Buluş Yoluyla Öğrenme Yrd. Doç. Dr. Cenk Akbıyık

Buluş yoluyla öğrenme bilişsel bir kuramcı olan Jerome Bruner tarafından ortaya atılmıştır. Bruner 1960 ve 1970’li yıllarda öğrencilerin sınıfta daha bağımsız ve girişimci davranmaları gereği konusunda dünyayı etkilemeyi başarmıştır.

Bruner’e göre öğrenciyi aktif hale getirmenin yolu onları çözebilecekleri güçlükte problem ve belirsizliklerle karşı karşıya getirmektir.

Bruner öğrencilerin birer bilim insanı gibi düşünmeleri gereği üzerinde durmakta bunu sağlamanın yolunun da buluş yoluyla öğrenme olduğunu ileri sürmektedir.

Buluş yoluyla öğrenmede öğrenciye hazır bilgi verilmez, öğrencinin ilke, tanım ve genellemelere ulaşması sağlanır. Bireyin meraklandırılması esastır.

Buluş yoluyla öğrenmenin temel ilke ve varsayımları şöyle özetlenebilir: Bütün insanlarda başarılı olma güdüsü vardır. İnsanlar başarılı oldukları işlere karşı ilgi duyarlar. Merak öğrenme arzusunu harekete geçirir. Meraklarıyla hareket eden insanlar diğerlerinden ödül beklemez. Öğrencilere başarılı oldukları ders ve konularda çalışma yapma olanağı verilmelidir.

Buluş yoluyla öğrenen öğrenci kendisine sunulan problem ve örnekleri incelemek durumundadır. Onları analiz eder ve görüşlerini bildirir. Öğrenme sürecinde kendisine hazır bilgi verilmediği için aktiftir.

Öğreneni merkeze alarak keşfetmeye ve düşünmeye önem vermesi ve ayrıca öğretmenin rolünü yönlendirici, düzenleyici olarak belirlemesi açılarından buluş yoluyla öğrenme, yapılandırmacı modellerle önemli benzerlikler taşımaktadır.

Sunulan örnek ve problemlerin kolay olması durumunda öğrencide fazla merak ve buluş arzusu uyanmayabilir. Bunların zor olması ise öğrenciyi buluştan vazgeçirebilir. Yani buluş durumu öğrenciyi etkin tutabilecek kadar zor, onlar tarafından keşfedilebilecek kadar kolay olmalıdır.

Buluş yoluyla öğretimin uygulanması şu basamaklarda gerçekleşir: Öğretmen örneği sunar Öğrenciler örneği tanımlar Öğretmen ek örnekler sunar Öğrenci örnekleri karşılaştırır Öğretmen örnek olmayan durumları sunar Öğrenci örnek olanla olmayanı karşılaştır Öğretmen ilişkilerin keşfedilmesine yardımcı olur Öğrenci tanımı yapar, ilke ve genellemelere ulaşır Öğretmen daha fazla örnek ister

Buluş yoluyla öğrenmeye bazı kaynaklarda örneklerden hareketle kuralın bulunması anlamında örnek-kural yöntemi de denmektedir.

Buluş yolunda tümevarım yolu benimsenmektedir Buluş yolunda tümevarım yolu benimsenmektedir. Diğer bir deyişle parçadan bütüne doğru bir yol izlenmektedir.

Diğer taraftan keşfetme süreci sezgisel düşünmeyi gerektirebilmektedir Diğer taraftan keşfetme süreci sezgisel düşünmeyi gerektirebilmektedir. Sezgisel düşünme bir problem durumunun uzunca süre arandıktan sonra aniden kavranması durumudur. Buluş yoluyla öğrenme stratejisinin kullanımında öğrencilere sezgilerini kullanma fırsatı verilebilir.

Buluş yoluyla öğrenmenin yapılandırılmamış buluş ve yapılandırılmış buluş olmak üzere iki türü bulunmaktadır.

Yapılandırılmamış buluş, planlanmamış, doğal bir ortamda bireylerin çözümü kendi kendine bulmasıdır. Yapılandırılmamış buluş etkinliklerinin yönetimi zordur, sonuç elde edilemeyebilir. Okulöncesi dönemdeki çocuklar için uygun olabilir.

Yapılandırılmış buluş etkinliklerinde öğretmen öğrencilere bazı yönergeler ve ipuçları verir. Burada kazandırılacak hedef ve davranışlar önceden belirlenmiştir. Araştırmalar öğretmen yardımının belirsizliği azalttığını ve buluş yapmada etkili olduğunu göstermektedir.

Buluş yoluyla öğretimde dikkat edilmesi gereken noktalar şöyle listelenebilir: Öğretmen öğrenci etkileşiminin teşvik edilmesi Öğrencilere neyi bilmeleri gerektiğinin söylenmemesi Öğretmen öğrenci arasındaki temel iletişimin sorularla yürütülmesi İşlenişin öğrenci yanıtlarına göre ilerlemesi

Araştırmalar buluş yoluyla öğrenmenin sunuş yoluyla öğrenmeye göre daha zaman alıcı olduğunu ancak kalıcılık ve transferi sağlamada daha etkili olduğunu göstermektedir.

Kaynaklar Bilen, M. (1996). Plandan Uygulamaya Öğretim. Ankara. Demirel, Ö. (2004). Öğretme Sanatı. PEGEMA Yayıncılık, Ankara. Doğan, H. (1997). Eğitimde Program ve Öğretim Tasarımı. Önder Matbaacılık, Ankara. Fidan, N. (1996). Eğitim Psikolojisi Okulda Öğrenme ve Öğretme. Alkım Yayınevi, Ankara. Senemoğlu, N. (1997). Gelişim Öğrenme ve Öğretim. Ertem Matbaacılık, Ankara. Yorulmaz, A. (2011). Öğretmen Adayları için KPSS Eğitim Bilimleri. Zambak Yayınları, İstanbul.