TUR İ ZM HUKUKU VE MEVZUATI DR. OSMAN AVŞAR KURGUN DR. AYHAN GÖKDEN İ Z DR. MURAT SEL İ M SELV İ DR. GONCA KILIÇ DR. ELBEYI PEL İ T Ö Ğ R. GÖR. HÜSEY İ N ALTINEL HÜSEY İ N YILDIRIM DETAY YAYıNCıLıK
1. BÖLÜM: HUKUK VE TUR İ ZMLE İ LG İ L İ TEMEL KAVRAMLAR Hukuk Kavramı; Toplumun genel yararını veya bireylerin ve toplumun ortak iyili ğ ini sa ğ lamak amacıyla yetkili makam tarafından konulmuş ve devlet yaptırımları ile donatılmış sosyal kurallar bütünüdür. Amacı; toplum halinde yaşayan insanların birbirleriyle ve toplumla olan maddi ilişkilerini düzenlemek ve bu yolla toplumda güvenli ğ i ve düzeni sa ğ lamak olan, toplumun hukuk bilinci, deneyimi ve ihtiyaçlarından do ğ an; devletin yetkili organları tarafından belirlenen; gerek üretenler ve gerekse tabi olanlar hakkında uygulanan; genel ve uyması zorunlu emirler, yasakları, hakları ve ödevleri belirten kurallar bütünüdür. 2
Hukukun Amaçları; Toplumsal Düzeni Sa ğ lamak: Hukuk, özgürlükleri güvence altına alarak çatışmadan uzak ve düzenli bir toplum yaratmaktadır. Toplumun Varlı ğ ını Koruma: Hukuk, kayna ğ ını oluşturan toplumun ekonomik, sosyal, siyasal ve kültürel ihtiyaçlarını koruma ve güvence altına alma yolu ile toplum varlı ğ ının korunmasını sa ğ lamaktadır. Toplumda Eşitli ğ i Sa ğ lama: Hukuk toplumda zeka, yetenek, bilgi, beceri, makam, sosyal ve maddi durum gibi faktörlerle ortaya çıkan farklılıkları göz önünde tutmadan toplumsal eşitli ğ i sa ğ lamaktadır. Toplumda Güveni Sa ğ lama: Toplumsal yaşantının her alanında eşitli ğ e dayalı bir özgürlükler iklimi sa ğ layan hukuk hakları da güvence altına aldı ğ ından toplumsal güven yaratmakta ve bu güveni korumaktadır. 3
Hukukun Dalları Özel Hukuk: İ şletmeler ve işgörenler, müşteriler ve bu kategoride olmayıp bu faaliyetlerden etkilenebilecek bireylerle, bireyler arası ilişkileri düzenleyen kurallar bütünüdür. Özellikleri; İ lişkisi iki taraflıdır. İ lişkisinin ortaya çıkması için tarafların karşılıklı anlaşması gerekir. Tarafların eşitli ğ i ilkesi geçerlidir. Özel hukukun alt dalları; medeni, borçlar, ticaret, devletler özel, medeni usul ve icra ve iflas hukukudur. Kamu Hukuku: Bir devlet ile başka bir devlet veya bir devlet ile bireyler arasındaki ilişkileri düzenler. Tek taraflıdır ve devlet üstün konumdadır. Devlet iradesini açıkladı ğ ında hukuki ilişki ortaya çıkar ve bunun birey tarafından kabul edilmesine gerek yoktur. Devletin yaptı ğ ı işlemlerin hukuka uygun oldu ğ u varsayımı bulunmaktadır. Kamu hukukun alt dalları; uluslararası, anayasa, idare, vergi ve ceza hukukudur. 4
HUKUKUN KAYNAKLARI a. Temel kaynaklar Yazılı Kaynaklar: Devletin yetkili organlarınca belirlenmiş kuralların tümüdür. Türk hukukunda yazılı kaynaklar; anayasa, kanunlar, milletlerarası antlaşmalar, kanun hükmünde kararnameler, tüzükler ve yönetmeliklerden oluşmaktadır. Örf ve Adetler: Örf ve adet kurallarının hukuki de ğ eri, iç hukuk ve milletlerarası hukuk bakımından farklılıklar taşımaktadır. Örf ve adet kuralları, milletlerarası hukukun asıl kaynaklarından olmakla birlikte, Türk Medeni Kanunu'nun 1. maddesinde, örf ve adet, kanundan sonra ikinci derece kaynak olarak tanımlamıştır. Örf ve adetin hukukta kaynak olarak kabul edilebilmesi için uzun yılardır sürüyor olması, belirgin bir çerçevesi olması ve genel olarak kabul görmüş olması gerekmektedir. 5
HUKUKUN KAYNAKLARI b. Yardımcı Kaynaklar Bilimsel Görüşler (Doktrin) : Hukuk bilim insanları yayımlanan bir kanunu teknik açıdan inceler ve analiz ederler. Kanunun yetersiz yönleri ço ğ u zaman bu analizler sonucunda ortaya çıkar. Tamamıyla teorik nitelik taşıyan ve hukuk bilim insanlarının görüşlerini içeren bu analize bilimsel görüş adı verilir. Hakimler karar verirken bu düşüncelerden yararlanabilirler. Ancak bunlar ba ğ layıcı de ğ illerdir. Yargı Kararları ( İ çtihatlar): İ çtihat, mahkemeler tarafından verilen kararlardan çıkan hukuk kurallarıdır. Di ğ er bir ifadeyle, başka mahkemeler tarafından örnek alınan bir mahkeme kararıdır. 6
TUR İ ZM HUKUKU Bünyesinde özel işletmeleri, kamu işletmelerini, sivil toplum örgütlerini ve turizm hareketi içinde yer alan bireyleri bulunduran turizm olayının da düzenlenmesine yönelik bir kurallar toplulu ğ una ihtiyaç duyulmuştur. Bu ihtiyaç sonucunda turizm faaliyetlerinin çerçevesini ve yapısını belirleyen bir takım kurallar belirlenmiştir. 7
Turizm Hukukunun Özellikleri Uluslararası nitelikli bir hukuk dalıdır. Kamu ve özel hukuk kurallarının iç içe uygulandı ğ ı bir hukuk dalıdır. Turizm sektöründeki gelişmelere paralel olarak piyasa ekonomisi kuralları içerisinde yönlenen bir hukuk dalıdır. 8
Turizm Hukukunun Kaynakları 1. Ulusal Kaynaklar a. Yazılı Kaynaklar: Yazılı kaynaklar arasında; anayasa, kanunlar, kanun hükmünde kararnameler, tüzükler, yönetmelikler ve tebli ğ ler yer almaktadır. Yazılı hukuk kuralları arasında bir önem derecesi bulunmaktadır. Yasalar ve yasa gücünde kararnameler anayasaya, tüzükler yasalara, yönetmelikler tüzüklere, tebli ğ ler yönetmeliklere aykırı olamazlar. b. Örf ve Adetler (Gelenek Hukuku): Hukukun yazılı kaynakları yanında yazılı olmayan kaynak niteli ğ inde örf ve adetler bulunmaktadır. Turizm sektöründe de uzun süredir uygulanmakta olan ve genel kabul görmüş örf, adet veya gelenekler ihtiyaç duyuldu ğ unda hukuk kuralı olarak uygulanmaktadır. c. Yardımcı Kaynaklar Bilimsel Görüşler (Doktrin): Hakimlerin tartışmalı olan hukuki konularda karar verirken yararlandıkları hukuk bilim adamlarının ileri sürmüş oldukları, görüş ve düşüncelerdir. Yargı Kararları ( İ çtihatlar): Hakimlerin karar verirken benzer bir olay hakkında üst mahkemelerin vermiş oldukları karardan yararlanmalarıdır. 9
Turizm Hukukunun Kaynakları 2. Uluslararası Kaynaklar a. İ ki Taraflı Antlaşmalar: İ ki ülkenin turizm alanında yeni fırsatlar yaratmak, gelişim sa ğ lamak, deneyim ve bilgi de ğ işimi gerçekleştirmek üzere yaptı ğ ı anlaşmalardır. Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Slovakya Cumhuriyeti Hükümeti arasındaki "Turizm Alanında İ şbirli ğ i Anlaşması” bu tür antlaşmalara bir örnektir. b. Çok Taraflı Antlaşmalar: İ kiden fazla ülkenin taraf oldu ğ u antlaşmalardır. Arnavutluk, Bulgaristan, Hırvatistan, Yunanistan, Makedonya, Romanya, Bosna-Hersek, Sırbistan ve Türkiye'nin taraf oldu ğ u "Güneydo ğ u Avrupa Ülkeleri Turizm İ şbirli ğ i" buna örnek gösterilebilir 10