gelişim Kuramı 26.04.2017 Dr. Kerim KARABACAK Erikson’un Psiko-sosyal Gelişim Kuramı Erikson’a göre birey, Kişilik gelişim dönemlerinden: Birincisinde «bane ne verildiyse ben oyum.» İkincisinde «ne yaparsam ben oyum.» Üçüncüsünde «hayal ettiğim şeyi olacak kişiyim.» Dördüncüsünde «ne öğrendiysem oyum.» İnancına sahiptir.

V. Evre: Kimlik kazanamaya karşı rol karmaşası 26.04.2017 Dr. Kerim KARABACAK V. Evre: Kimlik kazanamaya karşı rol karmaşası «12-18 yaş» arasını kapsar. Ergenlik dönemi değişme zamanıdır. Birey için «ben kimim?» sorusu çok önemli hale gelir. Bu soruya anne-babasından çok akran grupları içerisinde cevap arar. Birey arayış içerisindedir ve akran gruplarına körü körüne güvenir. Cevap bulması gereken bir çok soru vardır. «çocuk mu, yetişkin mi?», «başarılı mı, yoksa başarısız mı olacağım?» vb. Bu gibi soruları çözme de aile ve öğretmenler ergene yardımcı olmalıdır. Bu dönemde ergen, başarılı bir şekilde kimlik kazanma sorununu çözerse, kendine güvenen, kendinden emin bir kişi olarak yaşamını sürdürebilir ve başarılı olur.

V. Evre: Kimlik kazanamaya karşı rol karmaşası 26.04.2017 Dr. Kerim KARABACAK V. Evre: Kimlik kazanamaya karşı rol karmaşası Eğer ergen kimlik, kazanma sorunu çözemez ise; rol karmaşası, yaşamın gelecek dönemlerinde bu kriz çözümleninceye kadar sürecektir. Örneğin: ne yapmak istediğine karar veremeyen, bir işten başka bir işe atlayıp bocalayan, çocuk gibi davranan yetişkinler henüz kimlik kazanma krizini çözümleyememiş kişilerdir.

VI. Evre: Dostluk kazanamaya karşı yalnız kalma 26.04.2017 Dr. Kerim KARABACAK VI. Evre: Dostluk kazanamaya karşı yalnız kalma «18-26 yaş» arasını kapsar. Karşı cinsten ilişkilerde arkadaşlık, sevgi ağırlık taşır. Dostluklar sağlam temeller üzerine oturtulur. Kurulan ilişkilerde karşılıklı çıkar yerine duygular hakimdir. Evlilik konuları ve evlenme yaşımda önem kazanır. Bu dönemi başarılı atlatan kişi güvenli bir şekilde sevgiyi verme ve alma gücüne sahiptir. Aksi taktirde psikolojik bir yalnızlığa itilebilir. Bu dönem olumlu bir şekilde atlatılamaz ise arkadaşlarına, öğretmenlere ve çevresindekilere karşılıklı olarak sorumluluk düşmektedir. İnsana sevgi ve saygıyı esas alan bir toplum yapısında, bu çatışmalar başarılı bir şekilde çözümlenebilir.

VII. Evre: Üretkenliğe Karşı Duraklama 26.04.2017 Dr. Kerim KARABACAK VII. Evre: Üretkenliğe Karşı Duraklama Orta yetişkinlik yıllarını kapsar. Önceki devreleri başarılı bir şekilde atlatmış ise bu dönemde üretken, verimli ve yaratıcıdır. Çocukları yoluyla neslini devam ettirmek önem kazanır. Evi dışında da topluma yararlı işler yapabildiği, sonraki kuşaklara rehberlik edebildiği sürece üretkendir. Üretkenlik duygusuna sahip olmayan kişi işe yaramama duygusuna kapılır. Etrafa karşı kayıtsız tavırlar geliştirirler. Sahte ve köksüz ilişkiler kurarlar. Yerinde saydıklarını düşünerek mutsuz olurlar. Bu dönemdeki krizi bireyin olumlu bir şekilde atlatmasında evini, işi paylaştığı kişilere, çevresine önemli görevler düşer. Bireye işe yaradığı, toplum için, başkaları için gerekli olduğu duygusu yaşatılmalıdır.

VIII. Evre: Benlik bütünlüğüne karşı umutsuzluk 26.04.2017 Dr. Kerim KARABACAK VIII. Evre: Benlik bütünlüğüne karşı umutsuzluk İleri yetişkinlikteki yıllarını kapsar. Bu dönemde birey, ya önceki yedi evrenin birikimi sonucu benliğini tam olarak bulmuş, güvenli, mutlu, topluma etkin uyum sağlayabilen, aranan, sevilen ve sayılan kimsedir. Ya da umutsuzluklar içinde uyumsuz, hırçın, aksi bir insan görünümündedir. Kimliğine uygun düşen rolü bulabilen kişi, bütünlük duygusuna sahiptir. İstediği biçimde yaşayarak yaşlandığına inanır ve kendisiyle öğünür. Kendisini üstünlük ve sınırlılıkları ile kabul eder. Oysa kimliğini bulamamış, üretken olamamış kişi, yaşlılığında da huzurlu olmaz, yaşamını boşa geçirdiğine inanır. Bunun yanı sıra ölüm korkusu ve umutsuzluk duyguları gelişir..

FREUD E ERİKSON’UN KURAMLARININ EĞİTİM AÇISINDAN DOĞURGULARI 26.04.2017 Dr. Kerim KARABACAK FREUD E ERİKSON’UN KURAMLARININ EĞİTİM AÇISINDAN DOĞURGULARI Dönem Freud Erikson Etkilenen kişiler Kazanılması olası en iyi özellik 1. 0-1 y. Oral Temel güvene karşı güvensizlik Anne ya da onun yerine geçen yetişkin Güven ve iyimserlik 2. 1-3 Y. Anal Bağımsızlığa karşı unutma, şüphecilik Anne-baba ya da onun yerine geçen kişi Kendi kendini kontrol etme duygusu ve yeterliliği 3. 3-6 Y. Fallik Girişkenliğe karşı suçluluk duyma Temel olarak aile Amaçlılık, yönlülük, etkinlikleri başarma yeteneği 4. 6-12 Y Gizil Başarıya karşı aşağılık duygusu Okul, arkadaş ve komşular Okula ilişkin becerilerde yeterlik 5. 12-18 Y Genital Kimlik kazanmaya karşı rol karmaşası Akran grupları, lider modelleri Eşsiz benlik imajı, liderlik modelleri, kendine uygun bir kimlik seçme 6. Genç yetişkinlik Dostluk kazanmaya karşı yalnız kalma Dostlar; flört, yarışma ve iş birliği yapılan arkadaşlar Başkalarıyla yakın dostluklar kurma ve kariyerini güvenceye alma 7. Orta yetişkinlik Üretkenliğe karşı duraklama Evdekiler ve iş arkadaşları Aile, toplum ve yeni nesillerin gelişmesine katkıda bulunma, ilerleme 8. İleri yetişkinlik Benlik bütünlüğüne karşı umutsuzluk Tüm insanlık Eksiklik ve yetersizlikleriyle kendini kabul etme, ölümle yüz yüze gelemekten korkma