11.1 GİRİŞ Bu ünitede sosyal sürdürülebilirliğin bireysel seviyede incelenebilmesinin bir yolu olan yaşam kalitesi (quality of life- QoL) ölçeğini tanıtacağız. Yaşam kalitesi bireylerin fiziksel, ekonomik ve sosyal çevrelerine bağlı önemli ihtiyaçlarının ve değerlerinin tatmin edilme düzeyini tanımlamak için kullanılan bir terimdir.

Tablo 11.1 Üç tür sürdürülebilirlik kriteri ve gösterge örnekleri

11.2 YAŞAM KALİTESİ (QoL): ÖZNEL VE NESNEL ÖLÇÜMLER Çevre tarafından belirlenmiş yaşam kalitesini değerlendirmek için öznel ve nesnel ölçümler (subjective and objective measures) kullanılabilir.

11.3 YAŞAM KALİTESİ (QoL): TEK BOYUTLU VE ÇOK BOYUTLU ÖLÇÜMLER Araştırmalar temelde belirli çevresel şartların QoL’nin belirli özellikleri üzerindeki etkisine bakmaktadır. Örneğin, çevresel hava kirliliği ve gürültü öz bildirim yapılan sağlık durumuyla ilişkilendirilmiştir.

11.4 ÇEVRE VE YAŞAM KALİTESİ (QoL): ARAŞTIRMALARA GENEL BAKIŞ Değişik ampirik çalışmalar bireysel QoL ile çevresel özellikler arasındaki ilişkileri incelemiştir. Bu çalışmaların çoğu bireysel QoL’yi incelemek için çok boyutlu bir enstrüman kullanmıştır.

Tipik bir çalışmada, katılımcılara QoL başlıklarının ne kadar önemli olduğu, bulundukları ortamda bunlardan ne kadar tatmin oldukları ve farklı koşullarda memnuniyet seviyelerinin değişip değişmeyeceği sorulur. Böylelikle dört soruya cevap aranabilir.

İlk olarak, katılımcılar tarafından hangi QoL boyutunun en önemli görüldüğü belirlenebilir. En önemli QoL boyutları nelerdir?

İkinci olarak, belirli durumlar için QoL değerlendirilebilir. Belirli durumlarda QoL ne dereceye kadar sürdürülebilir?

Üçüncü olarak, farklı çevrelerde QoL değişiklikleri tanımlanabilir ve bu özel çevresel etkenlerle ilişkilendirilebilir. Çeşitli çevresel koşullarla QoL nasıl farklılaşır?

Son olarak, çevresel değişikliklere bağlı QoL farklılaşmaları değerlendirilebilir. Çevresel dönüşümler QoL’yi nasıl etkiler?

Şekil 11.2 Araba kullanma maliyetlerinin ikiye katlanması durumunda QoL boyutlarında beklenen değişiklikler (N =490). Cevaplar -3 ‘dramatik şekilde düşerdi’ ile 3 ‘dramatik şekilde yükselirdi’ arasında farklılaşan 7’li skalada verilmiştir. De Groot ve Steg’den (2006) uyarlanmıştır.

DEĞERLENDİRME SORULARI 1. Sürdürülebilir gelişim kavramını açıklayınız. 2. Öznel QoL ölçümlerinin bir avantajı ile bir dezavantajını açıklayınız. 3. Tek boyutlu ve çok boyutlu QoL ölçümleri arasındaki farkı açıklayınız. 4. QoL ölçmenin dört işlevini açıklayınız.

Özet Bölüm özetlerini kitabımızda bölüm sonlarında bulabilirsiniz.