Mülakat Yrd. Doç. Dr. İhsan SARI

Soru formunda asla olamayacak sorular takip edilebilir Soru formunda asla olamayacak sorular takip edilebilir. NİÇİN SORUSUNA CEVAP ALINABİLİR Aile içi şiddete başvuranların oranı ve cinsiyete göre analizi anket yöntemi ile yapılabilir. Ama şiddete yönelten unsurları belirlemek ve atmosferi anlamak mülakatla olur.

Araştırmanın sorularını oluşturmak için bile mülakata başvurulabilir Araştırmanın sorularını oluşturmak için bile mülakata başvurulabilir. Günlük hayatta mülakatın sistematik olmayan biçimi mevcuttur. Fakat, bilimsel araştırmalarda araştırma amacı-sorularına bağlı olarak belli bir sistemde mülakat yapılır.

Ön şart bireysel temas kurabilme yeteneğidir Ön şart bireysel temas kurabilme yeteneğidir. Çünkü bireyler anket doldurmaktan kaçınabilir ama mülakat onları keşfetmeye yardımcı olabilir. Yöneticiler özellikle bilimsel amaçlı mülakatları akademik dünya ile bir temas, fikir alış verişi olarak görebilirler. Birçok büyük şirkete her gün birçok anket gelebileceğini düşünürsek, mülakatlar burada daha etkili olabilir.

Mülakat Türleri Biçimsel Yarı biçimsel Biçimsel olmayan

Biçimsel Mülakat Önceden belirenmiş sorular mevcuttur. Zaman kaybı daha azdır. Bu tekniği ilk kez uygulayacaklar için etkilidir. Cevapların tasnifi ve analizi de daha kolaydır.

Yarı biçimsel Kaba hatlarıyla yol haritası bellidir ama konunun gidişatına göre konunun değişik boyutlarını ortaya çıkarır. söyleşi kendiliğinden farklı yönlere gider.

Biçimsel olmayan mülakatlar Önceden belirenmiş soru seti yoktur. Ancak müakatçı konuyu hangi zemin üzerinde götüreceğini bilmek ve boyutlarını ortaya çıkarmak durumundadır. Yoksa istenen sonuç alınamaz. Becerikli araştırmacılar yapabilir ama ilgili bilgiye ihtiyaç olduğundan risk taşır.

En etkilisi hangisidir?

Mülakatın üstün Yönleri Anketlerle elde edilemeyecek bilgiye ulaşma. Mülakat edilen kişi bize yeni fikirler ve izahla sunar. Mülakatçı ile cevaplayıcı arasında kurulan olumlu bağ cevapların daha dürüst, doğru ve güvenilir olmasını sağlar. Yanlış anlaşılmadan kaynaklı hatalar olmaz. İlave sorular sorulur ve açıklanamayan yer olmaz. Zengin materyaller elde edilir ve anket ile oluşturulan iskeletin üzerine mülakat ile organlar yerleştirilir.

Mülakatın zayıf yönleri Çok zaman alır. 500 anket x 500 kişiye mülakat. Anket yoluyla ulaşmanın mümkün olduğu kimselere mülakat yoluyla ulaşmak mümkün olmayabilir. Bireysel temas çok olması nedeniyle hem olumlu hemde olumsuz anlamda subjektiflik olabilir (Giyim tarzı vb nedenlerle kendi görüşüne ters birisi olduğunu sanabilir, yada cevaplayıcı araştırmacıyı memnun etmeye çalışabilir). Cevapların analizlerinin zor olması Soruların çok dikkatli seçilmesi gerekmektedir.

Mülakat süreci Konunun tanımlanması, kaynak incelemesi, hipotezlerin oluşturulması kısmı anket ile aynıdır. Sorulacak sorular belirlenirken araştırma soruları ve hipotezler dikkate alınır. Örnek kütle daha küçüktür. Mülakat rehberi hazırlanmalıdır. Dikkatten kaçan soru olmaması için. Araştırmacı deneyimli ise basmakalıp birkaç cümle ile eve dönmek zorunda kalmaz.

Mülakat Kısaca anket formuyla benzerdir; Problem belirlenir ve sorular oluşturulur. Sorular uygun bir akış sağlanmalıdır ve mülakattan önce konu üzerine düşünülmelidir. Cevaplayıcı ile iyi bir ilişki kurulmalıdır. Eksik mülakat riskinin olmaması için kaynak incelemesinin iyi yapılması gerekmektedir. Sorular mümkün olduğunca özlü olmalıdır. Yönlendirici sorulardan kaçınmak gerekir. Zamanın kontrol edilmesi gerekmektedir. Zaman yönetimi araştırmacıdır. Bu nedenle araştırmacı ne kovulmalı nede esir alınmalıdır. Mülakatçı rahatlatılmalı bunun bir sorgulama olmadığı belirtilmeli. Bu nedenle araştırmacının deneyimli olması önemlidir. Organizasyona ve kendisine dair aşırıya kaçmayan iltifatlar yapılabilir. Araştırmanın amacı ve verilerin gizliliği hakkında bilgilendirme yapılmalıdır. Mülakat yapılan kişinin tepkileri gözlenmeli ve uygun davranmalı (esneme, saate bakma vb). Deneğin belli sorulardan hoşlanmadığının anlaşılması üzerine (bilgisiz olduğunun ortaya çıkmasından endişe etme vb nedenerle) diğer sorulara geçilebilir .

Mülakatlarda önyargı Mülakatçılarda insandır ve görünüş ve tutumları karşısındaki kişileri etkileyebilir. Farklı kişiler mülakat yapıyorsa. Mülakatçı ekibindeki farklı kişilere farklı tutumlar takınılabilir bu nedenle herkesden aynı düzeyde veri elde edinilemeyebilir. Tek mülakatçı varsa önyargıda tutarlı olacaktır. Araştırmalarda muhtemel önyargı nedenleri; Cevaplayıcının mülakatçıyı memnun etme merakı: Cevaplayıcının hipotezlere göre cevap vermesini engellemek amacı ile hipotezler net olarak söylenmemesi gerekir. Cevaplayıcı ile mülakatçı arasında oluşabilecek gizli bir çekişme: üstünlük kurma çabası, siyasi olarak önyargılı düşünme ve olumsuz tutum. Mülakatçının kafasındaki doğrulara uygun cevap alma gayreti.

Mülakat zamanı ve yeri Mülakatçı planını cevaplayıcının konumuna ve zamanına göre yapmalıdır. Genellikle cevaplayıcının ofisi. Mülakatın kesintiye uğramaması için telefonsuz ve ziyaretçisiz bir yer uygun olabilir. Zaman tasarrufu adına birbirine yakın kişilerle anı gün randevu alınabilir. Daha önce kararlaştırılmamışsa mülakatın ne kadar süreceği belirtilir.

Kayıt ve tasnif Cevaplayanın onayı ile teyp veya video kullanılabilir. Ama bu durumda cevaplayan rahat konuşamayabilir. Ayrıca b kayıtların çözümlenmelerinin zor olduğu bilinmelidir. Elle not mülakatı yavaşlatabilir. Her söylediğini yazan birisinin olması cevaplayıcının konsantrasyonunu bozabilir. Araştırmacı kendine has kodlamalar geliştirebilir. Eğer cevaplayıcı kayıt yaptırmıyorsa ve not alınmasından rahatsız oluyorsa, notların hemen mülakattan sonra alınması gerekir.

GÖZLEM Olgunun halihazırdaki durumu soru sorarak değil gözlem yoluyla incelenir. İnsanların ne yaptıkları gözlemlenir. Belli araştırma soruları için en ideal yöntemdir. Örneğin antrenörlerin antrenman sırasındaki davranışları. Anket ve mülakatlarda insanlar olanı değil olması gerekeni ifade edebilir. Bu nedenle gözlem etkilidir.

Gözlemsel araştırma türleri Katılımlı gözlem Katılımsız gözlem Doğal gözlem Simülasyon (canlandırma) gözlem

Katılımsız gözlem Gözlemci ortama katılmaz. Dışardan bakar etkileşime girmez. Doğal gözlem: Doğal şekliyle inceleme söz konusudur. Simülasyon gözlem (Canlandırma): araştırılacak durum oluşturulur. Katılımcılara yapmaları gereken şey söylenir. En büyük sakıncası ortamın doğal olamamasıdır. Başlıca çeşitleri; Kişisel rol oynamak: deneğin bir durumu, rolü ve problemi vardır. Grup rol oynamak Oyun oynamak

Örnek gözlem formu

Katılımlı gözlem Amaç en özgün veriye ulaşmaktır. Bazı araştırmalarda içerden daha doğru veriye ulaşılır.

Gözlem araştırmasının yapılması Problemin seçimi tanımlanması Kaynak taraması Hipotez geliştirme Evreni belirleme Örneklem oluşturma Gözlem tekniğinin oluşturulması GÖZLEMLER ZAMAN ALICI VE ANALİZİ ZORDUR.

Gözlemlenecek değişkenlerin tanımlanması Birçok veri elde etmek mümkün olduğu için ilk önce araştırma konusuna göre değişkenlerin tanımlanması gerekir. Antrenörlerin sert davranışlarının belirlenmesi yada Antrenörlerin antrenman sırasındaki otokratik davranışlarının belirlenmesi ?????? Değişkenler tanımlandı mı? Hangi davranışlar otokratik? El kol hareketleri, ses tonu, emir verici konuşma, cevap vermeme davranışı vb. Bir süre sınırlaması koyulmalıdır. Hangi gün gözlem yapılacak? Her zaman Pazartesi gözlem yapmak mantıklı değil. Farklı günler seçilmeli.

Gözlemlerin kaydedilmesi Aynı anda sadece bir davranış ve bir kayıt yapılmalı. Hem yönetici hem de çalışanı aynı anda gözlemleyemez. Kayıtlar davranış gerçekleştiği anda tutulmalı. Daha önce oluşturulmuş anket formları kullanılabilir.