ANNE-BABA EĞİTİMİ SAĞLIKLI BESLENME, KİŞİSEL TEMİZLİK, GIDA HİJYENİ

3- Okul kantinlerini sağlıklı beslenmeye uygun hale getirmek 1- Sağlık Bakanlığı ve Sabri Ülker Gıda Araştırmaları Enstitüsü Vakfı Yemekte denge adlı ortak bir proje geliştirmişler. öğrencilerine ve velilerine temel sağlıklı beslenme eğitimi vermek. 2- Çok zayıf ve çok şişman olan öğrencileri sağlık kuruluşlarına yönlendirebilmek için boy ve ağırlık ölçümlerinin rutin olarak yapılmasını sağlamak 3- Okul kantinlerini sağlıklı beslenmeye uygun hale getirmek 2

BU DÖNEMDE FİZİKSEL BÜYÜME VE GELİŞME HIZLIDIR. Bu dönemde çocukların, enerji ve yeni dokuların yapımı için daha fazla miktarda protein, mineraller ve vitaminlere ihtiyacı vardır. 3

Büyüme ve gelişmenin hızlı olduğu dönemde sağlıklı ve dengeli beslenebilmek çocukların zihinsel ve fiziksel yönden ulaşmaları gereken en üst seviyelere ulaşmasına yardımcı olur ÇOCUKLARIN ÖZELLİKLE TAM GÜN EĞİTİM VEREN OKULLARDA GEÇİRDİKLERİ SÜRE EVDE AKTİF OLARAK GEÇİRDİKLERİ SÜREDEN DAHA FAZLA BU DÖNEMDE SAĞLIKLI BESLENME, ÇOCUKLARIN BÜYÜME VE GELİŞMESİNDE ÇOK ÖNEMLİ POZİTİF ETKİLER YARATMAKTADIR 4 4

BU DÖNEMDE KEMİK KİTLESİNDE ARTIŞ FAZLADIR Özellikle ergenlik döneminde uzama atağı yaşandığı için potansiyel boy uzunluğunun gerçekleşebilmesi için gerekli olan kalsiyum ve D vitamininin karşılanması gereklidir. 5

BUGÜNÜN ÇOCUĞU YARININ BÜYÜĞÜDÜR YAŞAM BOYU SÜRECEK BESLENME ALIŞKANLIKLARI BU DÖNEMDE KAZANILIR. Kazanılan alışkanlıklar yetişkinlik döneminde kalıcı alışkanlıklara temel oluşturur. 6

HASTALIKLARIN ÖNLENMESİ İÇİN YETERLİ VE DENGELİ BESLENME GEREKLİDİR Yetersiz ve dengesiz beslenen çocuk ve ergen, hastalıklara karşı dirençsiz olur, sık hastalanır, hastalığı ağır seyreder ve okul başarısı düşer 7

Büyüme ve gelişme, yaşamın sürdürülmesi ve sağlığın korunması için enerji ve besin öğelerinin yeterli ve dengeli miktarda vücuda alınmasıdır. Beslenme karın doyurmak değil, organların en üst düzeyde çalışmasını sağlayacak enerji,protein, vitamin ve minerallerin her birini gereken miktarda, düzenli öğünlerde almaktır. 8 8

BESLENME NEDEN ÖNEMLİDİR? Enfeksiyonlara ve hastalıklara yakalanmayı engeller. 9

İnsanın yaşamı için 50’ye yakın besin öğesine gereksinimi olduğu tespit edilmiş ve bu öğeleri sağlıklı olmak için mutlaka yeterli ve dengeli bir şekilde almak gerekir. 10 10

Karbonhidratlar Yağlar Proteinler Mineraller Vitaminler Su 11 11

KARBONHİDRATLAR Vücudun çalışması ve günlük hareketleri yapabilmek için gerekli olan enerjinin büyük çoğunluğu karbonhidratlardan sağlanır. Şekerli gıdalar Posalı yiyecekler Kuru gıdalar 12

Hayvan ve bitki dokularının lipit olarak adlandırılan kısımlarıdır. En fazla enerji sağlayan besin öğesidir. Hücre zarı ve sinir hücreleri için gereklidir. Deri altı yağ tabakası vücut ısısının kaybını önler. 13

Yağ içeriği yüksek besinleri fazla miktarda yersek ne olur? Gereksiz enerji alımı sonucun ŞİŞMANLIK Vücutta dolaşan kanın bileşimi bozulur Özellikle katı yağ tüketimiyle birlikte kalp ve damar sağlığı olumsuz yönde etkilenir 14

YAĞLAR VÜCUTTA DEPOLANABİLİR Gereğinden fazla beslenirsek ve yüksek kalorili yiyecekleri çok fazla yersek yağlar çok fazla depolanır ve şişmanlık oluşur 15

Bütün hayvansal ve bitkisel besinlerde protein vardır. Ancak her besindeki protein miktarı değişiktir. Hayvansal besinlerde bulunan proteinin biyoyararlılığı bitkisel besinlere oranla daha fazladır. 16

PROTEİN KAYNAKLARI Düşük Kaliteli Protein Örnek Protein Yumurta Düşük Kaliteli Protein Bitkisel Kaynaklı Proteinler Tahıllar İyi Kalite Protein Et,Süt Süt Ürünleri Balık, Kurubaklagiller 17

VÜCUDUMUZU HASTALIKLARA KARŞI KORUYAN SAVUNMA SİSTEMLERİMİZ İÇİN YARALARIN ÇABUK İYİLEŞMESİ İÇİN PROTEİNLER GEREKLİDİR 18

Yeterince protein alınmazsa ne olur? Büyüme ve gelişme yavaşlar Hastalıklara kolay yakalanılır ve daha uzun sürer Saç, deri, tırnak gibi dokuların sağlığı bozulur Organların çalışması aksar 19

VİTAMİNLER Vitaminlerin insan sağlığına etkisini 3 grupta toplayabiliriz; Büyümeye yardım Sağlıklı nesillerin oluşmasına yardım Sinir ve sindirim sistemlerinin normal çalışması, besin öğelerinin elverişli olarak kullanılması ve vücut direncine yardım 20

En çok vitamin sağlayan besinler, taze sebze ve meyvelerdir. VİTAMİNLER En çok vitamin sağlayan besinler, taze sebze ve meyvelerdir. Özellikle bu besinlerden alınan A vitamini, daha iyi görmeyi sağlar, büyüme ve gelişme, üreme, embriyo gelişmesi, kan yapımı, bağışıklık sistemi ve doku hücresi farklılaşmasında gereklidir. En iyi kaynakları; Hayvansal: karaciğer, balık yağı, süt, tereyağı ve yumurta Bitkisel: Havuç, kış kabağı, sarı ve kırmızı portakal,kayısı,şeftali ve koyu yeşil yapraklı sebzeler 21

VİTAMİNLER D vitamininin görevleri; Kemikler kalsiyum deposudur. Kalsiyumun kemiklere taşınmasına ve yerleşmesine yarımcı olarak, kalsiyum metabolizmasını denetler ve düzenler. Ayrıca fosfor metabolizmasına da yardımcı olmaktadır. D vitamini yetersizliğinde; Çocuklarda Raşitizm (rikets) Yetişkinlerde Osteomalasia Yaşlılarda Osteoporoz 22

15-30 dk güneşlenmek gerekir VİTAMİNLER D vitamininin en iyi kaynakları ; 1. Güneş ışınları 2. Balık ve balık yağı 3. Yumurta sarısı 4. Tereyağ 5. Zenginleştirilmiş besinler (margarin) Deride D vitamini sentezi için günde 15-30 dk güneşlenmek gerekir 23

MİNERALLER Diğer önemli mineral ise DEMİR'dir. Görevi: hemoglobinin yapısında bulunarak vücutta oksijen taşımaktır. Akciğerlerden oksijeni hücrelere, hücrelerden de karbondioksiti akciğerlere taşır. En iyi kaynakları: Et ve et ürünleri, yumurta, yeşil yapraklı sebzeler, tahıllar, pekmez ve kuru meyveler. Bu besinlerde bulunan demirin, vücudumuzda daha iyi kullanılabilmesi İçin C vitamini gereklidir 24

MİNERALLER DEMİR yetersizliğinde; Vücudun kan yapımı bozulur,kansızlık gelişir Dokulara oksijen taşınması aksar Yorgunluk ve halsizlik gelişir Dikkat dağınıklığı nedeniyle öğrenme yavaşlar Hastalıklara yakalanma kolaylaşır Yemek sırasında çay,kahve,kola gibi içeceklerin ve çikolatalı yiyeceklerin tüketilmesi, vücudumuzun demirden yararlanmasını azaltır.Yemekten 1-1.5 saat önce veya sonra tüketilmeli 25

Mineral Yetersizlikleri FLOR : Diş Çürümeleri İYOT : Basit Guatr Hastalığı POTASYUM Kas Yorgunluğu, Solunum Yetersizliği DEMİR: Demir Eksikliği Anemisi Yorgunluk İştahsızlık Baş Dönmesi KALSİYUM: Kemik ve diş gelişiminde yavaşlama Osteoporoz Diş çürümeleri Pıhtılaşma bozuklukları 26

SU Vücudun düzenli çalışabilmesi için gerekli olan sıvının çoğunluğunu su ve diğer içeceklerden (yaklaşık 1-1.5lt) sağlarız Geriye kalan kısmını ise besinlerimizdeki sıvı kısımlardan alırız Vücuda alınan su idrar,ter ve dışkıyla atılır. Bir kısmı da solunum yoluyla atılır. Ayrıca ishal sırasında dışkı ile su kayıpları fazladır Günlük olarak kaybedilen miktarı karşılayacak kadar sıvı alınmadığında vücut hücrelerinin çalışması aksar. 27

SU SU ; vücudun büyük bir kısmını oluşturur Yetişkin insan vücudunun %60 ı sudur 28

Vücudun günlük su ihtiyacı 2-2,5 litre 29

YETERLİ VE DENGELİ BESLENME SAĞLIĞIN TEMELİDİR Şişmanlık Kalp-damar hastalıkları Bazı kanser türleri Şeker hastalığı vb. sık görülür. 30

BESİNLERİ İÇERDİKLERİ BESİN ÖĞESİ BENZERLİKLERİNE BESİN GRUPLARI BESİNLERİ İÇERDİKLERİ BESİN ÖĞESİ BENZERLİKLERİNE GÖRE 4 GRUPTA TOPLUYORUZ 31

Besin çeşitliliği sağlanmalıdır. Öğün atlanmamalıdır. İdeal vücut ağırlığı korunmalıdır. Şeker ve tatlı tüketimi azaltılmalıdır. Posa alımı arttırılmalıdır. Sebze ve meyve tüketimi arttırılmalıdır. Düşük yağlı ve düşük kolesterollü besinler tüketilmelidir. Yüksek kalsiyumlu besinler tüketilmelidir. 32

Tuz tüketimi azaltılmalı, tüketilen tuz İYOTLU TUZ olmalıdır. Sıvı tüketimi arttırılmalıdır. Fiziksel aktivite arttırılmalıdır. Ağız ve diş sağlığına dikkat edilmelidir. Kesinlikle sigara içilmemelidir. Alkol ve kafein alımı sınırlandırılmalıdır. Besinler doğru hazırlanmalı ve doğru pişirilmelidir. 33

OBEZİTE (şişmanlık) ÇOCUKLUK ÇAĞININ EN SIK GÖRÜLEN KRONİK HASTALIKLARINDAN BİRİDİR 80’li yıllar 2000’li yıllar %6-7 %15-16 34

KAHVALTI Gece uzun süre aç kalan vücudun özellikle sabahları uygun şekilde beslenmesi gerekmektedir. Bu açlığın bilişsel gelişim ve davranışlar üzerine etkisinin olduğu kahvaltı yapma veya kahvaltıyı atlama üzerine yapılmış çalışmalarla gösterilmiştir ve kahvaltı yapmanın çocukların davranışları üzerinde olumlu etkilerinin olduğu bulunmuştur. Erken saatlerde okula giden öğrenciler kahvaltı yapmadıklarında derslere gösterdikleri ilgi azalmakta ve bu durum okul başarılarına etki etmektedir. Kahvaltı alışkanlığı kazanan çocuklarda, okul başarısında gelişme olduğu, uzun dönemde ise çocukların beslenme durumunda gelişme olduğu, mikrobesin ögesi yetersizliklerinin düzeldiği ve çocuğun bilişsel olarak da etkilendiği saptanmıştır. Kısaca kahvaltı yapmanın okula devam, okul başarısı ve okuldaki davranışlar üzerine olumlu etkilerinin olduğu söylenebilir. 35

KANTİNLER BİZİM İÇİN NEDEN ÖNEMLİ? ÇOCUKLAR GÜNLERİNİN BÜYÜK KISMINI OKULDA GEÇİRMEKTEDİR ÇOCUKLARIN SAĞLIKLI GIDALARA HER ZAMAN ULAŞABİLME HAKKI OLMALIDIR 36

KANTİNLERDE BESLENME AÇISINDAN MEVCUT RİSKLER NELERDİR? YÜKSEK ORANDA ŞEKER İÇEREN GIDALAR 37

SAĞLIKLI ALTERNATİF Tane ile taze meyve Taze sıkılmış meyve - sebze suyu Gerçek meyve içeren meyve nektarları Özellikle A ve C vitamini yönünden zengin Birçok antioksidan ve sağlığa yararlı besin öğesi Sindirim sistemi için son derece önemli posadan zengin 38

Kızartmalar (patates kızartması v.b), Cipsler SATILMASI İSTENMEYENLER Kızartmalar (patates kızartması v.b), Cipsler YÜKSEK ENERJİLİDİR Yağlarda yüksek sıcaklıkta veya tekrar tekrar kullanma sonucunda sağlığa zararlı trans yağ asitleri oluşur 39

SAĞLIKLI ALTERNATİF Fırınlanmış patates Ceviz, badem, fındık ve kuru meyveler Fırınlanmış patates Kalp ve damar sağlığı ve beyin gelişimi için yararlı yağlar içerirler Trans yağ asitleri çok daha azdır Daha az yağ içerdiği için daha düşük enerjilidir 40

AKILLI İŞARETLER 41

KİŞİSEL HİJYEN KİŞİSEL HİJYEN: kişilerin kendi sağlığını korudukları ve devam ettirdikleri özbakım uygulamalarıdır.

KİŞİSEL HİJYEN Kişisel temizlik, sağlıkla yakından ilgilidir. Pek çok hastalık mikrobunun temiz olmayan kişilerde kolayca yerleştiği bilinmektedir. Sağlığın korunması için düzenli bir şekilde saç, vücut, ağız ve dişlerimizin temizlenmesi ve giyeceklerin sık yıkanması gereklidir.

KİŞİSEL TEMİZLİK KURALLARI En az haftada bir defa banyo yapma, çamaşır ve giyecekleri sık değiştirme. Haftada bir defa el ve ayak tırnaklarını kesme. Yemeklerden önce ve sonra elleri su ve sabun ile yıkayıp kurulama. Tuvaletten sonra elleri bol su ve sabun ile yıkayıp kurulamak.

KİŞİSEL TEMİZLİK KURALLARI Günde en az iki defa diş fırçalamak. Her gün saçları taramak. Sık sık uygun şampuanla yıkamak. Yere düşen bir yiyeceği yememek. Çiğ meyve ve sebzeleri yıkamadan yememek. Açıkta satılan yiyeceklerin tüketilmemesi.

KİŞİSEL TEMİZLİK KURALLARI Temizlik denilince sadece vücut temizliği veya konut temizliği anlaşılmamalıdır. Yaşadığımız ve çalıştığımız, eğlendiğimiz her yerde sağlığımız açısından temizlik üzerinde ciddiyetle durulmalıdır.

KİŞİSEL TEMİZLİK KURALLARI Kişi yanında sürekli kağıt mendil bulundurmalı. Tuvaletleri temiz kullanmalı. Çöpleri çöp kutusuna atmalı.

Severek satın aldığınız gıdalar ne kadar sağlıklı ve güvenilir? GIDA HİJYENİ Büyüme ve gelişme için gerekli olan gıdaları ve bunların ne kadar sağlıklı, güvenilir olduğunu biliyor musunuz? Severek satın aldığınız gıdalar ne kadar sağlıklı ve güvenilir?

GÜVENİLİR GIDA Temiz, bozulmamış ve içinde sağlığa zararlı maddeler bulundurmayan gıdadır. Gıdaların kirlenmesini ve sağlığa zararlı hale gelmesini önlemek için gıdaların satın alımından tüketimine kadar geçen tüm aşamalarında temizlik ve hijyen kurallarına uymamamız gerekmektedir.

GIDALARIN KİRLENMESİNE NEDEN OLAN ETMENLER Fiziksel kirlenme; gıda dışı maddeler (cam kırıkları,saç,sinek vb) Kimyasal kirlenme ; tarım ilaçları, deterjanlar, gıda ambalajları vb. Biyolojik kirlenme ; bakteriler vb canlılar

KİMYASAL MADDE BULAŞMIŞ BESİN ALIMI VİRÜSLER MAYALAR BAKTERİLER BESİN ZEHİRLENMESİ HAYVANLAR KÜFLER PARAZİTLER BİTKİLER KİMYASAL MADDE BULAŞMIŞ BESİN ALIMI

BESİN ZEHİRLENMESİNİN TEMEL BELİRTİLERİ İSHAL * KUSMA * KARIN AĞRISI * ATEŞ *

Açıkta satılan ürünleri satın almayın Etiketinde üretim izni olmayan ürünleri satın almayın. Üretim ve son kullanma tarihlerini kontrol edelim Gıdaları uygun koşullarda saklayalım Süt, yoğurt, köfte ve yumurta gibi besinleri mutfak masası ya da tezgahta bırakmayın. Çünkü bu tür protein içeriği yüksek olan besinler oda sıcaklığında çabuk bozulur.

Sebze ve meyveleri bol suda iyice yıkayın Yemeklerinizin iyice piştiğinden emin olun. Çünkü yüksek sıcaklıkta ve iyi pişmiş yemeklerde bakteriler kolaylıkla ölür. Buzdolabının kapağını gereğinden uzun süre açık bırakmayın

TEŞEKKÜRLER