Mehpare Bilhan ODTÜ Matematik Bölümü Kadın Matematikçiler Mehpare Bilhan ODTÜ Matematik Bölümü

HYPATIA (370-415) İskenderiyeli Hypatia İlk kadın matematikçi Diophantus aritmetiği Apollonius konikleri Ptoleme’nin tabloları Platon ve Aristoteles felsefesi (neoplatonicien) Astronomi

MARIA GAETANA AGNESI (16 Mayıs 1718 - 9 Ocak 1799) Milano’ da yaşamış İtalyan matematikçi. Üniversitede görevlendirilen ilk kadın matematikçi. 1748 : Bologna Akademisi’ne kabul edilir. 1750 : Bologna Üniversitesi’nde Matematik kürsüsüne atanır. Başlıca eseri : Instituzioni Analitiche (1748) Dört kitaptan oluşur: Cebire giriş Diferansiyel hesap İntegral hesap Diferansiyel denklemler Günümüzde Agnesi adıyla anılan bir eğri vardır.

Agnesi Eğrisi (Witch of Agnesi)

SOPHIE GERMAIN (1 Nisan 1776 - 27 Haziran 1831) Marie-Sophie Germain Paris’te yaşamış, Monsieur Le Blanc takma adını kullanmış, Autodidacte Fransız matematikçidir. Lagrange ile yazışmaları ve çalışmaları Sayılar teorisinde Sophie Germain Teoremi Gauss ile sayılar teorisinde bilimsel yazışmaları 1816: Bilimler Akademisi büyük ödülü (elastisite) Fourier sayesinde Akademi oturumlarına katılma hakkı kazanan ilk kadın olmuştur (eşler dışında).

ADA LOVELACE (10 Aralık 1815 - 27 Kasım 1852, Londra) Augusta Ada King, Kontes Lovelace Şair Lord Byron’un tek kızıdır Charles Babage analitik makinesi (bugünkü bilgisayarların atası) için bir program yazar : Bernoulli Sayılarının hesaplanması Tarihteki ilk programcı kabul edilir 1978: Amerikan donanmasında bir programa ADA adı verilir.

SOPHIA KOVALEVSKAYA (15 Ocak 1850 Moskova - 10 Şubat 1891 Stockholm) Sofia Vassilievna Kovalevskaya Rus matematikçi, romancı 19.yy kadın hakları savunucusu 1869: Heidelberg’e gelişi 1870: Berlin’de Weierstrass 1874: Göttingen’den doktora (in absentia) Almanya’da doktora alan ilk kadın

Sofia (Sonia) Kovalevskaya’nın çalışmaları Kovalevskaya’nın doktora tezi üç makale : 1. Cauchy-Kovalevski Teoremi 2. Abelyen integraller 3. Satürn’ün halkaları 1881: Kristalin ortamda ışığın yayılması üzerinde çalışmaya başlar (Weierstrass önerisi)

Kariyeri 1883: Stockholm’de Mittag-Leffler’in «Privatdozent» i olur. 1888: İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi Bordin Ödülünü alır. 1889: Stockholm’de «sürekli profesör» olur. (Maria Agnesi’den sonra atanmiş ilk kadın) 1891: Akciğer enfeksiyonundan ölür (yaşı 41) Başarıları kadınlara akademik kapıları açmada etkili olur.

EMMY NOETHER (23 Mart 1882 Erlangen-14 Nisan 1935 Bryn Mawr) Amalie Emmy Noether en önemli kadın matematikçidir. 20.yy’ın en önemli matematikçilerinden biridir. Matematikçi Max Noether’in kızıdır. Soyut cebirde devrim yapmıştır (Noether halkalari, Noether modülleri, Noether şartları) Teorik fizikte Noether teoremleri

Emmy Noether

1900-1915 Erlangen Üniversitesi 1900-1903: Erlangen’de özel izinle derslere girer. 1903 : Erlangen’den mezun olur. 1903-1904 (güz dönemi): Göttingen’de David Hilbert, Felix Klein, Hermann Minkowski,Otto Blumenthal’in derslerini izler. 1904: Kızlara kayıt hakkı verilir, Erlangen’e resmi kayıt yaptırır. 1908:Gordan yönetiminde doktora derecesini alır.

1915-1933 Göttingen 1908-1915: Erlangen’de gönüllü dersler verir, araştırma yapar. 1910: Gordan emekli olur, Fischer gelir. Hilbert’in çalışmalarına yönlenir. 1915: Hilbert ve Klein’in davetiyle Göttingen Matematik Bölümüne gider. Kadın olduğu için atanmaz, Hilbert’in adı altında dersler verir.

Göttingen 1919: Doçentlik sınavını verir, ücretsiz ders verme yetkisi kazanır. 1922: «Privatdozent» ünvanını alır. (ücretsiz) 1923: Yeni bir konumla küçük bir maaş almaya başlar. 1924: Van der Waerden gelir, «Noether’s Boys» arasına katılır, 1931’de Modern Algebra’yı yazar. Bu kitap Noether’in cebire kazandırdığı yeni biçimi yansıtır.

«Noether’s Boys» Avrupa’dan çevresine gelen gençler topluluğu: Wolfgang Krull, Heinrich Grell, Gottfried Koethe, Max Deuring, Hans Fitting, Van der Warden en tanınmış olanlardır.

Moskova ziyareti 1928-1929: Moskova Devlet Üniversitesi : Pavel Alexandrov, Lev Pontriaguin, Nicola Tchebotarev ile çalışma (Galois teorisi ve topolojiye katkılar)

Göttingen 1932: Alfred Ackermann-Teubner Ödülü (Emil Artin ile birlikte) «Noether ailesi» : 50.yaşgünü kutlaması (Helmuth Hasse, Emmy Noether hakkında makale yazar) 1932 Eylul : Zürich Uluslararası Matematikçiler Kongresi’nde baş konuşmacı 1933 Nisan : Naziler Göttingen’deki işine son verirler

Amerika Bryn Mawr Koleji 1933 sonu: Amerika’da Bryn Mawr Koleji’nde «Noether’s Girls» ile çalışmaya başlar. 1933-1935: Bryn Mawr Koleji’nde dersler, Princeton İleri Araştırmalar Enstitüsü’nde konferanslar (Brauer, Jacobson, Vandiver, Zariski ve Taussky) 14 Nisan 1935: Bryn Mawr’da ölür.

Kaynaklar https://fr.wikipedia.org Le Lyonnais, François, «Grands Courants de la Pensée Mathématique», A. Blanchard, 1962. Ioan James, « Büyük Matematikçiler », İş Bankası Yayınları, 2013.