BÖLÜM-3 EVAPORATÖR VE KONDENSERLERDE ARIZA BULMA

EVAPORATÖR Evaporatör ısıyı absorbe eden serpantindir. İçinden soğutucu akışkanın geçirilerek buharlaştırılır. İklimlendirme ve soğutma sistemlerinde evaporatör genellikle soğutulacak ortama yerleştirilir.

Evaporatör çeşitleri A. DOĞAL HAVA SİRKÜLASYONLU B. CEBRİ HAVA SİRKÜLASYONLU (ünit soğutucu) C. SIVI SOĞUTUCU EVAPORATÖRLER

Doğal havalı evaporatörler

Cebri havalı evaporatörler

Kuru genleşmeli TGV beslemeli evaporatör

Boru ceket tipi sıvı soğutucu evaporatör (taşmalı)

Kuru genleşmeli boru ceketli evaporatör A ve B: soğutucu akışkan giriş-çıkışı C ve D: soğuk su giriş-çıkışı

Taşmalı evaporatörler

Şamandıra kontrollü taşmalı tip evaporatör

KARLANMA NEDENLERİ Düşük hava akışı Dolaşım havasındaki aşırı nem Arızalı genleşme valfi

KARLANMA NEDENLERİ Tıkalı filtre HAVA AKIŞI DÜŞÜK Fan kanatları eğilmiş Sisteme dış hava sızıyor HAVA AŞIRI NEMLİ Kapı çok sık açılıyor Kızgınlık ayarı yanlış GENLEŞME VALFİ ARIZASI Valf kısmen tıkalı Gaz kaçağı mevcut EKSİK SOĞUTUCU ŞARJI Sistemin şarj miktarı yanlış

EKSİK SOĞUTMA KAPASİTESİ 1. Kısıtlı hava akışı 2. Tahrip edilmiş lamel kangalları 3. Kirlenmiş kangallar 4. Kangalın normalden küçük olması

ÜNİTE SOĞUTMUYOR, AŞIRI ÇALIŞIYOR EKSİK SOĞUTMA KAPASİTESİ ÜNİTE SOĞUTMUYOR, AŞIRI ÇALIŞIYOR Hava akışı yetersiz Kangal lamelleri eğilmiş Kirli veya karlı kangal Kangalın küçük seçilmesi Sistemde aşırı gaz Sistemde eksik gaz

KOVAN VE KANGAL BORULU EVAPORATÖR ARIZALARI Akışkanı soğutmuyor Kovan kısmına gelen su basıncı yüksek Kovanda kaçak meydana geliyor Borularda kaçak meydana geliyor

TAŞMALI EVAPORATÖR ARIZALARI A) SOĞUTUCU AKIŞKAN TARAFI (Sıvı yürümesi) Soğutma yükü çok arttığında, Damla tutucular tıkandığında, Ani yük değişmelerinde, Şamandralı valfin yanlış ayarlanmasında, ortaya çıkar. B) BORU TARAFI (Aşırı yağ kaybı) (Kaçaklar, kirlenmeler ve yüksek veya alçak basınç düşmeleri)

Taşmalı evaporatörde kompresöre sıvı yürümesinin önlenmesi

Taşmalı evaporatörlerde yağ dönüşü için kullanılan sistem

SIVI EVAPORATÖR ARIZALARI Hatalı genleşme valfi Evaporatörde sıvı kaçakları ÜNİTE SOĞUTMUYOR, AŞIRI ÇALIŞIYOR Sistemde aşırı yağ mevcut Borular kısmında sızıntı mevcut

KONDENSER Kondenser evaporatörün aldığı ısıyı uzaklaştırır. Serpantin olarak evaporatöre benzer. Küçük boyutlu kondenserlerde serpantin üzerine hava üflenir ve hava soğutmalı olarak adlandırılır. Büyük ticari ve endüstriyel kapasiteli kondenserlerde ise kondenser içinden su dolaştırılır ve su soğutmalı adını alır.

Kondenser tipleri Doğal çekişli-statik (ev tipi soğutucular) Mekanik çekişli-fanlı (Ticari ve endüstriyel soğutma uygulamaları) Su soğutmalı Evaporatif (Buharlaştırmalı)

Statik hava soğutmalı kondenserler

Dik tip mekanik havalı Yatık tip mekanik havalı

Çıplak borulu-fanlı tip Lamelli-fanlı tip

Levha (pleyt) tipi-fanlı kondenser

Düşey kondenser Yatay kondenser

Su soğutmalı kondenser tipleri İç içe borulu, koaksiyonel (düz, helezon şekilli) Kangal borulu Kovan borulu (yatay, dikey)

Su soğutmalı kondenserler Düz tip iç içe borulu Helezon tipi (koaksiyonel)

İç içe borulu kondenserler, geniş soğutucu akışkan borusu içinden su borusu geçirilmek suretiyle oluşmuştur. Su borusu soğutucu akışkandan ısı absorbe eder. Dış ortam havası dahi doğal taşınmalı olarak (konveksiyon) kondenserden ısı alır. Sıcak gaz buharı kondenserin üzerinden girer ve yoğunlaşmış sıvı, alttaki çıkışa doğru akar. Buna rağmen su her iki yönde akabilir. Soğuk suyun kondenserin altından giderek soğutucu akışına karşı yönde hareket etmesine “karşı akışlı sistem” adı verilir Su ve soğutucu akışının aynı yönde akmasına da “paralel akış” adı verilir.

Kangal borulu kondenser

Kangal borulu su soğutmalı kondenserler, 45000 Kcal/h kapasitenin üzerindeki paket tip iklimlendirme sistemlerinde sıkça kullanılmaktadır. Bu tipler, bir kaynaklı çelik zarf içine bir veya daha fazla su kangalından yapılmıştır. Kanatlı veya çıplak boru kangalı tiplerinin her ikisi de uygulanabilir. Kangal borulu kondenserler dikey veya yatay şekilde olabilmektedir.

Boru ceket tipi yatay kondenser

Kovanlı borulu su soğutmalı kondenserler bir silindirik çelik gövde içinde birçok düz su borularından yapılmıştır. Borular uç kısımlardan kaynakla belirtilmiş olup gövde boşluğu içerisindedir. Bu kondenserlerde borular yatay veya dikey şekilde bulunmaktadırlar. Yatay tip kondenserlerde, su kutusu, baş ve son kısımlardan boru aynasına monte edilmiştir. Su besleme ve direnç boruları kutuya monte edilmiş olup, kutuya su akışını kondenser boyunca kontrol etmesi için ayrı kısma konulmuştur. Bir yatay kondenserden su ayırıcının tertip şekline göre 2 veya 20 devre dolaşabilir. Bu tip kondenserleri temizlemek için su kutusunu sökmek gerekir.

Açık dikey kovan borulu tip Açık-dikey kovanlı borulu kondenserler büyük amonyak sistemlerinde kullanılmaktadır. Dikey kovan 16 ila 60 inç çaplarında ve 10 ila 16 feet boyundadır. Kovan 20 ila 400 adet paralel su borusu ihtiva eder. Bu boruların üst ve alt tarafları açık olup su kutusuyla drenajı birbirine bağlarlar. Böylelikle kondenser çalışırken su borularını mekanik olarak temizleyebilirsiniz. Açık dikey kovan borulu tip

Su sistemi tipleri

Evaporatif kondenser tipleri Hava-su akış tipine göre: Karşı akışlı Paralel akışlı Çapraz akışlı Fanın bağlantısına göre: İçten çekmeli İçe üflemeli

Evaporatif kondenserler, hava ve su gibi yoğuşturma vasıtaları ile sıcak gazın sıvıya dönüşmesini sağlar. Bu tip kondenserler mekanik soğutma kulelerine benzerler. Fakat kulelerde soğutulan su kondenserin içinden geçmesine karşılık evaporatif kondenserlerde doğrudan akışkan boruları üzerine su püskürtülür. Böylece evaporatif kondenserler hem soğutma kulesi hem de sulu kondenser görevini birlikte yaparlar. Evaporatif kondenserde su akışkan boru demetleri üzerine fıskiyeler (meme) yardımıyla püskürtülür. Alt kısımdaki haznede toplanan su pompa yardımıyla tekrar emilerek fıskiyelere gönderilir. Eksilen su şamandıralı sistemle ilave edilir.

Evaporatif kondenser

İçten çekmeli karşı akışlı evaporatif kondenser

İçe üflemeli tip İçten çekmeli tip

İçten çekişli paralel akışlı tip

Evaporatif kondenser su bağlantısı

HAVA SOĞUTMALI KONDENSERLER SOĞUTUCU AKIŞKAN YOĞUŞMUYOR Fan arızası Kirli kondenser Yetersiz hava akışı İki hızlı motorun üst hız sargısı yanık Kondenser küçük seçilmiş

Hava soğutmalı kondenserlerde dış sıcaklığa bağlı olarak yoğunlaşma sıcaklığının değişimi

SU SOĞUTMALI KONDENSER SOĞUTUCU AKIŞKAN YOĞUŞMUYOR Borular tıkalı ve kirli Soğutma suyu çok sıcak Su debisi düşük Kondenser devresi yanlış bağlanmış Kondenser küçük seçilmiş

Cebri sirkülasyon ile kondenserin temizliği

Su soğutmalı kondenserlerde su giriş sıcaklığına bağlı olarak yoğunlaşma sıcaklığının değişimi

EVAPORATİF KONDENSERLER SOĞUTUCU AKIŞKAN YOĞUŞMUYOR Fan arızalı Pompa motoru arızalı Damla tutucular tıkalı İki hızlı motorun üst hız sargısı yanık Besleme damperleri kapalı Kapasite kontrol damperleri kapalı kalmış

Her gün bir defa asgari olarak yapmanız gerekenler: 1. Kondenser hava girişlerinde yaprak, kağıt parçası gibi akışı zorlaştıran elemanları kontrol edin. 2. Pompa ve fanlardaki anormal sesleri ve titreşimleri dinleyin. Onlar fan veya kanatlardaki gevşekliği, kasnakların gevşediğini, yatakların bozulduğunu gösterir. Anormal seslerin sebebini belirleyin ve gerekiyorsa tamir edin.

Her hafta bir kez asgari olarak yapmanız gerekenler: Püskürtme memelerini ve dağıtım tavalarını ve su toplama haznesi çıkış menfezlerini, tıkanmaları denetleyin, gerekiyorsa temizleyin. 2. Blöf hattının çalışıp çalışmadığından, kontrol ederek emin olun. Doğru miktarda blöf yapılmasının mineral konsantrasyonlarının çökelti yapmasını önleyeceğini hatırlayın. Gerekiyorsa blöf hattını temizleyin 3. Haznedeki su seviyesini kontrol edin. Tamamlama suyu şamandıra valfini çökelmeler için kontrol edin, gerekiyorsa temizleyin.

Üç ayda bir kez asgari olarak yapmanız gerekenler 1. Pompa ve motorları temizleyin. Fan, pompa ve motor yataklarını yağlayın. Sıkıştırmalı bileziklerin ve yatak manşonlarının sıklığını kontrol edin. İçten çekmeli tip kondenserlerin fan ve motorları daha sık bakım gerektirir. Çünkü bunlar devamlı sıcak ve nemli havaya maruz kalır. 2. Takılan bütün kayış ve kasnakların sıklığını kontrol edin. Aşınmış yıpranmış kayışları, çatlamış ve eskimiş kasnakları değiştirin. Kayış gerginliğini ve kasnakların mildeki sıklıklarını kontrol edin. Kayış ve kasnakların düzgün olup olmadıklarını kontrol edin. 3. Fan kanatlarının göbeğe olan sıkılıklarını kontrol edin. Kanatlardaki eğilmeleri ve çentikleri denetleyin. Bunlar fanın balansını bozarak hava üfleme kapasitesini değiştirebilir. İçten çekmeli fanlarda mineral çökeltilerine dikkat edin ki bunlar fanın balansının bozulmasına neden olabilir.

SOĞUTMA KULELERİ Fan arızalı Kontrol devresi açık SU SOĞUTMA KULESİNDEN SICAK AYRILIYOR Fan arızalı Kontrol devresi açık İki hızlı motorun üst hızı yanık Balçık oluşmuş, su akışını engelliyor Pompa pislik tutucusu tıkalı Pompa çarkı kırık veya gevşek

Günlük olarak yapmanız gereken işlemler: 1. Sınırlandırılmış su ve hava için tıkanmaları gözleyin. Hava girişlerinde, dolgularda, damla tutucularda yabancı maddeleri kontrol edin. Bu elemanların dışlarını da yıkayın. 2. Anormal gürültü ve titreşimleri kontrol edin. Bu, fanların ve kasnakların gevşek olduğunu, kasnak ve hareket mili kavramalarının gevşekliğini veya yatakların ve redüksiyon dişlilerinin kötü yataklandığını gösterir. Aşırı gürültünün kaynağını belirleyin ve gerekiyorsa tamir edin. 3. Su karışım tavasındaki ve haznedeki su seviyesini kontrol edin. Su seviyesi çok yüksek veya düşük ise sebebini belirleyin ve gerekiyorsa tamir edin.

Haftada bir kez yapmanız gerekenler: 1. Karışım tavasını, püskürtme memelerini ve emme deliğindeki tıkanmaları denetleyin, gerekiyorsa temizleyin. 2. Fan hız redüksiyonundaki yağ seviyesini kontrol edin, kir ve su ihtiva ediyorsa yağı değiştirin. Ayda bir kez fan hız redüksiyonlarındaki çıkış deliklerini temizleyin. Redüksiyon yağındaki su ve kirleri dahi kontrol edin. Kir ve su ihtiva ediyorsa yağı değiştirin.

Üç ayda bir kez yapmanız gerekenler: 1. Fan ve pompa motorlarını temizleyin ve fan, pompa ve motor yataklarını yağlayın. Sıkıştırmalı bileziklerin ve yatak manşonlarının sıkışıklığını ve gevşekliğini kontrol edin. 2. Takılan bütün kayış ve kasnakların sıkılığını kontrol edin. Aşınmış ve yıpranmış kayışlar, çatlamış ve eskimiş kasnakları değiştirin. Kayış gerginliğini ve kasnakların mildeki sıklıklarını kontrol edin. Kayış ve kasnakların düzenli olup olmadığını denetleyin. 3. Hız redüksiyon dişlilerindeki yağı değiştirin. 4. Dişli mekanizmalı fanlarda; motor, hareket mili ve redüksiyon dişlilerinin düzenini kontrol edin. Kavramaların sıklıklarını da kontrol edin. 5. Fan kanatlarının göbeğe olan sıkılıklarını kontrol edin. Kanatlarındaki eğilme ve çentikleri denetleyin. Bunlar fanın balansını bozarak hava üfleme kapasitesini değiştirebilir. Bazı soğutma kulelerinde fan kanatları ayarlanabilir olmaktadır. Bütün kanatlar özel pimlerle sistem tasarımcıları tarafından özel olarak hazırlanmıştır.

Yapısal Bakım Yapısal bakımın miktarı ve tipi kulenin yapısına, suyun durumuna ve kule yapımında kullanılan malzemelere bağlıdır. İlk olarak kuledeki, dolgulardaki, karışım tavasındaki ve damla tutuculardaki tortuları temizleyin. Su haznesinin çıkışındaki çamur çökeltilerini temizleyin; çamurların sistemde kalmaması için dikkatli olmalısınız. Kuleyi temizledikten sonra boyanmış döküm ve çelik parçalarının durumlarını gözden geçirin. Şayet gerekiyorsa pasları uzaklaştırmak için tel fırça veya kimyasal pas temizleyici kullanın ve tekrar bir antipas boya ile boyanın. Aşırı şekilde korozyona uğramış parçaları değiştirin. Ağaçtan yapılmış parçaların çürümelerini gözden geçirip, çürümüş olanlarını yenileyin. Kule dışında kullanılmadıkça ahşap elemanları boyamayın. Plastik parçaları genellikle boyamak istemez.