SİNDİRİM SİSTEMİ 8. HAFTA Yrd. Doç. Dr. Kadri KULUALP Yrd. Doç. Dr. Önder AYTEKİN

SİNDİRİM SİSTEMİNİN İŞLEYİŞİ Canlı organizmaların hayatlarını devam ettirebilmeleri için enerji almaları gerekmektedir. Bu enerji, dışarıdan alınan gıdaların mide ve bağırsak sistemi içerisinde daha küçük moleküler yapılara çevrilmesi ile elde edilir. Bu moleküler oluşumlar, bağırsaklardan kan ve lenf dolaşımına geçirilerek vücudu oluşturan doku ve hücrelere ulaştırılırlar. Sindirim sistemi, gıda maddelerinin mekanik düzeyden moleküler düzeye kadar parçalanmasını sağlayan organ ve yapılardan oluşur. Sindirim sistemini oluşturan organlar çoğunlukla boru şeklinde olduklarından sindirim borusu olarak ta adlandırılırlar. Sindirim borusu ağızdan başlar, yemek borusu, mide ve barsak ile devam eder, anüs ile dışarıya açılır.

CAVİTAS ORİS (AĞIZ BOŞLUĞU) Ağız boşluğu önde üst ve alt dudaklar (Labium superius ve Labium inferius), yanlarda yanaklar (buccae), üstte sert damak (palatum durum) ve yumuşak damak (palatum molle), altta diaphragma oris denilen kas ve yumuşak dokudan oluşmuş bir duvarla sınırlanır. Ağız boşluğu arkada ‘’İsthmus faucium’’ denilen delikle pharynx’e, önde dudaklar arasında kalan ‘’Rima oris’’ denilen yarıkla dışarı açılır.

AĞZIN YAPISI VE DİŞLER(DENTES)

Tad duyusu organı olan dil, çiğneme, yutkunma, emme ve konuşmada rol oynar. Dil, radix linguae, corpus linguae ve apex linguae olmak üzere üçe ayrılır. Radix linguae, oshyoideum ve mandibula’ya tutunur. Radix ve corpus arasında sulcus terminalis denilen V harfi şeklinde bir oluk yer alır. Sulcus terminalis’in ön tarafında papilla lingualis denilen mukoza kabartıları bulunur. Bunlar; Papilla foliata, Papilla circumvallata, Papilla fungiformis, Papilla filiformis’tir. DİL (LİNGUA) EPİGLOTTİS TONSİLLER RADİX CORPUS APEX

TÜKÜRÜK BEZLERİ KULAK ALTI DİL ALTI ÇENE ALTI

YUTAK (FARENKS) Ağız boşluğuyla yemek borusu arasında bir kapı oluşturan yapıdır. Farenks’in bir özelliği de soluk borusu ve yemek borusu arasında bir bağlantı bulundurmasıdır. Farenks oral solunumun yegane aracısıdır. Dil besinleri yutağa doğru iter. Bu sırada soluk borusu gırtlak kapağı ile kapatılır (Epiglottis)

FARENKS’İN BÖLÜMLERİ 1.Nasopharynx: Yutağın burun boşluğunun arkasında kalan kısmıdır. 2.Oropharynx: Yutağın ağız boşluğunun arkasında kalan kısmıdır. 3.Laryngopharynx (hypopharynx): Yutağın C3 ve C6 boyun omurları hizasında kalan kısmıdır.

FARENKS’İN GÖREVLERİ 1. Farenks, birçok organizmada hem sindirim sisteminin solunum sisteminin parçasıdır. 2. Hem havanın hem de besinin farenksin içinden geçmesinden dolayı, epiglottis adı verilen ve bağ dokudan oluşan bir kapak, yutma sırasında soluk borusunun girişini kapatarak besinin buraya kaçmasını önler. Farenks konuşmada da etkilidir.

ÖZEFAGUS (YEMEK BORUSU) Yemek borusu sindirim sisteminin pharynx’ten sonraki kısmı olup yaklaşık 25 cm uzunluğundadır. 6. servikal vertebra veya krikoid kıkırdak seviyesinden başlar, 10. torakal vertebra seviyesinde diaphragma’dan geçip karın boşluğuna girer. 11. torakal vertebra seviyesinde mide ile birleşir.

ÖZEFAGUS’UN BÖLÜMLERİ 1. Pars cervicalis: Oesophagus’un boyun bölgesindeki parçasıdır. 2. Pars thoracica: Oesophagus’un göğüs boşluğunda yer alan kısmıdır. Mediastinum posterius’ta yer alır. 3. Pars abdominalis: Oesophagus’un karın boşluğunda yer alan ortalama 1.5 cm’lik kısmıdır. Oesophagus’un 1/3 üst kısmı çizgili kas, 1/3 orta kısmı hem düz hem çizgili kas, 1/3 alt kısmı ise düz kas liflerinden oluşur. ÖZEFAGUS’UN BÖLÜMLERİ

MİDE (GASTER, VENTRİCULUS) Karın boşluğunda, diaphragma’nın hemen altında, ‘’Regio epigastrica’’ denilen bölgede yer alır. Boş iken J harfi şeklindedir. Oesophagus ile birleşen üst deliğine ‘’Ostium cardiacum’’ duodenum ile birleşen alt deliğine ‘’Ostium pyloricum’’ denir. Midenin iki kenarı vardır. Konkav olan sağ kenarına ‘’Curvatura gastrica (ventricularis) minor’’, konveks olan sol kenarına ‘’Curvatura gastrica (ventricularis) major’’ denir.

1. Pars cardiaca: Ostium cardiacum’u içine alan bölümdür. 2 1. Pars cardiaca: Ostium cardiacum’u içine alan bölümdür. 2. Fundus gastricus (ventricularis): İncisura cardiaca’dan çekilen horizontal bir çizginin üzerinde kalan kısımdır. 3. Corpus gastricum (ventriculare): Fundus gastricus’tan incisura angularis’e uzanan kısımdır. 4. Pars pylorica: İki kısımda incelenir. a) Antrum pyloricum: Corpus’a yakın olan geniş kısımdır. b) Canalis pyloricus: Antrum’dan sonraki yaklaşık 2-3 cm uzunluğundaki dar kısımdır. 5. Pylorus: Midenin duodenum’a yakın olan son kısmıdır. Burada ostium pyloricum çevresinde m. sphincter pyloricus adı verilen düz kas liflerinden oluşan bir sfinkter yer alır. MİDENİN BÖLÜMLERİ

İNCE BAĞIRSAKLAR İnce bağırsaklar sindirim kanalının mideden sonraki bölümü olup, yaklaşık 5-7 m uzunluğundadır. 3 kısımda incelenir: 1) Duodenum 2) Jejenum 3) İleum

DUODENUM (12 PARMAK BAĞIRSAĞI) İnce bağırsakların mideden sonraki ilk bölümüdür. Ortalama 25 cm uzunluktadır. C harfi şeklinde olup, pankreas’ı çevreler. 4 kısımda incelenir: 1) Pars superior: Duodenum’un pylorus’tan başlayan ilk kısmı olup yaklaşık 5 cm uzunluğundadır. 2) Pars descendens: Duodenumu’un 8-10 cm’lik ikinci bölümüdür. Ductus choledocus ve ductus pancreaticus major burada bulunan papilla duodeni major’a açılır. 3) Pars horizontalis (inferior): Yaklaşık 10 cm’lik kısmıdır. 4) Pars ascendens: Yaklaşık 2.5 cm uzunluğunda olup jejunum’la birleşir.

JEJUNUM Jejunum, ince bağırsağın orta kısmıdır, duodenum ile ileum arasında bulunur. Yetişkin insanlarda boyu 2-8 metre arasında değişir. PH seviyesi yaklaşık 7-8 aralığındadır.

İLEUM İleum, ince bağırsağın son kısmıdır. İnsanlarda yaklaşık 4 metre uzunluğunda olduğu belirtilmektedir. İleoçekal valf adı verilen bir kapak ile çekumdan ayrılır. PH seviyesinin yaklaşık 7-8 arasında olduğu bilinmektedir.

KALIN BAĞIRSAKLAR İnce bağırsakların son kısmı olan İleum, kalın bağırsakların ilk kısmı olan Çekuma (Kör bağırsak) açılmaktadır. Çekumun uç kısmında körelmiş bir çıkıntı (Apandist) bulunmaktadır. Çekumdan sonra kalın bağırsağın en büyük bölümü olan Kolon gelmektedir. Kolon 4 kısıma ayrılmaktadır. 1) Colon Ascendes (Giren) 2) Colon Transversus (Enine) 3) Colon Descendes (Çıkan) 4) Colon Sigmoideum Son kısım atık maddelerin çıkış kapısı Rektum’dur.

KARACİĞER Vücudun en büyük bezidir. Yetişkin bir insanda ağırlığı ortalama 1.5 kg’dır. Karaciğer vücutta safra üretiminden sorumlu olan organdır. Sindirim sisteminde incebağırsaklara ürettiği safra ile besinlerin kimyasal sindirimine yardımcı olur. Karaciğerin iki yüzü, iki kenarı vardır. Diaphragma ile temas eden üst yüzüne ‘’Fascies diaphragmatica’’, karın organları ile komşuluk yapan alt yüzüne ‘’Fascies visceralis’’ denir.

KARACİĞERİN BÖLÜMLERİ Karaciğer, 1) Lobus hepatis dexter, 2) Lobus hepatis sinister, 3) Lobus quadratus ve 4) Lobus caudatus olmak üzere 4 lobdan meydana gelir. POSTERİOR YÜZ

KARACİĞER LİGAMENTLERİ Bunlardan ayrı olarak Ligamentum hepatorenale vardır. Karaciğer bu 6 ligament ile diyafragma ve visceral bölgeye tutunmaktadır.

Karaciğerin, posterior yüzü üzerinde, fascies visceralis yönünde ‘’Porta hepatis’’ adı verilen bir göbek kısmı bulunmaktadır. Burada şekilde gösterilen 1) A. hepatica propria, 2) V. Portae hepatis, 3) Ductus hepaticus communis ve 4) Lenf damarları bulunur.