D.AUSUBEL Anlamlı Öğrenme

Sunuş Yoluyla Öğrenme; Ausubel’in “anlamlı öğrenme” (meaningfull learning) teorisi, bilgilerin öğrenciye sunularak kazandırılmasıdır. bilgilerin çok dikkatli düzenlenmesi sıralanması ve öğrencinin alabileceği tarzda verilmesi sürecidir. Sunuş Yoluyla Öğrenme;

Anlamlı Öğrenmenin Başlaması İçin 1- Öğrenilecek bilgiler kendi içinde bir bütünlük ve anlamlılık taşımalı; 2- Anlamlı öğrenme için öğrencide olumlu yönde hazırlık olmalıdır.

- soru-cevap ve tartışma teknikleri kullanmalı, Hazırlanmış Bilgilerin Öğrencilere Sunularak Öğrenilmesinde şu hususlar yer alır: 1- Anlamlı öğrenmede; öğretmenin konuyu açıklaması yanında öğrencinin ilgili konuda düşüncelerini, takıldığı noktaları, yeni bilgiler arasındaki ilişkileri ve sonuçları ortaya çıkarması istenir. 2- Ağırlık anlatım ve konuşmadadır, fakat bol örnek kullanılmalıdır. - soru-cevap ve tartışma teknikleri kullanmalı, - resimlerle şemalar üzerinde çalışılmalı, - görsel araç ve çizimlerle desteklenmelidir.

3- Tümdengelim düşünme yolu kullanılır 3- Tümdengelim düşünme yolu kullanılır. Genel ilke ve kavramlar önce, ayrıntılar bunlara bağlı olarak açıklanır veya gruplanır. 4- Mantıklı bir süre içinde gerçekleşir. Açıklanacak konu, bütünlük içinde ve konuyu oluşturan unsurların birbirileriyle ilişkileri görülecek şekilde sıralanmalı ve işlenmelidir.

Anlamlı Öğrenmede Organize Edici Bilgiler (organizer) Organize edici; bir kavram, ilke, bir genelleme ve bir kural olabilir. Örneğin; İlkokulda üçgenlerin isimlendirilmesini işleyen bir öğretmenin “Üçgenler açılarına ve kenarlarına göre isimlendirilir” diye bir kuralla başlangıç yapmasında, söz konusu kuralın “organize edici” bir bilgi özelliği vardır.

Organize ediciler, daha sonra öğrenilecek bilgileri anlamlı bir duruma getirirler. Bunlar yoluyla ayrıntılı bilgilerin anlamlı olarak yerleştirileceği çerçeve hazırlanmış olur. Diğer bir ifade ile organize ediciler, öğrencinin daha önce öğrenmiş olduğu bilgilerle yeni bilgiler arasında köprü görevi görür. Başka bir örnek ise; ders kitapları yada bilimsel makalelerin başındaki özetler, konunun anahtar kelimeleri birer organize edicidirler.

Organize Ediciler ikiye ayrılır: 1- Açıklayıcı (hiç karşılaşılmamış konu hakkında genel açıklama) 2- Karşılaştırıcı (benzerlik ve farklılıkları ortaya koyacak şekilde yapılan genel açıklama)

Anlamlı Öğrenmede Anlatım Tekniğinin Kullanılması Takrir çok dikkatli kullanılmalı. Bunun için; 1- Öğrencinin öğretilecek konuda hazır bulunuş düzeyini anlamak 2- Öğrenciye kazandırılacak bilgiyi seçmek 3- Öğrencilere bir bilgi yığını sunmak yerine önemli noktaları açıklamak, temel kavram ve ilkeleri vurgulamak ve dikkat çekmek.

4- Kullanılacak örnekler, öğrencilerin geçirmiş olduğu yaşatılara uygun olmalı. 5- Ders kitabı kaynaktır, fakat olduğu gibi aktarılmamalı. 6- Anlatıma geçmeden organize edicilerin ve bilgilerin kapsamına girecek temel kavram ve genellemeler önceden tanımlanmalı ve hazırlanmalı.

Ausubel, ezberci öğrenme yerine alternatif olarak anlamlı öğrenme modelini geliştirmiştir. Verilmek istenen bilginin tıpkısı gibi değil, yeni bilginin zihinsel yapıda isimlendirilmesidir. Zihindeki yapıyı oluşturmak için isteyerek yapılan bir çabadır. Öğrenme cisim ve olaylar ile doğrudan deneyimle gerçekleşir. Önceki bilgi ile yenisi arasında etkili bağ kurmadır. Ezbere Öğrenme Verilmek istenen bilginin tıpkısı kazandırılır; yeni bilgi zihin yapısında isimlendirilmez. Zihinde var olan bilgi ile yenisi arasında istekli bir çaba yoktur. Öğrenme cisim ve olaylar ile doğrudan deneyim sonucunda gerçekleşmez. Önceki bilgiler ile yenisi arasında etkili bir bağ kurulamaz.

KAYNAKÇA: YAPICI, Ş., M., 2005, Gelişim ve Öğrenme Psikolojisi, Anı Yayıncılık, Ankara. SELÇUK, Z., 2004, Gelişim ve Öğrenme, Nobel Yayıncılık, Ankara. AYDIN, A., 1999, Gelişim ve Öğrenme Psikolojisi, Anı Yayıncılık, Ankara. FİDAN, N., Okulda Öğrenme ve Öğretme, Alkım Yayınevi, Ankara. ATAMAN, A., 2004, Gelişim ve Öğrenme, Gündüz Eğitim Yayınevi, Ankara. www.yok.gov.tr/egitim/ogretmen/kitaplar/kimya/wite3.doc (23.03.2006) www.toget.net/articles/3114.htm.95k (23.03.2006) tr.wikipedia.org./wiki/D._Ausubel’in_Ögrenme_Kuramı_15k (23.03.2006) www.yedinisan.k12.tr./ogretim_yontem_veteknikleri.ppt. (26.03.2006)

ROBERT GAGNE (1916-2002) ÖĞRENME KOŞULLARI MODELİ Hazırlayan : Onur ŞAHİN Şahin,20.04.2006

Gagne, 1960’lı yıllarda yeni davranışçı ekolün temsilcilerinden biri olarak kabul edilirken, günümüzde daha çok bilişsel alanın bir temsilcisi olarak görülmektedir.

Gagne’nin öğrenme koşulları modeli, tüm disiplinlerin öğretim tasarımında kullanılmış, genel kabul görmüş bir modeldir. Gagne’ye göre öğretimin amacı, öğrencilerin problem çözme becerilerinin geliştirilmesidir.

Gagne’ye göre öğrenme, dışsal uyaranların bilişsel süreçlerle yapılandırılmasına bağlı bir işlemdir. Öğrenme, öğretim materyali, pekiştirme, tekrar gibi iç faktörlerin etkileşimine bağlıdır. Ancak bilişsel stratejiler içinde bireyin duygusal özelliklerini tanımlayan ilgi, beklenti, tutum ve değerlerde önemli bir etkendir. Bu nedenle Gagne’nin yaklaşımı bilişsel öğrenme kuramlarının özgün bir sentezi olarak değerlendirilebilir.

GAGNE MODELİNİN UNSURLARI VARSAYIMLAR ÖĞRENME ÜRÜNLERİ TEMEL BOYUTLAR 1. Birbirinden farklı 1- Zihinsel Beceriler 1- Dikkat Çekme öğrenme türleri 2- Sözel Bilgiler 2- Öğrenciye Hedefler 2. Öğrenme aşamalı ve 3- Tutumlar Hakkında Bilgi Verme birikimli süreçtir. 4- Psiko-motor Beceriler 3- Ön Bilgileri Hatırlatma 3. Farklı öğrenme 5- Bilişsel Stratejiler 4- Uyarıcı Materyalin Sunma stratejileri kullanmalı 5- Öğrenciye Rehberlik Etme 4. Yaparak-yaşayarak 6- Davranışı Ortaya Çıkarma öğrenmelidir. 7- Geribildirim Verme 8- Performans Değerlendirme 9- Kalıcılığı ve Transferi Sağlama

Gagne’nin öğrenme modeli şu varsayımlara dayanır. Birbirinden farklı öğrenme türleri vardır. Örneğin, bir kavramın öğrenilmesi ile bir matemetik probleminin çözümü, farklı öğrenme-öğretme etkinliği gerektirir. Öğrenme, birbirine dayalı aşamalı ve birikimli bir süreçtir. Yeni öğrenme yaşantıları, daha önce edinilmiş bilgi becerilerle bütünleştirilerek öğrenilir.

Farklı öğrenme ürünleri, farklı öğretme- öğrenme stratejilerinin bir arada kullanılmasını gerektirir. Öğretmen, öğrenme ürünlerinin niteliklerine uygun öğretim kuram ve ilkelerini etkili biçimde kullanabilecek mesleki yeterlilikler taşımalıdır. Öğrenci kendi deneyimleri yoluyla yaparak-yaşayarak öğrenir. Eğitimde öğretimden çok öğrenme, öğretmenden çok öğrencinin etkin olması gerekir.

Gagne’ye göre Öğrenme Ürünleri beş grupta toplanmaktadır. Zihinsel beceriler Sözel bilgiler Tutumlar Psiko-motor beceriler Bilişsel stratejiler

Zihinsel beceri düzeyi Gagne’ye Göre Zihinsel Becerilerin Hiyerarşik Dizilişi Zihinsel beceri düzeyi Öğrenme Ürünü 1. İşaret Öğrenme En alt düzeydeki zihinsel becerileri tanımlayan işaret öğrenme kavramı, refleks niteliğinde olan davranımları( korkma, kaçınma vb.) kapsamaktadır. 2. Uyarıcı-tepki ilişkisini öğrenme Edimsel koşullanma kuramında olduğu gibi, uyaran-tepki arasındaki bağ kurma yoluyla öğrenmedir. 3. Basit Zincirleme Ardışık olarak verilen uyaranlara bütünlük içinde düzenli tepkiler geliştirmeyi öğrenmedir. 4. Sözel İlişkilendirme Şiir ezberleme, konuşma, yazma, gibi ilgili kavram ve anlamları bütünleştirerek öğrenmedir. 5. Ayıt etmeyi Öğrenme Örneğin, trafik işaretleri gibi bir dizi farklı sembole farklı davranımlar geliştirmek, ayırt etmeyi öğrenmekle olanaklıdır. 6. Kavram Öğrenme Kavram, olgu ve nesneleri benzerlik ve aykırılıklarına göre sınıflayarak kategorik genellemelere ve ayırt etmeye ilişkin öğrenme türüdür. 7. İlke Öğrenme İki veya daha fazla çok kavram ve olgu arasında ilke ve yasaları gözleyerek anlamlı ilişkiler kurmayı öğrenmektir. 8. Problem Çözme En yüksek düzeyde entelektüel beceriler göstermeyi gerektiren problem çözüme kavramı bağımsız, ara ve bağımlı değişkenleri ayırt ederek, özgün çözümlere ulaşmayı tanımlamaktadır.

Sözel Bilgiler: Sözel bilgiler, neyin nasıl öğrenileceğine ilişkin kavram ve dizgeler edinmeyi tanımlamaktadır. Terimler, isimler, tanımlar, semboller, fonksiyonlar ve kategorik bilgi kümeleri sözel öğrenme kapsamındadır. Etkili bir sözel bilgi öğrenme süreci, kavram ve olguları ilişkilendirmeye dönük olmalı ve daha sonraki öğrenmeler için yönlendirici nitelikler taşımalıdır.

Tutumlar: Tutum, bireyin bir uyarana, olaya veya nesneye olumlu veya olumsuz vaziyet alış biçimi olarak tanımlanabilir. Tutumlar, organizmanın biyolojik kalıtımıyla değil, yaşantılar yoluyla edinilmektedir. Etkili bir öğretim modeli, öğrenciye olumlu tutumlar kazandırmak amacıyla düzenlenmelidir.

Öğrenciler olumlu bir benlik algısı geliştirmeleri için yüreklendirilmelidir. Bu amaçla başvurulacak yöntemler şöyledir. 1- Kararlılık ve özgüven geliştirmeleri sağlanmalıdır. 2- Uygun öğrenme ortamları sağlanmalıdır. 3- Olumlu duyuşsal özellikler kazanmalarına rehberlik etmelidir. 4- Öğrencilerin başarılı olma gereksinimleri karşılanarak, bu yöndeki çabaları düzenli olarak ödüllendirilmelidir.

Psiko-motor Beceriler: Bireyin performansına yansıyan önemli bir öğrenme alanıdır. Bilişsel yeterliklerin ve duyuşsal özelliklerin ürünü olan becerilerin kazandırılmasında temel amaç, hareketleri doğru, hızlı ve düzgün biçimde yapabilmektir.

Bilişsel Stratejiler: Öğrenme yoluyla kazanılan zihinsel şema ve yapılar anlamındadır. Bilişsel stratejiler dikkat, algılama, depolama, kontrol, geri çağırma, yeniden örgütleme ve transfer gibi boyutlardan oluşmaktadır.

Gagne’nin geliştirdiği öğretim modelinin temel boyutları: Dikkat Çekme: Öğrencinin ilgisini derse çekmede kullanılan sorular, materyaller, gösterim yöntemleri gibi uyarıcılardır.

Öğrenciye Hedefler Hakkında Bilgi Verme: Öğrencinin, dersin sonunda kendisinden ne beklendiğini bilmesi, onun derse katılımını ve performansını artırır. Fakat hedefler öğrencinin seviyesine uygun olarak verilmelidir. Örneğin, ilköğretim öğrencisine, ders planında yer alan şekliyle hedefler söylemek onun anlamasını güçleştirecektir.

Ön Bilgilerin Hatırlatılması: Öğrenilecek konu tümüyle yeni olduğunda, bu konu ile ilgili bilgilerin uzun bellekten çağırılması, konunun anlamlı olarak öğrenilmesini sağlar. Bu şekilde yeni bilgi, uzun süreli bellekte diğer bilgilerle ilişki kurularak kodlanır.

Uyarıcı Materyalin Sunulması: Öğrencinin derse olan ilgisi sağlandıktan sonra öğrenmede yardımcı olacak materyaller öğretmen tarafından çeşitli teknikler kullanılarak sunulur.

Öğrenciye Rehberlik Etme: Öğrencinin belirlenen hedeflere ulaşmasında onlara yardımcı olmak, yol göstermek olarak tanımlanabilir. Burada izlenecek yaklaşım öğrenciye doğru cevabı söylemek yerine, onun bilişsel stratejilerini kullanmasını sağlayarak doğru cevaba giden yolları göstermektir.

Davranışı Ortaya Çıkarma: Öğrencinin cevapları bulması, ilke veya kavramları öğrenmesinin ardından, ne öğrendiğini gözlemek amacıyla gerçekleştirilen etkinliklerdir.

Geribildirim Verme: Geribildirimler, bir önceki aşamada, beklenilen davranışı ortaya çıkaramayan öğrencinin eksikliklerinin giderilmesi veya öğrencinin gösterdiği davranışın doğru olduğu hakkında bilgilendirilmesi için kullanılır. Geribildirimler sözel olabileceği gibi, gülümseme, baş sallama gibi davranışsal formda da olabilir.

Performansı Değerlendirme: Öğrenme çıktılarının hedefler ile örtüşüp örtüşmediğini anlamada kullanılır. Örtüşme: overlapping, üst üste binme

Kalıcılığı ve Transferi Sağlama: Öğrenciye ders boyunca verilen bilgilerin öğrenilmesi için, bu bilginin farklı durumlarda ve çeşitli problemlerin çözümlerine uygulanabilmesi gerekmektedir. Örneğin, öğrenci bilgilerin kalıcı olmalarını sağlamak amacıyla belli aralıklarla tekrarlayabilir.

KAYNAKÇA: ATAMAN, A., 2004, Gelişim ve Öğrenme, Gündüz Eğitim Yayınevi, Ankara. AYDIN, A., 1999, Gelişim ve Öğrenme Psikolojisi, Anı Yayıncılık, Ankara. FİDAN, N., Okulda Öğrenme ve Öğretme, Alkım Yayınevi, Ankara. SENEMOĞLU, N., 2004, Gelişim Öğrenme ve Öğretim, Gazi Kitapevi, Ankara. YAPICI, Ş., M., 2005, Gelişim ve Öğrenme Psikolojisi, Anı Yayıncılık, Ankara.

www.aof.edu.tr/kitap/IOLTP/1266/unite02.pdf (15.03.2006) www.fedu.metu.edu.tr/UFBMEK-5/ b_kitabi/PDF/Fen/Bildiri/t88d.pdf (15.03.2006) www.fedu.metu.edu.tr/ufbmek-5/ b_kitabi/PDF/Fizik/Bildiri/t102d.pdf (17.03.2006) www.ilkogretim-online.org.tr/ vol5say1/kitap-ozsevgec_cerrah.PDF(20.03.2006) www.cumhuriyet.edu.tr/edergi/makale/612.pdf ( 24.03.2006) www.mbaser.web.ibu.edu.tr/fenbilgisi/ 4_zihinsel_gelisim_yapisalcilik.pdf (25.03.2006)