İşletmenin çeşitli kaynaklardan topladığı fonlar işletme amaçlarını gerçekleştirecek biçimde sabit duran varlıklar ile stoklar, alacaklar ve nakitten oluşan döner varlıklara yatırılır.

DURAN VARLIKLARA YATIRIM Duran varlıklara yatırım genellikle, makine ve tesislere yatırımı ifade eder. Duran varlıklara yatırım kararı vermek üst yönetimin önemli sorumluluk alanlarından biridir. Yapılacak yatırımın miktar ve türünü belirlemede belirli ilkelerin göz önüne alınması gerekir. Duran varlık yatırımları dörde ayrılır;

Yenileme Yatırımı: Yenileme yatırımı, görevini yapamaz duruma gelen bir tesisin yerine aynı işi yapacak yeni bir tesisin satın alınması için yapılan harcamadır. Genişleme Yatırımları: Bunlar tesisin genişletilmesi ve yeni pazarların ele geçirilmesi için yapılan yatırımlardır. Kapasitenin arttırılması gelişmiş teknolojinin kullanımı ile maliyetin düşmesini ve mamulün geliştirilmesini sağlar.

Mamul Yatırımları: Mamul yatırımları iki grupta sınıflandırılabilir. 1)Mevcut mamullerin geliştirilmesi, 2)Mamul dizisine yeni mamullerin eklenmesi Mevcut mamullerin kullanılabilirliğinin geliştirilmesi için yapılan yatırımlar, araştırma faaliyeti, mühendislik dizaynı, tanıtım giderleri veya sadece üretimde kalitenin yükseltilmesi şeklinde olabilir.

Stratejik Yatırım: Bunlar işletmenin diğer bölümlerine dolaylı yararları olan yatırımlardır. Risk azaltıcı yatırımlar ve işgörenlerin refahı için yapılan yatırımlar bu gruba girer. Risk azaltıcı yatırımlara örnek olarak, teknik araştırma yatırımları ve işletmeye hammadde sağlayan işletmelerle birleşmesinin gerektirdiği yatırımlar verilebilir. İşgören refahını yükseltmek veya çalışma koşullarını iyileştirmek amacıyla yapılan yatırımlara örnek olarak da kafeterya, kulüp tesisleri, güvenlik araçları ve sağlık merkezi verilebilir.

STOKLARA YATIRIMI Büyük işletmelerde finansman yöneticisi stok yönetimi ile doğrudan doğruya ilgili değildir. Ancak stok kullanımını gerektirdiği için stokların düzeyi finansman yöneticisini doğrudan doğruya ilgilendiren bir konudur. Stoklar döner değerler içindeki önemli bir bölümü temsil ederler ve hammadde, yarı mamul ve mamul şeklinde oluşurlar. Hammadde stoklarına yapılacak yatırıma, işletmenin üretim kapasitesi, üretimin mevsimlik özelliği, işletmeye hammadde arz edenlerin miktarı, hammadde bulundurmanın doğurabileceği risklere karşı sigorta önlemleri ve gelecekteki hammadde fiyatlarına ilişkin tahminler etki eder.

Yarı mamul stoklarına üretim döneminin uzunluğu, mamul stoklarına ise, işletmenin üretim sistemi, mamul politikası, mevsimlik etkiler, müşterilerin yerleşim yerleri, dağıtım kanalları, tüketici özellikleri ve rekabet etkide bulunur. Stoklara yapılacak yatırımın temel belirleyicileri de, satışların düzeyi, üretim işleminin uzunluğu ve teknik özelliği ile mamulde dayanıklılık ve stil etkendir. Stoklara yapılacak yatırımın optimum düzeyi teorik temele dayandırılabilir. Buna göre teorik olarak, bir işlemede optimum stok tutarı, toplam stok maliyetinin minimum olduğu düzeydedir.

ALACAKLARA YATIRIM İşletmeler müşterilerinin satın alımlarını kolaylaştırmak amacıyla kredili satış uygularlar. Kredili satışlarla ilgili olarak doğan alacakların hacmine, kredili satış miktarı, satışların mevsimlik özelliği, kredi limitleri için uygulanan kurallar ve alacak politikaları etki eder. Alacaklara yatırımın verimlilik ölçüsü, alacak devir hızıdır. Klasik yaklaşımda yönetici, kredi taleplerini değerlendirirken 5 etkeni göz önüne alır. Literatürde 5k adı verilen bu etkenler sırasıyla karakter, kapasite, kapital, karşılık ve koşullardır.

Karakter, müşterinin borcunu ödemede dürüst olma olasılığıdır. Bu etken önemlidir. Çünkü, her kredi işleminde ödeme gücü vardır ve kredi yöneticisinin bu moral etken üzerinde özellikle durması gerekir. Kapasite, müşterinin satın alma gücünün sübjektif bir değerlendirmesidir. Bu değerleme müşterinin geçmiş kayıtlarına veya işyerinde yapılan gözlemlere göre yapılır. Kapital, işletmenin genel finansman durumuyla ölçülür. Karşılık, müşterinin alacağı kredinin güvenliği için sunacağı aktif değerlerdir. Koşullar ise, işletme üzerinde etkili olan genel ekonomik trendler veya müşterinin borcunu ödeme gücüne etki edebilecek ekonominin belli alanlarındaki özel gelişmelerdir

NAKİTLERE YATIRIM İşletmenin cari borçlarını karşılayacak yeterli nakdin kasada muhafaza edilmesi gerekir. İşletmenin kasasında nakit bulundurmasının üç nedeni vardır. 1) İşletme, hammadde satın alma, işçilik, vergi ve kar payı gibi ödemelerde kullanılmak üzere nakit bulundurur. 2) İşletme, ödeme yapmayı gerektiren beklenmeyen durumlarda kullanılmak üzere nakit bulundurur. 3) İşletme, pay senedi fiyatlarındaki beklenen değişmelerden yararlanmak için nakit bulundurur

SERMAYE PİYASASI Basit ve geniş bir tanımla sermaye piyasası sermaye arz ve talebinin karşılaştığı bir piyasadır. O halde önce sermayenin tarifiyle söze başlayalım: Orta, uzun ve sonsuz vadeli fonlardır.” Buna bağlı olarak sermaye piyasası, orta, uzun ve sonsuz vadeli fonların arz ve talebinin aracı kuruluşlar aracılığıyla ve menkul kıymetlere bağlı olarak karşılaştığı piyasadır. Sermaye piyasasında arz ve talep bazı araçlar yardımı ile karşılaşır. Bu araçlara sermaye piyasası araçları ve menkul kıymetler diyoruz. O halde sermaye piyasasını menkul kıymetler piyasası ile birlikte düşünebiliriz. Ya da başka bir açıdan bakarak, asıl piyasanın sermaye piyasası olduğu, menkul kıymetlerin ayrı bir piyasa oluşturmayıp, sadece sermaye piyasasında fonların el değiştirmesinde kullanılan araçlar olduğu da ileri sürülebilir.

SERMAYE PİYASASININ ARAÇLARI Sermaye piyasası araçları temelde iki ana gruba ayrılır. Bu araçlar, menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçlarıdır. Menkul kıymetler alacaklılık ya da ortaklık yaratan kıymetli evraklardır. Yatırım aracı olarak kullanılırlar ve belirli bir meblağı temsil ederler. Dönemsel getirileri vardır. Tek bir ticari işlem için değil, fazla sayıda ihraç edilirler ve halka arz edilirler. Menkul kıymetler kategorisindeki sermaye piyasası araçları başlıca; hisse senetleri, hisse senedi türevleri, tahviller, tahvil türevleri, tahvil faiz kuponları, hazine bonoları, banka bonoları, finansman bonoları, banka garantili bonolar, gayrimenkul sertifikaları, gelir ortaklığı senetleri, yeni pay alma kuponları, katılma intifa senetleri, kar ve zarar ortaklığı belgeleri, geçici ilmühaberler, varlığa dayalı menkul kıymetler, borsa yatırım fonu katılma belgeleri ile 2 yıl ya da daha uzun süreli olan ipotekli borç ya da irat senetleridir.

Menkul kıymetler arasında en çok işlem gören sermaye piyasası araçları hisse senetleri ve tahvillerdir. Tahvil, vadesi bir yıl ya da daha fazla olan borçlanma senetlerine denir. Tahviller, devlet tarafından ya da şirketler tarafından ihraç edilirler ve tahvili ihraç eden taraf tahvil sahibine borçlanmış olur. Özellikle devlet tahvilleri oldukça güvenlidir. Ancak, özel sektörde de bazı şirketler tahvil ihraç edebilir. Tahviller düzenli aralıklarla faiz getirisi sağlarlar. Bu getirinin yanısıra, belirlenen vadede son faiz ödemesi ve söz konusu anaparanın geri ödenmesi söz konusudur. Hisse senedi, şirketlerin ihraç ettiği ve onu alan tarafı şirketin ortaklarından biri yapan bir yatırım aracıdır. Devlet tahvillerine göre daha risklidir, ancak daha fazla getiri sağlar. Diğer sermaye piyasası araçları ise, menkul kıymetler dışındaki diğer sermaye piyasası araçlarını kapsarlar ve şartları Sermaye Piyasası Kurulu tarafından belirlenen evraklardır. Bunların yanında sermaye piyasası aracı olarak sayılmayan bazı evraklar vardır. Bunlar başlıca; çek, poliçe, nakit, bono ve mevduat sertifikalarıdır.

SERMAYE PİYASASI KURUMLARI 1) Aracı Kurumlar Sermaye piyasası araçlarının başkası nam ve hesabına, kendi nam ve hesabına, kendi namına başkası hesabına alım satımı ile iştigal eden anonim ortaklık şeklinde örgütlenmiş kuruluşlardır. Aracı kurumlar aracılık faaliyeti dışında repo-ters repo, yatırım danışmanlığı ve portföy yöneticiliği faaliyetinde de bulunmaya yetkilidir.

2) Yatırım Ortaklıkları Kendilerine katılan veya ortak olan pay sahiplerinden sağladıkları fonlar ile gayrimenkul, altın ve diğer kıymetli madenlerden oluşturulacak portföyleri riskin dağıtılması, profesyonel yönetim ilkeleri çerçevesinde işletmek amacıyla kurulan kayıtlı sermayeli anonim ortaklık tipindeki kurumlardır.

3) Yatırım Fonları Halktan katılma belgeleri karşılığında topladıkları paralarla belge sahipleri adına riskin dağıtılması ilkesi ve inançlı mülkiyet esaslarına göre sermaye piyasası araçları, gayrimenkul, altın ve diğer kıymetli madenler portföyü işletmek amacıyla kurulan, tüzel kişiliği haiz olmayan malvarlığıdır. Bankalar, aracı kurumlar, sigorta şirketleri ile kendi kanunlarında engel bulunmayan emekli ve yardım sandıkları ile 506 sayılı Kanuna göre kurulan sandıklar ve gayrimenkul yatırım fonu için Arsa Ofisi Genel Müdürlüğü tarafından kurulabilir.

HAZIRLAYANLAR ASIM DÖVER FATİH MEHTAP